Bài giảng Tài chính doanh nghiệp - Chương 30: Quản trị hàng tồn kho về tiền mặt

1C H Ư Ơ N G 3 0 
QUẢN TRỊ HÀNG TỒN KHO 
VÀ TIỀN MẶT
30.1 QUẢN TRỊ HÀNG TỒN KHO 
ƒCác nhà quản trị tài chính thường không tập trung ưu
tiên vào việc quản trị hàng tồn kho, mà thay vào đó là họ
thường ưu tiên tìm kiếm những quyết định đầu tư nào sẽ
phù hợp với mục tiêu tối đa hoá giá trị tài sản của các cổ
đông. 
ƒTuy nhiên, để có thể thực hiện tốt chức năng này, nhà
quản trị tài chính buộc phải có một hiểu biết nhất định về
kỹ thuật kiểm soát hàng tồn kho. 
30.1 QUẢN TRỊ HÀNG TỒN KHO 
Các doanh nghiệp sản xuất thường có ba loại hàng tồn
kho ứng với ba giai đoạn khác nhau của một quá trình sản
xuất:
‡ Tồn kho nguyên vật liệu
‡ Tồn kho sản phẩm dở dang
‡ Tồn kho thành phẩm
2Tồn kho nguyên vật liệu
Tồn kho nguyên vật liệu bao gồm :
ƒCác loại nguyên vật liệu cơ bản (ví dụ sắt quặng được
dùng là nguyên vật liệu thô để sản xuất thép), 
ƒBán thành phẩm (ví dụ, chíp bộ nhớ dùng để lắp ráp
máy vi tính), hoặc cả hai. 
Việc duy trì một lượng hàng tồn kho thích hợp sẽ mang lại
cho doanh nghiệp sự thuận lợi trong hoạt động mua vật tư
và hoạt động sản xuất. 
Tồn kho sản phẩm dở dang
ƒ Tồn kho sản phẩm dở dang bao gồm tất cả các mặt hàng
mà hiện đang còn nằm tại một công đoạn nào đó của quá
trình sản xuất. 
ƒ Sản phẩm dở dang có thể đang nằm trung chuyển giữa
các công đoạn, 
ƒ Hoặc có thể đang được cất giữ tại một nơi nào đó, chờ
bước tiếp theo trong quá trình sản xuất. 
Tồn kho thành phẩm
ƒ Tồn kho thành phẩm bao gồm những sản phẩm đã hoàn
thành chu kỳ sản xuất của mình và đang nằm chờ tiêu
thụ. 
ƒ Ngoại trừ các sản phẩm đặc biệt thường được đặt hàng
trước khi được sản xuất, còn lại các sản phẩm tiêu dùng , 
các sản phẩm công nghiệp đều được sản xuất hàng loạt và
tồn trữ trong kho nhằm đáp ứng mức tiêu thụ dự kiến
trong tương lai.
ƒ Việc tồn trữ đủ một lượng thành phẩm tồn kho mang lại
lợi ích cho cả hai bộ phận sản xuất và bộ phận marketing 
của một doanh nghiệp
330.2 CÁC CHI PHÍ LIÊN QUAN ĐẾN 
TỒN KHO 
Khi một doanh nghiệp được hưởng những lợi ích từ việc
sử dụng hàng tồn kho thì các chi phí có liên quan cũng
phát sinh tương ứng, bao gồm:
‡ Chi phí đặt hàng (Ordering costs)
‡ Chi phí tồn trữ (Carrying costs)
‡ Chi phí thiệt hại do kho không có hàng (Stockout costs)
Chi phí đặt hàng
Chi phí đặt hàng bao gồm:
ƒ Chi phí giao dịch.
ƒ Chi phí vận chuyển và chi phí giao nhận hàng. 
ƒ Chi phí đặt hàng được tính bằng đơn vị tiền tệ cho mỗi
lần đặt hàng
Chi phí đặt hàng
ƒ Chi phí đặt hàng bao gồm:
¾ Chi phí giao dịch.
¾ Chi phí vận chuyển và chi phí giao nhận hàng. 
¾ Chi phí đặt hàng được tính cho mỗi lần đặt hàng
ƒ Trong mô hình quản lý hàng tồn kho EOQ giả định chi 
phí cho mỗi lần đặt hàng là cố định và độc lập với số đơn
vị hàng được đặt mua.
