Bài giảng Kinh tế vĩ mô - Chương 4: Chính sách tài khóa - Nguyến Thị Hảo

CHƯƠNG 4
CHÍNH SÁCH
TÀI KHĨA
1
Sau khi 
xác định Yt 
hay GDP 
thực
Chính sách tài khĩa
(J.M.Keynes)
#
Nghiên cứu các 
chính sách 
kinh tế vĩ mơ
Sản lượng 
cân bằng 
YE (AD = 
AS)
2
MỤC TIÊU
• Tác động của chính phủ đối với nền kinh
tế thơng qua sự thay đổi chính sách thuế
(T) và chi tiêu (G).
#
• Nắm được chính sách tài khĩa mà chính
phủ áp dụng để điều tiết kinh tế vĩ mơ.
• Hiểu được tác động của chính sách tài
khĩa đối với nền kinh tế./
3
1. NGÂN SÁCH CHÍNH PHỦ
2. NGÂN SÁCH CHÍNH PHỦ &
TỔNG CẦU.
NỘI DUNG
#
3. CHÍNH SÁCH TÀI KHĨA./
4
I. NGÂN SÁCH CHÍNH PHỦ
Khái niệm1
#
Cán cân ngân sách CP2
5
Ngân sách Chính phủ là một bảng liệt kê
một cách cĩ hệ thống các khoản chi tiêu
của Chính phủ và nguồn thu để thực
1. KHÁI NIỆM
#
hiện các khoản chi đĩ.
Ngân sách chính phủ
THU CHI
Tx
-Tr
Cg
Ig
6
STT Chỉ tiêu
Dự tốn năm 
2012
A
TỔNG THU CÂN ĐỐI NGÂN SÁCH NHÀ 
NƯỚC
740.500
1 Thu nội địa 494.600
2 Thu từ dầu thơ 87.000
3 Thu cân đối từ hoạt động xuất nhập khẩu 153.900
4 Thu viện trợ 5.000
CÂN ĐỐI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC NĂM 2012
Đơn vị tính: Tỷ đồng
#
B
THU CHUYỂN NGUỒN NSTW NĂM 2011 
SANG NĂM 2012
22.400
C TỔNG CHI CÂN ĐỐI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC 903.100
1 Chi đầu tư phát triển 180.000
2 Chi trả nợ và viện trợ 100.000
3 Chi thường xuyên 542.000
4 Chi thực hiện cải cách tiền lương 59.300
5 Chi bổ sung quỹ dự trữ tài chính 100
6 Dự phịng 21.700
D BỘI CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC 140.200
Tỷ lệ bội chi so GDP 4,8%
7
Cán cân ngân sách Chính phủ là phần chênh
lệch giữa chi tiêu ngân sách và nguồn thu
2. CÁN CÂN NGÂN SÁCH CHÍNH PHỦ
(Budget Balance)
#
ngân sách của Chính phủ.
B = G - T
8
B = G - T
2. CÁN CÂN NGÂN SÁCH CHÍNH PHỦ
3 trường hợp xảy ra với B:
•B > 0 ↔ G > T: Bội chi ngân sách/
#
ngân sách thâm hụt.
•B = 0 ↔ G T: Ngân sách cân bằng.
•B < 0 ↔ G < T: Bội thu/ thặng dư
ngân sách./
9
T2. CÁN CÂN NGÂN SÁCH CHÍNH PHỦ
#
G = G0
Y
0
YCBNS
Bội chi 
ngân sách
Bội thu 
ngân sách
10
2. CÁN CÂN NGÂN SÁCH CHÍNH PHỦ

Câu hỏi: Trong 3 trường hợp, ngân sách chính
phủ thường rơi vào trường hợp nào?
→ Trả lời: Ngân sách chính phủ thường rơi vào
trường hợp thâm hụt ngân sách.
#
Ví dụ: Năm 2011 bội chi 4,9% GDP. Năm 2012
dự tốn bộ chi 4,8% GDP
→ Nên B thường được gọi cán cân ngân sách
chính phủ là “Thâm hụt ngân sách chính
phủ” (Budget deficit) 11

Khái niệm: Thâm hụt NS là khi chi tiêu của CP 
> thu của CP 

Phân loại:
2. CÁN CÂN NGÂN SÁCH CHÍNH PHỦ
#

 Thâm hụt NS thực tế: xảy ra khi thu thực tế > chi 
thực tế trong 1 thời kỳ nhất định

 Thâm hụt NS cơ cấu: Thâm hụt do tính tốn của CP 
trong TH nền kinh tế hoạt động ở mức SL tiềm 
năng.

