Bài giảng An toàn lao động trong ngành ô tô - Chương 3: Kỹ thuật an toàn điện - Ngô Phan Anh Tuấn

 BỘ LAO ĐỘNG THƯƠNG BINH VÀ Xà HỘI TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM KỸ THUẬT VĨNH LONG Người biên soạn:Ngô Phan Anh Tuấn BÀI GIẢNGAN TOÀN LAO ĐỘNG TRONG NGÀNH Ô TÔVĩnh Long tháng 6/2013CHƯƠNG 3: KỸ THUẬT AN TOÀN ĐIỆN I. Những khái niệm cơ bản về an tồn điệnII. Các biện pháp cần thiết bảo đảm an tồn điện MỤC TIÊU CỦA BÀI HỌC* Về kiến thức: Hiểu được những khái niệm cơ bản và các biện phápcần thiết để bảo đảm an toàn điện* Về kỹ năng: Thực hiện đúng các quy tắc, biện pháp kỹ thuật ngăn ngừa và cấp cứu các TNĐ * Về thái độ: Luôn tuân thủ các quy tắc ATĐ trong khi lập kế hoạch, giảng dạy, học tập và làm việcNhằm giúp SV tránh được các tai nạn về điện và có khả năng tổ chức các biện pháp kỹ thuật và ngăn ngừa các tai nạn về điện ở DNCHƯƠNG 3: KỸ THUẬT AN TOÀN ĐIỆN I. NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ AN TOÀN ĐIỆN1.1. Tác động của dòng điện với cơ thể con người - Một trong những yếu tố chính gây ra tai nạn cho người là dòng điện và đường đi của dòng điện qua cơ thể người vào đất. - Dòng điện đi qua cơ thể con người làm huỷ hoại bộ phận thần kinh điều khiển các giác quan của con người, làm tê liệt cơ, sưng màng phổi, huỷ hoại cơ quan hô hấp và tuần hoàn máu. Dòng điện có trị số 5 - 100mA có thể làm chết người, điều này còn tuỳ thuộc thời gian, nơi xảy ra và sức khoẻ của nạn nhân. Sự tổn thương do dòng điện gây ra có thể chia làm ba loại sau: do chạm phải vật dẫn điện có mang điện áp; do chạm phải những bộ phận vỏ thiết bị có mang điện áp bị hỏng cách điện; do điện áp bước xuất hiện ở chỗ bị hư hỏng cách điện.CHƯƠNG 3: KỸ THUẬT AN TOÀN ĐIỆN * Ảnh hưởng của các thông số dòng điện gây nên tai nạn về điện 1.1.1. Điện trở của cơ thể con người Lớp da có điện trở lớn nhất mà điện trở của da lại do điện trở sừng trên da quyết định. Điện trở da người luôn luôn thay đổi trong một giới hạn rất lớn khi da ẩm hoặc do tiếp xúc trực tiếp với nước hoặc mồ hôi thoát ra đều làm cho điện trở giảm xuống. Nếu da người bị dí mạnh trên các cực điện, điện trở da cũng bị giảm đi. Điện trở người giảm tỉ lệ với thời gian tác dụng của dòng điện. Điện áp đặt vào rất ảnh hưởng đến điện trở của người vì ngoài hiện tượng điện phân nói trên còn có hiện tượng chọc Ảnh hưởng của điện áp, thể hiện rõ nhất là ứng với trị số áp từ 250V trở lên, lúc này điện trở người có thể xem như tương đương bị bóc hết lớp da ngoài.CHƯƠNG 3: KỸ THUẬT AN TOÀN ĐIỆN 1.1.2. Trị số dòng điện giật Với một trị số dòng điện nhất định, sự tác dụng của nó vào cơ thể con người hầu như không thay đổi. Tác động của dòng điện lên cơ thể người phụ thuộc vào trị số của nó. Nhưng khi xét phân tích về tai nạn do điện giật không nên nhìn đơn thuần theo trị số dòng điện mà phải xét đến môi trường, hoàn cảnh xảy ra tai nạn và phản xạ của nạn nhân. 1.1.3. Thời gian dòng điện giật Thời gian tác dụng càng lâu điện trở người càng bị giảm xuống vì lớp da bị nóng dần lên và lớp sừmg trên da bị chọc thủng ngày càng tăng lên. Và như vậy tác hại của của dòng điện với thể người ngày càng tăng lên. Khi dòng điện tác động trong thời gian ngắn