Bài giảng Khoa học môi trường - Chương 4: Tài nguyên thiên nhiên - Lê Quốc Tuấn

TAØØI NGUYEÂN Â
THIEÂN NHIEÂNÂ Â
TS. Lê Quốc Tuấn
Khoa Môi trường và Tài nguyên
Đại học Nông Lâm TP. HCM
Chương 4
Giôùùi thieääu chung
„ Taøøi nguyeânâ thieânâ nhieânâ (TNTN) laøø vaäät chaáát coùù
trong thieânâ nhieânâ maøø con ngöôøøi söûû duïïng ñeåå
thoûûa maõnõ nhu caààu cuûûa cuoääc soááng.
„ Phaààn lôùùn TNTN coùù giaùù trò cao, ñöôïïc hình thaøønh
qua quaùù trình laâuâ daøøi cuûûa töïï nhieânâ
Phaânâ loaïïi taøøi nguyeânâ
„ Taøøi nguyeânâ taùùi taïïo ñöôïïc: Laøø loaïïi taøøi nguyeânâ coùù
theåå taùùi taïïo ñöôïïc sau khi khai thaùùc hoaëëc söûû
duïïng. Vd. Taøøi nguyeânâ röøøng, sinh khoáái
„ Taøøi nguyeânâ khoângâ taùùi taïïo ñöôïïc: laøø taøøi nguyeânâ
khoângâ theåå taùùi taïïo ñöôïïc sau khi khai thaùùc. Vd. 
Taøøi nguyeânâ khoaùùng saûûn, nhieânâ lieääu hoùùa thaïïch
„ Taøøi nguyeânâ taùùi cheáá: laøø nguoààn taøøi nguyeânâ ñöôïïc
taùùi söûû duïïng sau khi ñaõõ ñöôïïc xöûû lyùù. Vd. Nöôùùc
thaûûi ñöôïïc xöûû lyùù, laøøm saïïch vaøø söûû duïïng laïïi
Taøøi nguyeânâ röøøng
„ Taøi nguyeân taùi taïo ñöôïc
„ Caân baèng sinh thaùi vaø duy trì caân baèng sinh thaùi
„ Heä thoáng sinh thaùi hoaøn chænh
„ Phaùt trieån kinh teá ôû nhieàu quoác gia
„ Naâng cao chaát löôïng moâi tröôøng vaø giaûm thieåu oâ
nhieãm
„ Baûo quaûn ñaát
„ Choáng xoùi moøn vaø kieåm soaùt luõ luït
„ Loâi keùo caùc côn möa
„ Cung caáp nguyeân lieäu thoâ vaø thöùc aên
Taààm quan troïïng cuûûa taøøi nguyeânâ röøøng
Hieään traïïng phaùù röøøng
KHẮC PHỤC HẬU QUẢ
Hoạt động trồng rừng tại Việt Nam
TAØØI NGUYEÂN NÂ ÖÔÙÙC
™Nöôùc laø moät thaønh phaàn raát quan troïng vaø khoâng
theå thieáu ñöôïc trong heä sinh thaùi moâi tröôøng ñeå duy
trì söï soáng, söï trao ñoåi chaát, caân baèng sinh thaùi treân
toaøn caàu. 
™Nhöng chính baûn thaân noù cuõng laø moät daïng moâi
tröôøng ñaày ñuû, noù coù hai phaàn chính laø nöôùc vaø caùc
chaát hoøa tan trong noù. 
™Moâi tröôøng nöôùc bao goàm caùc daïng nöôùc ngoït, 
nöôùc maën, nöôùc ao hoà, soâng ngoøi, nöôùc ñoùng baêng, 
tuyeát, hôi nöôùc, nöôùc ngaàm.
