Bài giảng Cơ thể động vật - Chương 9: Hệ sinh dục - Nguyễn Hữu Trí

124/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí1
♀
♂
Chương 9
Hệ sinh dục
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí2
Chương 9. HỆ SINH DỤC
• 9.1. Các hình thức sinh sản ở động vật
• 9.2. Hệ sinh dục nam
• 9.3. Hệ sinh dục nữ
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí3
Sinh sản vô tính
Asexual Reproduction
Xuất hiện ở vi khuẩn, nấm, nguyên sinh vật, tảo,
nhiều loài thực vật và khá nhiều loài động vật.
Sinh sản vô tính cho phép số lượng cá thể tăng
lên nhanh chóng để tận dụng các điều kiện thuận
lợi của môi trường.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí4
Sinh sản vô tính 
Asexual Reproduction
• Trong sinh sản vô tính, chỉ có 1 cá thể tham gia
hoặc bằng cách phân đôi, hoặc bằng cách nẩy chồi,
để tạo ra hai hoặc nhiều cá thể mới.
• Chỉ có một cha mẹ (parent)
– Vật liệu di truyền (gene) của thế hệ sau (offspring) giống
y hệt cha mẹ trừ trường hợp đột biến (mutations)
• Lợi ích
– Có ưu thế về mặt năng lượng
– Hầu hết là thành công trong một môi trường ổn định
• Ngay đối với động vật cao như người, vẫn có thể
sinh sản vô tính, chẳng hạn khi tế bào trứng đã thụ
tinh, phân đôi để thành “trẻ sinh đôi cùng trứng”
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí5
Các hình thức của sinh sản vô tính
• Sự nảy chồi (Budding )
– Một phần của cơ thể cha mẹ mọc chồi và tách ra. (san 
hô, thủy tức)
• Sự phân mảnh (Fragmentation)
– Cơ thể cha mẹ bị phá vỡ ra thành nhiều mảnh
– Mỗi mảnh có thể phát triển thành một động vật mới 
(Sao biển)
• Sự trinh sản (Parthenogenesis)
– Trứng không cần thụ tinh có thể phát triển thành cơ thể 
trưởng thành
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí6
Sự nảy chồi
224/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí7
Sinh sản hữu tính
Sexual Reproduction
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí8
Sinh sản hữu tính
Sexual Reproduction
• Sinh sản hữu tính gặp ở hầu hết các loài sinh vật và
là hình thức sinh sản duy nhất đối với các loài có cơ
thể phức tạp, như các loài động vật có xương sống.
• Trong sinh sản hữu tính, có hai cá thể tham gia,
mỗi cá thể sản xuất một loại tế bào biệt hoá, gọi là
giao tử (tinh trùng ở đực, trứng ở cái). Đó là sự kết
hợp giữa giao tử đực và giao tử cái. Giao tử được
sinh ra từ hai cơ thể cha, mẹ khác nhau
• Giao tử đực hay tinh trùng di động được. Giao tử
cái lớn hơn giao tử đực và không di động được.
• Giao tử đực và giao tử cái kết hợp với nhau thông
qua quá trình thụ tinh, để tạo một hợp tử và hợp tử
phân chia tạo thành cơ thể trưởng thành.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí9
Sinh sản hữu tính
Sexual Reproduction
• Sinh sản hữu tính ưu điểm hơn sinh sản vô tính là
đa dạng di truyền, nhờ đã thực hiện một sự kết hợp
và chọn lựa giữa các tính trạng di truyền của bố và
mẹ, do đó vừa giống bố mẹ, vừa thừa hướng được
tính trạng trội nhất của bố hoặc mẹ. Sinh sản hữu
tính về mặt này làm quá trình tiến hoá diễn ra
nhanh hơn, và có hiệu quả hơn, so với sinh sản vô
tính
• Thích nghi với những điều kiện môi trường không
ổn định, dễ biến đổi
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí10
Hệ sinh dục của người 
• Hệ sinh dục ở những loài khác nhau, cấu tạo cũng khác
nhau. Tuy nhiên, sơ đồ chung về căn bản vẫn giống nhau và
hệ sinh dục đều kết hợp chặt chẽ với hệ niệu thành phức hệ
niệu - sinh dục.
• Cơ quan đực gồm chủ yếu tinh hoàn, nơi chế tạo tinh
trùng và ống dẫn tinh.
– Tinh trùng được phóng thích vào trong tinh dịch và theo ống dẫn ra
ngoài.
– Đối với động vật thụ tinh trong, còn có một số bộ phận phụ, tạo
điều kiện dễ dàng cho sự vận chuyển tinh vào cơ quan cái.
• Cơ quan cái gồm chủ yếu buồng trứng, nơi chế tạo trứng và
ống dẫn trứng.
– Trứng được phóng thích (còn gọi là “rụng”) trong xoang bụng rồi
lọt vào phễu của ống dẫn trứng để ra ngoài nhờ nhu động của
thành cơ hoặc tác động quét của tiêm mao lót thành ống dẫn.
– Ở chim, trứng chứa nhiều chất nuôi dưỡng (noãn hoàng hay lòng
đỏ). Ống dẫn có nhiều tuyến phụ tiết lòng trắng và vỏ đá vôi bọc ra
ngoài trứng.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí11
Bộ NST người (4400x)
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí12
Hệ sinh dục đực
• Hệ sinh dục đực (male reproductivity system)
bao gồm: tinh hoàn, đường dẫn tinh, các tuyến
sinh dục phụ và dương vật.
324/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí13
Bàng quang
Túi tinh
Xương mu
Ống phóng 
tinh
Tuyến 
tiền liệt
Ống dẫn tinh
Trực tràng
Thể hang
Tuyến hành 
niệu đạo
Thể xốp
Mào tinh
Niệu đạo
Bìu
Quy đầu 
dương vật
Tinh hoàn
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí14
Mặt sau bàng quang
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí15
Ống sinh tinh
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí16
Ống sinh tinh
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí17
Dương vật (penis)
Dương vật trong đó có niệu
đạo vừa là đường ống dẫn
nước tiểu vừa là đường dẫn
tinh và các tổ chức cương
cứng. Dương vật tận cùng
bằng quy đầu là nơi tập
trung nhiều tổ chức thần
kinh, rất nhạy cảm với các
kích thích.
Quy đầu được phủ bằng một nếp da gọi là bao quy
đầu, mặt trong có nhiều tuyến tiết chất nhờn.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí18
Bàng quang
Lỗ thông ống 
phóng
Tuyến tiền liệt
Tuyến hành niệu đạo
Lỗ thông tuyến hành 
niệu đạo
Thể hang
Thể xốp
Niệu đạo
Quy đầu
Bao quy đầu
Lỗ thông niệu đạo
(a) Mặt cắt dọc từ tuyến tiền liệt đến dương vật
424/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí19
Tĩnh mạch mu (được giãn ra)
Thể hang
Động mạch mu (bị co lại)
Mặt cắt của dương 
vật khi nhũn
Niệu đạo
Thể xốp
Tĩnh mạch mu (bị co lại)
Động mạch mu (được giãn ra)
Mô liên kết
Thể hang
Mặt cắt của dương 
vật khi cương
Thể xốp
(b) Mặt cắt ngang dương vật.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí20
Thừng tinh
Tĩnh mạch tinh hoàn
Động mạch tinh hoàn
Ống dẫn tinh
Đầu của mào tinh
Ống sinh tinh
Bao tinh hoàn
Đuôi của mào tinh
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí21
Các tuyến sinh dục phụ
• Gồm:
– Tuyến tiền liệt
– Tuyến hành (tuyến Cowper).
– Túi tinh
• Tất cả các tuyến sinh dục đều chỉ bắt đầu hoạt
động từ tuổi dậy thì để thực hiện chức năng của
cơ quan sinh sản.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí22
Hệ sinh dục cái
• Cấu tạo hệ sinh dục cái gồm hai phần:
– Phần trong có hai buồng trứng, ống dẫn trứng, tử cung
(dạ con) và âm đạo.
– Phần bên ngoài có âm hộ, âm vật, môi lớn, môi bé và các
tuyến sinh dục phụ
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí23
Ống dẫn trứng 
(uterine tube)
Buồng trứng
Tử cung
Cổ tử cung
Bàng quang
Xương mu
Âm đạo
Niệu đạo
Âm hộ
Trực tràng
Hậu môn
(a) Mặt cắt dọc giữa vùng chậu của nữ.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí24
Buồng trứng
524/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí25
Buồng trứng
• Ở tuần thứ 30 của thai nhi, cả hai buồng trứng có khoảng
6.000.000 nang trứng nguyên thuỷ. Sau đó phần lớn chúng
bị thoái hoá để chỉ còn lại khoảng 2.000.000 nang vào lúc
mới sinh và đến tuổi dậy thì chỉ còn lại khoảng 300.000 -
400.000 nang.
