Bài giảng Tài chính tiền tệ - Chương 14: Thanh toán tín dụng và quốc tế

THANH TOÁN 
 TÍN DỤNG 
&QUỐC TẾ 
1 Thanh toán quốc tế 
 1.1. Thanh toán quốc tế và vai trò thanh toán quốc 
tế 
 1.2. Hệ thống văn bản pháp lý điều chỉnh hoạt 
động thanh toán quốc tế và điều kiện thương 
mại quốc tế 
 1.3. Các điều kiện thanh toán quốc tế 
 1.4. Các phương tiện thanh toán quốc tế 
2. Tín dụng quốc tế 
 2.1. Khái niệm tín dụng quốc tế 
 2.2. Các hình thức tín dụng quốc tế 
1 Thanh toán quốc tế 
1.1 Thanh toán quốc tế (TTQT) & vai trò 
 . Khái niệm TTQT là quá trình thực hiện các hoạt động 
chi trả, thanh toán về tiền tệ được hình thành trên cơ sở 
những quan hệ trao đổi, vay mượn quốc tế giữa các quốc 
gia với nhau. 
 . Vai trò TTQT 
 - Tạo điều kiện mở rộng quan hệ tài chính tiền tệ 
 - Thúc đẩy quan hệ thương mại quốc tế 
 - Nâng cao chất lượng hoạt động của NH thương mại 
1.2 Hệ thống văn bản pháp lý( tự nghiên cứu) 
1.3 Các điều kiện thanh toán quốc tế 
 - Điều kiện về tiền tệ Mỗi quốc gia có tên gọi và 
đơnvị tiền tệ khác nhau, do vạy trong thanh toán 
QT cần phải chọn loại tiền tệ nào cho hoạt động 
thanh toán. Tiền tệ để tính toán giá trị hàng hóa 
với tiền thanh toán trả nợ có thể khác nhau, tiền 
cho thanh toán có thể sử dụng tiền của nước NK, 
XK hoặc nước khác. 
 Do thời điểm ký kết mua hàng với thời 
điểm thanh toán chênh lệch nhau vì vậy sự 
biến động về tỷ giá có thể gây thiệt hại 
cho người XK hay NK, để hạn chế thiệt hạ 
các bên thỏa thuận với nhau về giá trị đó 
 Điều kiện lấy vàng đảm bảo 
 Lấy đồng tiền ổn định đảm bảo hoặc sử dụng rổ 
tiền tệ đảm bảo 
 3.2. Ñieàu kieän veà ñòa ñieåm thanh toaùn 
 Chæ roõ vieäc traû tieàn ñöôïc thöïc hieän ôû ñaâu 
? nöôùc NK, nöôùc XK hay moät nöôùc thöù ba 
naøo ñoù. Nhìn chung, ai cuõng mong muoán 
ñöôïc thanh toaùn thöïc hieän taïi nöôùc mình 
vì coù nhieàu ñieåm lôïi nhö thu tieàn nhanh, 
ngaân haøng trong nöôùc thu ñöôïc caùc leä phí 
nghieäp vuï. Tuy vaäy, treân thöïc teá tuøy vaøo 
nhu caàu thanh toaùn cuï theå, caùc beân coù theå 
coù löïa choïn linh hoaït hôn. 
3.3. Điều kiện về thời gian thanh toán 
 - Trả tiền trước: đây là trường hợp bên mua trả trước cho 
bên bán toàn bộ hay một phần trị giá hợp đồng ngay sau 
khi hợp đồng đã được ký kết. Thực chất đây là khoản tín 
dụng mà bên mua cấp cho bên bán 
 - Trả tiền ngay: đây là trường hợp mà quá trình thanh toán 
diễn ra đồng thời với quá trình giao nhận hàng. Hình thức 
này được hiểu có nhiều cách trả tiền ngay 
 - Trả tiền sau: đây là trường hợp bên mua chỉ thực hiện 
việc trả tiền sau một thời gian nhất định kể từ khi nhận 
hàng hóa. Chấp nhận điều kiện trả tiền sau, tức là người 
bán đã cung ứng một khoản tín dụng thương mại cho 
người mua. 
