Bài giảng Độc học môi trương - Chương 4: Độc học môi truờng không khí - Trần Thị Thúy Nhàn (Tiếp)

L/O/G/O
ĐỘC HỌC MÔI TRƯỜNG
GVGD: TS. TRẦN THỊ THÚY NHÀN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP THỰC PHẨM
TP. HỒ CHÍ MINH
www.themegallery.com
ĐỘC HỌC
MÔI TRƯỜNG KHÔNG KHÍ
2
www.themegallery.com
Nội dung
3
Bệnh nghề nghiệp do các loại khí thải công
nghiệp đối với con người
Bệnh do độc chất trong không khí đối với động
vật và thực vật
1
2
www.themegallery.com
1. Bệnh nghề nghiệp với người
Độc chất
nghề
nghiệp
 Những chất có trong môi trường hoạt động
nghề nghiệp
 Khi xâm nhập vào cơ thể => các biến đổi
sinh lý, sinh hóa, phá vỡ thế cân bằng sinh
học => rối loại chức năng sống bình thường
=> trạng thái bệnh lý của cơ quan hệ thống
và toàn bộ cơ thể
nhiễm độc cấp tính và mãn tính nghề nghiệp
4
www.themegallery.com
1. Bệnh nghề nghiệp với người
 Độc chất có trong môi trường xung quanh nơi lao động và
liên quan chặt chẽ với một nghề nghiệp là độc chất nghề
nghiệp
 Bệnh do nó gây ra là nhiễm độc nghề nghiệp
 Bệnh nghề nghiệp là tình trạng bệnh lý phát sinh do
những điều kiện lao động có tác hại nghề nghiệp gây nên
5
www.themegallery.com
1. Bệnh nghề nghiệp với người
Nguồn
gốc gây
nhiễm độc
trong sx
 Không tôn trọng tiêu chuẩn, qui tắc vệ sinh,
an toàn lao động (40%)
 Máy móc thiết bị lạc hậu, không đảm bảo qui
trình kín. Sự cố kỹ thuật (22%)
 Thiếu thiết bị thông gió, hút hơi độc tại chỗ
(15%)
 Dụng cụ phòng hộ cá nhân (khẩu trang)
không đủ, chất lượng không tốt (12%)
6
www.themegallery.com
1. Bệnh nghề nghiệp với người
Đường
xâm nhập
 Độc chất vào cơ thể người lao động nhiều nhất
là qua đường hô hấp rồi đến qua da và qua
đường tiêu hóa (cả miệng và mũi), một phần có
thể qua mắt.
 95% trường hợp nhiễm độc nghề nghiệp là do
độc chất xâm nhập qua đường hô hấp
7
www.themegallery.com
1. Bệnh nghề nghiệp với người
Các giai
đoạn
 Gây độc qua 3 giai đoạn
 Giai đoạn tiếp xúc
 Giai đoạn thấm nhiễm hay tổn thương sinh học
 Giai đoạn có biểu hiện lâm sàng
8
www.themegallery.com
1. Bệnh nghề nghiệp với người
Các giai
đoạn
Giai đoạn tiếp xúc
Các hóa chất vào cơ thể:
 Tích lũy lại
 Thải ra ngoài nguyên vẹn hay ở dạng đã
chuyển hóa
9
www.themegallery.com
1. Bệnh nghề nghiệp với người
Các giai
đoạn
Giai đoạn thấm nhiễm hay tổn thương
sinh học
 Chất độc sau khi xâm nhập cơ thể, gây rối loạn
chuyển hóa, chủ yếu là gây rối loạn các hệ
thống enzym
10
www.themegallery.com
1. Bệnh nghề nghiệp với người
Các giai
đoạn
Giai đoạn có biểu hiện lâm sàng
 Các tổn thương sinh học dẫn tới rối loạn chức
năng với các biểu hiện lâm sàng
 Giai đoạn có biểu hiện lâm sàng là giai đoạn
nhiễm độc thực sự
11
www.themegallery.com
1. Bệnh nghề nghiệp với người
Bệnh bụi
phổi
 Tính chất: bụi là những hạt nhỏ kích thước từ 1
đến vài trăm µm trong không khí xung quanh.