 Thâm hụt NS chu kỳ: bị tác động do chu kỳ kinh 
doanh
12

Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến thâm hụt ngân sách.

 Do việc thu chi của chính phủ.

 Do tính chu kỳ kinh tế hay thực trạng kinh tế.

Mục tiêu của Kinh tế vĩ mơ khơng phải là: Thâm
2. CÁN CÂN NGÂN SÁCH CHÍNH PHỦ
#
hụt, cân bằng hay thặng dư.

Chính phủ cĩ thể thay đổi thâm hụt ngân sách bằng
3 biện pháp:
→Thay đổi T
→ Thay đổi G
→ Thay đổi cả T và G 13
Khi Chính phủ muốn thay đổi thâm hụt ngân
sách cĩ thể lựa chọn một trong 3 biện pháp
2. CÁN CÂN NGÂN SÁCH CHÍNH PHỦ
#
CP tăng thâm hụt 
ngân sách
CP giảm thâm hụt 
ngân sách
↑ G
↓ T
↑ G và ↓T
↓ G
↑ T
↓ G và ↑T
14
CÂU HỎI
Khi chính phủ thay đổi thâm hụt ngân
sách ( hoặc ) thì điều này sẽ ảnh
hưởng như thế nào đến tổng cầu AD
#
và sản lượng quốc gia Y?
15
1. Tác động của chi tiêu chính phủ (G)
2. Tác động của thu ngân sách chính phủ (T)
II. NGÂN SÁCH CỦA CHÍNH PHỦ & 
TỔNG CẦU
#
3. Tác động đồng thời của chi tiêu và thu ngân
sách chính phủ (G và T)
16
1. TÁC ĐỘNG CỦA CHI TIÊU CHÍNH PHỦ
#
?
Nếu Chính phủ thay đổi chi
tiêu 1 lượng ∆G
 Thì tổng cầu AD và sản
lượng Y sẽ thay đổi = ???
17
Số nhân chi tiêu của Chính phủ kG là hệ số phản ảnh lượng
thay đổi của sản lượng quốc gia (∆Y) khi Chính phủ thay
đổi chi tiêu Chính phủ một lượng ∆G bằng 1 đơn vị.
Định lượng qua số nhân của chi tiêu Chính phủ kG
1. TÁC ĐỘNG CỦA CHI TIÊU CHÍNH PHỦ
#
∆Y = kG .∆G
Cách tính
Khi G thay đổi 1 lượng ∆G (các yếu tố khác khơng đổi)→
Chi tiêu tự định sẽ thay đổi: ∆AD0 = ∆G
∆Y = k ∆AD0→ ∆Y = kG. ∆G
18
Số nhân của các thành phần trong tổng cầu

Gọi kC, kI, kX, kM lần lượt là số nhân của C,
Định lượng qua số nhân của chi tiêu Chính phủ kG
1. TÁC ĐỘNG CỦA CHI TIÊU CHÍNH PHỦ
#
I, X, M

