Bài giảng môn Tư pháp quốc tế - Chương 4: Xung đột pháp luật

Chương 4: Xung đột pháp luật Khái niệm về xung đột pháp luậtNguyên nhân phát sinh xung đột pháp luậtPhương pháp giải quyết xung đột pháp luậtQuy phạm xung độtMột số kiểu hệ thuộc luật xung đột cơ bảnÁp dụng pháp luật nước ngoàiCác trường hợp không áp dụng pháp luật nước ngoài1. Khái niệm về xung đột pháp luậtVD1: anh A (VN) kết hôn với anh B (Thụy Điển). PLVN không cho phép, PL Thụy Điển cho phépVD2: Bà A (Mỹ) để lại toàn bộ tài sản cho 3 con chó ở Mỹ dù còn người thân ở VN. PLVN không cho phép, PL Mỹ cho phépĐịnh nghĩa xung đột pháp luậtHiện tượng hai hay nhiều hệ thống phápluật khác nhau cùng có thể được áp dụngđể điều chỉnh một quan hệ dân sự có yếu tốnước ngoàiVấn đề cần chú ý về phạm vi của xung đột pháp luậtHệ thống pháp luật của một quốc gia đơn nhấtHệ thống pháp luật của một quốc gia liên bang2. Nguyên nhân làm phát sinh xung đột pháp luậtXuất phát từ tính chất đặc thù của các quan hệ thuộc đối tượng điều chỉnh của TPQT ( nguyên nhân 1)Xuất phát từ sự khác nhau trong nội dung của các hệ thống pháp luật khi giải quyết các vấn đề cụ thể ( nguyên nhân 2)3. Phương pháp giải quyết xung đột pháp luậtPhương pháp thực chấtPhương pháp xung đột4. Quy phạm xung độtĐịnh nghĩa: là loại quy phạm pháp luật có chức năng dẫn chiếu đến việc áp dụng pháp luật của một quốc gia khi điều chỉnh một quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoàiChức năng dẫn chiếu của quy phạm xung độtVD: hình thức hợp đồng tuân theo pháp luật của nước nơi hợp đồng được ký kếtkhả năng của sự dẫn chiếu: đến 1 quy phạm pháp luật cụ thể hay đến toàn bộ hệ thống pháp luật của một quốc gia?Cơ cấu của quy phạm xung độtPhần phạm viPhần hệ thuộcPhân loại quy phạm xung độtTheo hình thức dẫn chiếu: quy phạm xung đột một chiều và quy phạm xung đột hai chiềuPhân biệt quy phạm xung đột một chiều và quy phạm thực chấtTheo ý chí của nhà lập phápQuy phạm xung đột mệnh lệnh (Đ674.2,3)Quy phạm xung đột tùy nghi (Đ680)Theo nguồnQuy phạm xung đột thống nhấtQuy phạm xung đột trong nước5. Một số kiểu hệ thuộc luật cơ bảnKiểu hệ thuộc luật nhân thân (Lex personalis)Định nghĩa: là nguyên tắc áp dụng pháp luật để giải quyết một số quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài dựa vào dấu hiệu nhân thân của đương sựPhạm vi áp dụngÁp dụng để giải quyết chủ yếu các quan hệ nhân thân: xác định năng lực pháp luật dân sự hay năng lực hành vi dân sự của cá nhân, tuyên bố một người chết hay mất tíchVà một số quan hệ liên quan đến tài sản: thừa kế di sản là động sảnCác dạng thể hiện của Luật nhân thânLuật quốc tịch (Lex patriae): ngoại lệ với trường hợp người nhiều quốc tịch và người không quốc tịch- Đ672BLDSLuật nơi cư trú (Lex domicili)Quy định của pháp luật Việt NamCác Điều 673, 674, 675 BLDS 2015quy định về xác định năng lực pháp luật dânsự, năng lực hành vi dân sự của người nướcngoài, xác định một người mất tích hoặc chếttuân theoLex patriae. Ngoại lệ trường hợp ngườiNước ngoài cư trú tại Việt Nam hoặc thựchiện các giao dịch dân sự tại Việt Nam thì ápdụng Lex domicili Điều 680 BLDS 2015 về thừa kế tài sản là động sản áp dụng nguyên tắc Lex patriaeCác quan hệ về hôn nhân, gia đình có yếu tố nước ngoài trong Luật hôn nhân, gia đình 2014 áp dụng phối hợp hai nguyên tắc Luật quốc tịch của các bên và luật nơi cư trú hoặc nơi tiến hành kết hônKiểu hệ thuộc Luật quốc tịch của pháp nhân (Lex