NÖÔÙC
Chaát höõu cô vaø voâ 
cô hoøa tan
Khoâng khí Chaát raén 
lô löõng
Vi sinh vaät
Ñoäng vaät 
thuûy sinh
Thöïc vaät 
thuûy sinh
Aùnh saùng
Naêng löôïng
Nöôùc caáp
Noâng
nghieäp
Coâng
nghieäp
Con ngöôøi vaø hoaït 
ñoäng
Thöïc vaät Ñoäng vaät Nöôùc thaûi
Khí quyeån
Aùnh saùng
Nöôùc
bieån
Nöôùc
ñoùng baêng
Nöôùc hoà Nöôùc 
soâng, suoái
Nöôùc 
trong ñaát
Nöôùc 
ngaàm
Nöôùc trong cô 
theå sinh vaät
Nöôùc 
mao quaûn
Nöôùc thoå
nhöôõng
KHOÁI LÖÔÏNG VAØ THÔØI GIAN LÖU TRÖÕ CUÛA CAÙC 
DAÏNG NÖÔÙC TRONG CHU TRÌNH THUÛY HOÙA
DAÏNG NÖÔÙC KHOÁI LÖÔÏNG (KM3)
Nöôùc ñaïi döông 1.370.223.000.000
Boác hôi töø ñaïi döông 430.000
Möa treân ñaïi döông 390.000
Möa treân ñaát lieàn 110.000
Boác hôi töø ñaát lieàn 70.000
Chaûy traøn töø ñaát lieàn 40.000
Soâng hoà 281.200
Baêng tuyeát 24.000.000
Nöôùc ngaàm 60.000.000
10.000 naêmêChoùùp baêngê nam cöïïc
≈10.000 naêmêNöôùùc ngaààm saâuâ
300 naêmêÑaïïi döông theáá thôùùi
120 naêmêTaààng pha troään cuûûa caùùc ñaïïi
döông
10-100 naêmêNöôùùc ngaààm noângâ (vôùùi toáác ñoää
1-10m/ngaøøy)
10 naêmêCaùùc hoàà lôùùn
2 tuaààn ñeáán 1 naêmêÑaáát aååm
2 tuaàànCaùùc doøøng soângâ (vôùùi toáác ñoää
1m/s)
9 ngaøøyKhí quyeåån
THÔØI GIAN LÖU TRÖÕÑÒA ÑIEÅM
1. Nöôùùc caààn cho söïï soááng
„ Nöôùùc tham gia vaøøo caááu taïïo chaáát soááng
„ Nöôùùc tham gia vaøøo caùùc quaùù trình trao ñoååi
chaáát vaøø naêngê löôïïng
„ “Ở ÑAÂU COÙ NÖÔÙC ÔÛ ÑOÙ COÙ SÖÏ SOÁNG”
Vai troøø cuûûa nöôùùc trong moâiâ
tröôøøng sinh thaùùi
2. Nöôùùc cho saûûn suaáát noângâ nghieääp
„ Ñeåå saûûn xuaáát ra 1 kg luùùa caààn moäät löôïïng nöôùùc
laøø 750 kg (gaááp 100 laààn saûûn xuaáát 1 kg thòt)
„ Ñeåå ñaûûm baûûo 2 vuïï luùùa caààn moäät löôïïng nöôùùc
ngoïït 14-25.000 m3/ha. 
„ Ñoáái vôùùi caâyâ troààng caààn 5000 m3/ha, vôùùi hoa
maøøu cuõngõ töông ñöông laøø 5000 m3/ha. 
„ Hieään nay ta ñaøønh phaûûi duøøng 80% nguoààn
nöôùùc ngoïït cho SX noângâ nghieääp.
3. Nöôùùc cho saûûn xuaáát coângâ nghieääp
„ Laøøm laïïnh ñoääng cô, hôi nöôùùc laøøm quay tuabine, 
laøøm dung moâiâ hoøøa tan chaáát maøøu vaøø caùùc phaûûn
öùùng hoùùa hoïïc. 
„ Moãiã ngaøønh coângâ nghieääp, moãiã khu cheáá xuaáát, moãiã
coângâ ngheää yeâuâ caààu moäät löôïïng nöôùùc khaùùc nhau. 