4Chi phí tồn trữ
Chi phí tồn trữ bao gồm tất cả các chi phí lưu giữ hàng
trong kho trong một khoảng thời gian xác định trước, bao
gồm:.
‡ Chi phí lưu giữ và chi phí bảo quản;
9Chi phí kho hàng
9Chi phí khấu hao các thiết bị
9Tiền lương trả cho nhân viên coi kho
‡ Chi phí hư hỏng và chi phí thiệt hại do hàng tồn kho bị
lỗi thời; 
‡ Chi phí bảo hiểm; Chi phí thuế
‡ Chi phí đầu tư vào hàng tồn kho.
Chi phí thiệt hại khi không có
hàng (hàng tồn kho hết)
ƒ Chi phí thiệt hại do hàng tồn kho hết (Stockout costs) 
xảy ra bất cứ khi nào doanh nghiệp không có khả năng
giao hàng.
¾ Chi phí thiệt hại do kho không có nguyên vật liệu sẽ
bao gồm chi phí đặt hàng khẩn cấp và chi phí thiệt hại do 
ngừng trệ sản xuất. 
¾ Chi phí thiệt hại do tồn kho sản phẩm dở dang hết : kế
hoạch sản xuất bị thay đổi và gây ra những thiệt hại do 
sản xuất bị ngừng trệ và phát sinh chi phí. 
¾ Chi phí thiệt hại do hàng tồn kho hết đối với thành
phẩm có thể gây nên hậu quả là lợi nhuận bị mất trong
ngắn hạn và gây nên những mất mát tiềm năng trong dài
hạn.
30.3 MÔ HÌNH QUẢN LÝ HÀNG 
TỒN KHO - EOQ 
ƒ Mô hình EOQ là một mô hình quản lý hàng tồn kho
mang tính định lượng được sử dụng để xác định mức tồn
kho tối ưu cho doanh nghiệp.
ƒ Mục đích của quản lý hàng tồn kho là cân bằng hai loại
chi phí: chi phí lưu giữ và chi phí đặt hàng sao cho tổng
chi phí tồn kho là
thấp nhất. 
ƒ Trong mô hình EOQ, việc phân tích dựa trên những giả
định:
¾ Nhu cầu và mức độ sử dụng là đều đặn theo thời gian
và được xác định trước.
¾ Thời gian chuẩn bị giao nhận hàng tồn kho là không
thay đổi.
530.3 MÔ HÌNH QUẢN LÝ HÀNG 
TỒN KHO - EOQ 
Gọi Q là lượng hàng tồn kho cho mỗi lần đặt hàng.
Số lượng tồn kho bình quân trong kỳ là: Q/2
T2
Q
0 T1 T3
Mức độ tồn kho
Thời gian
2
Q quân bìnhkho tồnHàng =
30.3 MÔ HÌNH QUẢN LÝ HÀNG 
TỒN KHO - EOQ 
ƒ Gọi C là chi phí lưu giữ cho mỗi đơn vị hàng tồn kho thì
tổng chi phí lưu giữ hàng tồn kho trong kỳ là = (Q/2 x C)
ƒ Gọi S là lượng hàng tiêu thụ trong kỳ nên số lần đặt
hàng trong kỳ là = S/Q
ƒ Gọi O là chi phí cho mỗi lần đặt hàng thì tổng chi phí
đặt hàng trong kỳ là = (S/Q x O)
ƒ Gọi T là tổng chi phí thì = T = (Q/2xC)+(S/Qx O)
30.3 MÔ HÌNH QUẢN LÝ HÀNG TỒN 
KHO - EOQ 
630.3 MÔ HÌNH QUẢN LÝ HÀNG TỒN 
KHO - EOQ 
Gọi Q* là lượng hàng dự trữ tối ưu :
C
OS2Q* =
365/S
QT
*
* =
Gọi T* là thời gian dự trữ tối ưu: 
Mô hình EOQ mở rộng
ƒ Thời gian chuẩn bị giao nhận hàng khác không
ƒ Chiết khấu theo số lượng
ƒ Mô hình kiểm soát hàng tồn kho theo xác suất
ƒ Hệ thống quản lý hàng tồn kho Just-In-Time 
Thời gian chuẩn bị giao
nhận hàng khác không
Điểm đặt hàng lại : là mức độ tồn kho mà tại
đó thực hiện một đơn đặt hàng kế tiếp.