3.4. Điều kiện về phương thức thanh toán 
4. Các phương tiện thanh toán quốc tế 
4.1. Hối phiếu là mệnh lệnh trả tiền vô điều kiện của người 
phát hành(xk) yêu cầu người có tên trong hối phiếu phải 
thanh toán một số tiền tại địa điểm thời gian cụ thể đã 
ghi trong hối phiếu, hoặc theo lệnh của người này thanh 
toán cho người khác hoặc trả cho người cầm hối phiếu 
 - Hối phiếu trả ngay: việc trả tiền được thực hiện ngay khi 
người trả tiền nhìn thấy hối phiếu khi hối phiếu được xuất 
trình đòi nợ. Loại hối phiếu này được dùng trong quan hệ 
mua bán trả ngay. 
• - Hoái phieáu coù kyø haïn: vieäc traû tieàn ñöôïc 
thöïc hieän sau moät khoaûng thôøi gian nhaát 
ñònh. Loaïi hoái phieáu naøy ñöôïc söû duïng 
trong quan heä mua baùn chòu. Ñoái vôùi hoái 
phieáu kyø haïn thì ngöôøi traû tieàn phaûi kyù 
chaáp nhaän cam keát ñaûm baûo thanh toaùn 
hoái phieáu ñuùng haïn. Nhôø tính chaát löu 
thoâng neân trong thôøi haïn hieäu löïc hoái 
phieáu coù theå ñöôïc chuyeån nhöôïng töø ngöôøi 
naøy sang ngöôøi khaùc giuùp cho ngöôøi sôû 
höõu hoái phieáu coù theå linh hoaït trong vieäc 
toå chöùc voán. 
4.2. Séc(cheque, check) là mệnh lệnh trả tiền của 
người chủ tiền gởi tài khoản tại NH ra lệnh cho 
NH chuyển một số tiền từ tài khoản tiền gởi của 
mình cho người có ten trong séc hoặc trả tiền cho 
người cầm séc. Séc là phương tiện thanh toán phổ 
biến trong các phương thức giao dịch quốc tế 
4.3. Giấy chuyển tiền do khách hàng lập gửi 
ngân hàng phục vụ mình yêu cầu ngân hàng 
chuyển một số tiền nhất định cho người thụ 
hưởng tại một địa điểm nhất định. Việc chuyển 
tiền được tiến hành dưới hình thức bằng thư 
hay bằng điện. 
4.4. Thẻ thanh toán là phương thức chi trả phổ 
biến hiện trên thế giới vì nó tiện ích an toàn, 
thanh toán nhanh chóng và có thể thanh toán 
trên phạm vi rộng 
5. Phương thức thanh toán quốc tế 
5.1. Phương thức chuyển tiền 
Phương thức chuyển tiền có thể được thực 
hiện bằng thư hoặc bằng điện 
Ngaân ha øng 
tra û tie àn 
Ngöôøi thuï höô ûng 
(Nhaø xuaát khaåu) 
Ngaân haøng 
chuye ån tie àn 
Ngöôøi chuye ån tie àn 
(Nhaø nhaäp khaåu) 
(4) (2) 
(1) 
(3) 
 Laø phöông thöùc trong ñoù ngöôøi traû tieàn yeâu caàu 
ngaân haøng phuïc vuï mình chuyeån moät soá tieàn 
cho ngöôøi coù teân theo ñòa chæ vaø thôøi gian ghi 
treân giaáy chuyeån tieàn 
5.2.Phöông thöùc thanh toaùn nhôø thu(uûy thaùc thu) 
laø phöông thuùc trong ñoù ngöôøi baùn sau khi giao 
haøng cho ngöôøi mua seõ phaùt haønh giaáy nhôø thu 
gôûi ñeán ngaân haøng phuïc vuï mình vaø nhôø NH 
thu hoä soá tieàn theo ñòa chæ ñaõ ghi treân giaáy nhôø 
thu 
 ª Nhôø thu trôn: laø phöông thöùc thanh toaùn maø 
trong ñoù ngöôøi xuaát khaåu nhôø ngaân haøng thu hoä 
soá tieàn ghi treân hoái phieáu ôû ngöôøi nhaäp khaåu, 
nhöng khoâng keøm theo moät ñieàu kieän naøo caû 
 ª Nhôø thu keøm chöùng töø laø phöông thöùc maø 
ngöôøi XK sau khi gôûi haøng cho ngöôøi mua 