thì tính chất nguy hiểm phụ thuộc vào nhịp đập của tim CHƯƠNG 3: KỸ THUẬT AN TOÀN ĐIỆN 1.1.4. Đường đi của dòng điện giật - Dòng điện đi qua tim hay cơ quan hô hấp phụ thuộc cách tiếp xúc của người với mạch điện - Dòng điện phân bố tương đối đều trên các cơ của lồng ngực- Dòng điện đi tay phải đến chân có phân lượng qua tim nhiều nhất1.1.5. Tần số dòng điện giật  Về lý thuyết tổng trở cơ thể người giảm xuống lúc tần số tăng lên, như vậy sẽ nguy hiểm hơn. Nhưng trong thực tế thì ngược lại, khi tần số tăng lên càng cao mức độ nguy hiểm càng giảm đi. 1.1.6. Điện áp cho phép  Việc xác định giới hạn an toàn cho người phải dựa vào điện áp cho phép. Tiêu chuẩn điện áp cho mỗi nước là khác nhau: Ở Ba Lan, Thuỵ Sỹ là 50 V; Ở Hà Lan, Thụy Điển là 24V; Ở Pháp là 24V; Ở Nga 65V, 12V.Dòng điện( mA)Tác dụng của dòng điện xoay chiều 50-60 HzDòng điện một chiều0,6-1.52-35-78-1020-2550-8090-100- Bắt đầu thấy ngón tay tê- Ngón tay tê rất mạnh - Bắp thịt co lại & rung lên- Tay khó thể rời khỏi vậtcó điện nhưng vẫn rời được- Ngón tay, khớp tay, lòngbàn tay cảm thấy đau, taykhông rời được vật có điện,đau khó thở- Thở bị tê liệt. Tim bắt đầuđập mạnhThở bị tê liệt, tim bị têliệt đi đến ngừng đập- Không có cảm giác gì- Không có cảm giác gìĐau như kim đâm,- Nóng tăng lên- Nóng tăng lên, thịt coquắp lại nhưng chưamạnh, cảm giác nóngmạnh.bắp tay co rút.- Khó thở. - Thở bị tê liệtBẢNG TÁC ĐỘNG CỦA DÒNG ĐIỆN LÊN CƠ THỂ NGƯỜI CHƯƠNG 3: KỸ THUẬT AN TOÀN ĐIỆN 1.2. Các dạng tai nạn về điện 1.2.1. Các chấn thương do điện Chấn thương do điện là sự phá huỷ cục bộ các mô của cơ thể do dòng điện hoặc hồ quang điện. Các đặc trưng của chấn thương điện là : - Bỏng điện : Bỏng do hồ quang một phần do tác động đốt nóng của tia lửa hồ quang, bột kim loại nóng bắn vào gây bỏng. - Dấu vết điện : Khi dòng điện chạy qua sẽ tạo nên các dấu vết điện trên bề mặt da tại điểm tiếp xúc với cực điện. - Kim loai hoá mặt da do các kim loại nhỏ bắn với tốc độ lớn thấm sâu vào trong da, gây bỏng. - Co giật cơ : Khi có dòng điện qua người, các cơ bị co giật. - Viêm mắt do tác dụng của tia cực tím hoặc tia hồng ngoại hồ quang điện.CHƯƠNG 3: KỸ THUẬT AN TOÀN ĐIỆN 1.2.2. Điện giật * Dòng điện qua cơ thể sẽ gây kích thích các mô kèm theo co giật cơ ỏ các mức độ khác nhau: - Cơ bị co giật nhưng người không bị ngạt. - Cơ bị co giật, người bị ngất nhưng vẫn duy trì được hô hấp và tuần hoàn. - Người bị ngất, hoạt động tim và hệ hô hấp bị rối loạn. - Chết lâm sàng( không thở, hệ tuần hoàn không hoạt động). * Điện giật chiếm một tỷ lệ rất lớn, khoảng 80% tổng số tai nạn điện và 85-87% vụ tai nạn chết người là do điện giật.CHƯƠNG 3: KỸ THUẬT AN TOÀN ĐIỆN 1.2.3. Phân loại nơi đặt thiết bị điện theo mức độ nguy hiểm Theo qui định thì nơi đặt thiết bị điện được phân loại như sau : * Nơi nguy hiểm là nơi có một trong các yếu tố sau : + Ẩm (với độ ẩm của không khí vượt quá 75%) trong thờigian dài hoặc có bụi dẫn điện bám hay lọt vào trong thiết bị. + Nền nhà dẫn điện ( bằng kim loại, bê tông, cốt thép, gạch). + Nhiệt độ cao (nhiệt độ vượt qua 35 độ trong thời gian dài). + Những nơi người có thể đồng thời tiếp xúc một bên với các kết cấu kim loại đã nối đât và vỏ kim