„ Ngöôøøi ta tính ñeåå coùù:
„ 1 taáán nhoâmâ caààn ñeáán 1400 m3 nöôùùc, 
„ 1 taáán theùùp caààn ñeáán 600 m3 nöôùùc, 
„ 1 taáán nhöïïa caààn 500 m3 nöôùùc. 
„ Nöôùùc cuõngõ caààn cho coângâ ngheää thöïïc phaååm cheáá
bieáán löông thöïïc, coângâ nghieääp thuoääc gia, CN 
giaááy, cheáá bieáán röôïïi, cheáá bieáán rau quaûû toåång hôïïp
4. Nöôùùc ñeåå chöõaõ beäänh
„ Ngöôøøi ta chöõaõ moäät soáá beäänh baèèng uoááng nhieààu nöôùùc
ñeåå quaùù trình phaânâ giaûûi chaáát ñoääc, trao ñoååi chaáát
maïïnh hôn. 
„ Coùù moäät phöông phaùùp khaùùc laøø ngöôøøi taéém nöôùùc
khoaùùng noùùng ôûû caùùc suoáái töïï nhieânâ ñeåå chöõaõ caùùc beäänh
thaááp khôùùp, ngoaøøi da, beäänh tim maïïch, thaààn kinh. 
„ Nöôùùc laøøm giaûûm chaáát ñoääc, laøøm cho cô theåå hoaïït hoùùa
maïïnh hôn leânâ , trao ñoååi chaáát taêngê , aênê ngon, nguûû
khoûûe
5. Nöôùùc caààn cho giao thoângâ vaään taûûi
„ Giao thoângâ vaään taûûi baèèng ñöôøøng thuûûy thì nöôùùc beàà
maëët laøø yeááu toáá taáát yeááu. 
„ Caùùc soângâ ngoøøi, keânhâ raïïch, bieåån ñaïïi döông, hoàà ao, 
vònh ñeààu laøø nhöõngõ moâiâ tröôøøng thuaään lôïïi ñeåå giao
thoângâ vaään taûûi. 
„ Beânâ caïïnh ñoùù ta laïïi coùù 1 trieääu km ñöôøøng bieåån raáát
thuaään lôïïi cho phaùùt trieåån giao thoângâ . 
„ Tính chung cho phaùùt trieåån theáá giôùùi 7/10 laøø dieään
tích maëët nöôùùc bieåån, maøø vaään chuyeåån ñöôøøng thuûûy
giaùù thaøønh raáát reûû, chæ baèèng 1/10 ñöôøøng khoângâ vaøø
1/2-1/3 ñöôøøng boää. 
6. Nöôùùc cho phaùùt trieåån du lòch
„ Du lòch neááu khoângâ coùù nöôùùc thì khoângâ theåå phaùùt
trieåån ñöôïïc. 
„ Nöôùùc khoângâ chæ cung caááp cho sinh hoaïït du lòch
(aênê uoááng, taéém giaëët) maøø nöôùùc coøøn laøø moâiâ tröôøøng
phaùùt trieåån caùùc daïïng du lòch: 
„ Du lòch treânâ soângâ Höông, 
„ Du lòch treânâ soângâ Mekong, 
„ Du lòch treânâ hoàà Taâyâ , Trò An, Ba Beåå, Chuøøa Höông...
„ Du lòch treânâ bieåån, baõiõ bieåån, bôøø bieåån
Taøøi nguyeânâ bieåån
Saûûn xuaáát sinh khoáái
Sinh khoái haøng
naêm 1998-2006
g carbon/m2
Khai thaùc quaù möùc
OÂ Â nhieãmã moâiâ tröôøøng bieåån
Caùùc nguoààn taøøi nguyeânâ khaùùc
™Taøøi nguyeânâ Ñaáát
™Taøøi nguyeânâ Naêngê löôïïng
™Taøøi nguyeânâ Khí haääu (Xem chöông 2, phaààn 2)
™Taøøi nguyeânâ Khoaùùng saûûn (Ñoïc theâm taøi lieäu)