 Nguồn: nhà máy sản xuất vật liệu xây dựng,
sản xuất hoá chất, xưởng cơ khí, do giao
thông 
12
www.themegallery.com
1. Bệnh nghề nghiệp với người
Bệnh bụi
phổi
 Tích lũy: trong phổi và ở các cơ quan của
đường hô hấp trên
 Các hạt bụi kích thước > 10 µm được giữ lại
bởi các lông ở khoang mũi => thải ra ngoài
 Khí ô nhiễm và các hạt bụi nhỏ tiếp tục đi vào
sâu trong các cơ quan hô hấp
 Các hạt bụi có kích thước < 10 µm có thể bị
giữ lại ở phổi (các hạt bụi kích thước < 1µm
được vận chuyển đi theo khí trong hệ thống hô
hấp) hay vào máu gây nhiễm độc
13
www.themegallery.com
1. Bệnh nghề nghiệp với người
Bệnh bụi
phổi
 Viêm phổi: làm tắc nghẽn các phế quản, giảm
khả năng phân phối khí
 Ung thư phổi: phá hoại các mô phổi, làm tắc
nghẽn sự trao đổi giữa máu và tế bào, ảnh
hưởng đến khả năng tuần hoàn máu, từ đó
dẫn đến các vấn đề về tim, mạch
 Bệnh viêm mũi dị ứng, hen phế quản
 Bệnh bụi phổi: do bụi vào đọng lại ở phổi
14
www.themegallery.com
1. Bệnh nghề nghiệp với người
Bệnh bụi
phổi
 Khí thũng phổi: phá hoại các túi phổi, giảm khả
năng trao đổi giữa oxy và dioxide carbon
15
www.themegallery.com
1. Bệnh nghề nghiệp với người
Bệnh bụi
phổi
 Gây độc
 Bụi trong không khí có tác hại chủ yếu đến hệ
hô hấp, rồi mắt, da...
 Vào phổi, bụi sẽ gây kích thích cơ học và phát
sinh phản ứng xơ hóa phổi, gây ra các bệnh về
đường hô hấp => lao phổi, suy hô hấp
 Các hạt bụi có kích thước trong khoảng 0,5–5
µm nhất là bụi amiăng, bụi silic của các nhà
máy xi măng, sản xuất tấm lợp, công trường
đá, xây dựng
16
www.themegallery.com
1. Bệnh nghề nghiệp với người
Bệnh bụi
phổi
 Gây độc
• Bệnh bụi phổi – silic gây ra cho công nhân các
ngành khai thác mỏ,cơ khí luyện kim, gốm sứ,
thủy tinh
• Bụi phát tán có chứa SiO2 tự do, hàm lượng
SiO2 tự do càng cao nguy cơ mắc bệnh càng
lớn
• Trong phổi hình thành các hạt silico tròn, khối
giả u, khí thũng ở ngoài rìa hay đáy phổi, các
hạch rốn phổi bị xơ hóa, màng phổi bị dính,
viêm dày màng phổi => biến chứng lao phổi,
suy hô hấp
17
www.themegallery.com
THẢO LUẬN
• Các công việc có nguy cơ nhiễm bệnh bụi
phổi silic ?
18
www.themegallery.com
TL
- Khai thác quặng đá có chứa silic tự do
- Đẽo mài đá có chứa silic tự do
- Tán, nghiền, sàng các quặng đá chứa silic tự do
- Công việc đúc tiếp xúc với bụi cát khuôn, làm sạch vật
đúc.
- Làm sạch hoặc làm nhẵn vật bằng tia cát.
- Sản xuất, chế biến thủy tinh, gạch chịu lửa, đồ gốm...