• Trong suốt thời kỳ sinh sản của phụ nữ (khoảng 30 năm)
chỉ có khoảng 400 nang này phát triển tới chín và xuất noãn
hàng tháng. Số còn lại bị thoái hoá.
• Trứng chỉ bắt đầu chín và rụng kế từ tuổi dậy thì (13 -15
tuổi) và trung bình một tháng chỉ có một trứng chín, kéo dài
đến thời kỳ mãn kinh (khoảng 45 -50 tuổi).
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí26
Buồng trứng
• Buồng trứng có nhiều nang trứng, mỗi nang trứng có một trứng
chưa chín.
– Ở một em bé gái ra đời có khoảng 30.000 - 300.000 nang trứng.
– Lúc dậy thì chỉ còn vài trăm nang trứng có thể chín và phát
triển thành trứng và hàng tháng có một trứng chín được
phóng ra khi rụng trứng. Một số trường hợp đặc biệt có thể có
hai hoặc nhiều trứng cùng chín và rụng.
• Trường hợp những loài động vật đẻ một con mỗi lứa như khỉ,
trâu, bò, ngựa, voi...cũng giống như vậy
• Buồng trứng tổng hợp 
– Giao tử
– Steroid hormone estrogen (estradiol) và progesterone 
• Sự thụ tinh xảy ra trong ống dẫn trứng.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí27
Ống dẫn trứng (vòi Fallop) 
• Ống dẫn trứng gồm một đôi ống dài 10 -12cm,
đường kính từ 0,5 -2mm, một đầu thông với tử
cung, đầu kia loe rộng thành hình phễu mở ra
trước buồng trứng.
• Trứng chín và rụng sẽ được phễu đón nhận vào
trong ống dấn trứng. Ở đây trứng được di chuyển
dần về phía Tử cungnhờ nhu động của lớp cơ trơn
ở thành ống, phối hợp với sự hoạt động của các
lông rung động trên các tế bào biểu bì thuộc lớp
niêm mạc lót trong lòng ống
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí28
Tử cung (Dạ con)
• Tử cung là nơi tiếp nhận trứng đã thụ tinh và
nuôi dưỡng thai. Lúc đẻ, cơ thành tử cung có
nhiệm vụ co bóp để đẩy thai ra ngoài.
• Tử cung nằm trong hố chậu, sau bóng đái và
trước trực tràng.
• Bình thường tử cung có hình trái lê gồm phần
đáy, phần thân và phần cổ. Đáy tử cung có
hai lỗ thông với hai ống dẫn trứng, cổ tử cung
thông với âm đạo.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí29
Tử cung
• Thành tử cung có 3 lớp:
-Ngoài cùng là lớp màng liên kết bao bọc.
-Giữa là lớp cơ trơn rất dày và là phần tử chủ yếu của tử
cung gồm các sợi cơ đan chéo nhau theo mọi hướng và có
khả năng dãn nở rất lớn.
-Trong cùng là niêm mạc chứa nhiều mạch máu và các
tuyến tiết chất nhày (đặc biệt là ở phần cổ tử cung). Lớp này
có nhiều thay đổi theo chu kỳ rụng trứng hàng tháng.
• Bình thường tử cung là khối cơ chắc, dài khoảng 7,5cm,
rộng 5cm và dày chừng 2mm ở giữa là một khoang hẹp
(buồng dạ con).
• Khi mang thai tử cung có sức chứa tới 2500cm3 (gấp 600 lần
lúc bình thường) nhờ sự dãn nở của các sợi cơ. Nhưng sức
co của các cơ này cũng rất lớn giúp đẩy thai ra ngoài khi đẻ.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí30
Fornix
Endocervical canal
Tử cung
624/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí31
Âm đạo
• Âm đạo là một ống dài khoảng 8cm nhưng có khả năng chun
dãn rất lớn.
• Âm đạo tiếp liền với tử cung ở phía trong và thông với bên
ngoài qua âm hộ được giới hạn bởi các môi bé và môi lớn.
Phía trên âm hộ là lỗ tiểu. Như vậy, đường sinh dục và đường
tiết niệu ở nữ tách biệt nhau.
• Trên lỗ tiểu là âm vật (âm hạch), tương ứng với dương vật ở
nam giới, nơi tập trung nhiều dây thần kinh và có khả năng
cương cứng khi bị kích thích.