kC = kI = kX = kG = k

kM = -k
19
T = Tx - Tr
•Tác động của thuế T
2. TÁC ĐỘNG CỦA THU NGÂN SÁCH 
CHÍNH PHỦ
#
x
•Tác động của chi chuyển nhượng Tr
20
Tx ↑
Tác động của thuế Tx
2. TÁC ĐỘNG CỦA THU NGÂN SÁCH 
CHÍNH PHỦ
#
Tr = Const
Tx ↓
Tr = Const
21
Số nhân của thuế kTx
Số nhân của thuế kTx là hệ số phản ảnh lượng thay đổi của
sản lượng cân bằng quốc gia (∆Y) khi Chính phủ thay
Tác động của thuế Tx
2. TÁC ĐỘNG CỦA THU NGÂN SÁCH 
CHÍNH PHỦ
#
∆Tx
∆Y
kTx =
đổi thuế một 1 đơn vị.
∆Tx.k Y Tx=∆⇒
22
Định lượng số nhân của thuế kTx
2. TÁC ĐỘNG CỦA THU NGÂN SÁCH 
CHÍNH PHỦ
#
23

Ta đã cĩ kG= k
 kTx < k (xét giá trị tuyệt đối).

Điều đĩ cĩ nghĩa: Nếu Chính phủ thay đổi thuế
(Tx) và thay đổi chi tiêu (G) với cùng một
2. TÁC ĐỘNG CỦA THU NGÂN SÁCH 
CHÍNH PHỦ
#
lượng như nhau thì tác động của chi tiêu chính
phủ sẽ mạnh hơn tác động của thuế đối với nền
kinh tế./
24
Chi chuyển nhượng cĩ tác động thuận chiều đối với tổng
cầu và sản lượng quốc gia.
T ↑
Tác động của chi chuyển nhượng Chính phủ Tr
2. TÁC ĐỘNG CỦA THU NGÂN SÁCH 
CHÍNH PHỦ
#
r
Tx = Const
Tr ↓
Tx = Const
25
Số nhân của chi chuyển nhượng kTr
∆Y = kTr.∆Tr
Tác động của chi chuyển nhượng Chính phủ Tr
2. TÁC ĐỘNG CỦA THU NGÂN SÁCH 
CHÍNH PHỦ
#
kTr = k.Cm
Mà 0< Cm < 1 nên kTr < k hay kTr < kG
26
G↑AD↑Y↑ : ∆YG > 0
T↑Yd↓ C↓AD↓Y↓:∆YT< 0
Khi thay đổi đồng thời G và T:
∆ ∆ ∆ ∆
3. TÁC ĐỘNG ĐỒNG THỜI CỦA G VÀ T
#
Y = YG+ YT= k. ADo
hay ∆Y = k (∆ADoG+ ∆ADoT)
 ∆Y > 0Y ↑
 ∆Y < 0Y ↓
 ∆Y = 0Y = const 27
Như vậy khi thay đổi đồng thời cả G và
T thì tổng cầu (AD) và sản lượng cân
bằng quốc gia (Y) cĩ thể xảy ra một
3. TÁC ĐỘNG ĐỒNG THỜI CỦA G VÀ T
#
trong 3 trường hợp./
28

Nếu chính phủ tăng chi tiêu G, và
tăng thuế T để tài trợ cho khoản chi
3. TÁC ĐỘNG ĐỒNG THỜI CỦA G VÀ T
Ví dụ
#
tiêu này cùng một lượng là 5 tỉ đồng
thì tổng cầu và sản lượng thay đổi thế
nào ? Biết k = 5 và Cm = 0,7.
29
TĨM TẮT

 Khi chính phủ tăng thâm hụt ngân sách:
B↑AD↑Y↑
Chính sách tài khĩa mở rộng

 Khi chính phủ giảm thâm hụt ngân sách:
#
B↓AD↓ Y↓
Chính sách tài khĩa thắt chặt
Câu hỏi đặt ra:
Khi nào chính phủ sử dụng chính sách tài khĩa mở rộng.
Khi nào chính phủ sử dụng chính sách tài khĩa thắt chặt.30

Khái niệm
Chính sách tài khĩa là những quyết định của
chính phủ đối với việc thay đổi chi tiêu G và
thuế rịng T để điều tiết kinh tế vĩ mơ.
III. CHÍNH SÁCH TÀI KHĨA
#

Mục tiêu
Chính phủ sử dụng chính sách sách tài khĩa
nhằm ổn định kinh tế vĩ mơ, ổn định nền
kinh tế ở mức sản lượng mục tiêu là Yp. 31

Các trường hợp áp dụng của CSTK

 Nếu Y < Yp (nền kinh tế suy thoái), CP thực hiện
CSTK mở rộng: Tăng G, giảm T AD tăng Y
III. CHÍNH SÁCH TÀI KHĨA
#
tăng.