19
www.themegallery.com
2. Bệnh với động thực vật
Động vật
 Chất ON không khí tác động vào cơ thể người
và động vật trước hết là qua đường hô hấp ,
lên mắt và lên da của cơ thể
 Các bệnh như ngạt thở, viêm phù phổi, một số
chất ô nhiễm gây kích thích đối với các bệnh
ho, hen suyễn, lao phổi, ung thư phổi
 Cay chảy nước mắt, gây bệnh di ứng, ngứa
trên da, mề đay
 Bụi phổi, ung thư
20
www.themegallery.com
2. Bệnh với động thực vật
Động vật
 Tác động của các chất ô nhiễm vào đường hô
hấp một phần còn phụ thuộc vào sự hòa tan
của chúng trong nước
 Các chất ô nhiễm có tính chất hòa tan trong
nước thì khi ta hít thở không khí, chúng sẽ hòa
tan trong phần lỏng của đường hô hấp trên và
gây tác động lên cơ quan này
21
www.themegallery.com
2. Bệnh với động thực vật
Động vật
 Nhà máy sàng, tuyển than có nồng độ bụi cực
đại tới 80 – 200 mg/m3, trong đó lượng hạt bụi
có kích thước dưới 5 µm (bụi gây bệnh hô
hấp) chiếm 50 ÷ 80%.
 Hàm lượng bụi SiO2 (gây bệnh bụi phổi),
chiếm tỉ lệ 16 – 30%
=>Tỉ lệ công nhân vùng mỏ Quảng Ninh bị mắc
bệnh tai mũi họng chiếm trên 80% trong tổng
số người được khám
22
www.themegallery.com
2. Bệnh với động thực vật
Động vật
• Một vài chứng bệnh do nấm, vi sinh vật gây ra
cho thú nuôi
 Vi khuẩn mycobacterium gây bệnh bovine ở
gia súc, lợn;
 Vi khuẩn bovis gây bệnh loét mũi truyền
nhiễm ở ngựa, lừa. Đó là dạng u bướu, viêm
loét ở hệ thống hô hấp, các cơ quan bên trong,
trên da, tỉ lệ tử vong cao;
 Nấm aspergillosis fumigatus gây bệnh nấm ở
chim bồ câu, gà vịt;
 Virut cúm H5N1, H1N1, H7N9;
 Vi khuẩn Anthrax gây bệnh than
23
www.themegallery.com
2. Bệnh với động thực vật
Động vật
• Một vài chứng bệnh do nấm, vi sinh vật gây ra
cho thú nuôi
 Nấm cryptococcus neoformans gây bệnh
crytococcosi bovine ở ngựa, gây ra các nốt sần
trong phổi ngựa;
 Nấm coccidioides immitis gây bệnh
coccodiomycoisi, sốt rừng,thấp khớp ở gia súc,
ngựa, chó, loài gặm nhấm;
 Nấm histopplasma capsulatum gây bệnh
histoplamosis ở vật nuôi trong nhà.
24
www.themegallery.com
2. Bệnh với động thực vật
Động vật
• Một số bệnh do các hóa chất trong không khí:
 Nitơ dioxide (NO2) gây bệnh viêm phổi ở động
vật;
Ví dụ, ở chuột tiếp xúc với nồng độ NO2 là 0,94
mg/m3 trong 4 giờ làm thay đổi hình thái các tế
bào phổi;
 Flor và florur hydro làm mòn răng và xương,
gây chứng mềm xương ở động vật, động vật bị
liệt không đứng lên được;
 Pb vào trong cơ thể động vật tích tụ ở trong
xương, thận, gan, tuỵ, phổi. Pb làm liệt chi ở
gia súc và ngựa.
