Bài giảng Tâm lý học sức khỏe - Nhập môn tâm lý học sức khỏe

KHOA CÁC KHXH, HÀNH VI & GIÁO DỤC SỨC KHỎETÂM LÝ HỌC SỨC KHỎE30 tiết(8/3 - 12/3/2010)Mục tiêu chung của môn họcTìm hiểu một số yếu tố về tâm lý ảnh hưởng đến hành vi sức khỏe, khả năng mắc bệnh và việc ứng phó với tình trạng ốm đau và điều trị y học.Mục tiêu cụ thể của môn họcTrình bày được các khái niệm cơ bản của Tâm lý học Sức khỏe;Phân tích được các đặc điểm tâm lý của các giai đoạn phát triển tâm lý của con người;Phân tích được các cơ chế ảnh hưởng xã hội đến tâm lý con người;Mô tả được các lý thuyết về nhân cách và mối liên hệ giữa nhân cách và sức khỏe;Trình bày được khái niệm căng thẳng và cách ứng phó với căng thẳng;Trình bày được các yếu tố cơ bản của giao tiếp và chức năng giao tiếp; áp dụng được các kĩ năng giao tiếp trong thực hành YTCC.Các bài học của môn họcBài 1: Nhập môn Tâm lý học sức khỏe (4)Bài 2: Các giai đoạn phát triển tâm lý (4)Bài 3: Ảnh hưởng xã hội và sức khỏe (8)Bài 4: Nhân cách và sức khỏe (4)Bài 5: Căng thẳng và ứng phó với căng thẳng (8)Bài 6: Tâm lý học sức khỏe trong giao tiếp (4)Phương pháp đánh giáChuyên cần (20%)Đánh giá quá trình (30%): bài tập nhóm + bài kiểm tra cá nhânThi hết môn (50%)Tài liệu học tậpSlide bài giảng (tải xuống từ e-learning)Giáo trình Tâm lý học sức khỏe (mượn tại thư viện)S. E. Taylor (1999). Health Psychology. McGraw-Hill, 4th edition.H. S. Friedman (2002). Health Psychology. Prentice Hall, 2nd edition.E-learningác Khoa học xã hộiTâm lý học sức khỏe cử nhân chính quy (Password: 2345)Nhập môn Tâm lý học sức khỏeKhoa các KHXH-Hành vi-Giáo dục sức khỏeTrường Đại học Y tế công cộngMục tiêu bài họcTrình bày được một số khái niệm cơ bản về Tâm lý học và Tâm lý học sức khoẻ (TLHSK)Mô tả tóm tắt lịch sử phát triển của Tâm lý học và TLHSK trên thế giới và ở Việt Nam.Mô tả năm nhiệm vụ chính của TLHSKKhái niệm tâm lý học 	Tâm lý học là một ngành khoa học nghiên cứu những hiện tượng tâm lý của con người bao gồm quá trình tâm lý, những trạng thái tâm lý và những thuộc tính tâm lý. Khái niệm tâm lý học Là khoa học về hành vi và quá trình tâm thần Các thành tố chính của định nghĩa này:Khoa họcHành viCác quá trình tâm thầnCơ sở tiếp cận của tâm lýTriết học phương tâySinh học và sinh lý Wilhelm Wundt (1832-1920): Cấu trúc luậnWilliam James (1842-1910): Chức năng luậnCharles Darwin (1809-1882): Thuyết tiến hóaCấu trúc luậnWundt: Xác định cấu trúc của tâm tríNghiên cứu mô tả các khía cạnh của cảm xúc:Vui thích/ khó chịuCăng thẳng / Thư giãnHưng phấn / Trầm cảmChức năng luậnWilliam James (1842-1910)Xác định các chức năng của tâm tríTập trung vào những tương tác với môi trường trong phát triển nhân cáchÝ nghĩa của sự thích nghiQuá trình tư duyĐộng cơ thúc đẩy hành viTâm lý và tiến hóaCharles Darwin (1809-1882)Sự lựa chọn tự nhiênLuôn tồn tại sự tranh đấu để tranh dành các nguồn lực Tự nhiên sẽ lựa chọn những đặc điểm thúc đẩy sự tái sinh và sinh tồn Những thay đổi về môi trường làm biến đổi quá trình tiến hóaTâm lý và sức khỏeTâm lý quan tâm đến sự kết nối giữa Tâm trí-Thể xác Tâm trí tác động lên thể xác:Ví dụ?Thể xác tác động lên tâm tríVí dụ?