Bài giảng Quyền lực chính trị và hệ thống chính trị - Huỳnh Tham

Th.S Huỳnh ThamQUYỀN LỰC CHÍNH TRỊVÀ HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ1. Chính trị là gì?+ Chính trị là hoạt động gắn với những quan hệ giữa các giai cấp, dân tộc, quốc gia và các nhóm xã hội khác nhau; xoay quanh vấn đề trung tâm là vấn đề giành, giữ và sử dụng quyền lực nhà nước.I. Quyền lực và quyền lực chính trị:Những quan hệ giữa: - Giai cấp - Dân tộc - Quốc gia - Các nhóm XH khácChính trị là hoạt động gắn vớiVấn đề trung tâm: Giành, giữ và sử dụng quyền lực nhà nước là hoạt động xã hội đặc biệt; gắn với việc giành, giữ và sử dụng quyền lực nhà nước.một loại quan hệ xã hội đặc biệt giữa chủ thể chính trị và khách thể chính trị với các cấp độ khác nhau.+ Chính trị được tiếp cận ở hai khía cạnh cơ bản:- Hoạt động chính trị:- Quan hệ chính trị:* Quan hệ giữacông dâncác nhóm xã hộivới nhà nước* Quan hệ giữacác giai cấpcác dân tộc, quốc giavới vấn đề nhà nước+ Quyền lực hiểu theo nghĩa chung nhất là cái mà nhờ đó buộc người khác phải phục tùng, là khả năng thực hiện ý chí của mình trong quan hệ với người khác.- Quyền lực đạo đức;Trong số nhiều loại quyền lực đồng thời tồn tại, đan xen thâm nhập và ảnh hưởng lẫn nhau tạo thành chỉnh thể của quyền lực trong xã hội, trong đó đáng chú ý nhất là quyền lực xã hội và quyền lực chính trị.2. Quyền lực là gì?- Quyền lực tôn giáo;- Quyền lực dòng họ;- Quyền lực kinh tế;- Quyền lực xã hội (Quyền lực công)- Quyền lực chính trị;- Là quyền lực của giai cấp thống trị, nó được tổ chức thành cả một hệ thống thiết chế và có khả năng sử dụng các công cụ của nhà nước để buộc các giai cấp, tầng lớp xã hội khác phục tùng ý chí của giai cấp thống trị.3. Quyền lực chính trị:+ Quyền lực chính trị là một bộ phận của quyền lực trong xã hội và bao giờ cũng mang tính giai cấp.+ Quyền lực nhà nước:+ Quyền lực xã hội (quyền lực công):Quyền lực xã hội là loại quyền lực nảy sinh từ nhu cầu chung của các cộng đồng xã hội, nhờ vậy xã hội có được tính tổ chức và trật tự.+ Theo nghĩa rộng:1. Khái niệm:II. Hệ thống chính trị:Hệ thống chính trị là khái niệm dùng để chỉ toàn bộ lĩnh vực chính trị của đời sống xã hội.- Các tổ chức, các chủ thể chính trị.- Các quan điểm, quan hệ chính trị.- Hệ tư tưởng và các chuẩn mực chính trị, pháp luật.+ Theo nghĩa hẹp:Hệ thống chính trị là khái niệm dùng để chỉ hệ thống các tổ chức, các cơ quan thực hiện chức năng chính trị trong xã hội.- Đảng chính trị.- Các cơ quan nhà nước.- Các tổ chức chính trị – xã hội.thể hiện bản chất của giai cấp công nhân – giai cấp tiên tiến nhất, cách mạng nhất, phấn đấu vì lợi ích của nhân dân lao động và của toàn xã hội.2. Hệ thống chính trị Việt Nam hiện nay:+ Bản chất của hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa; biểu hiện:- Bản chất giai cấp:thể hiện trước hết ở việc giành chính quyền nhà nước về tay nhân dân lao động.- Bản chất dân chủ:do dựa trên chế độ công hữu về những tư liệu sản xuất chủ yếu, do sự thống nhất những lợi ích căn bản giữa giai cấp công nhân và nhân dân lao động.- Bản chất thống nhất, không đối kháng:+ Hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa Việt Nam:- Đảng Cộng sản Việt Nam:Đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam; đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, của nhân dân lao động và của cả dân tộc.Là tổ chức quyền lực; thể hiện và thực hiện ý chí của nhân dân; thay mặt nhân dân quản lý toàn bộ hoạt động của đời sống xã hội.- Nhà nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam:- Mặt trận tổ quốc và các đoàn thể nhân dân: Công đoàn, Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh... đại diện cho lợi ích của các cộng đồng xã hội khác nhau tham gia vào hệ thống chính trị.