• Ở con gái (chưa chồng) giữa âm đạo và âm hộ có một vách
ngăn gọi là màng trinh. Giữa màng trinh có một lỗ nhỏ là nơi
để máu thoát ra trong các kỳ hành kinh. Ngoài ra đổ vào cửa
âm đạo (mặt trong các môi bé) có đôi tuyến hình chùm, gọi là
tuyến tiền đình (hay tuyến Bartholin).
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí32
Các cơ quan sinh dục cái ngoài
• Mu : khối mỡ đệm phía trên khớp mu
• Môi lớn và nhỏ: nếp gấp của da bao quanh
tiền đình nơi mở ra của niệu đạo và âm đạo.
• Âm vật: một khối nhỏ của cương mô
• Hành âm đạo:
• Đáy chậu: vùng nằm giữa hậu môn và âm đạo
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí33
Cơ quan sinh dục cái ngoài
Âm hộ (vulva)
Môi lớn (labia majora)
Môi nhỏ (labia minora)
Tiền đình âm đạo
Âm vật (clitoris)
Mu (mons pubis)
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí34
Tuyến vú
• Về nguồn gốc tuyến vú là tuyến da, do sự
biến đổi của tuyến mồ hôi mà ra.
• Hoạt động của tuyến vú có liên quan chặt
chẽ với chức năng sinh dục.
• Số đôi tuyến vú phụ thuộc vào số con sinh đẻ
của từng lứa ở mỗi loài.
– Các loài ăn sâu bọ thường có 7-11 đôi, ăn thịt 2-
5 đôi, linh trưởng 1 đôi.
– Ở người, giai đoạn đầu của bào thai có 9 đôi
(dưới 2 tháng), về sau tiêu biến dần chỉ còn lại
đôi thứ tư (từ trên xuống) tiếp tục tồn tại và phát
triển.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí35
Tuyến vú
• Mỗi tuyến vú có khoảng 15- 20 thuỳ nhỏ, đó là các tuyến sữa,
mỗi tuyến sữa có ống dẫn thông ra núm vú. Các tuyến sữa
nằm quanh núm vú, một số ống dẫn của các thuỳ được chập
lại thành ống chung, do đó số lỗ trên núm vú ít hơn số tuyến.
Chất đệm chung quanh các tuyến là mô mỡ.
• Tuyến vú bắt đầu phát triển từ tuổi dậy thì dưới tác dụng
của oestrogen và progesteron hai hormon này kích thích phát
triển tuyến vú và lớp mỡ để chuẩn bị cho khả năng nuôi con.
Khi có thai tuyến vú càng phát triển mạnh để có khả năng
bài tiết sữa
• Ngoài oestrogen các hormon khác cũng có tác dụng phát triển
ống tuyến vú như GH, prolactin, hormon vỏ thượng thận,
insulin
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí36
Cấu trúc vú 
724/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí37
Tuyến vú (Breast)
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí38
• Prolactin từ tuyến
yên kích thích
sinh tổng hợp sữa.
• Oxytocin từ thùy
sau của tuyến yên
kích thích việc tiết
sữa
Tuyến vú (Breast)
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí39
Nhận xét
• Ở người và các động vật hữu nhũ khác,
sự sinh sản được điều hòa bởi các
hormone được sản xuất bởi vùng dưới
đồi, tuyến yên và tuyến sinh dục.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí40
Sự hình thành giao tử
• Mô tả con đường đi của tinh trùng (sperm)
trong hệ sinh dục đực từ nơi khởi phát của
chúng là ống sinh tinh tới khi chúng được đưa
ra ngoài dưới dạng tinh dịch (semen).
• Mô tả quá trình hình thành tinh trùng
(spermatogenesis)
• Mô tả sự phát triển của trứng người và con
đường đi của nó trong hệ sinh dục cái cho đến
khi được thục tinh.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí41
Phát sinh tạo tinh trùng
• Xảy ra trong ống sinh tinh của tinh hoàn.
