Bài giảng Các phương pháp số - Chương 2: Phương pháp sai phân hữu hạn - Trường ĐH Kiến trúc Hà Nội

CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP SAI PHÂN HỮU HẠN
2.1. Khái niệm phương pháp sai phân hữu hạn
2.2. Cách biểu thị đạo hàm bằng sai phân hữu hạn
2.3. Áp dụng phương pháp sai phân hữu hạn để xác định mô
men uốn và độ võng của dầm
2.1. KHÁI NIỆM PP SAI PHÂN HỮU HẠN
• Đạo hàm trong phương trình được biểu thị bằng hiệu của các giá trị
hàm tương ứng giữa một khoảng chia hữu hạn.
• Tại mỗi điểm chia của các khoảng (còn gọi là lưới) sẽ viết được một
phương trình biểu thị phương trình vi phân bằng sai phân hữu hạn.
• Cùng với điều kiện biên (cũng được biểu thị bằng sai phân hữu hạn),
thiết lập được một hệ phương trình đại số cho phép xác định các giá
trị bằng số của hàm cần tìm tại các điểm lưới.
• Kết quả thu được các phương trình đại số thay vì phải tích phân các
phương trình vi phân.
2.2. CÁCH BIỂU THỊ ĐẠO HÀM BẰNG SAI PHÂN HỮU HẠN
1. Đạo hàm và sai phân cấp một
trong đó: y - gọi là sai phân cấp một
- gọi là tỉ sai phân
- Sai phân tiến:
- Sai phân lùi :
- Sai phân trung tâm :
Đạo hàm cấp một sẽ là:
n n 1 ny y y  
2.2. CÁCH BIỂU THỊ ĐẠO HÀM BẰNG SAI PHÂN HỮU HẠN
2. Đạo hàm và sai phân cấp cao
• Lấy gần đúng: : sai phân cấp m của hàm tại
điểm chia thứ n
• Sai phân cấp hai:
• Đạo hàm cấp hai:
• Có thể tăng độ chính xác của biểu thức trên bằng cách chia nhỏ bước,
chỉ bằng x/2 có:
2.3. ÁP DỤNG PP SAI PHÂN HỮU HẠN XÁC ĐỊNH MÔ MEN UỐN 
VÀ ĐỘ VÕNG CỦA DẦM
• Phương trình vi phân của dầm chịu uốn :
; ; (1)
• Sai phân cấp 2 va ̀ cấp 4
• Tại điểm chia thứ n, các phương trình vi phân được viết lại dưới dạng
sai phân như sau (h là bước sai phân)
Chỉ cần giải hê ̣ PT đại sô ́ (2)
thay cho việc giải PT vi phân
(1)
(2)
2.3. ÁP DỤNG PP SAI PHÂN HỮU HẠN XÁC ĐỊNH MÔ MEN UỐN 
VÀ ĐỘ VÕNG CỦA DẦM
• Ví dụ 2.1: Xác định mômen
và độ võng tại các điểm chia.
Bước sai phân: h=l/4
Điều kiện biên: M0 = M4 = 0
y0 = y4 = 0
Tính mô men
Tại nút 1: 0 - 2M1 + M2 = - h
2(q0 /4)
Tại nút 2: M1 - 2M2 + M3 = - h
2(q0 /2)
Tại nút 3: M2 - 2 M3 +0 = - h
2(3q0 /4)
Giải hê ̣ phương trình thu được kết quả
M1 = 0,625 q0h
2 = 0,0391 q0l
2
M2 = q0h
2 = 0,0625 q0 l
2
M3 = 0,873 q0h
2 = 0,0547 q0 l
2
2
1 o
2
2 o
2
3 o
2 1 0 M q h / 4
1 2 1 M q h / 2
0 1 2 M 3q h / 4
     
         
          
 
2
o
2
o
2
o
0,0391q l
M 0,0625q l
0,0547q l
 
 
  
 
 
2.3. ÁP DỤNG PP SAI PHÂN HỮU HẠN XÁC ĐỊNH MÔ MEN UỐN 
VÀ ĐỘ VÕNG CỦA DẦM
Tính độ võng (có thể dùng sai phân cấp 2 hoặc cấp 4)
Tại nút 1: 0 - 2y1 + y2 = h
2(0,625 q0h
2)/EJ
Tại nút 2: y1 - 2y2 + y3 = h
2(q0h
2)/EJ
Tại nút 3: y2 - 2y3 +0 = h
2(0,873 q0h
2)/EJ
Giải hê ̣ phương trình thu được kết quả
y1 = - 1,187 q0h
4 /EJ = - 0,00463 q0 l
4/EJ
y2 = - 1,749 q0h
4 /EJ = - 0,00682 q0 l
4/EJ
y1 = - 1,311 q0h
4 /EJ = - 0,00513 q0 l
4/EJ
Kết quả trên chỉ là gần đúng, nếu chia bước sai phân nhỏ hơn thì kết quả
sẽ hội tu ̣ vê ̀ kết quả chính xác.
1 4
o
2
3
2 1 0 y 0,625
q h
1 2 1 y 1
EJ
0 1 2 y 0,873
     
         
         
 
4
3o
4,63
q l
y 10 6,82
EJ
5,13

 
 
  
 
 
2.3. ÁP DỤNG PP SAI PHÂN HỮU HẠN XÁC ĐỊNH MÔ MEN UỐN 
VÀ ĐỘ VÕNG CỦA DẦM
Ví dụ 2.2.
Tính độ võng tại các điểm chia.
• Bước sai phân h=l/3
• Nút trong 1,2 ; nút ngoài -1,4
• Nút biên 0,3
• Điều kiện biên: y0 = y3 = 0
Độ võng của dầm tại các nút 1 và 2 :
Tại nút 1: y-1 - 4y0 + 6y1 - 4y2 + y3 = - h
4 q/EJ
Tại nút 2: y0 - 4y1 + 6y2 - 4y3 + y4 = - h
4 q/EJ
Để tìm y-1 và y4 , sử dụng điều kiện biên về góc xoay tại nút 0 và 3:
Tại nút 0:
2.3. ÁP DỤNG PP SAI PHÂN HỮU HẠN XÁC ĐỊNH MÔ MEN UỐN 
VÀ ĐỘ VÕNG CỦA DẦM
Tại nút 3:
Thay y-1 và y4 , y0 và y3 vào hệ phương trình trên thu được:
7y1 - 4y2 = - h
4 q/EJ
- 4y1 + 7y2 = - h
4 q/EJ
Giải hệ phương trình thu được kết quả:
y1 = y2 = - h
4 q/ 3EJ = - l 4 q/ 35 EJ