Bài giảng Hóa phân tích thực phẩm - Phần 1: Hóa đại cương - Phạm Kim Phương

HÁP ÑO MAÀÀU
• 7. PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH QUANG PHOÅÅ
• - Kỹ thuật máy hấp thu nguyên tử AAS 
• - Kỹ thuật máy quang phổ phát xạ Plasma -
ICP
• 8. LÝ THUYẾT KỸ THUẬT SẮC KÝ
• - KỸ THUẬT SẮC KÝ KHÍ - GC 
• - KỸ THUẬT SẮC KÝ LỎNG CAO ÁP– HPLC 
• PHAÀÀN 1
 3 
I/ ĐẠI CƯƠNG HÓA PHÂN TÍCH
• 1/ ĐỊNH NGHĨA THẾ NÀO LÀ HÓA PHÂN TÍCH
• 2/ ĐỊNH NGHĨA THẾ NÀO LÀ HÓA PHÂN TÍCH 
THỰC PHẨM 
• 3/ PHAÂN TÂ ÍCH ĐỊNH TÍNH
• 4/ PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG
• 5/ ĐÁNH GÍA PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH VÀ SỐ
LIỆU PHÂN TÍCH
• 5.1/ ÑOÄÄ CHÍNH XAÙÙC, ÑOÄÄ ÑUÙÙNG, ÑOÄÄ LAËËP 
LAÏÏI, TOÁÁC ÑOÄÄ PHAÂN TÂ ÍCH, ÑOÄÄ NHAÏÏY, 
PHÖÔNG PHAÙÙP ÑAËËC TRÖNG , PHÖÔNG 
PHAÙÙP ÑÖÔÏÏC COÂNG NHAÂ ÄÄN
• 6/ XÖÛÛ LYÙÙ THOÁÁNG KEÂ ( STATISTICAL Â
ASSESSMENT OF QUAILITY OF DATA) 
• 7/ CÁCH BIEÅÅU DIEÃN THAÃ ØØNH PHAÀÀN DUNG 
DÒCH
7.1. chaáát chuaåån goáác
7.2. caùùc noààng ñoää dung dòch 
• 9/ / DỤNG CỤ ĐO THUỶ TINH CHÍNH XÁC VÀ 
TƯƠNG ĐỐI 
 4 
1. ĐỊNH NGHĨA THẾ NÀO LÀ
HÓA PHÂN TÍCH
• Hoùùa phaân tâ ích là một ngành khoa học chuyên 
nghiên cứu các phương pháp phân tích để định 
tính và định lượng một chất hay nhiều chất , một 
nguyên tố hay nhiều nguyên tố có trong sản phẩm 
đang nghiên cứu
• Ví dụ : Trong một mẫu nước uống có bị ô 
nhiễm dư lượng thuốc trừ sau hay không ?
• Bước đầu tiên chúng ta phải định tính xem trong 
mẫu nước đó bao gồm những chất gì? 
• Bước 2 : Định lượng những chất đã được định 
tính 
• Bước 3 : dựa trên các mẫu chuẩn để tính toán và
cho ra kết qủa cuối cùng
PHAÂN TÂ ÍCH THÖÏÏC PHAÅÅM
• 2/ Thực phẩm có đáp ứng các tiêu chuẩn hóa 
học về vệ sinh ? Có bị ôi thiu, hư hỏng và biến 
thành chất độc hại hoặc có chứa những chất 
độc do thối ra từ bao bì, hóa chất cho thêm vào
• Kiểm nghiệm phân tích thực phẩm bằng 
phương pháp hóa học ngoài ra còn phân tích 
trạng thái cảm quan, vi sinh vật
 5 
2. THẾ NÀO LÀ PHÂN TÍCH 
HÓA THỰC PHẨM
Thực phẩm là những thức ăn , nước uống là những 
chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể con người, 
vật nuôi .do vậy để đáp ứng các yêu cầu trên 
thực phẩm phải cần được kiểm nghiệm trước khi 
đưa ra thị trường tiêu thụ.
Phân tích hóa học thực phẩm ( Analytical 
chemistry of Food) : nhằm xác định 
Thực phẩm có đáp ứng các tiêu chuẩn hóa học 
về phẩm chất và thành phần dinh dưỡng theo 
đúng như quy định hoặc có bị gian dối và giả
mạo hay không?