• Tinh nguyên bào (Spermatogonia) phân chia bằng nguyên
phân
– Một số biệt hóa (differentiate) và trở thành tinh bào sơ
cấp (primary spermatocytes), và nó sẽ trải qua giảm phân
(meiosis)
• Ở người, quá trình phát triển từ tế bào mầm nguyên thuỷ
thành tinh trùng mất khoảng 74 ngày
• Tinh trùng có hai loại mang nhiễm sắc thể giới tính khác
nhau và có lượng bằng nhau: loại mang nhiễm sắc thể Y và
loại mang nhiễm sắc thể X. Tế bào trứng chỉ có một loại
mang nhiễm sắc thể X.Chúng khác nhau về đặc điểm cấu
tạo, khả năng sống và tốc độ vận chuyển. Tinh trùng Y nhỏ,
nhẹ, vận động nhanh hơn tinh trùng X, nhưng khả năng
sống của tinh trùng Y kém so với tinh trùng X, đặc biệt
trong môi trường acid.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí42
Tinh nguyên bào Tinh bào trưởng thành
100 µm Tinh nguyên bào
Tế bào Sertoli
Tinh bào sơ cấp
824/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí43
Phát sinh tạo tinh trùng
Spermatogenesis.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí44
Tinh bào thứ cấp
Tinh nguyên bào
Tinh 
trùng 
trưởng 
thành
Tinh bào sơ cấp
Tinh tử
Tế bào Sertoli
Vách của ống sinh tinh
Spermatogenesis.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí45
Tinh bào sơ cấp
Trong dịch hoàn, tinh nguyên bào phân chia nhiều lần nhờ nguyên
phân. Sau đó chúng biệt hóa thành tinh bào sơ cấp và trải qua
giảm phân.
Spermatogenesis.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí46
Tinh bào sơ cấp
Tinh bào thứ cấp
Giảm phân 1 Sẽ tạo ra tinh bào thứ cấp (secondary
spermatocytes)
Spermatogenesis.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí47
Tinh tử
Tinh trùng trưởng thành
Giảm phân 2
Mỗi tinh bào
thứ cấp tạo
ra hai tinh tử
(spermatid)
Mỗi tinh tử
được biệt hóa
thành một tinh
trùng trưởng
thành (mature
sperm)
Spermatogenesis.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí48
Màng sinh chất
Thể cực Đầu
Nhân
Mitochondria 
(spiral shape)
Thân
Lông roi
(a) Một tinh trùng trưởng thành
có đầu, thân và lông roi.
Đầu tinh trùng có chứa nhân
và một cực đầu hay thể ngọn
(acrosome) có chứa các
enzyme giúp tinh trùng thâm
nhập vào trứng. Tinh trùng
rất nhỏ, không nhìn được
bằng mắt thường.
Tinh trùng gồm: đầu, cổ, thân
và đuôi, dài tổng cộng
0,06mm (đầu chiếm 1/10 độ
dài).
Trong môi trường kiềm của
dịch dạ con tinh trùng có khả
năng sống và thụ tinh trong
vòng 48-72 giờ
924/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí49
Tổng kết về tinh trùng
• Tổng hợp: Ống sinh tinh
• Dự trữ: Mào tinh hoàn
• Được vận chuyển từ mào tinh hoàn nhờ vào sự co
tạo nhu động nhịp nhàng khi chúng trưởng thành
• Mào tinh Ống dẫn tinh  Ống phóng (túi của mào
tinh sáp nhập với ống của túi chứa tinh “ống phóng
tinh”)  Tuyến tiền liệt Tiền liệt niệu đạo (sau đó
đi qua tuyến hành niệu - qủa) màng niệu đạo 
niệu đạo dương vật
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí50
Phát sinh tạo noãn
Trước khi sinh, nguyên bào noãn (oogoni) phân
chia nhiều lần thông qua quá trình nguyên phân
(mitosis). Một số nguyên bào noãn biệt hóa để
trở thành noãn bào sơ cấp (primary oocytes)
thông qua quá trình giảm phân (meiosis).
Chỉ có một trứng có chức năng (functional
ovum) được tạo thành từ mỗi noãn bào sơ cấp
(each primary oocyte). Các tế bào khác được
tạo ra trong quá trình phân chia gọi là thể cực
(polar bodies) và sẽ tiêu biến (degenerate). Thể
cực thứ nhất có thể phân chia tiếp nhưng
thường là bị tiêu biến. Lần phân chia thứ hai
(second meiotic division) được hoàn thành
(completed) sau khi quá trình thụ tinh xảy ra
(after fertilization).
Noãn: tế bào đơn lớn
nhất trong cơ thể
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí51
Lớp trong suốt Tế bào lớp hạt Tế bào áoNoãn bào thứ cấp
500 µmXoang (a) Nang trứng đang phát triển.