365
S xn Qr =
•Ví dụ : thời gian chuẩn bị giao nhận hàng của công
ty Dayton Hudson là 5 ngày, nhu cầu hàng năm là
3.600 tấm nệm, điểm đặt hàng lại sẽ là:
nệmtấm3,49
365
600.3x5Qr ==
7Thời gian chuẩn bị giao
nhận hàng khác không
Thời gian chuẩn bị
giao nhận hàng
Thời điểm
đặt hàng
Thời điểm nhận hàng
Q
0 T1 T2 T3
Mức độ tồn kho
Thời
gian
(T1–n) (T2-n) (T3-n)
Điểm đặt
hàng lại
Qr
Chiết khấu theo số lượng
ƒ Với cách thức chiết khấu theo số lượng, chi 
phí mua trên mỗi đơn vị hàng sẽ thay đổi và
tuỳ thuộc vào số lượng hàng được đặt. 
ƒ Cách tiếp cận này được sử dụng để xác định
ảnh hưởng của trường hợp chiết khấu theo số
lượng đối với số lượng đặt hàng tối ưu.
Chiết khấu theo số lượng
Bước 1 : 
ƒ Tính toán mức sinh lợi ròng hàng năm khi
số lượng đặt hàng được gia tăng từ mức tồn
kho EOQ lên tới mức đặt hàng cần thiết để
có thể nhận được khoản chiết khấu.
Bước 2 : 
ƒ Nếu mức sinh lợi ròng tăng thêm hàng năm
là dương thì số lượng đặt hàng tối ưu là số
lượng đặt hàng cần thiết để có thể được
hưởng mức chiết khấu. 
ƒ Nếu âm số lượng đặt hàng tối ưu sẽ là giá
trị EOQ.
8Mô hình kiểm soát hàng tồn
kho theo xác suất
ƒ Thường thì nhu cầu hàng tồn kho biến động
theo mùa vụ và những dự báo không chính xác
mức cầu hàng tồn kho trong tương lai.
ƒ Thời gian chuẩn bị giao nhận hàng cũng bị tác
động bởi những yếu tố như quá trình chuyên chở
bị hoãn, đình công và các thảm hoạ tự nhiên khác. 
ƒ Để khắc phục sự thiệt hại trong những trường
hợp như vậy, hầu hết các doanh nghiệp sử dụng
cách thức bổ sung một lượng hàng tồn kho an 
toàn
Hệ thống quản lý hàng tồn
kho Just-In-Time 
ƒ Hệ thống cung ứng đúng thời điểm (tồn
kho bằng không) dựa trên ý tưởng tất cả các
mặt hàng được cung cấp một cách chính xác
cả về thời điểm giao hàng lẫn số lượng hàng
được giao.
ƒ Cách tiếp cận này lần đầu tiên được phát
triển bởi công ty Toyota của Nhật vào
những năm 90. 
ƒ Ngược lại với mô hình “tồn kho bằng
không – Just-In-Time” là mô hình “tồn kho
đúng tình huống – Just-In-Case”.
Mô hình kiểm soát hàng tồn
kho theo rủi ro
Các yếu tố xem xét trong loại phân tích này có
thể được tóm lược như sau: 
ƒ Nếu tất cả những tác động khác được cân bằng
thì hàng tồn kho an toàn tối ưu sẽ gia tăng khi có
sự không chắc chắn cùng với nhu cầu sử dụng dự
kiến gia tăng và thời gian giao hàng tăng lên. 
ƒ Nếu tất cả những yếu tố khác không thay đổi thì
mức hàng tồn kho an toàn tối ưu sẽ gia tăng khi
chi phí thiệt hại tăng do hàng trong kho hết hàng. 
9Mô hình kiểm soát hàng tồn
kho Just – In - Time 
ƒ Mô hình tồn kho bằng không tỏ ra hiệu quả
nhất đối với những doanh nghiệp có những hoạt
động sản xuất mang tính chất lặp đi lặp lại.
ƒ Việc sử dụng hệ thống tồn kho Just-In-Time đòi
hỏi một sự kết hợp chặt chẽ giữa nhà sản xuất và
nhà cung cấp.