sau ñoù vieát giaáy nhôø thu keøm boä chöùng töø 
gôûi NH nhôø thu hoä vôùi ñk khi naøo nghöôøi 
mua traû tieàn hoaëc kyù nhaän traû tieàn môùi 
giao chöùng töø cho ngöôøi mua nhaän haøng 
NGAÂN HAØNG PHUÏC 
VUÏ NHAØ NHAÄP KHAÅU 
NHAØ NHAÄP KHAÅU 
NGAÂN HAØNG PHUÏC 
VUÏ NHAØ XUAÁT 
KHAÅU 
NHAØ XUAÁT KHAÅU 
(5) (4) 
(2) (7) 
(1) 
(3) 
(6) 
5.3. Phương thức thanh toán tín dụng chứng từ 
 là phương thức trong đó người NK đến NH xin được mở thư tín 
dụng để thanh toán cho người XK. Khi nào người xuất khẩu thực 
hiện đầy đủ các nội dung ghi trên thư tín dụng thì NH mở thư tín 
dụng mới thanh toán cho người XH 
NGAÂN HAØNG THOÂNG 
BAÙO & XAÙC NHAÄN 
NHAØ XUAÁT KHAÅU 
NGAÂN HAØNG MÔÛ L/C 
NHAØ NHAÄP KHAÅU 
(3) (5) (8
) 
(9) (1) 
(4) 
(2) 
(6) 
(7) 
5.4. Phương thức giao chứng từ trả tiền ngay (Cash agaisnt 
documents - CAD) là phương thức trong đó người nhập 
khẩu đến ngân hàng phục vụ người XK xin được mở tài 
khoản tín thác dể thanh toán cho người XK với đk khi 
nào người XK thực hiện đầy đủ yêu cầu của người NK 
thì ngân hàng thanh toán cho người XK. Phương thức 
này còn được gọi là COD (Cash on delivery) 
 NH phuïc vuï nhaø XK 
 Nhaâp Khaåu Xuaát Khaåu 
1 
2 
3 
4 
5 
5.5. Phương thức mở tài khoản là phương thức mà nhà XK 
có tín nhiệm và quan hệ thường xuyên với người NK. Sau 
mổi lần XK sẽ ghi nợ cho người NK, định kỳ nhà NK sẽ 
thanh toán cho nhà XK 
II.Tín dụng quốc tế 
 1. Khái niệm Tín dụng quốc tế là quan hệ vay mượn 
sử dụng vốn lẫn nhau giữa các nước được thực 
hiện thông qua chính phủ, tổ chức nhà nước, các tổ 
chức tài chính quốc tế, ngân hàng, công ty, cá 
nhân. 
2. Các hình thức tín dụng quốc tế 
 Căn cứ vào chủ thể tín dụng: tín dụng thương mại, tín dụng ngân 
hàng, tín dụng nhà nước. 
 Căn cứ vào tính đảm bảo: tín dụng đảm bảo và tín dụng không 
đảm bảo. 
 Căn cứ vào mục đích sử dụng: tín dụng sản xuất và tín dụng 
phi sản xuất. 
 Căn cứ vào thời hạn của tín dụng: tín dụng ngắn hạn, tín dụng 
trung hạn và tín dụng dài hạn. 
2.1. Tín dụng thương mại Tín dụng thương mại 
quốc tế là quan hệ tín dụng phát sinh trên cơ sở 
mua bán trao đổi hàng, cung ứng dịch vụ giữa các 
nhà xuất nhập khẩu với nhau theo hợp đồng mua 
bán ngoại thương 
 - Tín duïng thöông maïi caáp cho nhaø xuaát khaåu 
Nhaø nhaäp khaåu cung caáp tín duïng döôùi hình thöùc 
öùng tröôùc tieàn haøng cho nhaø xuaát khaåu, trong 
tröôøng hôïp giaù trò hôïp ñoàng lôùn, thôøi gian saûn 
xuaát daøi, nhaø xuaát khaåu thieáu voán neân öùng tröôùc 
haøng taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho nhaø xuaát khaåu 
thöïc hieän hôïp ñoàng vaø giao haøng ñuùng haïn. Soá 
tieàn öùng tröôùc ñöôïc hoaøn traû baèng caùch khaáu tröø 
daàn sau moãi chuyeán giao haøng theo nhöõng caùch 
nhö sau : 
• Khaáu tröø theo tyû leä coá ñònh sau moãi chuyeán giao haøng. 
• Khaáu tröø theo tyû leä taêng daàn sau moãi chuyeán giao haøng. 