* Chỉ thị số 30, ngày 18/02/1998 của Bộ Chính trị về xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở.III. Thực hiện dân chủ ở cơ sở và đổi mới phương thức hoạt động của hệ thống chính trị ở cơ sở:* Nghị định số 29/1998 NĐ-CP ngày 11/5/1998 của Chính phủ về việc ban hành quy chế thực hiện dân chủ ở xã.Đây chính là cẩm nang để phát huy dân chủ, phát huy vai trò, vị trí của hệ thống chính trị, đặc biệt là ở cơ sở.là hình thức dân chủ được thực hiện bằng cách nhân dân trực tiếp bày tỏ chính kiến của mình, trực tiếp tham gia giải quyết những vấn đề chung của cộng đồng xã hội.+ Hai hình thức thực hiện dân chủ:- Dân chủ trực tiếp:1/ Xây dựng thể chế dân chủ, bảo đảm quyền lực của nhân dân:là nhân dân thông qua các đại biểu của mình để bày tỏ chính kiến, để quyết định những vấn đề chung của cộng đồng xã hội.- Dân chủ đại diện: + Hai hình thức dân chủ trên được thể chế hóa bằng pháp luật nhà nước và được thực thi bằng hệ thống chính trị gọi là chế độ dân chủ.+ Ở cơ sở - đặc biệt là xã, phường, thị trấn là nơi trực tiếp triển khai, thực hiện mọi chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước làm cho chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước thành hiện thực.2/ Vị trí, tầm quan trọng của việc thực hiện dân chủ ở cơ sở:+ Việc thực hiện dân chủ ở cơ sở là xây dựng nền tảng của chế độ chính trị theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Chế độ chính trị ở nước ta thực chất là chế độ dân chủ của nhân dân lao động mà nòng cốt là liên minh công – nông – trí thức.+ Thực hiện dân chủ ở cơ sở là thực hiện hình thức dân chủ trực tiếp.+ Quyền lực, lợi ích của nhân dân được thực hiện thông qua những công việc thường xuyên, trực tiếp ở cơ sở. Do vậy, nhân dân phải biết, bàn, làm và kiểm tra những công việc ấy mới có thể thực hiện quyền lực và lợi ích của mình.3/ Đổi mới phương thức hoạt động của hệ thống chính trị ở cơ sở bảo đảm quyền lực của nhân dân:Dân chủ ở cơ sở được thực hiện bằng hệ thống tổ chức chính trị ở cơ sở. Cơ chế vận hành của hệ thống chính trị là Đảng lãnh đạo, nhà nước quản lý và nhân dân làm chủ.+ Đảng lãnh đạo toàn diện đời sống kinh tế, chính trị, quốc phòng, an ninh, văn hóa, xã hội ở cơ sở.Muốn làm tốt vai trò đó, chi, đảng bộ cơ sở phải đề ra nghị quyết đúng đắn:- Muốn đề ra nghị quyết đúng thì phải được bàn bạc thật sự dân chủ trong Đảng; phải phát huy hết vai trò của từng đảng viên trong chi bộ.- Nghị quyết của Đảng cần thông qua Hội đồng nhân dân xã, phường, thị trấn. Đảng trình bày nghị quyết của mình trước Hội đồng nhân dân và được các đại biểu bàn bạc, đóng góp ý kiến. Hội đồng nhân dân có quyền chấp nhận, bổ sung, sửa đổi hoặc không chấp nhận đề xuất của Đảng bộ.+ Nhà nước quản lý xã hội. Chính quyền cơ sở dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ, chi bộ, cấp ủy cơ sở, song lại có tính độc lập tương đối, thể hiện ở hai mặt sau:- Chính quyền cơ sở phải chấp hành ý nguyện và quyết định của nhân dân.- Chính quyền cơ sở phải chấp hành pháp luật, chỉ thị, mệnh lệnh của chính quyền cấp trên.+ Hoạt động của mặt trận tổ quốc và các đoàn thể nhân dân:- Mặt trận tổ quốc và các đoàn thể nhân dân hoạt động dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng bộ, chi bộ, các cấp ủy Đảng cơ sở.- Các đoàn thể nhân dân trước đây và cả hiện nay hoạt động mang tính chất thuần túy chính trị và tính chất hành chính, ít mang tính chất là các hội, đoàn thể. Do vậy, cần phải đổi mới nội dung và phương thức hoạt động để mang lại lợi ích thiết thân cho thành viên của mình.XIN CÁM ƠNCHÚC CÁC ANH CHỊ MẠNH KHỎE