• Ñoáái töôïïng cuûûa Hoùùa phaân tâ ích thöïïc phaååm 
laøø caùùc chaáát dinh döôõng nhõ ö ñaïïm , beùùo, boäät, 
ñöôøøng coùù trong caùù, thòt söõa, trõ öùùng, nöôùùc 
uoááng 
• Ñeåå ñònh löôïïng caùùc chaáát dinh döôõng caõ ùùc 
nguyeân toâ áá hoùùa hoïïc hay ñònh danh caááu truùùc 
thaøønh phaààn cuûûa caùùc chaáát ñoøøi hoûûi phaûûi coùù
phöông phaùùp phaân tâ ích chính xaùùc vaøø phuøø
hôïïp vôùùi caùùc ñoáái töôïïng nghieân câ öùùu.
 6 
3. PHAÂN TÂ ÍCH ĐỊNH TÍNH
PHAÂN TÂ ÍCH ĐỊNH LƯỢNG
• 3.1.Phaân tâ ích ñònh tính : Nhằm xác định sự hiện 
diện của các cấu tử ( ion, nguyên tố hay nhóm nguyên 
tố ) trong mẫu phân tích ( thực phẩm, mẫu nước , đất ) 
và đồng thời đánh giá sơ bộ hàm lượng của chúng :đa 
lượng, vi lượng, vết nhờ vào các thiết bị phân tích và
các phản ứng hoá học đặc trưng lên mầu, kết tủa đối 
với nguyên tố cần xác định 
• 3.2. PHAÂN TÂ ÍCH ĐỊNH LƯỢNG
• Xác định chính xác hàm lượng của những cấu tử trong 
mẫu. Được thể hiện bằng những giá trị sau: %, 
mg/kg,mg/L (ppm), g/kg, g/L (ppb), ng/kg, ng/L ( ppt) 
4. Chọn các phương pháp phân tích thích 
hợp và xử lý số liệu phân tích
• Khi chọn phương pháp sử dụng cho phân 
tích thực phẩm phụ thuộc vào các yêu cầu 
sau :
• Số lượng, chỉ tiêu yêu cầu phân tích thiết bị
hiện có tại phòng thí nghiệm để từ đó có
những cân nhắc khi sử dụng quy trình phân 
tích. 
• - Quy trình phân tích phải thoả mãn các 
điều kiện sau:
 7 
• - Độ chính xác, độ đúng , độ lặp lại tốt
• - Quy trình phân tích có tính chọn lọc cao 
phù hợp với yêu cầu cần phân tích 
• - Thời gian phân tích nhanh và có khả 
năng phân tích đồng thời nhiều nguyên tố
• - Thiết bị sử dụng cho phân tích có độ nhạy 
cao, cực tiểu phát hiện nhỏ
• - Giá thành phân tích không cao 
• - Thiết bị dễ sử dụng, dễ bảo trì
• - Ưu tiên sử dụng các phương pháp phân tích 
được công nhận bởi các tổ chức quốc tế sau: 
ISO : International Organisation for 
standardusation)
• AOAC : Association of Oficial Analytical 
Chemists , published in the AOAC book
• BSI : British Standards Institution 
• TCVN : Tiêu chuẩn Việt Nam 
• FAO : Food and Agriculture Organisation 
Tổ chức lương thực-nông nghiệp của Liên Hiệp 
Quốc
 8 
Söïï löïïa choïïn phöông phaùùp phaân â
tích
Moãi ã ñoáái töôïïng laïïi coùù nhieààu chaáát, nhöõng chaõ áát 
naøøy coùù theåå laøø haøøm löôïïng ñeáán phaààn traêm (%) ê
cho ñeáán haøøm löôïïng nhoûû nhö mg/kg , mg/l 
( 10
-6
hoaëëc nhoûû hôn µg/kg, µg/l (10
-9
) hoaëëc 
nhoûû hôn nöõa 10õ
-12
picrogam ( ppt) . 
