Bài giảng Thi pháp học và đọc hiểu tác phẩm văn học - Phạm Ngọc Lan

ống trong toàn bộ tính chất khách quan của nó, bằng các sự kiện, biến cố và hành vi con người.Tự sự đóng vai trò trung tâm trong quá trình phát triển của văn học hiện đại.II. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ2. Câu chuyện và cấu trúc cốt truyện (chuyện và truyện)Chuyện bao gồm những sự kiện được kể lại, được trừu xuất từ cách bố trí chúng trong văn bản và được tái tạo trong trật tự thời gian.Truyện có thể được định nghĩa là mô hình hay cấu trúc của các sự kiện trong văn bản. THẦY LAZARO PHIỀN	Nguyễn Trọng Quản	Ai xuống Bà-rịa, mà có đi ngang qua đất thánh ở trong Cát tại làng Phước-lễ, thì tôi xin bước vô đất thánh ấy, kiếm cái mồ có cây thánh giá bằng ván, sơn nửa đen nửa trắng, gắn một bên nhà thờ những kẻ tử-đạo mà thăm mồ ấy kẻo tội nghiệp! Vì đã hai năm nay không ai thăm viếng không ai màng ngó tới.Mồ đó là mồ một thầy đã chịu lương tâm mình cắn rứt đã mười năm, bây giờ mới đặng nằm yên nơi ấy.Tôi xin phép thuật lại truyện tôi đã gặp thầy ấy và làm sao thầy ấy đã tỏ chuyện mình ra cùng tôi, như sau nầy:I.Đồng hồ nhà thờ nhà nước vừa đánh tám giờ tối, đồ tôi đã đem xuống tàu mà đi Bà-rịa rồi.Chiếc Jean-Dupuis định mười giờ mới chạy, nên còn hai giờ chẳng biết làm đí gì ? Muốn lên bờ đi dạo một hai vòng xem phố xá thành Saigon chơi, mà trong mình có ý mệt cho nên không lên; vậy mới tính lên sàn tàu coi có cái ghế nào không, mà nằm nghỉ cùng xem trăng chơi, vì ngày ấy là nhằm ngày rằm tháng chạp annam là 12 janvier 1884.II. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ3. Nhân vậtQuan niệm nghệ thuật về con người: là nguyên tắc cắt nghĩa cuộc sống và con người, thể hiện trong sự nhất quán của cách nhìn, cách lý giải, tiếp cận đối với con người.Quan niệm nghệ thuật về con người đóng vai trò hạt nhân trong tổ chức thế giới nhân vật.II. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ3. Nhân vậtTrong thần thoại và truyền thuyết, con người được miêu tả như một năng lực, một sức mạnh để chế ngự thiên nhiên hay thực hiện một công việc nào đó tác động đến thiên nhiên và nhân loại. - Nữ Oa: đội đá vá trời - Thần Trụ Trời: tạo lập vũ trụ - Thánh Gióng: đánh giặc - An Dương Vương: xây thành Cổ Loa và đánh giặc giữ nướcII. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ3. Nhân vậtTrong cổ tích, con người được xây dựng như là hiện thân của một quy ước xã hội, một phẩm chất ứng xử. Vì vậy con người không có tâm lý, không có chân dung, không có cá tính.- Truyện Thạch Sanh: Thạch Sanh: lương thiện, hiền lành, Lý Thông: gian ác- Truyện Cây khế: Người em: hiền lành, trung thực, người anh: tham lamII. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ3. Nhân vậtTrong văn học trung đại, con người mang những đặc trưng:- Con người vũ trụ: con người được miêu tả như sự hun đúc của đất trời, thiên nhiên- Con người hữu tâm, con người tri tâm (con người tỏ lòng): con người đặt tấm lòng, chí khí lên làm giá trị cao nhất để đối đãi, bày tỏ với người khác. TRUYỆN KIỀU: Quan niệm về con người tỏ lòng -> Quan niệm về thế giới tấm lòng (Thế giới nội tâm phức tạp, hòa trộn nhiều cảm xúc đối nghịch)TỐ TÂM	Hoàng Ngọc PháchNhiều lúc ngồi lâu quá thì nàng giục tôi về kẻo quá giờ vào trường, mà chính nàng lại tìm cách lưu tôi lại, được một vài phút cũng lưu.Đại khái như là tôi đứng dậy cầm mũ thì nàng bảo để cho người đi gọi xe đã, có khi đến 15 phút mà không thấy xe. Tôi ra về thì nàng lại hỏi một câu chuyện gì đó, bắt tôi phải cắt nghĩa, hay tôi có nhờ mua hoặc làm hộ cái gì thì lúc đợi tôi ra về nàng mới hỏi lại. Thành ra từ lúc chuyển về đến lúc ra cửa có khi hàng giờ đồng hồ, nhưng tôi tự biết rằng trong lúc dùng dằng như vậy cũng tại tôi một nửa. Khi tôi ngồi lâu thì sốt ruột, nhưng lúc đứng lên cầm mũ thì lại muốn ngồi thêm, hình như tiếc mà không dứt về được, cho nên nhiều lần chủ nhật và chiều thứ năm cũng trôi vào trong câu chuyện kéo dài đó !Bức tường ngăn ngày càng thấy lở dần. Lắm lúc tôi thấy lý thuyết của tôi nghĩ ra để giữ bức tường ấy được vững bền thì thường lại bị lý thuyết khác của lòng đánh đổ. Nhiều khi làm việc gì khi quá bạo thì tôi lại tìm ngay được nhẽ phải mà tự thứ lỗi cho mình. Tôi chắc lòng nàng cũng như vậy, nhưng nàng không dám lấn mạnh như tôi vì tính tình đàn bà thuộc về thế thủ. Tuy vậy, nàng che kín đến đâu cũng bị lộ vì những lối quấn quít, những dáng điệu vô tình, những câu vô ý, những lúc hai mắt nàng nhìn tôi có một nghĩa riêng mà nàng không biết, đủ làm cho tôi hiểu thấu tâm can. Lắm khi trong hai con mắt nàng nhìn tôi có vẻ thiết tha hình như kêu van tôi ngỏ lời trước đi cho nàng được thoả, mà chắc lắm lúc trong con mắt tôi cũng kêu van nàng đừng làm cho tôi một ngày kia phải thú tội với nàng.II. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ3. Nhân vậtTrong văn học hiện thực, con người mang tính xã hội đậm nét- Nguyễn Công Hoan, Vũ Trọng Phụng: con người “diễn trò”, con người “vật hoá”- Nam Cao: con người trong bình diện tồn tại sơ đẳng (miếng ăn) con người ý thức -> bi kịch ý thức CÔ KẾU, GÁI TÂN THỜI	Nguyễn Công Hoan Nhưng cô có nhận cái tên ấy nữa đâu!     Kếu là nghĩa thế nào? Nghĩ bao nhiêu, cô lại oán cha trách mẹ, không đặt cho cô cái tên mỹ miều. Mà chữ nho, nào thiếu gì tiếng hay, sao cô chịu mang cái tên nôm na xấu xí ấy mãi? Nhất là đi ngoài phố, hay là ở chỗ đông người, mà mẹ cô gọi: Kếu ơi! Thì cô đỏ mặt tía tai, hậm hực, lấy làm ngượng quá! Lại còn những chị em bạn cô. Cứ những lúc ở Bờ Hồ, hay thấy cô gặp một công tử quen nào, là nhè ngay cái tên cúng cơm của cô ra mà réo quang quác, rồi cười rúc rích. Nhiều lần cô đã van lạy, xin rằng giữ sĩ diện cho cô mà gọi cái biệt hiệu cô mới nhờ người ta đặt hộ là Bạch Nhạn ấy, nhưng các mẹ ranh tai ngược, cứ vờ quên, để bêu cô, mới tức chứ?  Rồi từ đó, mỗi buổi chiều, cô thu thu hộp phấn vào bọc, cô đến chơi nhà cô Bích Ngọc. Đến nơi, cô xổ khăn, lấy lược ra chải lại mái tóc. Rồi rẽ lệch đường ngôi. Rồi uốn lại mái tóc cho cong xuống và thò ra mang tai. Rồi cô bôi phấn khắp mặt, tai và gáy. Rồi cô vươn cổ ra để xoa cho đều. Rồi cô rề dài môi ra để tô son.  