Bài giảng Những vấn đề cơ bản về phạm trù tài chính - Chương 7: Ngân hàng thương mại

Chương :NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠINội dung nghiên cứuBản chất NHTMChức năng NHTMPhân loại NHTMQuản lý và söû dụng vốn NHTMThu nhập, chi phí và lợi nhuận NHTM1. Khái niệm và chức năng NHTM 	Là một tổ chức tín dụng thực hiện toàn bộ các hoạt ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan, nhằm mục đích lợi nhuận.	Hoạt động ngân hàng là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung chủ yếu và thường xuyên là nhận tiền gửi, sử dụng số tiền này để cấp tín dụng, cung cấp các dịch vụ thanh toán”. NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠICHứC NĂNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MạINHTM có các chức năng cơ bản sau: Chức năng trung gian tín dụng Chức năng trung gian thanh toán Chức năng tạo tiền bút tệCHỨC NĂNG TRUNG GIAN TÍN DỤNGNgân hàng thương mại là cầu nối giữa những người có vốn dư thừa và những người có nhu cầu về vốn TRUNG GIAN TÍN DỤNG(tt)	Huy động các nguồn vốn từ các chủ thể tiết kiệm, có vốn nhàn rỗi trong nền kinh tế 	Cấp tín dụng đầu tư đáp ứng nhu cầu về vốn cho các chủ thể trong nền kinh tế xã hội Ý nghĩaĐối với người gửi tiền: tận dụng vốn tạm thời nhàn rỗi và tạo ra thu nhập dưới hình thức lãi tiền gửi.Đối với người vay: họ sẽ thỏa mãn được nhu cầu về vốn để kinh doanh, chi tiêu, thanh toán Đối với bản thân ngân hàng: ngân hàng sẽ tìm kiếm được khoản lợi nhuận từ chênh lệch giữa lãi suất cho vay và lãi suất tiền gửi hoặc hoa hồng môi giới Đối với nền kinh tế: việc cung cấp tài chính cho các doanh nghiệp đã khuyến khích sản xuất, tạo thêm việc làm, tăng sản lượng và giảm nhập khẩu hàng hóa TRUNG GIAN THANH TOÁNNgân hàng thực hiện chức năng trung gian thanh toán làm cho nó trở thành thủ quỹ cho khách hàng. khi đó NHTM thực hiện theo yêu cầu của khách hàng như trích một khoản tiền trên tài khoản tiền tiền gửi để thanh toán tiền hàng hóa, dịch vụ hoặc nhập vào một khoản tiền gửi của khách hàng từ bán hàng hóa hoặc các khoản thu khác. TRUNG GIAN THANH TOÁN(tt)Ngân hàng thực hiện các nhiệm vụMở tài khoản tiền gửi giao dịch cho khách hàngQuản lý và cung cấp các phương tiện thanh toán cho khách hàng Tổ chức và kiểm soát quy trình thanh toán giữa các khách hàng TẠO TIỀN BÚT TỆKhi kết hợp chức năng trung gian tín dụng và chức năng trung gian thanh toán tạo cho ngân hàng thương mại khả năng tạo ra tiền ghi sổ thể hiện trên tài khoản tiền gửi thanh toán của khách hàng tại ngân hàng thương mại. Từ một lượng tiền gửi ban đầu, qua nghiệp vụ cho vay dưới hình thức chuyển khoản, đã làm cho số dư trên tài khoản tiền gửi trong hệ thống ngân hàng thương mại tăng lên. Bảng tóm tắc quá trình tạo tiền của các ngân hàng trung gian Tỷ lệ dự trữ bắt buộc: 10%	 (Đơn vị tính: đồng)Teân ngaân haøngSoá tieàn gôûi nhaän ñöôïcSoá tieàn döï tröõ baét buoäcSoá tieàn coù theå cho vay ra toái ñaA1.000100900B90090810C81081729Toång coäng10.0001.0009.000TẠO TIỀN BÚT TỆ (tt)PHÂN LOẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Căn cứ vào phạm vi hoạt động và tính chất kinh tế Ngân hàng thương mại chuyên doanh Ngân hàng thương mại hỗn hợpCăn cứ vào tính chất sở hữu ïNgân hàng thương mại quốc doanh Ngân hàng thương mại cổ phần Ngân hàng thương mại liên doanh Chi nhánh ngân hàng nước ngoài CƠ CẤU TỔ CHỨC NHTM Hệ thống NHTM ở Việt nam bao gồm:5 NHTM quốc doanh1 NH chính sách1 NH đầu tư37 NHTM cổ phần (25 NHTM CP đô thị; 12 NHTM CP nông thôn)4 NHTM liên doanh28 Chi