loại của thiết bị điện. * Nơi đặc biệt nguy hiểm là nơi có một trong các yếu tố sau : + Rất ẩm (độ ẩm tương đối của không khí xấp xỉ 100%). + Môi trường hoạt tính hoá học (có chứa hơi, khí, chất lỏng trong thời gian dài, có thể phá huỷ chất cách điện). + Đồng thời có hai yếu tố trở nên của nơi nguy hiểm. * Nơi ít nguy hiểm là nơi không thuộc hai loại nêu trên.CHƯƠNG 3: KỸ THUẬT AN TOÀN ĐIỆN Chia làm 5 nhóm về nhà nghiên cứu trước các biện pháp cần thiết bảo đảm an toàn điệnNhóm 1: Các quy tắc chung để đảm bảo an toàn điện  Nhóm 2: Các biện pháp kỹ thuật an toàn điện Nhóm 3: Tách nạn nhân ra khỏi nguồn điệnNhóm 4: Làm hô hấp nhân tạo Nhóm 5: Xoa bóp tim ngoài lồng ngực CHƯƠNG 3: KỸ THUẬT AN TOÀN ĐIỆN II. CÁC BIỆN PHÁP CẦN THIẾT ĐỂ ĐẢM BẢO ATĐ 2.1. Các quy tắc chung để đảm bảo an toàn điện  - Phải che chắn các thiết bị và các bộ phận của mạng điện tránh nguy hiểm khi tiếp xúc bất ngờ vào vật dẫn điện.- Phải chọn đúng điện áp sử dụng và thực hiện nối đất hoặc nối dây trung tính các thiết bị điện cũng như thắp sáng theo đúng quy chuẩn. - Nghiêm chỉnh sử dụng các thiết bị, dụng cụ an toàn và bảo vệ khi làm việc. Tổ chức kiểm tra, vận hành theo đúng quy tắc an toàn. Phải thường xuyên kiểm tra dự phòng cách điện cũng như của hệ thống điện.CHƯƠNG 3: KỸ THUẬT AN TOÀN ĐIỆN 2.2. Các biện pháp vận hành an toàn các thiết bị điện Thường xuyên kiểm tra sửa chữa thiết bị, chọn cán bộ kỹ thuật, mở các lớp huấn luyện về chuyên môn, phân công trực đầy đủ vv...Cần tu sữa các thiết bị điện theo kế hoạch đã định, khi sửa chữa phải theo đúng quy trình vận hành. Ngoài các công việc làm theo chu kỳ cần có các bộ phận trực tiếp với nhiệm vụ thường xuyên xem xét, theo dõi. Các kết quả kiểm tra cần ghi vào sổ trực trên cơ sở đấy mà đặt ra kế hoạch tu sửa.Cần vận hành thiết bị điện theo đúng quy trình với sơ đối dây điện của các đường dây bao gồm tình trạng thực tế của các thiết bị điện và những điểm có nối đất. Các thao tác phải được tiến hành theo mệnh lệnh, trừ các trường hợp xảy ra tai nạn mới có quyền tự động thao tác rồi báo cáo sau.CHƯƠNG 3: KỸ THUẬT AN TOÀN ĐIỆN 2.3. Các biện pháp kỹ thuật an toàn điện 2.3.1. Các biện pháp chủ động đề phòng gây tai nạn về điện- Đảm bảo tốt cách điện của thiết bị điện.- Đảm bảo khoảng cách an toàn, bao che, rào chắn các BP mang điện.- Sử dụng điện áp thấp, máy biến áp cách li.- Sử dụng tín hiệu, biển báo và khoá liên động. 2.3.2. Các biện pháp để ngăn ngừa, hạn chế tai nạn điện - Thực hiện nối không bảo vệ. Thực hiện nối đất bảo vệ, cân bằng thế. Sử dụng máy cắt điện an toàn.- Sử dụng các phương tiện bảo vệ, dụng cụ phòng hộ.CHƯƠNG 3: KỸ THUẬT AN TOÀN ĐIỆN 2.4. Cấp cứu người bị điện giật Khi có người bị tai nạn điện, việc tiến hành sơ cứu nhanh chóng, kịp thời và đúng phương pháp là các yếu tố quyết định để cứu sống nạn nhân. Các thí nghiệm và thực tế cho thấy rằng từ lúc bị điện giật đến một phút sau được cứu chữa ngay thì 90% trường hợp sống được, để 6 phút sau mới cứu có thể cứu sống được 10%, nếu để quá 10 phút mới cấp cứu thì rất ít trường hợp cứu sống được. Việc sơ cứu phải thực hiện đúng phương pháp thì mới có hiệu quả và tác dụng cao. Khi sơ cứu người bị nạn cần thực hiện các