Rồi cô mặc quần trắng, xếp cho thẳng nếp, đứng ống. Rồi cô vận cái áo sơ-mi, cái áo cánh và áo dài sặc sỡ, vuốt cho phẳng phiu. Xong đâu đấy, cô lận đôi giày mang cá, ôm cái ví đầm, đến trước tủ gương mà đứng. Cô quay đằng trước. Cô quay đằng sau. Cô đi đi. Cô lại lại. Cô uốn éo. Cô thướt tha. Rồi cô đứng yên. Cô ngắm. Cô bàn. Cô bình phẩm. Cô khoái lắm! Rồi trong độ nửa giờ, ngắm chán, cô trút bộ cánh ra, xin thau nước, lau kỹ cái mặt rồi mặc quần áo thâm, đi về. Ấy chẳng ngày nào là cô Bạch Nhạn không diễn tân thời một mình, một lúc như vậy. Có thế cô mới đỡ thèm, đỡ hậm hực. Nhưng những hôm mưa lướt sướt cả ngày, thì cô nóng ruột quá. Mà cứ đến cái giờ ấy, quái lạ, cô nằm bẹp gí, chẳng thiết làm cái phải gió gì cả. SỐ ĐỎ - Vũ Trọng PhụngLúc ấy có một chiếc xe hơi hòm đầu nhọn, đuôi nhọn, đỗ ngay trước cửa sân quần. Cửa xe mở, một bà trạc ngoại tứ tuần mà y phục còn trai lơ hơn của các thiếu nữ, mặt bự ra những son và phấn, tóc đen lay láy nhưng mà quăn quăn, cả người nặng ít ra cũng bẩy mươi cân, nhưng cái khăn vành giây đúng mốt hết sức thì lại nhỏ xíu và ngắn ngủn có một mẩu, một tay cầm một cái dù thật tí hon và một cái ví da khổng lồ, tay kia ôm một con chó bé trông kỳ dị như một con kỳ lân, bước xuống đất một cách nặng nề vất vả. Rồi đến một chàng thiếu niên cao ngẳng, gầy đét, lộ hầu, hai mắt như ốc nhồi, tóc cũng uốn quăn, Âu phục lối du lịch, chui ở xe ra đưa tay cho một thiếu nữ mặc quần đùi trắng, tóc búi, giầy cao su, tay cắp hai cái vợt, chui ra sau cùng. Cả ba đủng đỉnh vào sân.[...]Xe đỗ trước mười hai thềm xi măng. Người tài xế xuống mở cửa xe. Bà Phó Đoan, dù Nhật, ví da, và chó bước xuống. II. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ3. Nhân vậtTrong văn học cách mạng, con người mang tính tập thểTrong văn học thế sự, con người mang tính sinh hoạt, đời tưII. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ4. Người kể chuyện – Điểm nhìn – Tiêu cự Người kể chuyện: là nhân vật ẩn tàng hoặc hiển lộ trong tác phẩm, tạo thành văn bản tự sự do hành vi ngôn ngữ của mìnhCó nhiều dạng thức khác nhau: người kể chuyện toàn năng, người kể chuyện không toàn năng, người kể chuyện không đáng tin cậyII. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ4. Người kể chuyện – Điểm nhìn – Tiêu cự Điểm nhìn: là vị trí của người kể chuyện đối với câu chuyện- điểm nhìn đặt trong không gian và thời gian (hiện tại – tương lai, từ trên cao – từ dưới thấp)- Điểm nhìn chủ quan (từ trạng thái tâm lí) hay khách quan (ghi chép, trần thuật kiểu phóng sự).II. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ4. Người kể chuyện – Điểm nhìn – Tiêu cự Tiêu cự: là khoảng cách của người kể chuyện đối với câu chuyện- Tiêu cự zero: người kể chuyện biết tất cả nhưng không hiển lộ trong câu chuyện- Tiêu cự bên trong: người kể chuyện đóng vai trò như một nhân vật trong truyện- Tiêu cự bên ngoài: người kể chuyện đứng ngoài, không tham gia vào câu chuyệnCHÍ PHÈO	Nam CaoHắn vừa đi vừa chửi. Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi. Bắt đầu chửi trời. Có hề gì? Trời có của riêng nhà nào? Rồi hắn chửi đời. Thế cũng chẳng sao: đời là tất cả nhưng chẳng là ai. Tức mình hắn chửi ngay tất cả làng Vũ Ðại. Nhưng cả làng Vũ Ðại ai cũng nhủ, "Chắc nó trừ mình ra!" Không ai lên tiếng cả. Tức thật! Ồ! Thế này thì tức thật! Tức chết đi được mất! Ðã thế, hắn phải chửi cha đứa nào không chửi nhau với hắn. Nhưng cũng không ai ra điều. Mẹ kiếp! Thế thì có phí rượu không? Thế thì có khổ hắn không? Không biết đứa chết mẹ nào đẻ ra thân hắn cho hắn khổ đến nông nỗi này? A ha! Phải đấy, hắn cứ thế mà chửi, hắn chửi đứa chết mẹ nào đẻ ra thân hắn, đẻ ra cái thằng Chí Phèo! Hắn nghiến răng vào mà chửi cái đứa đã đẻ ra Chí Phèo. Nhưng mà biết đứa nào đã đẻ ra Chí Phèo? Có trời mà biết! Hắn không biết, cả làng Vũ Ðại cũng không ai biết.Hắn về hôm trước hôm sau đã thấy ngồi ở chợ uống rượu với thịt chó suốt từ trưa cho đến xế chiều. Rồi say khướt, hắn xách một cái vỏ chai đến cổng nhà bá Kiến, gọi tận tên tục ra mà chửi. Cụ bá không có nhà. Thấy điệu bộ hung hăng của hắn, bả cả đùn bà hai, bà hai thúc bà ba, bà ba gọi bà tư, nhưng kết cục chẳng bà nào dám ra nói với hắn một vài lời phải chăng. Mắc phải cái thằng liều lĩnh quá, nó lại say rượu, tay nó lại nhăm nhăm cầm một cái vỏ chai, mà nhà lúc ấy toàn đàn bà cả. Thôi thì cứ đóng cái cổng cho thật chặt, rồi mặc thây cha nó, nó chửi thì tai liền miệng ấy, chửi rồi lại nghe. Thành thử chỉ có ba con chó dữ với một thằng say rượụ.. Thật là ầm ỹ! Hàng xóm phải một bữa điếc tai, nhưng có lẽ trong bụng thì họ hả: xưa nay họ mới chỉ được nghe bà cả, bà hai, bà ba, bà tư nhà cụ bá chửi người ta, bây giờ họ mới được nghe người ta chửi lại cả nhà cụ bá. Mà chửi mới sướng miệng làm sao! Mới ngoa ngắt làm sao! Họ bảo nhau: phen này cha con thằng bá Kiến đố còn dám vác mặt đi đâu nữa! Mồ mả tổ tiên đến lộn lên mất. Cũng có người hiền lành hơn bảo, "Phúc đời nhà nó, chắc ông lý không có nhà". Ông lý đây là ông lý Cường, con giai cụ bá nổi tiếng là hách dịch, coi người như rơm rác. Phải ông lý Cường thử có nhà xem nào! Quả nhiên họ nói có sai đâu! Ðấy, có tiếng người sang sảng quát, "Mày muốn lôi thôi gì? Cái thằng không cha không mẹ này! Mầy muốn lôi thôi gì?" Ðã bảo mà! Cái tiếng quát tháo kia là tiếng lý Cường. Lý Cường đã về! Lý Cường đã về! Phải biết. A ha! Một cái tát rất kêu. Ôi! Cái gì thế này? Tiếng đấm, tiếng đá nhau bình bịch. Thôi cứ gọi là tan xương!II. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ5. Không gian và thời gian nghệ thuậtCó cơ sở từ không gian và thời gian có thực, nhưng không gian và thời gian nghệ thuật được xây dựng và tổ chức lại theo quan niệm riêng của tác giả, có thể hoàn toàn không giống với trật tự của không gian và thời gian bên ngoài. II. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ5. Không gian và thời gian nghệ thuậtKHÔNG GIAN NGHỆ THUẬTKhông gian nghệ thuật có tác dụng mô hình hoá các mối liên hệ của bức tranh thế giới. Chịu ảnh hưởng của quan điểm tác giả, không gian nghệ thuật cũng biến đổi không ngừng trong lịch sử văn học. II. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ5. Không gian và thời gian nghệ thuậtTrong thần thoại, đó là không gian không định tính, nhân vật tồn tại như ở ngoài không gian. Không gian trong truyện cổ tích là không gian không cản trở, cho phép con người làm nên những điều kỳ diệu và thực thi được công lý, lẽ phải trên đời.Trong văn học trung đại, không gian chủ yếu là không gian vũ trụ.Không gian nghệ thuật trong Truyện Kiều- Không gian lưu lạc, lữ thứ: con người bị cắt đứt khỏi mọi liên hệ tình cảm, trở nên mất phương hướng (hoa trôi bèo dạt, mặt nước cánh bèo, bể sâu sóng cả, chiếc bách sóng đào, chiếc bách giữa dòng) -> con người hãi hùng, khiếp sợ, buộc phải “nhắm mắt đưa chân”, liều lĩnh đánh cược với số phận.- Không gian tù hãm: con người bị cầm tù, bó buộc trong những bức tường dày -> con người khao khát vùng thoát để đến với tự do.II. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ5. Không gian và thời gian nghệ thuậtTrong văn học hiện đại, không gian ngày càng đa dạng hoá với nhiều kiểu, nhiều dạng: không gian xã hội (văn xuôi hiện thực), không gian tâm linh (tiểu thuyết tâm lý), không gian huyền thoại (kịch và tiểu thuyết phi lý), v.v. II. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ5. Không gian và thời gian nghệ thuậtTHỜI GIAN NGHỆ THUẬTThời gian nghệ thuật có tác dụng mô hình hoá chiều vận động của thế giới nghệ thuật. Luôn luôn mang quan niệm, cảm xúc và ý nghĩa nhân sinh có tính chủ quan II. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ5. Không gian và thời gian nghệ thuậtThời gian thần thoại: là thời gian có tính tuần hoàn, là thời gian vũ trụ vĩnh viễn khép kín, không liên hệ với thời gian lịch sử. Thời gian sử thi: là thời gian của quá khứ tuyệt đối. Thời gian cổ tích: gắn liền với các sự kiện, biến cố, nhân vật chỉ sống với hiện tại, không có hồi tưởng hay ước mơ.-> Cả ba đều là thời gian khép kín. II. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ5. Không gian và thời gian nghệ thuậtThời gian Văn học trung đại: mang tính chất tuần hoàn, vận hành theo quy luật bốn mùa của tự nhiên. Ngoài ra nó có nhiều dạng thức như thời gian sinh mệnh con người, thời gian lịch sử, thời gian tâm trạngTrong tiểu thuyết hiện đại, thời gian năng động hơn rất nhiều: nó có thể đảo chiều để tìm về quá khứ hoặc vượt trước đến tương lai, có thể dồn nén cả thế kỷ trong khoảnh khắc hoặc kéo dài một giây phút thành vô tận. II. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ6. Thể loạiPhân định truyện ngắn và tiểu thuyết:- dung lượng : truyện ngắn được xem là tác phẩm tự sự cỡ nhỏ, tiểu thuyết là tác phẩm tự sự cỡ lớn (số trang, số nhân vật, số tình tiết)- thi pháp : tình huống được xem là hạt nhân thể loại của truyện ngắn; còn tiểu thuyết không có một hình thức thể loại hoàn kết, nó không có quy phạm cố định và người viết thậm chí có thể phá vỡ những khuôn mẫu sẵn có để vận dụng một cách linh hoạt và sáng tạo các hình thức kết cấu khác nhau II. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ6. Thể loạiTruyện ngắn có ba dạng chính, bởi chứa đựng ba dạng tình huống truyện căn bản :- Tình huống hành động. Là loại sự kiện đặc biệt mà trong đó nhân vật bị đẩy tới một tình thế (thường là éo le) chỉ có thể giải quyết bằng hành động. Tình huống này thường hướng tới một kiểu nhân vật : Nhân vật hành động. Nó quyết định đến diện mạo của toàn truyện : truyện ngắn giàu kịch tính (Nguyễn Công Hoan)-  Tình huống tâm trạng. Đó là sự kiện đặc biệt của đời sống mà ở đó nhân vật rơi vào một tình thế làm nảy sinh một biến động nào đó trong thế giới tình cảm. Tình huống này thường dẫn tới một kiểu nhân vật là : Con người tình cảm. Nó quyết định đến diện mạo của toàn truyện : truyện ngắn trữ tình (Thạch Lam, Thanh Tịnh, Hồ Dzếnh)-  Tình huống nhận thức. Đó là sự kiện đặc biệt của đời sống mà tại đó nhân vật được đẩy tới một tình thế bất thường : đối mặt với một bài học nhận thức, bật lên một vấn đề (về nhân sinh, về nghệ thuật) cần phải vỡ lẽ, giác ngộ. Kiểu nhân vật của dạng tình huống này đương nhiên là : nhân vật tư tưởng. Diện mạo của loại truyện ngắn này là nghiêng về triết luận (Nam Cao, Nguyễn Minh Châu)II. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ6. Thể loạiTheo cách phân loại của phương Tây, có rất nhiều loại thể tiểu thuyết:- Tiểu thuyết trinh thám: nhân vật chính là thám tử, cốt truyện là điều tra vụ án, tình tiết được giữ bí mật cho đến kết thúc tác phẩm. - Tiểu thuyết lịch sử: lấy nhân vật, sự kiện lịch sử làm đề tài, tuy có hư cấu một số nhân vật hay tình tiết phụ nhưng về cơ bản là tôn trọng sự thật lịch sử. - Tiểu thuyết giáo dục: kể về quá trình trưởng thành của một con người.- Tiểu thuyết luận đề: thông qua nhân vật và sự kiện để trình bày một vấn đề chủ yếu.- Tiểu thuyết tâm lý: đặt trọng tâm ở miêu tả diễn biến tâm lý của nhân vật. - Tiểu thuyết tự truyện: nhà văn tự kể lại đời mình một cách khách quan, trung thực.II. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ7. Ngôn ngữ nghệ thuậtNgôn ngữ nghệ thuật được phát triển dựa trên cơ sở ngôn ngữ giao tiếp hằng ngày của con người, nhưng nó không chỉ phục tùng quy luật của ngôn ngữ tự nhiên mà còn phục tùng quy luật nghệ thuật nội tại của tác phẩm.Những nội dung nghiên cứu thi pháp ngôn ngữ nghệ thuật bao gồm nghiên cứu từ pháp, cú pháp, thiên pháp.II. THI PHÁP TÁC PHẨM TỰ SỰ7. Ngôn ngữ nghệ thuậtNghiên cứu từ pháp là nghiên cứu cách dùng từ trong câu. Mỗi nhà văn có một trường từ ngữ riêng của mình, và với mỗi trường từ ngữ riêng đó, nhà văn thể hiện cách cảm nhận, cách mô tả thế giới của anh ta. Nghiên cứu cú pháp là nghiên cứu những cách cấu tạo của câu. Sử dụng cú pháp như thế nào không chỉ là hình thức mà còn ẩn chứa trong đó cảm nhận của nhà văn về thế giới. Nghiên cứu thiên pháp là nghiên cứu sự tổ chức của toàn bộ lời văn nghệ thuật trong tác phẩm hoặc hệ thống tác phẩm. CÔ KẾU, GÁI TÂN THỜI	Nguyễn Công Hoan Nhưng cô có nhận cái tên ấy nữa đâu!     