nhánh NHTM nước ngoài43 Văn phòng đại diện Cơ cấu tổ chứcQUẢN LÝ VÀ SỬ DỤNG VỐN CỦA NHTM Tổng tài sản = Tổng nguồn vốn Bảng cân đối tài sản của ngân hàng thương mạiTaøi saûn (voán kinh doanh) Nguoàn voán 1. Caùc khoaûn voán baèng tieàn2. Voán tín duïng3. Voán taøi saûn phuïc vuï kinh doanh ngaân haøngVoán ñaàu tö taøi chính Toång coäng taøi saûn 1. Nguoàn voán cuûa ngaân haøng (voán ñieàu leä, caùc quyõ vaø lôïi nhuaän chöa phaân phoái)Nguoàn voán tín duïng (caùc loaïi tieàn gôûi, voán vay, phaùt haønh chöùng khoaùn) Toång coäng nguoàn voán Taøi saûn coùTaøi saûn nôïTiền mặt vaø tieàn göûi tại caùc NH 2.300 Tiền gửi tại NHTW 425 Chứng khoaùn đầu tö 3.002 Chứng khoaùn giao dịch treân TTTT 96 Tổng số cho vay 15.412 Dự phoøng tổn thất tín dụng (232) Taøi trợ thueâ mua 150 Thiết bị vaø bất động sản 363 Nợ của khaùch haøng theo thương phiếu chấp nhận thanh toán 111-Taøi saûn khaùc 1.059Toång taøi saûn 22.586 Caùc loaïi tieàn göûi 17.583 + Tieàn göûi khoâng kyø haïn 3.831 + Tieàn göûi coù kyø haïn 10.918 + Tieàn göûi treân TTTT 1.965 Caùc khoaûn vay 3.189 + Vay NHTW 1.836 + Vay NH khaùc 1.353 Nôï khaùc 534Toång nôï 21.306 Voán chuû sôû höõu 1.280 Coå phieáu thöôøng+ öu ñaõi 213 Lôïinhuaän 601 Caùc quyõ 466Toång nôï vaø voán chuû sôû höõu 22.586QUẢN LÝ VÀ SỬ DỤNG VỐN CỦA NHTMQuản lý nguồn vốn kinh doanh của NHCơ cấu nguồn vốn kinh doanh của ngân hàngNguồn vốn của ngân hàng:vốn điều lệ, các quỹ và lợi nhuận chưa phân phốiNguồn vốn huy động + Nguồn vốn huy động tiền gửi: có kỳ hạn, không kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm. + Nguồn vốn vay: phát hành kỳ phiếu Nh, vay NHTW, vay NHTM khác + Các nguồn vốn vay khác Quản lý nguồn vốn kinh doanh của NH (tt)Thử thách:Sự ổn định, rủi ro thấp Tối đa hóa lợi nhuận, chi phí thấp	Quản lý nguồn vốn kinh doanh NH là sự cân nhắc thường xuyên giữa các rủi ro cũng như chênh lệch giữa chi phí huy động vốn và mức sinh lời có được khi sử dụng vốn vào các hoạt động tín dụng và đầu tư. Xác định tỷ lệ an toàn về vốn tối thiểu: duy trì một tỷ lệ an toàn giữa nguồn vốn tự có so với tổng “tài sản có” có rủi roQuản lý tài sản nợ: điều chỉnh cơ câu quy mô giữa các nguồn vốn có tính ổn định chi phí cao và nguồn vốn không ổn định, chí phí thấptheo mục tiêu và chiến lược kinh doanh. Quản lý vốn kinh doanh NHCơ cấu vốn kinh doanh kinh doanh của ngân hàngVốn tài sản phục vụ kinh doanh ngân hàng Vốn bằng tiền: tiền mặt tại quỹ, tiền gửi tại NH, TCTD khác, gửi tại NHTWVốn tín dụng Vốn đầu tư tài chính tài chính Quản lý vốn kinh doanh NH Mục tiêu: Hạn chế rủi ro Tổ chức sử dụng vốn có hiệu quả cao Đảm bảo sự tồn tại, phát triển Nâng cao năng lực cạnh tranh Nội dung quản lý nhằm hạn chế các rủi ro:Rủi ro tín dụng.Rủi ro thanh toán. Rủi ro thị trường.Rủi ro lãi suất.Rủi ro thu nhập.Rủi ro phá sản. Quản lý vốn kinh doanh NH(tt)Rủi ro tín dụng: là các khoản cho vay của ngân hàng giảm giá trị hay không thu hồi đượcĐể đo lường rủi thường dùng bốn chỉ tiêu sau:Tỷ số giữa giá trị các khoản nợ quá hạn so với tổng dư nợ cho vay và cho thuê Tỷ số giữa các khoản xoá nợ ròng so với tổng cho vay và cho thuê Tỷ số giữa phân bổ dự phòng tổn thất tín dụng hàng năm so với tổng số cho vay và cho thuê hay với tổng vốn chủ sở hữu.Tỷ số giữa dự phòng tổn thất tín dụng so với tổng số cho vay và cho thuê hay với tổng vốn chủ sở hữu.Các chỉ tiêu giới hạn tín dụng Tỷ số giữa tổng dư nợ cho vay của ngân hàng đối với một khách hàng hay một nhóm khách hàng so với vốn tự có của ngân hàng. Tỷ số giữa tổng dư nợ cho vay và bảo lãnh của ngân hàng đối với một khách hàng hay một nhóm khách hàng với vốn tự có của ngân hàng.Quản lý vốn kinh doanh NH(tt)Rủi ro thanh toán:là tình trạng thiếu tiền mặt và không có khả năng vay mượn để đáp ứng yêu cầu rút tiền gửi, vay vốn cũng như những nhu cầu về tiền mặt khác Các chỉ số đo lường rủi ro thanh khoản gồm: Tỷ số giữa vốn tín dụng trên tổng tài sản Tỷ số giữa tiền mặt và số dư tiền gửi tại các ngân hàng khác so với tổng tài sản.Tỷ số giữa tiền mặt và các chứng khoán của chính phủ so với tổng tài sản.Tỷ lệ “tài sản có” có khả năng thanh toán ngay và các tài sản nợ đến hạn thanh toán cho từng khoảng thời gian Quản lý vốn kinh doanh NH(tt)Rủi ro thị trường : sự thay đổi lãi suất sẽ gây ra những khó khăn lớn cho các nhà quản lý danh mục tài sản đầu tư của ngân hàng.Các chỉ số quan trọng phản ánh rủi ro thị trường gồm: Tỷ số giữa giá trị sổ sách so với giá thị trường ước tính của các tài sản ngân hàng. Tỷ số giữa các khoản cho vay và chứng khoán với lãi suất cố định so với các khoản cho vay và chứng khoán có lãi suất thả nổi.Tỷ số giữa các nguồn vốn lãi suất cố định so với các nguồn vốn lãi suất thả nổi.Tỷ số giữa giá trị sổ sách và giá trị thị truờng của nguồn vốn chủ sở hữu.Quản lý vốn kinh doanh NH(tt)Rủi ro lãi suất: rủi ro lãi suất được xem là rủi ro tiềm tàng và nguy hiểm nhất, khó có thể loại bỏ được hoàn toàn, gồm: Rủi ro về giá Rủi ro tái đầu tư Các biện pháp đo lường rủi ro lãi suất: Tỷ số giữa tài sản nhạy cảm lãi suất với nguồn vốn nhạy cảm lãi suất Tỷ số giữa tiền gửi không được bảo hiểm trên tổng số tiền gửi Quản lý vốn kinh doanh NH(tt)Rủi ro thu nhập:thu nhập của ngân hàng có thể giảmtác động đến kết quả kinh doanh của ngân hàng. Rủi ro phá sản: là hệ quả các loại rủi ro trên. Có thể đo lường qua các yếu tố cơ bản sau: Chênh lệch giữa lãi suất các loại giấy nợ do ngân hàng phát hành so với chứng khoán chính phủ cùng kỳ hạn Tỷ số giữa giá và thu nhập cổ phiếu hàng năm của ngân hàng Tỷ số giữa vốn chủ sở hữu so với tổng tài sản của ngân hàng Tỷ số giữa nguồn vốn vay so với tổng nguồn vốn huy động. Thu nhập và phân phối thu nhập NHThu nhập của bao gồm: Nguồn thu từ lãi cho vay Lợi nhuận từ các hoạt động đầu tư tài chính Thu nhập từ kinh doanh ngoại hối .Chi phí hoạt động kinh doanh của ngân hàng Chi phí trả lãi tiền vay Chi phí cho các hoạt động đầu tư tài chính Dự phòng tổn thất ro rủi Các khoản chi phí thường xuyên phát sinh trong quá trình kinh doanhKhấu hao TSCĐChi phí nhân viênChi phí quản lý kinh doanhCác khoản chi phí bằng tiền khác.Thu nhập và phân phối thu nhập NHLợi nhuận trong kỳ được xác định theo công thức Tổng thu nhập – Tổng chi phí - Phân phối lợi nhuận này được thực hiện theo trình tự:Nộp thuế thu nhập theo quy định Lợi nhuận – Thuế = Lợi nhuận sau thuếTrích bù đắp các khoản chi phí không hợp lý hợp lệ để bảo toàn vốnTrích lập các quỹ chuyên dùngQuỹ dự phòng hạn chế rủi roQuỹ bổ sung vốn điều lệQuỹ phúc lợi khen thưởngVà các quỹ chuyên dùnh khácChia lãi liên doanh, chia cổ tức, nộp NSNNCác chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh doanh NHTỷ lệ về hiệu suất sử dụng vốn =+Tỷ lệ tài sản sinh lời =+Các chỉ số chủ yếu phản ánh khả năng sinh lời trong hoạt động NH ==Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh doanh NHTỷ lệ thu nhập ngoài lãi trên tổng tài sản= Tỷ lệ thu nhập trên tài sản = Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh doanh NHTỷ lệ thu nhập hoạt hoạt động cận biên =Tỷ lệ thu nhập hoạt hoạt động cận biên =