ÔÛÛ moãi pheã ùùp phaân tâ ích coùù nhöõng õ öu vaøø nhöôïïc 
ñieååm rieâng cuâ ûûa töøøng phöông phaùùp coùù nghóa 
laøø coùù nhöõng phõ öông phaùùp thích hôïïp cho 
pheùùp xaùùc ñònh haøøm löôïïng lôùùn, coùù phöông 
phaùùp phaân tâ ích cho pheùùp xaùùc ñònh haøøm 
löôïïng nhoûû vì vaääy phoûûng ñoaùùn tröôùùc haøøm 
löôïïng coùù trong maãu ã ñeåå choïïn phöông phaùùp 
phaân tâ ích cho phuøø hôïïp vaøø giaûûm söïï sai soáá
trong quaùù trình phaân tâ ích.
 9 
• Vôùùi haøøm löôïïng lôùùn vaøø baùùn ñònh löôïïng ngöôøøi ta 
thường duøøng caùùc phöông phaùùp hoùùa hoïïc coåå
ñieåån : Khoáái löôïïng, theåå tích, phaân tâ ích baùùn ñònh 
löôïïng 
• -Haøøm löôïïng vi löôïïng ( ppm ) vaøø sieâu vi â
löôïïng ( ppb, ppt hoaëëc nhoûû hôn ) phaûûi duøøng caùùc 
thieáát bò phaân tâ ích hieään ñaïïi ñeåå ño nhö AAS, ICP, 
ICP/MS, HPLC, GC, GC/MS,LC/MS, 
HRGC/HRMS .. Nhöõng thieõ áát bò naøøy thöôøøng söûû
duïïng ñeåå ño veáát caùùc kim loaïïi naëëng, caùùc dö löôïïng 
thuoáác tröøø saâu, vitamin, â kháng sinh trong nöôùùc, 
ñaáát, thuûûy saûûn, thöïïc phaååm
5. ĐÁNH GIÁ PHƯƠNG PHÁP PHÂN 
TÍCH
- Độ chính xác – Precision
Biểu thị qua các kết quả phân tích do 01 người thực hiện 
hoặc do một số người khác thực hiện trong cùng một 
phòng thí nghiệm và sử dụng cùng một phương pháp 
phân tích trên cùng một thiết bị phân tích.
- Độ lặp lại – Reproducibility
Biểu thị qua các kết quả phân tích giống nhau trên một 
mẫu được chia ra làm nhiều lần phân tích do 01 người 
thực hiện cùng một quy trình phân tích và trên cùng một 
thiết bị phân tích. Một mẫu làm nhiều lần độc lap nhau 
khác với một mẫu đo nhiều lần. 
 10 
• - Ñoää ñuùùng ( Accuracy): 
• Keáát quûûa ñöa ra gaààn ñuùùng vôùùi soáá thöïïc ñöôïïc 
bieååu thò qua giaùù trò trung bình vaøø giaùù trò thöïïc 
vaøø ñoää leääch chuaåån. Ñoää leääch chuaåån caøøng nhoûû thì
keáát quaûû coùù ñöôïïc caøøng ñuùùng. Vaøø caøøng ñuùùng hôn 
nöõa ngõ öôøøi phaân tâ ích phaûûi tính ñöôïïc ñoää khoâng â
ñaûûm baûûo cuûûa pheùùp ño ( Uncertainty in 
measurement).
• Ñoää khoâng â ñaûûm baûûo cuûûa pheùùp ño laøø phaûûi tính 
ñöôïïc ñoää leääch chuaåån baèèng phöông phaùùp thoááng 
keâ, tâ ính ñöôïïc nguoààn sai soáá ngaãu nhieân vaã â øø sai soáá
heää thoááng 
• Sai số ngẫu nhiện (sai số không xác định)
• Sai số gây đến độ lặp lại của kết quả, sai số ngẫu 
nhiên luôn có trong quá trình thực hiện phân tích như 
cân, đo máy Để giảm sai số ngẫu nhiên bằng cách 
tăng số lần phân tích ( n= 5, 7,8..) 
• Sai soáá heää thoááng ( sai số xác định)
• laøø do caùùc nguyeân nhaân sau :â â
• Thieáát bò phaân tâ ích, duïïng cuïï söûû duïïng nhö caân , bâ ình ñònh 
möùùc, sai soáá do nhaøø cheáá taïïo, chöùùng töøø hieääu chuaåån, caùùc chaáát 
chuaåån tinh khieáát ..., hoặc phương pháp sử dụng có khuyết 
điểm như cách đọc, chuyển đổi mầu không rõ Sai số hệ
thống gây ảnh hưởng đến độ đúng của phép phân tích. 