Định nghĩa sức khỏe (WHO, 1948)“Sức khoẻ là trạng thái hoàn toàn khoẻ mạnh về thể chất, tâm thần và xã hội chứ không chỉ đơn thuần là trạng thái không có bệnh tật hay tình trạng ốm yếu”Ước tính các nhóm yếu tố quyết định sức khỏeTâm lý học sức khỏeNghiên cứu các yếu tố về xã hội, hành vi, nhận thức và cảm xúc có ảnh hưởng đến:Duy trì và nâng cao sức khỏeSự hình thành và tiến triển của ốm đau, bệnh tậtỨng phó của bệnh nhân và gia đình đối với ốm đau và bệnh tật Thường tập trung vào xây dựng các chương trình giúp các cá nhân thay đổi các hành vi có hại cho sức khỏe hoặc giảm nguy cơ thực hiện các hành vi có hại này Sự phát triển của TLHSKNâng cao sức khỏeTình trạng tâm lý và sự ốm đauCăng thẳng và ứng phóHỗ trợ xã hộiCác yếu tố xã hội: Giai tầng và giớiTuân thủ điều trịĐau và ứng phóCác yếu tố về nhận thức....Mối liên hệ giữa TLHSK với các lĩnh vực SK khácKhoa học hành viY họcTLHSKMô hình xã hội tâm sinh học của bệnh Sinh họcGenGiải phẫuSinh lýNguồn bệnhVi khuẩnĐộc tố Yếu tố hành vi nguy cơChế độ ăn uốngHút thuốc/uống rượuQuan hệ tình dục không an toànĐội mũ bảo hiểm Xã hộiGia đìnhXã hộiBạn bèMô hình xã hội tâm sinh họcCấu phần tâm lýHành vi (chấp nhận thực hiện và duy trì)Tình cảm (cảm xúc)Nhận thức (suy nghĩ, niềm tin, thái độ)Nhân cách – các cách suy nghĩ và cảm xúc đặc trưngTại sao cần có kiến thức về Tâm lý học sức khỏeThay đổi mô hình bệnh tậtCác dịch vụ chăm sóc sức khỏe ngày càng mở rộng và đa dạngSự thừa nhận vài trò của Tâm lý học sức khỏe của hệ thống y tếĐóng góp của bản thân ngành Tâm lý học sức khỏe vào chăm sóc sức khỏe, ví du: can thiệp thay đổi hành vi để nâng cao sức khỏeĐóng góp về mặt phương pháp của Tâm lý học sức khỏe.Gánh nặng bệnh tật (DALYs) của nam giới, Việt Nam năm 2006Gánh nặng bệnh tật (DALYs) của nữ giới, Việt Nam năm 2006Những đóng góp quan trọng của tâm lý đối với sức khỏeGiúp có được các kỹ thuật hữu ích trong thay đổi hành vi ảnh hưởng tới sức khỏe và sự ốm đau.Giúp định hướng chủ yếu vào phòng bệnh hơn là chữa bệnh.Có lịch sử lâu đời trong việc phát triển các phương pháp tin cậy để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe.Năm nhiệm vụ chính của TLHSKTăng cường trạng thái tâm lý lành mạnh cho mọi lứa tuổiTăng cường khả năng phòng ngừa và thích nghi tâm lý ở người bệnhNghiên cứu nguyên nhân của tình trạng đau ốmCải tiến phương pháp đánh giá sức khoẻCải thiện hệ thống chăm sóc sức khoẻKết luậnTLHSK giúp hiểu được một phần những ảnh hưởng về:Tai sao mọi người lại khỏe mạnh hoặc ốm đauMọi người ứng phó với tình trạng ốm đau như thế nào?TLHSK góp phần vào:Tìm hiểu các nguyên nhân và yếu tố ảnh hưởng tới sức khỏeNâng cao sức khỏePhòng và điều trị các vấn đề sức khỏeCải thiện hệ thống chăm sóc sức khỏeHình thành các chính sách y tếCác bài học của môn họcBài 1: Nhập môn Tâm lý học sức khỏeBài 2: Các giai đoạn phát triển tâm lýBài 3: Ảnh hưởng xã hội và sức khỏeBài 4: Nhân cách và sức khỏeBài 5: Căng thẳng và ứng phó với căng thẳngBài 6: Tâm lý học sức khỏe trong giao tiếpChuẩn bị cho bài buổi chiều: các giai đoạn phát triển tâm lýCó các giai đoạn phát triển tâm lý: trước sinh; thơ ấu (0-12); Vị thành niên (13-19); Trưởng thành (20-40); Trung niên(40-60); người già (trên 60)Chia lớp làm 10 nhóm: 2 nhóm chuẩn bị cùng một giai đoạn với nhiệm vụ cụ thể:Trình bày đặc trưng tâm lý, phân tích các yếu tố tâm lý-xã hội ảnh hưởng tới nhận thức, thái độ, hành vi của mỗi lứa tuổiXác định một số rối nhiễu tâm lý có thể gặp ở mỗi lứa tuổi