 Nếu Y > Yp (nền kinh tế có lạm phát), Cp thực
hiện CSTK thắt chặt: Giảm G, tăng T AD giảm
 Y giảm.
32
Cơng cụ của chính sách tài 
khĩa được chính phủ sử dụng
III. CHÍNH SÁCH TÀI KHĨA
#
Thuế rịng TChi tiêu G
33

Cĩ 2 quan điểm
1. Chính sách tài khĩa chủ quan.
III. CHÍNH SÁCH TÀI KHĨA
#
2. Chính sách tài khĩa tự động.
34

Cho rằng: Chính phủ nên chủ động tác
động vào nền kinh tế bằng các chính sách
tài khĩa.
1. CHÍNH SÁCH TÀI KHĨA CHỦ QUAN
#

Cơ sở hoạch định chính sách
Dựa vào thực trạng của nền kinh tế thơng qua
sản lượng cân bằng Ye (Yt) so với sản lượng
mục tiêu Yp. 35
Mục tiêu: Ổn định kinh tế vĩ mơ Yp
AD
Yp
ADE
Khi Y1< Yp: Nền kinh tế đang
suy thối, thất nghiệp.
→Để ↑Y chính phủ thực hiện
1. CHÍNH SÁCH TÀI KHĨA CHỦ QUAN
#Y1
AD1
E1
Y
0
AD0
45o
YP
22
Y2
chính sách tài khĩa mở rộng.
Khi Y2> Yp: Nền kinh tế bị áp
lực lạm phát cao.
→Để ↓Y chính phủ thực hiện
chính sách tài khĩa thu hẹp. 36
YE < Yp → ↑Y → ↑AD
Mục tiêu: ↑Y ≡ Yp
Trong nền kinh tế suy thối
1. CHÍNH SÁCH TÀI KHĨA CHỦ QUAN
#
Chính sách: Chính sách tài khĩa mở rộng
→ Giảm T, G = const
→ Tăng G, T = const
→ Giảm T và tăng G 37
YE > Yp → ↓Y → ↓AD
Mục tiêu: ↓Y ≡ Yp
Trong nền kinh tế lạm phát
1. CHÍNH SÁCH TÀI KHĨA CHỦ QUAN
#
Chính sách: Chính sách tài khĩa thắt chặt
→ Giảm G, T = const
→ Tăng T, G = const
→ Giảm G và tăng T 38

Nếu chỉ thay đổi G: ∆G = ∆AD0 = ∆Y/k

Nếu chỉ thay đổi T: ∆T = ∆AD0/-Cm
Nếu thay đổi cả G và T:
1. CHÍNH SÁCH TÀI KHĨA CHỦ QUAN
#


∆AD0 = ∆AD0G + ∆AD0T
∆AD0 = ∆G + (– Cm.∆T)
39
Ví dụ:
Yt=1.500 tỷ, Cm=2/3,
Yp=1.800 tỷ k=6. 
1. CHÍNH SÁCH TÀI KHĨA CHỦ QUAN
#40
Yêu cầu: Dùng chính sách tài khĩa để
ổn định kinh tế

Khĩ khăn

 Địi hỏi phải dự báo đúng biên độ và thời
gian kéo dài của chu kỳ kinh doanh → Việc
dự báo đúng là khơng dễ.
1. CHÍNH SÁCH TÀI KHĨA CHỦ QUAN
#

 Phải tính đúng giá trị của số nhân → Khơng
dễ cĩ được số liệu chính xác.

 Khơng kịp thời hay các chính sách luơn cĩ độ
trễ của nĩ.