Giảm thiểu sai số nay bằng cách hiệu chuẩn thường 
xuyên các thiết bị sử dụng
 11 
PHÖÔNG PHAÙÙP TÍNH XÖÛÛ LYÙÙ THOÁÁNG KEÂÂ
• 1/ Tính giaùù trò trung bình cuûûa caùùc pheùùp ño
• Xtb = Σxi
• n
• 2/ Ñoää leääch chuaåån 
• δ = Σ( Xi – Xtb )2
• n -1 
• 3/ Tính ñoää bieáán ñoääng cuûûa haøøm löôïïng ( RSD)
• RSD = δ x100
• Xtb
• Khoaûûn tin caääy (CI) - Confidence interval
• CI = Xtb ± tp x δ
• √n
• Hệ số biến thiên hay chỉ số phân tán
•
• RSD = δ. 100
• Xtb
• RSD ≤ 10% các Xi ít phân tán - tốt
• 10% < RSD < 20% các Xi có thể sử dụng được
RSD > 20% các Xi quá phân tán không nên sử dụng
 12 
• Trình bày kết quả
• KQ = HLtb ± tp . δ
• √n 
CHAÁÁP NHAÄÄN KEÁÁT QUÛÛA
• 1/ Keáát quûûa ñöôïïc chaááp nhaään khi :
• Ñoää bieáán ñoääng cuûûa haøøm löôïïng phaûûi nhoûû hôn 
5% đoáái vôùùi phaân tâ ích coùù haøøm löôïïng %
• RSD ≤ 5%
• 2/ Vôùùi phaân tâ ích veáát coùù haøøm löôïïng: ppm,ppb 
coùù theåå chaááp nhaään khi:
• RSD ≤ 10 %
 13 
• - Cực tiểu phát hiện của đầu dò thiết bị:
• LOD – limit of detection 
• LOD là hàm lượng tối thiểu được phát hiện bởi 
thiết bị sử dụng phân tích. LOD không giống 
nhau đối với từng chất và thiết bị phân tích.
• Nguyên tắc: 
• LOD của mỗi loại đầu dò được xác định bằng 
cách so sánh trên cùng một thang đo- chiều cao 
tín hiệu - S (signal) của chất cần phân tích với 
chiều cao của đường nền (n) noise 
• Thực hiện mẫu trắng đo chiều cao của đường nền (n) 
• - Thực hiện đo mẫu có nồng độ thấp nhất (Cmin ) đo 
chiều cao của tín hiệu (S) sao cho 
• 10 > T = S ≥ 3
• n
LOD = 3Cmin → LOD = Cmin
T
LOD có thể biểu diễn theo nồng độ hoặc theo trọng 
lượng
 14 
LOQ : Giới hạn định lượng ( limit of Quantitation)
LOQ là giới hạn tối thiểu định lượng của phương 
pháp phân tích.
Nguyên tắc: LOQ của mỗi phương pháp và mỗi 
chất cần xác định là khác nhau.
Cách tính LOQ :
- Cho vào mẫu có trọng lượng hoặc thể tích m0
xác định, cấu tử cần phân tích biết trước Cmin
LOQ = 3Cmim . F 
T
F : hệ số pha loãng hoặc làm giàu mẫu
• - mẫu không làm giàu
• Vi = Uo → LOQ = LOD
- mẫu được làm giàu ( đuổi bớt dung môi, 
hoặc cô cạn bớt) 
• Vi << U0 → LOQ << LOD
• Kết quả LOQ có thể biểu diễn theo nồng độ
hoặc theo trọng lượng tuyệt đối.
 15 
YEÂU CAÂ ÀÀU PHOØØNG THÍ NGHIEÄÄM THÖÏÏC 
HIEÄÄN QA/QC TRÖÔÙÙC KHI CHO PHAÂN TÂ ÍCH
• Ñoáái vôùùi moäät pheùùp phaân tâ ích naøøo nhaáát laøø ñoáái 
vôùùi caùùc phaân tâ ích veáát tröôùùc khi phaân tâ ích 
phoøøng thí nghieääm phaûûi thöïïc hieään chöông 
trình QA/QC cho töøøng pheùùp thöûû.
