Bài giảng Tài chính doanh nghiệp - Chương 6: Tác động đòn bẩy lên rủi ro và tỷ suất sinh lợi

1CHƯƠNG 7
TÁC ĐỘNG ĐÒN BẨY LÊN RỦI 
RO
VÀ TỶ SUẤT SINH LỢI 
CÁC NỘI DUNG CHÍNH
1- MỘT SỐ KHÁI NIỆM
2- RỦI RO KINH DOANH VÀ RỦI RO TÀI CHÍNH
3- PHÂN TÍCH HOÀ VỐN
4- ĐÒN BẨY KINH DOANH VÀ ĐÒN BẨY TÀI 
CHÍNH
1- MỘT SỐ KHÁI NIỆM 
CHÍNH
„ Đòn bẩy: liên quan đến việc sử dụng các chi phí hoạt động cố định hay 
các chi phí tài chính cố định.
„ Rủi ro kinh doanh: liên quan đến tính không chắc chắn trong thu
nhập EBIT. Rủi ro kinh doanh do tính bất ổn của doanh thu và mức độ
sử dụng đòn bẩy kinh doanh.
„ Rủi ro tài chính : là tính khả biến tăng thêm của thu nhập mỗi cổ
phần do việc sử dụng các chi phí tài chính cố định. 
„ Phân tích hòa vốn: là phương pháp sử dụng để nghiên cứu về mối liên
hệ giữa doanh thu, các chi phí hoạt động cố định, các chi phí hoạt động
biến đổi và EBIT tại nhiều mức sản lượng khác nhau. 
21- MỘT SỐ KHÁI NIỆM 
CHÍNH
„ Độ nghiêng đòn bẩy kinh doanh (DOL) được định nghĩa là
phần trăm thay đổi trong EBIT do 1% thay đổi trong doanh
thu. 
„ Độ nghiêng đòn bẩy tài chính (DFL) được định nghĩa là
phần trăm thay đổi trong thu nhập mỗi cổ phần (EPS) do 1 
% thay đổi trong EBIT. 
„ Độ nghiêng đòn bẩy tổng hợp (DTL) được định nghĩa là
phần trăm thay đổi trong EPS do 1% thay đổi trong doanh
Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp5
Nguyên Nhân Phát Sinh Rủi Ro Kinh Doanh
„ Tính biến đổi của doanh số theo chu kỳ kinh doanh
„ Tính biến đổi của giá bán
„ Tính biến đổi của chi phí
„ Sự tồn tại của sức mạnh thị trường
Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp6
Nguyên Nhân Phát Sinh Rủi Ro Kinh Doanh
„ Phạm vi đa dạng hóa sản phẩm. 
„ Tăng trưởng. 
„ Độ nghiêng đòn bẩy kinh doanh (DOL). 
„ Về một ý nghĩa nào đó, rủi ro kinh doanh của một doanh nghiệp được
xác định bởi các đầu tư tích lũy mà doanh nghiệp đã thực hiện qua thời
gian. 
3Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp7
3- PHÂN TÍCH HOÀ VỐN
„ Dự báo khả năng sinh lợi của một doanh nghiệp, một phân
xưởng hay một mặt hàng khi biết cấu trúc chi phí và các mức
doanh thu mong đợi.
„ Phân tích tác động của các thay đổi trong định phí, biến phí và
giá bán đối với EBIT. 
„ Phân tích tác động của các định phí thay thế (chủ yếu là các
thiết bị vốn) cho biến phí (nhân công) trong một quy trình sản
xuất. 
„ Phân tích tác động đến lợi nhuận từ các nỗ lực tái cấu trúc
doanh nghiệp nhằm cắt giảm định phí.
Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp8
Biểu đồ phân tích hoà vốn
Doanh thu, Chi phí ($)
EBIT âm
EBIT 
dương
Sản lượng Q (sản
phẩm)
Điểm hòa vốn
Miền giá trị
đúng
0 Q1 Q0 Q2
S
TC
F
•S0
Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp9
Phân Tích Hoà Vốn Bằng Các
Phép Tính Đại Số
VP
FQ o −=
gộpLãi
tiêumụcnhuậnLợiphíĐịnhtiêumụclượngSản +=
ii
ii
o
QP
QV
F
P
V
FS
∑∑−
=
−
=
11
4Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp10
Phân Tích Điểm Hoà Vốn Và Đánh Giá Rủi
Ro
Giả dụ doanh số mong đợi cho Allegan là 15.000 đơn vị với độ
lệch chuẩn là 4.000 đơn vị. Xác suất bán ít hơn 10.000 đơn vị) 
là:
Tra bảng phân phối chuẩn, ta có thể thấy rằng xác suất đi
kèm với độ lệch chuẩn -1,25 là 10,56%. Vì vậy, có 10,56% cơ
hội doanh nghiệp sẽ chịu lỗ về các hoạt động kinh doanh
251
0004
0001500010 ,
.
..z −=−=
σ
−= EBITEBITz
Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp11
Một vài hạn chế của phân tích
điểm hoà vốn
ƒ Giá bán và biến phí một đơn vị không đổi
ƒThành phần của các chi phí hoạt động
ƒĐa sản phẩm
ƒTính không chắc chắn
ƒTrục thời gian hoạch định ngắn hạn
Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp12
Giá bán và biến phí một đơn vị không đổi
ƒ Trong mô hình phân tích hòa vốn bằng đồ thị, giả định giá bán
và biến phí mỗi đơn vị không đổi cho ta hàm số tuyến tính của các
tổng doanh thu và tổng chi phí. 
ƒ Trên thực tế, các hàm số này thường là phi tuyến tính. Trong
nhiều trường hợp, một doanh nghiệp chỉ có thể tăng sản lượng
tiêu thụ bằng cách giảm giá bán đơn vị. Kết quả là đường biểu
diễn của hàm số tổng doanh thu là một đường uốn lượn phi tuyến.
ƒ Ngoài ra, hàm số tổng chi phí của một doanh nghiệp có thể là
phi tuyến tính do các biến phí mỗi đơn vị lúc đầu giảm rồi lại tăng.
Tóm lại : giả định giá bán và biến phí mỗi đơn vị không
đổi có thể có hiệu lực trong một phạm vi các giá trị
đúng của các mức sản lượng
5Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp13
Biểu đồ phân tích điểm hoà vốn phi tuyến tính
Doanh
thu, 
Chi phí
($)
Sản lượng Q 
(sản phẩm)
0 Qo1 Q Qo2
EBIT âm
•
•
EBIT dương
EBIT âm TC
S
EBIT âm
EBIT âm
EBIT 
dương
Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp14
$5.000.000
$4.000.000
1.000.000
200.000
800.000
320.000
480.000
$480.000
$8.00
$2.500.000
$1.500.000
Doanh số
Trừ Giá vốn hàng bán
Các chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh
nghiệp và chi phí sản xuất chung
Tổng chi phí hoạt động
Lãi trước thuế và lãi vay (EBIT)
Trừ Chi phí tài chính cố định (lãi vay)
Lãi trước thuế (EBT)
Trừ thuế thu nhập doanh nghiệp (40%)
Lãi sau thuế (EAT)
Lãi ròng phân phối cho cổ phần thường
Thu nhập mỗi cổ phần (EPS) (60.000 cổ
phần)
Báo cáo thu nhập - Hình thức truyền thống
Đòn bẩy và Báo cáo thu nhập
Đòn
bẩy
kinh
doanh
Đòn
bẩy
tài
chính
Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp15
$5.000.000
$4.000.000
1.000.000
200.000
800.000
320.000
480.000
$480.000
$8.00
$3.000.000
$1.000.000
Doanh số
Trừ Chi phí hoạt động biến đổi
Chi phí hoạt động cố định
Tổng chi phí hoạt động
Lãi trước thuế và lãi vay (EBIT)
Trừ Chi phí tài chính cố định (lãi vay)
Lãi trước thuế (EBT)
Trừ thuế thu nhập doanh nghiệp (40%)
Lãi sau thuế (EAT)
Lãi ròng phân phối cho cổ phần thường
Thu nhập mỗi cổ phần (EPS) (60.000 cổ
phần)
Báo cáo thu nhập - Hình thức điều chỉnh
Đòn bẩy và báo cáo thu nhập
Đòn
bẩy
kinh
doanh
Đòn
bẩy
tài
chính
6Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp16
4- ĐÒN BẨY KINH DOANH VÀ
ĐÒN BẨY TÀI CHÍNH 
„ Trong tài chính, đòn bẩy được định nghĩa là việc doanh
nghiệp sử dụng chi phí hoạt động cố định và chi phí tài
chính trong nỗ lực gia tăng lợi nhuận tiềm năng cho các
cổ đông.