• Khaáu tröø moät laàn vaøo chuyeán giao haøng cuoái cuøng. 
- Tín dụng thương mại cấp cho nhà nhập khẩu 
 + Tín dụng mở tài khoản: trên cơ sở hợp đồng mua bán 
ngoại thương được ký kết, nhà xuất khẩu mở tài khoản 
sau mỗi lần giao hàng ghi nợ cho nhà nhập khẩu, định kỳ 
nhà nhập khẩu thanh toán nợ cho nhà xuất khẩu. 
 + Tín dụng chấp nhận hối phiếu: nhà xuất khẩu sau khi 
giao hàng, ký phát hối phiếu trả chậm (hối phiếu có kỳ 
hạn) đòi tiền nhà nhập khẩu. Nhà nhập khẩu có nghĩa vụ 
ký chấp nhận hối phiếu, cam kết đảm bảo thanh toán hối 
phiếu đúng hạn, có nghĩa là ký chấp nhận nợ đối với nhà 
xuất khẩu 
- Tín dụng của người môi giới cấp cho các nhà xuất nhập 
khẩu Đây là một hình thức của tín dụng thương mại mà 
những ngưòi môi giới cấp trực tiếp cho các nhà kinh 
doanh xuất nhập khẩu khi có nhu cầu vốn. Thực chất 
nguồn vốn này là của ngân hàng mà người môi giới chỉ 
đóng vai trò trung gian. 
2.2.Tín dụng ngân hàng là quan hệ tín dụng mà các ngân 
hàng cung cấp vốn cho các nhà xuất nhập khẩu, đa số là 
các khoản tín dụng ngắn hạn được thực hiện dưới các 
hình thức sau 
 - Tín dụng ngân hàng cấp cho nhà xuất khẩu 
Các ngân hàng thương mại cho nhà xuất khẩu vay 
dưới hình chiết khấu hối phiếu chưa đến hạn 
thanh toán, có nghĩa là ngân hàng mua lại hối 
phiếu trước khi đến hạn thanh toán và hối phiếu 
thuộc quyền sở hữu ngân hàng, khi đến hạn ngân 
hàng sẽ thu hồi nợ 
 - Tín dụng ngân hàng cấp cho nhà nhập khẩu 
 Các ngân hàng cho nhà nhập khẩu vay để 
thanh toán hàng nhập khẩu dưới hình thức chấp 
nhận, hoặc ngân hàng thay mặt nhà nhập khẩu 
ký chấp nhận hối phiếu yêu cầu của nhà nhập 
khẩu, ngân hàng thay mặt nhà nhập khẩu chấp 
nhận hối phiếu. 
- Tín dụng Factoring: đây là hình thức tín dụng tài trợ 
hoạt động xuất khẩu, các công ty factoring đứng ra cấp 
vốn cho các nhà xuất khẩu bằng cách mua lại các khoản 
thanh toán, các giấy tờ, chứng từ chưa đến hạn thanh toán 
của các nhà xuất khẩu hàng hóa, cung ứng dịch vụ và công 
ty có trách nhiệm thu hồi nợ và chịu những rủi ro xảy ra 
nên có thể gọi là factoring. 
- Tín dụng Leasing (tín dụng thuê mua): là hình thức tín 
dụng tài trợ của công ty leasing cấp cho nhà xuất khẩu 
dưới hình thức thực hiện các hợp đồng cho thuê máy móc 
thiết bị, phương tiện vận tải, nhà cửa... Mỗi năm, người đi 
thuê phải trả một khoản tiền thuê trong suốt quá trình sử 
dụng, và một phần giá trị tài sản đi thuê, thời gian tín 
dụng leasing tương đối dài từ 10, 20 năm trở lên. 
2.3 Tín dụng nhà nước Tín dụng nhà nước phản ánh quan 
hệ tín dụng giữa chính phủ của một quốc gia với các chủ 
thể ở các quốc gia khác. Như vậy, quan hệ tín dụng nhà 
nước có thể phát sinh giữa chính phủ các nước với nhau, 
hoặc giữa chính phủ với các tổ chức tài chính tiền tệ 
quốc tế trên cơ sở các hiệp định vay vốn đã được ký kết 
hoặc giữa chính phủ với các tổ chức, cá nhân nước 
ngoài. 
 - Tín dụng ngắn hạn 
 - Tín dụng trung và dài hạn