Kếu là nghĩa thế nào? Nghĩ bao nhiêu, cô lại oán cha trách mẹ, không đặt cho cô cái tên mỹ miều. Mà chữ nho, nào thiếu gì tiếng hay, sao cô chịu mang cái tên nôm na xấu xí ấy mãi? Nhất là đi ngoài phố, bay là ở chỗ đông người, mà mẹ cô gọi: Kếu ơi! Thì cô đỏ mặt tía tai, hậm hực, lấy làm ngượng quá! Lại còn những chị em bạn cô. Cứ những lúc ở Bờ Hồ, hay thấy cô gặp một công tử quen nào, là nhè ngay cái tên cúng cơm của cô ra mà réo quang quác, rồi cười rúc rích. Nhiều lần cô đã van lạy, xin rằng giữ sĩ diện cho cô mà gọi cái biệt hiệu cô mới nhờ người ta đặt hộ là Bạch Nhạn ấy, nhưng các mẹ ranh tai ngược, cứ vờ quên, để bêu cô, mới tức chứ?  Rồi từ đó, mỗi buổi chiều, cô thu thu hộp phấn vào bọc, cô đến chơi nhà cô Bích Ngọc. Đến nơi, cô xổ khăn, lấy lược ra chải lại mái tóc. Rồi rẽ lệch đường ngôi. Rồi uốn lại mái tóc cho cong xuống và thò ra mang tai. Rồi cô bôi phấn khắp mặt, tai và gáy. Rồi cô vươn cổ ra để xoa cho đều. Rồi cô rề dài môi ra để tô son.  Rồi cô mặc quần trắng, xếp cho thẳng nếp, đứng ống. Rồi cô vận cái áo sơ-mi, cái áo cánh và áo dài sặc sỡ, vuốt cho phẳng phiu. Xong đâu đấy, cô lận đôi giày mang cá, ôm cái ví đầm, đến trước tú gương mà đứng. Cô quay đằng trước. Cô quay đằng sau. Cô đi đi. Cô lại lại. Cô uốn éo. Cô thướt tha. Rồi cô đứng yên. Cô ngắm. Cô bàn. Cô bình phẩm. Cô khoái lắm! Rồi trong độ nửa giờ, ngắm chán, cô trút bộ cánh ra, xin thau nước, lau kỹ cái mặt rồi mặc quần áo thâm, đi về. Ấy chẳng ngày nào là cô Bạch Nhạn không diễn tân thời một mình, một lúc như vậy. Có thế cô mới đỡ thèm, đỡ hậm hực. Nhưng những hôm mưa lướt sướt cả ngày, thì cô nóng ruột quá. Mà cứ đến cái giờ ấy, quái lạ, cô nằm bẹp gí, chẳng thiết làm cái phải gió gì cả. SỐ ĐỎ - Vũ Trọng PhụngĐây...Đây... Tiệm may chúng tôi có rất nhiều kiểu, toàn do những sinh viên mỹ thuật có danh tiếng chế tạo ra cả. Đây, bà cứ xem những biển đề ở tượng, là rõ nghiã lý của từng bộ y phục một. Đây là bộ Lời hứa, nghiã là để cho thiếu nữ nào mặc bộ ấy có thể như hứa với bạn lòng một cuộc hẹn hò vậy. Đây là bộ Chiếm lòng. Mặc bộ ấy thì ta đã nắm vận mệnh bọn nam nhi trong tay ta. Đây là bộ Ngây thơ, đây là bộ Dậy thì, toàn cho con gái mới nhớn. Từ đây vào là của các bà thiếu phụ, các bậc nội tướng rồi... Thưa bà, đây là bộ Nữ quyền, của người đàn bà lúc nào cũng được chồng khiếp sợ. Còn đây là bộ Kiên trinh, cho những bà quả phụ nhất quyết ở vậy thờ chồng, và đây là bộ Lưỡng lự, cho những đàn bà góa chồng, mà không biết là nên thủ tiết hay là thôi. []Mẹ kiếp! Quần với chả áo! - Cái này là cái gì? À Lời hứa!... Thắt đáy, nở ngực, nở đít... phải phải! Thắt đáy nở ngực, nở đít là Lời hứa! Hở ngực, hở tay, hở đùi là Chinh phục! Hở ngực, hở đùi là Chinh phục! Hở đến nách và hở nửa vú là Ngây thơ!