Oogenesis.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí52
Noãn bào sơ cấp
2n
Nang trứng có chứa một noãn bào sơ cấp và một lớp tế bào
biểu mô dẹt đơn bao quanh
Khi nang phát triển các tế bào mô liên kết bao quanh các tế
bào lớp hạt hình thành một lớp tế bào áo
Oogenesis.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí53
Giảm phân 1
Noãn bào thứ cấp
n kép
Thể cực 
Trong noãn sào nguyên bào noãn (Oogonia) biệt hóa tạo thành
noãn bào sơ cấp (primary oocytes mang bộ NST 2n) tế bào này
sẽ trải qua quá trình giảm phân 1. Giữa giai đoạn mới sinh và
dậy thì noãn bào sơ cấp ở trạng thái prophase I
Khi nang trưởng thành noãn bào sơ cấp sẽ trải qua lần phân
chia giảm phân 1, tạo thành một noãn bào thứ cấp (secondary
oocyte) được bọc bởi một lớp biểu mô khối tầng và một thể cực
(polar body)
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí54
Giảm phân 2
Thể cực
Noãn
Noãn thứ cấp (hay
noãn cấp hai) sẽ
dùng lại ở giai đoạn
Metaphase II.
Khi quá trình thụ
tinh xảy ra sẽ kích
thích hoàn thành
quá trình giảm
nhiễm 2 hoàn thành,
tạo thành noãn
trưởng thành (NST
n) và thể cực thứ 2
10
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí55 24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí56
Vòi Fallope
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí57
Sự rụng trứng
• Noãn bào thứ cấp được tống ra khỏi noãn
sào
– Đi vào ống dẫn trứng, nơi nó có thể
được thụ tinh
• Hoàng thể (Corpus luteum)
– Là một tuyến nội tiết tạm thời
– Phát triển từ một phần của nang trong
noãn sào
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí58
Nang trứng
Tử cung Noãn bào thứ cấp
Xoang
Nang trưởng 
thành
Dây chằng tử cung – buồng trứng
Sự rụng 
trứng 
(nang 
thoát vị)
Nang thoái 
hóa Noãn bào 
thứ cấp
Lớp trong 
suốtHoàng thể
Ống dẫn trứng
(b) Các nang trứng trong noãn sào.
Noãn sào (Ovaries)
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí59
Sự phát triển của nang
1. Nang nguyên thủy: cấu tạo bao gồm một lớp các
tế bào nang dẹt đơn bao quanh một noãn bào I
2. Nang sơ cấp: hai hay nhiều hơn các l tế bào ớp
hạt vuông bao quanh noãn
3. Nang thứ cấp: có dịch nang chứa đầy trong
khoang giữa các tế bào lớp hạt kết tụ lại tạo ra
một khoang lớn gọi là hốc trung tâm (central
antrum)
4. Nang De Graaf: có kích thước rất lớn (φ 2,5cm)
nhô ra bề mặt buồng trứng, các nang này có lớp
vỏ dày
5. Hoàng thể : Nang sau khi trứng rụng
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí60
Màng Zona
Noãn cấp 1
(Ngừng lại ở prophase I)
Tế bào hạt
Tế bào áo hạt
Nhân
Nang sơ cấp
Nang sơ cấp Primary Follicle
11
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí61
Nang thứ cấp 
Secondary Follicle
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí62
Nang De graaf
Graafian Follicle
Dịch thể hang
Tế bào hạt
Noãn cấp 2
Tán tỏa tròn
Mấu có cuống 
buồng trứng
Lớp màng Zona
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí63
Sự rụng trứng
Ovulation
• LH sẽ làm nang Graafian 
thoát vị
• Noãn sẽ được phóng 
thích (ovulation)
• Nang sẽ hình thành 
hoàng thể (corpus 
luteum)
– Tiết estrogen và 
progesterone
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí64
Sự thụ tinh (Fertilization)
• Thụ tinh ngoài (External fertilization )
– Con cái và con đực tiến hành giao phối bằng cách
phóng thích trứng và tinh trùng vào trong môi
trường nước một cách đồng thời
• Thụ tinh trong (Internal fertilization )
– Con đực đưa tinh trùng vào trong con cái và sự thụ
tinh diễn ra trong cơ thể con cái.
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí65
Thụ tinh ngoài và thụ tinh trong
24/02/2016 11:20 SA Nguyễn Hữu Trí66