bước cơ bản sau : - Tách nạn nhân ra khỏi nguồn điện. - Làm hô hấp nhân tạo. - Xoa bóp tim ngoài lồng ngực.CHƯƠNG 3: KỸ THUẬT AN TOÀN ĐIỆN 2.4.1. Tách nạn nhân ra khỏi nguồn điện Nạn nhân chạm vào điện hạ áp cần: Nhanh chóng cắt nguồn điện (cầu dao, aptomat, cầu chì...) hoặc dùng các vật cách điện khô như sào, gậy tre, gỗ khô để gạt dây điện ra khoải nạn nhân, đứng trên các vật cách điện khô (bệ gỗ) để kéo nạn nhân ra, cũng có thể dùng dao, rìu, với cán gỗ khô kìm cách điện để chặt hoặc cắt đứt dây điện. - Nạn nhân chạm hoặc bị phóng điện từ các thiết bị điện cao áp: Không thể đến cứu ngay trực tiếp mà phải đi ủng, dùng gậy, sào cách điện để tách nạn nhân ra khỏi phạm vi có điện. Đồng thời báo cho người quản lý cắt điện cho đường dây. Nếu nạn nhân đang làm việc trên đường dây trên cao, dùng dây dẫn nối đất, làm ngắn mạch đường dây. Khi làm ngắn mạch và nối đất cần tiến hành nối đất trước, sau đó ném dây lên làm ngắn mạch đường dây. Dùng các biện pháp đỡ để chống rơi, ngã nếu người bị nạn ở trên cao. CHƯƠNG 3: KỸ THUẬT AN TOÀN ĐIỆN 2.4.2. Làm hô hấp nhân tạo - Đặt nạn nhân ở chỗ thoáng khí, cởi các phần quần áo bó thân người (cúc, thắt lưng...) lau sạch máu, nước bọt và các chất bẩn. Đặt nạn nhân nằm ngửa, kê gáy nạn nhân bằng vật mềm để đầu ngửa về phía sau. Nếu hàm bị co cứng phải mở miệng bằng cách tỳ ngón tay cái vào mép để đẩy hàm dưới ra. Kéo ngửa mặt nạn nhân về phía sau sao cho cằm và cổ trên một đường thẳng đảm bảo cho không khí vào được dễ dàng. Mở miệng và bịt mũi nạn nhân, hít một hơi và thổi mạnh vào miệng nạn nhân (đặt khẩu trang hoặc khăn sạch lên miệng nạn nhân). Nếu không thể thổi vào miệng nạn nhân thì có thể bịt kín miệng nạn nhân và thổi vào mũi.- Lặp lại các thao tác trên nhiều lần. Việc thổi khí cần làm nhịp nhàng và liên tục 10-12 lần trong một phút với người lớn, 20 lần trong một phút với trẻ em.CHƯƠNG 3: KỸ THUẬT AN TOÀN ĐIỆN 2.4.3. Xoa bóp tim ngoài lồng ngực - Nếu có hai người cấp cứu: thì một người xoa bóp tim đặt hai tay chồng lên nhau và đặt ở 1/3 phần dưới xương ức của nạn nhân, ép mạnh lồng ngực sau đó giữ tay khoảng 1/3 giây rồi mới rời khỏi lồng ngực cho trở về vị trí cũ. Sau khi ấn khoảng 4-6 lần thì dừng lại 2 giây để người người còn lại thổi ngạt vào miệng hoặc mũi nạn nhân. Nếu có một người cấp cứu: thì cứ sau hai, ba lần thổi ngạt, ấn vào lồng ngực nạn nhân như trên từ 4-6 lần. Các thao tác phải được làm liên tục: cho đến khi nạn nhân xuất hiện dấu hiệu sống trở lại, hệ hô hấp có thể tự hoạt động ổn định, sắc mặt hồng hào, đồng tử co giãn, tim phổi bắt đầu hoạt động nhẹ.Tiếp tục cấp cứu khoảng 5- 10 phút nữa để tiếp sức thêm cho nạn nhân. - Sau đó cần kịp thời chuyển ngay nạn nhân tới bệnh viện. Khi vận chuyển vẫn phải tiếp tục tiến hành công việc cấp cứu liên tục. CHƯƠNG 3: KỸ THUẬT AN TOÀN ĐIỆN Chia làm 5 nhóm về nhà nghiên cứu trước các biện pháp cần thiết bảo đảm an toàn điệnNhóm 1: Trách nhiệm của Bộ Lao Động- Thương binh và Xã hội Nhóm 2: Trách nhiệm của Uỷ ban nhân dân Tỉnh, Thành phố Nhóm 3: Trách nhiệm của Thanh tra Nhà nước về VSATLĐ Nhóm 4: Quyền lợi và nghĩa vụ của người lao động về VSATLĐ Nhóm 5: Quyền lợi và nghĩa vụ của sử dụng LĐ về VSATLĐ