30.5 MÔ HÌNH QUẢN TRỊ TIỀN MẶT 
Trong phần này sẽ trình bày các nội dung 
sau: 
ƒ Mô hình quản lý tiền mặt EOQ
ƒ Đánh đổi quản trị tiền mặt
ƒ Mô hình quản lý tiền mặt Miller Orr 
Mô hình quản lý tiền mặt EOQ 
ƒ William Baumol là người đầu tiên phát hiện
có sự giống nhau giữa mô hình quản trị tiền
mặt và mô hình quản trị hàng tồn kho.
ƒ Khi dự trữ tiền mặt, doanh nghiệp sẽ mất cơ
hội phí, tức là mất lãi suất, chi phí này tương
đương với chi phí tồn trữ hàng tồn kho.
ƒ Khi tiền mặt xuống thấp bạn sẽ bổ sung tiền
mặt bằng cách bán các trái phiếu kho bạc. Chi 
phí đặt hàng chính là chi phí hành chính cho
mỗi lần bán trái phiếu kho bạc. 
10
Mô hình quản lý tiền mặt EOQ 
ƒNếu gọi S là tổng thanh toán bằng tiền mặt
hàng năm. Q* là số lượng trái phiếu kho bạc bán
mỗi lần để bổ sung vào số dự tiền mặt.
suấtLãi
bạckhophiếutráibánlầnmỗichophíChinămhàngtoánthanhmặtTiền2Q* ××=
Ví dụ: 
Có tổng số tiền mặt chi trả trong năm của một
doanh nghiệp là 1.260.000$. Lãi suất trái phiếu
kho bạc là 8%/năm. Mỗi lần bán chứng khoán để
gia tăng tiền mặt, doanh nghiệp phải tốn chi phí
giao dịch là 20$. 
Mô hình quản lý tiền mặt EOQ 
Q* tối ưu sẽ là:
Q* = = 25.100$ hoặc xấp xĩ 25.000$
%8
20x000.260.1x2
Như vậy doanh nghiệp của bạn sẽ bán mỗi
lần là 25.000$ trái phiếu kho bạc cho mỗi
tuần và 4 lần trong một tháng. Số dư tiền
mặt bình quân là 25.000/2 hoặc 12.500$.
Đánh đổi quản trị tiền mặt
ƒMô hình Baumol không thực tiễn khi giả định
doanh nghiệp chi trả tiền mặt một cách ổn định: 
¾Doanh nghiệp có thể nhận về một dòng thu
thuần hay nhận về một dòng chi thuần bằng tiền
mặt. 
¾Một số trong các dòng tiền này có thể dự báo
chính xác với độ tin cậy cao, một số khác thì
không chắc chắn về thời gian phát sinh.
11
Đánh đổi quản trị tiền mặt
ƒ Mô hình quản trị tiền mặt Baumol đã làm nổi
bật sự đánh đổi giữa chi phí cố định của việc
bán các chứng khoán và chi phí tồn trữ của việc
nắm giữ tiền mặt.
ƒ Mô hình Baumol giúp hiểu được tại sao các
doanh nghiệp vừa và nhỏ lưu giữ một số dư tiền
mặt đáng kể. Trong khi các công ty lớn, có các
chi phí giao dịch mua và bán chứng khoán quá
nhỏ so với cơ hội phí mất đi do lưu giữ một số
lượng tiền mặt nhàn rỗi. 
Mô hình quản lý tiền mặt Miller Orr 
Mô hình quản lý tiền mặt Miller Orr 
Mô hình Miller Orr xác định khoảng cách giữa
giới hạn trên và giới hạn dưới là:
3
suấtLãi
phiếutráibánlầnmỗiphíchixtoánthanhmặttiềnsaiphương4/3 3 cách Khoảng =
Giả sử doanh nghiệp có số dư tiền mặt tối thiểu là
10.000$, phương sai của tiền mặt thanh toán hàng
ngày là 6.250.000, lãi suất là 0,025%/ngày, chi phí
giao dịch cho mỗi lần bán trái phiếu là 20$.
Khoảng cách = 21.634$
Giới hạn trên = 10.000 + 21.634 = 31.634$
Điểm trở lại = 17.211$