„ Đòn bẩy kinh doanh liên quan đến sử dụng tài sản có
định phí.
„ Đòn bẩy tài chính liên quan đến sử dụng nợ (và cổ phần
ưu đãi) có chi phí tài chính cố định.
Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp17
Đòn bẩy kinh doanh và đo
lường rủi ro kinh doanh
„ Độ nghiêng đòn bẩy kinh doanh (DOL)
DOL có thể được tính như phần trăm thay đổi trong lãi
trước thuế và lãi vay (EBIT) do một phần trăm thay đổi cho
sẵn trong doanh thu (sản lượng).
Phần trăm thay đổi trong doanh thu
Phần trăm thay đổi trong EBIT
=DOL tạiX
thuDoanh
thuDoanh
EBIT
Δ
Δ
=
EBIT
 Xtại DOL
Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp18
Một Số Công Thức Khác Để Tính
DOL
Q x (P – V) – F
Q x (P – V)
=DOL tại X
EBIT
EBIT + F
=DOL tại X 
Q – Q0
Q
=DOL tại X 
7Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp19
Biểu đồ mối quan hệ DOL theo các mức sản
lượng khác nhau
DOL
Sản lượngQ0 = 10.000
DOL = 1
Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp20
Tác động của đòn bẩy tài chính đối với thu nhập
EPS và rủi ro
$5.000.000
4.000.000
1.000.000
-------------
$5.000.000
1.000.000
400.000
-------------
$600.000
240.000
-------------
$360.000
18
36,0%
$5.000.000
2.000.000
3.000.000
-------------
$5.000.000
1.000.000
200.000
-------------
$800.000
320.000
-------------
$480.000
8
16,0%
$5.000.000
0
5.000.000
-------------
$5.000.000
1.000.000
0
-------------
$1.000.000
400.000
-------------
$600.000
6
12,0%
Tổng tài sản
Nợ (lãi suất 10%)
Vốn cổ phần thường
Tổng tài sản nợ và tài sản có
Lãi trước thuế và lãi vay (EBIT)
Lãi vay (10%)
Lãi trước thuế (EBT)
Thuế thu nhập doanh nghiệp (40%)
Lãi sau thuế (EAT)
EPS
Tỷ suất sinh lợi trên vốn cổ phần (re)
80%40%0%Yếu tố đòn bẩy / Tỷ lệ nợ (nợ/tổng tài
sản)
Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp21
TÁC ĐỘNG CỦA ĐÒN BẨY TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI THU 
NHẬP EPS VÀ RỦI RO
$750.000
400.000
-------------
$350.000
140.000
-------------
$210.000
10,5
21,0%
$750.000
200.000
-------------
$550.000
220.000
-------------
$330.000
5,5
11,0%
$750.000
0
-------------
$750.000
300.000
-------------
$450.000
4,5
9,0%
Lãi trước thuế và lãi vay (EBIT)
Lãi vay (10%)
Lãi trước thuế (EBT)
Thuế thu nhập doanh nghiệp
(40%)
Lãi sau thuế (EAT)
EPS
Tỷ suất sinh lợi trên vốn cổ phần
(re)
Tác động của đòn bẩy tài chính khi EBIT sụt giảm 25% xuống còn
750.000$
8Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp22
TÁC ĐỘNG CỦA ĐÒN BẨY TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI THU 
NHẬP EPS VÀ RỦI RO
$400.000
400.000
------------
-
$0
0
------------
-
0
0
0,0%
$400.000
200.000
------------
-
$200.000
80.000
------------
-
$120.000