QA : Quality assurance – Ñaûûm baûûo chaáát löôïïng 
laøø khi phaân tâ ích cho moäät chæ tieâu naâ øøo ñoùù thì
phaûûi ñaûûm baûûo raèèng coùù quy trình phaân tâ ích 
coùù hieääu löïïc cho chæ tieâu â ñoùù, coùù chaáát chuaåån 
cuûûa chæ tieâu â ñoùù (chaáát chuaåån phaûûi coùù giaááy 
chöùùng nhaään ISO cuûûa ngöôøøi baùùn), keáát quaûû
phaân tâ ích phaûûi coùù ñoää tin caääy cao. QA bao 
goààm caûû kieååm tra chaáát löôïïng (QC) vaøø ñaùùnh 
giaùù chaáát löôïïng cuûûa quaùù trình phaân tâ ích 
(quality assessment)
 16 
• QC: Quality control – Laøø phöông phaùùp ñaõ õ ñöôïïc 
hieääu löïïc kieååm tra baèèng caùùch theâm chuaâ åån vaøøo 
maãu, phaân tã â ích maãu chuaã åån (material reference 
- RM) hoặc trên mẫu kiểm tra (CRM) töøø ñoùù
tính ñöôïïc hiệu suất thu hồi (recovery) cuûûa 
phöông phaùùp.
• Quality assessment: Đánh giá chất lượng
• Quaùù trình phaân tâ ích ñöôïïc thöïïc hieään trong phoøøng 
thí nghieääm thoâng qua caâ ùùc ñaùùnh giaùù noääi boää vaøø
ngoaïïi boää bôûûi moäät ñaùùnh giaùù vieân trâ öôûûng cuûûa moäät 
phoøøng thí nghieääm khaùùc hay noùùi caùùch khaùùc ñaùùnh 
giaùù phaân tâ ích bôûûi caùùc lieân phoâ øøng thí nghieääm, 
kieååm tra cheùùo giöõa caõ ùùc phoøøng thí nghieääm.
CAÙÙC BÖÔÙÙC THÖÏÏC HIEÄÄN QA/QC
• - Giôùùi thieääu naêng lê öïïc cuûûa phoøøng thí nghieääm
• - Thöïïc hieään QC veàà ñoää ñuùùng vaøø ñoää chính 
xaùùc cuûûa pheùùp phaân tâ ích
• - Quy trình laááy maãuã
• - Baûûo quaûûn maãuã
• - Phöông phaùùp phaân tâ ích 
 17 
• - Hieääu chuaåån thieáát bò, hieääu chuaåån phöông 
phaùùp theo ñònh kyøø
•
• - Thöïïc hieään QA,QC
•
• - Kieååm tra cheùùo caùùc phoøøng thí nghieääm 
beân ngoaâ øøi vaøø noääi boää, ñaùùnh giaùù keáát quaûû
• - Baùùo caùùo keáát quaûû
 18 
 19 
6. ĐỊNH NGHĨA CHẤT CHUẨN GỐC
• Chất gốc
Có tính ổn định cao 
Bền với môi trường 
Đương lượng lớn 
Khối lượng đúng với công thức hóa chất
Phản ứng định lượng
H2C2O4.2H2O ; C6H5COOH
Na2B4O7.10H2O
K2Cr2O7 ; NaCl
KMnO4 ZnSO4.7H2O ; MgSO4.7H2O
 20 
ÑÒNH NGHÓA CAÙÙC LOAÏÏI NOÀÀNG ÑOÄÄ
ÑÒNH NGHÓA : Noààng ñoää laøø ñaïïi löôïïng cuûûa 
moäät chaáát ( ion hoaëëc phaân tâ öûû ) trong moäät 
löôïïng xaùùc ñònh dung dòch
1/ Noààng ñoää theåå tích: cuûûa moäät chaáát loûûng laøø tyûû leää theåå
tích giöõa chaõ áát loûûng ñoùù vaøø theåå tích cuûûa dung moâiâ
Ví duïï : HNO
3
1:3 coùù nghóa laøø dung dòch goààm moäät theåå
tích HNO
3
ñaëëc vaøø 3 theåå tích nöôùùc
HNO
3
: HCl 1:3 
2/ Noààng ñoää % khoáái löôïïng