25
www.themegallery.com
2. Bệnh với động thực vật
Thực vật
 Hầu hết các chất độc ô nhiễm trong môi trường
không khí đều có tác hại xấu đến thực vật, gây
ảnh hưởng có hại đối với nghề nông và nghề
làm vườn => cây chậm phát triển
 Thành phần ô nhiễm trong môi trường không
khí như: SO2,HF, các hơi, bụi từ công nghiệp
luyện đồng, chì, kẽm, nhôm,
26
www.themegallery.com
2. Bệnh với động thực vật
Thực vật
 Các loại bụi đất đá bám vào lá cây nhiều cũng
ảnh hưởng đến sinh trưởng của thực vật vì
làm giảm quá trình lục diệp hóa quang hợp ở
cây
 Cá biệt cũng có chất ô nhiễm có tác dụng tốt
đối với thực vật, làm tăng cường sinh trưởng
cây, đặc biệt là đối với các loại tảo như là các
chất phốt pho, nitơ và carbon
27
www.themegallery.com
2. Bệnh với động thực vật
Thực vật
• Các loại tác hại do chất ô nhiễm không khí gây
ra cho thực vật :
 Chết hoại: hiện tượng tất cả các mô phía trên
và phía dưới lá bị chết
 Tổn hại sắc tố: chứng lá bị nâu đen, đen, đỏ tía
hoặc xuất hiện các đốm đỏ.
 Tác động đến sự phát triển: biểu hiện ở sự kìm
hãm phát triển, chồi non bị kìm hãm, không
nảy chồi, làm chúng bị xoắn lại, rục rũ hoặc còi
cọc, lá rụng, hoa chóng tàn >< đôi lúc chất độc
trong không khí kích thích phát triển, làm lá
phát triển quá nhanh, phiến lá quăn lại
28
www.themegallery.com
2. Bệnh với động thực vật
Thực vật
• Các chất ô nhiễm không khí gây tổn hại đến thực
vật:
 Một số chất độc SO2, H2S, NO2 đã giới thiệu ở
phần trước
 Cl2 trong khí quyển lên đến 0,300 ÷ 4,500 mg/m3
làm mép lá bị quăn, cuống lá bị chết hoại, phiến lá
bị tẩy trắng.
 F2: gây chết hoại, làm giòn gãy gân lá; gây thiếu
nước, thiếu chất dinh dưỡng
 Nồng độ O3 0,2 ppm thì nhiều loại cây (cà chua,
đậu,) bị ảnh hưởng, sinh trưởng chậm và giảm
năng suất; nồng độ O3=15÷20 ppm,cây bị bệnh
đốm lá, mầm bị khô héo.
29
www.themegallery.com
THẢO LUẬN
Để hạn chế điếc nghề nghiệp, người sử
dụng lao động cần thực hiện các biện
pháp nào sau đây?
30
www.themegallery.com
TL
+ Nên bố trí máy móc, sắp xếp dụng cụ hợp lý, giảm tiếng
ồn từ nguồn phát sinh như giảm tốc độ, bôi trơn dầu mỡ,
đệm bằng cao su, chất đàn hồi, lò xo, thay thế kim loại
bằng chất dẻo...
+ Giảm tiếng ồn bằng cách cách ly nguồn phát sinh tiếng
ồn, bọc kín máy gây ồn, làm hệ thống cửa ra vào...
+ Trang bị phương tiện chống ồn cho công nhân
31
www.themegallery.com
+ Bố trí công nhân làm việc trong các phòng riêng biệt, bố
trí thời gian làm việc hợp lý
+ Định kỳ kiểm tra sức nghe của công nhân để phát hiện
sớm và có biện pháp xử lý kịp thời
+ Tổ chức tập huấn cho công nhân hiểu biết về tác hại của
tiếng ồn và điếc nghề nghiệp để họ tự giác thực hiện tốt
công tác phòng chống bệnh nghề nghiệp cho bản thân
họ.
32
www.themegallery.com
Câu 1: Nêu tóm tắt các loại khí độc được thải ra
từ hoạt động giao thông.
Câu 2: Độc chất sulfur oxide trong môi trường
không khí.
Câu 3: Trình bày sự tồn tại và gây độc của
Amoniac trong môi trường không khí.
Câu 4: Trình bày các bệnh do độc chất trong
không khí đối với thực vật.
33