2
4,0%
$400.000
0
------------
-
$400.000
160.000
------------
-
240.000
2,4
4,8%
Lãi trước thuế và lãi vay (EBIT)
Lãi vay (10%)
Lãi sau thuế (EBT)
Thuế thu nhập doanh nghiệp
(40%)
Lãi sau thuế (EAT)
EPS
Tỷ suất sinh lợi trên vốn cổ phần
(re)
Tác động của đòn bẩy tài chính lên EPS khi EBIT sụt giảm 60% 
xuống còn 400.000$
Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp23
ĐO LƯỜNG RỦI RO TÀI CHÍNH 
„ Độ nghiêng đòn bẩy tài chính (DFL) của một doanh nghiệp
được tính như phần trăm thay đổi trong thu nhập mỗi cổ
phần do phần trăm thay đổi cho sẵn trong EBIT
25,1=
%20
%25=XtạiDFL
EBITtrongđổithaytrămPhần
EPStrongđổithaytrămPhần=XtạiDFL
Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp24
CÁC CÔNG THỨC ĐO LƯỜNG RỦI RO 
TÀI CHÍNH KHÁC
Q(P – V) – F – R – Dp-/(1 – T)
Q(P – V) - F
=DFL tại X
Cấu trúc vốn tổng quát bao gồm cổ phần thường, nợ
vay, cổ phần ưu đãi
EBIT – R – PD/(1-T)
EBIT 
=DOL tại X 
9Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp25
Đánh Giá Rủi Ro tài Chính và Tính Xác Suất
doanh nghiệp có EPS<0
Allegan ước lượng rằng giá trị kỳ vọng của EBIT trong năm tới là
400.000$ với độ lệch chuẩn 200.000$. Với thông tin này, có thể tính
được xác suất Allegan có EPS<0 trong năm tới hay ngược lại có xác
suất EPS>0 :
0,1
000.200
000.400000.200z −=−=
Tra bảng phân phối chuẩn, ta có 15,87% cơ hội là
Allegan sẽ có EPS<0 (tức vùng in đậm trong hình
ứng với cấu trúc vốn hiện tại)
σ
−= EBITEBITz
Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp26
Biểu đồ đánh giá rủi ro
Xác
suất
1 2 3 4 5 6 7 8
σ = 200.000 $
= 400.000$ EBIT
Đvt: 100.000$EBIT
Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp27
CÁC CÔNG THỨC ĐO LƯỜNG RỦI RO TÀI 
CHÍNH KHÁC
EBIT – R 
EBIT
=DFL tại X
EBIT – R – Dp-/(1 – T)
EBIT
=DFL tại X
Cấu trúc vốn gồm cổ phần thường và nợ
Cấu trúc vốn gồm cổ phần thường, nợ, cổ phần ưu đãi
10
Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp28
ĐO LƯỜNG RỦI RO TỔNG THỂ
„ Rủi ro tổng thể được đo lường thông qua độ nghiêng của đòn
cân tổng hợp
„ Đòn bẩy tổng hợp xảy ra khi một doanh nghiệp sử dụng cả
hai đòn bẩy kinh doanh và đòn bẩy tài chính trong nỗ lực gia
tăng thu nhập cho cổ đông
„ Độ nghiêng đòn bẩy tổng hợp (DTL) được xác định như là
phần trăm thay đổi trong thu nhập mỗi cổ phần từ phần
trăm thay đổi cho sẵn trong doanh thu (sản lượng).
Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp29
ĐO LƯỜNG RỦI RO TỔNG THỂ
thudoanhtrongđổithaytrămPhần
EPStrongđổithaytrămPhầnXtạiDTL =
DFLxDOLXtạiDTL =
EBIT – R – Dp-/(1 – T)
EBIT + F
=DFL tại X
Đại học Kinh Tế TPHCM
Khoa Tài Chính Doanh Nghiệp30
ĐO LƯỜNG RỦI RO TỔNG THỂ
DTT
EBIT
EPS
DOL
DFL
DTL = DOL X DFL
RRKD RRTC