Cho bieáát soáá gam chaáát tan coùù trong 100g dung dòch
C% = Soáá gam chaáát tan (a) x 100%
Soáá gam dung dòch
Ví duïï : Hoøøa tan a gam chaáát tan vaøøo b gam dung moâi thâ ì
noààng ñoää % cuûûa dung dòch laøø :
C% = a .100
a + b 
Trong hoùùa phaân tâ ích, noààng ñoää % ñöôïïc coi laøø gaààn ñuùùng 
Ví duïï : Muoáán coùù dung dòch KNO
3
1% , thì caân 1g KNOâ
3
hoaøø tan vaøøo 100ml H
2
O 
 21 
3/ Noààng ñoää mol/l :
Cho bieáát soáá mol ( coùù theåå laøø ion hay phaân tâ öûû ) 
chaáát tan coùù trong 1lít dung dòch, duøøng chöõ õ
M hay mol/l
CM = Soáá mol chaáát tan (n) = n
Theåå tích dung dòch V (l)
n : số mol chất tan
• V : theåå tích, n = m( chaáát tan)
M: phaân tâ öûû gam M
Ví duïï 1: Dung dòch H
2
SO
4
2M, laøø dung dòch coùù
chöùùa 2 mol H
2
SO
4
hay 2 x 98 = 196g H
2
SO
4
trong 1 lít dung dòch
Ví duïï 2: Hoøøa tan 1,2g MgSO
4
vaøøo nöôùùc thaøønh 
100ml dung dòch ta ñöôïïc dung dòch MgSO
4
coùù noààng ñoää
mol / L laøø:
C
M 
= 1,2g = 0,1M
120 . 0,1
 22 
3/ NoÀÀng ñoää ñöông löôïïng gam ( ñlg) laøø soáá gam cuûûa 
chaáát ñoùù veàà maëët hoùùa hoïïc töông ñöông vôùùi 1mol Hydro
hay 1mol Hydroxyùùt trong phaûûn öùùng maøø ta xeùùt 
Trong caùùc phaûûn öùùng hoùùa hoïïc, caùùc chaáát phaûûn öùùng vôùùi 
nhau vôùùi cuøøng soáá ñöông löôïïng gam
ĐLg không phải là hằng số như số mol mà phụ thuộc vào 
phản ứng hóa học mà chất tham gia
CN = soáá ñöông löôïïng gam chaáát tan (n)
Soáá lít dung dòch (V)
n = m(chất tan) 
Đlg
4/ Noààng ñoää molan
Cho bieáát soáá mol chaáát tan coùù trong 1kg dung moâiâ
• a/ Phaûûn öùùng axít bazô
1/ NaOH + HCl = NaCl + H
2
O 
1 mol NaOH phản öùùng vôùùi 1 ion H+ neân â
ñlg
NaOH
= M
NaOH
Tƣơng tự 1 mol HCl tƣơng đƣơng với 1 mol 
OH- nên : đlg HCl = MHCl
2/ NaOH + H
3
PO
4
thì tuøøy theo phaûûn öùùng coùù khaùùc 
nhau veàà ñlg :
- NaOH + H
3
PO
4
= NaH
2
PO
4
+ H
2
O
ñlg
NaOH 
= M
NaOH 
, ñlg
H3PO4 
= M 
H3PO4
 23 
• 2 NaOH + H
3
PO
4
= Na
2
HPO
4
+ 2 H
2
O
• ñlg
NaOH
= M
NaOH
, ñlg
H3PO4 
= M
H3PO4 
• 2
• 3 NaOH + H
3
PO
4
= Na
3
PO
4
+ 3 H
2
O
• ñlg
NaOH
= M
NaOH
, ñlg
H3PO4 
= M
H3PO4
• 3
• Vaääy ñlg cuûûa axít baèèng khoáái löôïïng mol cuûûa axít ñoùù
chia cho soáá ion H
+
maøø 1 mol cuûûa axít ñoùù tham gia 
phaûûn öùùng
• Ñlg cuûûa bazô baèèng khoáái löôïïng mol cuûûa bazô chia 
cho soáá ion OH
-
maøø 1 mol bazô ñoùù ñaõ tham gia phaõ ûûn 
öùùng
1.5. Noààng ñoää ñöông löôïïng
trong phaûûn öùùng keáát tuûûa
Al
2
(SO
4
)
3 
+ 3 Pb(NO
3
)
2
= 2Al(NO
3
)
3
+ 3PbSO
4
Trong phaûûn öùùng naøøy ñlg cuûûa caùùc chaáát tham gia phaûûn 