societatis)Khái niệm: là nguyên tắc áp dụng pháp luật để giải quyết một số quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài dựa vào dấu hiệu quốc tịch của pháp nhânPhạm vi áp dụngXác định tư cách chủ thể của pháp nhânĐiều kiện thành lập, tổ chức lại, chấm dứt sự tồn tại của pháp nhânMột số vấn đề liên quan đến tài sản của pháp nhânPháp luật Việt Nam: Đ676 BLDS về năng lực pháp luật dân sự của pháp nhânKiểu hệ thuộc luật nơi có tài sản (Lex rei sitae)Khái niệm: là nguyên tắc áp dụng pháp luật để giải quyết các quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài dựa vào dấu hiệu nơi có tài sảnPhạm vi áp dụngCác quan hệ về tài sản như quyền sở hữu đối với tài sản hữu hình, quyền thừa kế đối với bất động sản, việc định danh tài sảnCác ngoại lệ không áp dụng Lex rei sitae: tài sản là máy bay, tàu thủy, tài sản trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ (Đ679), tài sản trong các hợp đồng mua bán, tài sản đang trên đường vận chuyển (Đ678.2), tài sản của pháp nhân ngừng hoạt động (Đ676.2), etcQUY ĐỊNH TRONG BLDS 2015ĐiỀU 683.4 về hợp đồng liên quan đến bất động sảnĐiều 680.2 về thừa kế đối với bất động sảnĐiều 677 về định danh tài sảnĐiều 678 về quyền sở hữu và các quyền khác đối với tài sảnKiểu hệ thuộc luật nơi ký kết hợp đồng (Lex loci contractus)Phạm vi áp dụng: điều chỉnh hình thức hợp đồng, quyền và nghĩa vụ phát sinh từ hợp đồng, thời điểm ký kết hợp đồngQuy định của pháp luật Việt NamVề nguyên tắc tuân theo Lex loci contractus: hình thức của hợp đồng được quy định tại Đ683.7 BLDS, Đ4.3 Luật hàng không dân dụng 2006Kiểu hệ thuộc luật nơi vi phạm pháp luật (Lex loci delicti commissi)Áp dụng trong quan hệ bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồngTrách nhiệm bồi thường thiệt hại do vi phạm pháp luật sẽ do pháp luật của nước nơi xảy ra chính hành vi vi phạm pháp luật điều chỉnhThực tiễn các nước về vấn đề bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng có nước áp dụng pháp luật của nước nơi xảy ra hành vi gây thiệt hại, có nước áp dụng pháp luật nơi phát sinh hậu quả thực tế của hành vi gây thiệt hạiQuy định trong BLDS 2015ĐiỀU 687:Các bên được thỏa thuận lựa chọn pháp luật áp dụng cho việc bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồngTrường hợp không có thỏa thuận thì pháp luật của nước nơi phát sinh hậu quả của sự kiện gây thiệt hại được áp dụngTrường hợp bên gây thiệt hại và bên bị thiệt hại có nơi cứ trú, đối với cá nhân hoặc nơi thành lập đối với pháp nhân tại cùng một nước thì pháp luật nước đó được áp dụngKiểu hệ thuộc luật nơi tiến hành kết hôn (Lex loci celebrationis)Pháp luật của nước nơi tiến hành kết hôn sẽ được áp dụng để xác định điều kiện kết hôn và hình thức kết hônQuy định của pháp luật VN: Đ126 Luật hôn nhân gia đình 2014. Áp dụng phối hợp nguyên tắc Luật quốc tịch với nguyên tắc này Kiểu hệ thuộc luật quốc kỳ (Lex flagi)Bộ luật hàng hải 2015Luật hàng không dân dụng2006Kiểu hệ thuộc luật lựa chọn (Lex voluntatis)Phạm vi áp dụng: các bên được quyền chọn luật trong những mối quan hệ mà pháp luật cho phép chọn. Sự lựa chọn là chọn những quy phạm pháp luật thực chấtQuy định của BLDS 2015Điều 683:Mở rộng sự thỏa thuận lựa chọn của các bên về luật áp dụngĐặt ra khả năng thay đổi sự lựa chọnĐiều 666:- Các bên được quyền lựa chọn áp dụng tập quán quốc tếKiểu hệ thuộc luật tòa án (Lex fori)Khái niệm: là nguyên tắc áp dụng pháp luật để giải quyết một số quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài dựa vào dấu hiệu nơi có tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ việcPhạm vi áp dụngLuôn áp dụng đối với luật hình thức: các trình tự thủ tục tố tụng trong quá trình giải quyết vụ việc dân sựÁp dụng với tư cách là luật nội dung trong trường hợp các bên lựa chọn hoặc có quy phạm xung đột dẫn chiếu đến6. Áp dụng pháp luật nước ngoàiKhái niệm:ADPLNN là việc cơ quan có thẩmquyền của một quốc gia phải vận dụngvà áp dụng các quy định cụ thể của hệthống pháp luật của một quốc gia khácđể giải quyết một quan hệ cụ thể hay mộtvấn đề pháp lý cụ thể trong TPQTSự cần thiết phải áp dụng pháp luật nước ngoàiViệc ADPLNN là cần thiết nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên đương sự khi quyền và lợi ích đó hình thành trên cơ sở pháp luật nước ngoài và được thừa nhận ở nước ngoàiĐiều kiện áp dụng pháp luật nước ngoàiKhi có ĐUQT dẫn chiếu đếnKhi có quy phạm xung đột trong PLVN dẫn chiếu đếnKhi các bên trong quan hệ thỏa thuận lựa chọn áp dụng pháp luật nước ngoàiNguyên tắc áp dụng pháp luật nước ngoàiGiải thích pháp luật nước ngoàiSự áp dụng đầy đủ và toàn vẹn pháp luật nước ngoàiViệc áp dụng hoặc hậu quả của việc áp dụng không trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật quốc gia sở tạiQuy định trong BLDS 2015ĐiỀU 667: Áp dụng pháp luật nước ngoài. Trường hợp pháp luật nước ngoài được áp dụng nhưng có cách hiểu khác nhau thì việc áp dụng phải theo sự giải thích của cơ quan có thẩm quyền của nước đóQuy định trong BLDS 2015Điều 669: trường hợp pháp luật của nước có nhiều hệ thống pháp luật được dẫn chiếu đến thì pháp luật áp dụng được xác định theo nguyên tắc do pháp luật nước đó quy địnhQuy định trong BLDS 2015Điều 481 BLTTDS 2015 về nghĩa vụ cung cấp pháp luật nước ngoài7. Các trường hợp không áp dụng pháp luật nước ngoàiBảo lưu trật tự công cộngHiện tượng dẫn chiếu ngược (Hiện tượng dẫn chiếu đến pháp luật của nước thứ ba)Bảo lưu trật tự công cộngLà trường hợp cơ quan có thẩm quyền của một nước từ chối áp dụng pháp luật nước ngoài đáng nhẽ ra được áp dụng nếu thấy việc áp dụng đó trái với trật tự công cộng của nước mìnhHiện tượng dẫn chiếu ngượcLà hiện tượng theo quy phạm xung đột mà cơ quan có thẩm quyền áp dụng thì PLNN cần được áp dụng nhưng trong PLNN đó có quy phạm xung đột quy định, đối với mối quan hệ cụ thể này, pháp luật của nước có cơ quan có thẩm quyền đó cần được áp dụngSự thừa nhận hiện tượng dẫn chiếu ngược trở lạiĐiều 668.1,2 BLDS 2015Hiện tượng dẫn chiếu đến pl của nước thứ 3Là hiện tượng, theo quy phạm xung đột của nước có cơ quan giải quyết tranh chấp thì pháp luật của nước ngoài phải được áp dụng nhưng trong pháp luật nước ngoài đó có quy phạm xung đột quy định, cần phải áp dụng pháp luật của một nước thứ baNguyên nhân của hiện tượng dẫn chiếu đến pháp luật nước thứ 3Xuất phát từ sự khác nhau trong quy tắc chọn luật ở các nước khi cùng điều chỉnh một quan hệ cụ thể Quy định trong PLVNĐiều 668.3 BLDS 2015 thừa nhận hiện tượng dẫn chiếu đến pháp luật của nước thứ 3Các trường hợp không áp dụng pháp luật nước ngoài theo BLDS 2015Điều 670 BLDS quy định không áp dụng pháp luật nước ngoài khiHậu quả của việc áp dụng pháp luật nước ngoài trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt NamNội dung của pháp luật nước ngoài không xác định được mặc dù đã áp dụng các biện pháp cần thiết theo quy định của luật tố tụng