 Việc thực hiện chính sách thuế hồn tồn
khơng dễ dàng trong ngắn hạn. 41

Theo quan điểm này, Chính phủ chỉ cần sử
dụng những nhân tố ổn định tự động là chính
sách tài khĩa tự động được thực hiện.
2. CHÍNH SÁCH TÀI KHĨA TỰ ĐỘNG
#

Các nhân tố ổn định tự động trong nền kinh
tế là:

 Thuế thu nhập lũy tiến

 Trợ cấp thất nghiệp
42

Thuế thu nhập lũy tiến: là thuế mà khi
thu nhập càng cao thì thuế suất phải nộp
càng cao.
2. CHÍNH SÁCH TÀI KHĨA TỰ ĐỘNG
#
Ví dụ: Thuế thu nhập cá nhân.
43
Bậc 
thuế
Phần thu nhập tính 
thuế/năm
(Triệu đồng)
Phần thu nhập tính 
thuế/tháng
(Triệu đồng)
Thuế 
suất
(%)
1 Đến 60 Đến 5 5
2. CHÍNH SÁCH TÀI KHĨA TỰ ĐỘNG
#
2 Trên 60 đến 120 Trên 5 đến 10 10
3 Trên 120 đến 216 Trên 10 đến 18 15
4 Trên 216 đến 384 Trên 18 đến 32 20
5 Trên 384 đến 624 Trên 32 đến 52 25
6 Trên 624 đến 960 Trên 52 đến 80 30
7 Trên 960 Trên 80 35
Biểu thuế ban hành 9/2008
44

Ví dụ: Ơng A là cá nhân cư trú cĩ thu nhập từ tiền
lương, tiền cơng trong tháng là 10 triệu đồng. Ơng A
phải nuơi 02 con dưới 18 tuổi; trong tháng ơng phải
nộp các khoản bảo hiểm bắt buộc là: 5% bảo hiểm xã
hội, 1% bảo hiểm y tế trên tiền lương; trong tháng ơng
2. CHÍNH SÁCH TÀI KHĨA TỰ ĐỘNG
#
A khơng đĩng gĩp từ thiện, nhân đạo, khuyến học.

Ví dụ: Ơng B cĩ thu nhập từ tiền lương, tiền cơng
trong tháng là 90 triệu đồng (đã trừ các khoản bảo
hiểm bắt buộc), ơng B phải nuơi 2 con dưới 18
tuổi. Trong tháng ơng B khơng đĩng gĩp từ thiện,
nhân đạo, khuyến học.
45

Thuế thu nhập khơng đổi: là thuế mà khi thu
nhập là bao nhiêu thì thuế suất vẫn khơng đổi.
Ví dụ: Thuế thu nhập doanh nghiệp.
2. CHÍNH SÁCH TÀI KHĨA TỰ ĐỘNG
#

Trợ cấp thất nghiệp:

 Khơng cĩ trợ cấp → Người tiêu dùng sẽ tăng tiết
kiệm → Kinh tế càng suy thối trầm trọng.

 Cĩ trợ cấp → Người tiêu dùng sẽ khơng cắt giảm
chi tiêu một cách quá đáng.
46

Khi kinh tế suy thối, Y↓, U↑: 
Y↓→ Thu nhập giảm → Tx↓ (Thuế thu nhập)
U↑→ Tr↑ (Trợ cấp thất nghiệp)
2. CHÍNH SÁCH TÀI KHĨA TỰ ĐỘNG
#
Tx↓, Tr↑ → Thuế rịng T đã tự động giảm.

Khi nền kinh tế lạm phát cao, Y↑, U↓:
Y↑→ Thu nhập tăng → Tx↑ (Thuế thu nhập)
U↓→ Tr↓ (Trợ cấp thất nghiệp)
Tx↑, Tr↓ → Thuế rịng T đã tự động tăng. 47
Giả sử: Yt/Ye < Yp 
 Tính : ∆Y =Yp – Yt/e
 Tính số nhân của tổng cầu k
3. QUI TRÌNH ĐINH LƯỢNG CSTK
#
 Tính: ∆ADo = ∆Y/k
 Chính sách tài khĩa.
48