öùùng baèèng khoáái löôïïng mol cuûûa chaáát ñoùù chia cho soáá
ñieään tích cuûûa 1 mol chaáát ñoùù tham gia phaûûn öùùng 
ñlg
(Al2(SO4)3 
= M 
(Al2(SO4)3
hay ñlg 
Al 
= M
Al
6 3
ñlg 
Pb(NO3)2 
= M 
Pb(NO3)2
hay ñlg
Pb
= M
pb
2 2 
 24 
1.6. Noààng ñoää ñöông löôïïng trong 
phaûûn öùùng taïïo phöùùc
• Trong phaûûn öùùng taïïo phöùùc phaûûn öùùng xaååy ra 
phöùùc taïïp cho neân â ñeåå tính ñlg cuûûa caùùc chaáát 
tham gia phaûûn öùùng taïïo phöùùc ta phaûûi quy öôùùc 
ñlg cuûûa 1 chaáát roàài töøø ñoùù tính ñlg cuûûa chaáát kia
• Ví duïï: Ag+ + 2CN → Ag(CN)-2
• Neááu ñlg
Ag+
= M
Ag+
thì ñlg 
CN 
= 2M
CN
• Ví duïï: Hg2+ + 4I- = HgI
4
2-
• Ñlg(Hg2+) = M
Hg2+ 
thì ñlg (I
-
) = 4M
I-
1.7 Noààng ñoää ñöông löôïïng 
trong phaûûn öùùng oxy hoùùa khöûû
• Vì 1 electron töông ñöông vôùùi ion H+ neân â ñlg 
cuûûa chaáát oxy hoùùa hay chaáát khöûû baèèng khoáái 
löôïïng mol chia cho soáá electron maøø 1 mol chaáát 
ñoùù cho hay nhaään.
• 2KMnO
4
+ 10 FeSO
4
+ 8 H
2
SO
4
= 2MnSO
4
+ 
K
2
SO
4
+ 5 Fe
2
(SO
4
)
3
+ 8 H
2
O
• ñlg 
KMnO4 
= M
KMnO4 
hay ñlg 
Mn 
= M
Mn
• 5 5
• Ñlg 
FeSO4 
= M
FeSO4
hay ñlg 
Fe 
= M
Fe
• 1
 25 
• 2/ 3As2S3 + 28 HNO3 + 4H2O = 6H3AsO4 + 
• 9 H2SO4 + 28NO
• As3+ - 2e- As5+
• S2- - 8e- S6+
• N5+ + 3e- N2+
• đlg(As2S3) = MAs2S3 , đlgHNO3 = MHNO3
• 2 3
•
Noààng ñoää ñöông löôïïng gam chaáát tan coùù trong 1 
lít dung dòch kyùù hieääu : N
Theo ñònh nghóa veàà ñöông löôïïng g trong caùùc 
phaûûn öùùng hoùùa hoïïc caùùc chaáát phaûûn öùùng vôùùi nhau 
theo soáá ñlg nhö nhau vaøø caùùc chaáát taïïo thaøønh 
sau phaûûn öùùng cuõng tõ öông ñöông vôùùi nhau veàà
soáá ñlg
Ví duïï: nA + mB pC + qD
Maëëc duøø heää soáá n, m, p, q caùùc chaáát phaûûn öùùng khaùùc 
nhau nhö soáá ñlg cuûûa chaáát A phaûûn öùùng baèèng 
ñuùùng soáá ñlg cuûûa chaáát B. Chaáát C vaøø D taïïo 
thaøønh sau phaûûn öùùng cuõng coõ ùù soáá ñlg nhö nhau
 26 
ĐỘ CHUẨN (T)
• Độ chuẩn (T) được biểu diễn bằng số gam (g) hay 
micro gam (µg) chất tan có trong 1ml hay 1L 
dung dịch
• Ví dụ : Dung dịch NaCl có độ chuẩn bằng 
0,1mg/ml có nghĩa là trong 1ml dung dich có
chứa 0,1mg NaCl
• - Độ chuẩn theo chất cần xác định: TA/B
• Được biểu diễn bằng số gam chất cần xác định B 
tương ứng với 1 ml dung dịch chất chuẩn A
• Ví dụ: Tính độ chuẩn của dung dịch KMnO4 0,02M 
theo Fe trong môi trường axít
• 5Fe + MnO4 + 8H
+ 5Fe3+ + Mn2+ + 4H2O
• Theo phaûn öùng ta coù : ñlg (MnO
4
) = M
KMnO4
5
• Do ñoù noàng ñoä ñöông löôïng cuûa dung dòch KMnO
4
laø
: 0,02 x 5 = 0,1N. 
• Soá mili ñöông löôïng gam KMnO
4
coù trong 1ml dung 
dòch laø 0,1 x 1= 0,1mñlg.
• Theo phaûn öùng ñlg Fe = 0,1mñlg , vaäy soá mg Fe töông 
öùng vôùi 1ml dung dòch KMnO
4
laø : 0,1 x 56 = 5,6mg 
• Vaäy T 
KMnO4 / Fe 
= 0,0056g/ ml
 27 
PHA DUNG DÒCH TÖØØ CHAÁÁT RAÉÉN
• 1/ Tính toaùùn löôïïng caânâ
• 2/ Hoøøa tan
• 3/ Ñònh möùùc
• 4/ Chuyeåån vaøøo chai chöùùa
• 5/ Hieääu chænh noààng ñoää
• Mcaân = â C
M
. V. M
• 10. P%
• V : theåå tích tính
• P% : ñoää tinh khieáát cuûûa hoùùa chaáát
• M : phaân tâ öûû gam
• C
M
: noààng ñoää mol
• Ví duïï : Tính löôïïng caân NaOH coâ ùù P = 96% ñeåå pha ñöôïïc 200ml 
dung dòch NaOH 0,1M
• m
caânâ
= 0,1. 200. 40 = 0,83g NaOH 
• 10 . 96
Pha dung dòch töøø chaáát loûûng
• 1/ Tính toaùùn theåå tích caààn duøøng
• 2/ Pha loaõngõ
• 3/ Ñònh möùùc
• 4/ Chuyeåån vaøøo chai chöùùa
• 5/ Hieääu chuaåån laïïi noààng ñoää neááu caààn 
• C
M 
= C% . 10. d , V caààn laááy = Ccaààn pha . Vcaààn pha
• M C
M
• Ví duïï : Tính theåå tích H
2
SO
4
98%, d= 1,84 caààn laááy ñeåå pha 
200ml dung dòch H
2
SO
4
coùù noààng ñoää 1M
• C
M
= 10. 98. 1,84 = 18,4 M
• 98 
• V caààn laááy = 1. 200 = 10,87 ml
• 18,4 
• 
 28 
Moáái lieân heâ ää giöõa 3 loaõ ïïi noààng ñoää
• C
M 
= C% . 10. d , C
N 
= C% .10. d
• M Ñ
• C
N
= M. C
M 
, C
M 
= soáá mol chaáát tan (n)
• ÑLg soáá kg dung moâi â
• M : khoáái löôïïng mol phaân tâ öûû chaáát tan
• Ñ : ñöông löôïïng g chaáát tan
• d : Tyûû troïïng rieâng cuâ ûûa chaáát tan
• C
M 
= a gam chaáát tan. 1L dung dòch
• M .V(L)
• M: khoáái löôïïng phaân tâ öûû chaáát tan, V : thể tích 
dung dịch
• 5. Noààng ñoää vi löôïïng vaøø sieâu vi lâ öôïïng
• ppm ( mg/kg, mg/l) 10-6
• ppb ( microgam / kg, microgam/l) 10-9
• ppt ( ng/kg, ng/l) 10-12
 29 
6. DỤNG CỤ ĐO THUỶ TINH CHÍNH 
XÁC VÀ TƯƠNG ĐỐI
 30 
 31