Bài giảng Triết học Mác-Lênin - Chương 1: Triết học và vai trò của nó trong đời sống xã hội

Chương 1 
TRIẾT HỌC VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ 
TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI
Hãy đặt bất kỳ một câu 
hỏi.
Tìm câu trả lời.
Hãy tiếp tục triển khai câu 
hỏi.
Tìm câu trả lời.
? Vấn đề đã được giải 
quyết rốt ráo chưa.
Chương 1 
TRIẾT HỌC VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ 
TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI
? Tự do.
? Bình đẳng.
? Thời gian.
? Không gian.
? Con người.
? Tôi.
? Đằng sau tất cả những 
điều đó.
Chương 1 
TRIẾT HỌC VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ 
TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI
NHỮNG CÂU HỎI ĐẦU TIÊN
? Thế giới xung quanh ta đang tồn tại và vận động như 
thế nào.
> Thế giới quan
? Con người trong thế giới đó có vị trí, vai trò thế nào, ý 
nghĩa cuộc sống là gì.
> Nhân sinh quan
Chương 1 
TRIẾT HỌC VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ 
TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI
“Con người, tự bản tính, 
khát khao hiểu biết”
(Aristotle)
“Triết học bắt đầu từ chỗ 
ngạc nhiên”
(Plato)
Chương 1 
TRIẾT HỌC VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ 
TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI
1.1. TRIẾT HỌC LÀ GÌ?
1.1.1. Triết học và đối tượng của triết học
- Triết học: ra đời khoảng thế kỷ VIII-VI tr. CN, là hệ 
thống những quan điểm chung nhất về thế giới và về 
vị trí của con người trong thế giới đó.
- Cái nôi của triết học: thành phố cảng Miletus thuộc 
vùng Ionia (Hy Lạp)- giao lộ thương mại và tư tưởng. 
Ionia cũng là nơi sinh ra Homer- tác giả của những 
thiên sử thi bất hủ.
- Đối tượng nghiên cứu: tự nhiên, xã hội và tư duy.
Chương 1 
TRIẾT HỌC VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ 
TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI
1.1.2. Triết học- hạt nhân lý luận của thế giới 
quan
? Bản chất thế giới xung quanh ta. Con người là ai, và 
cuộc sống có ý nghĩa gì.
Thế giới quan: toàn bộ những quan niệm về thế giới, về 
vị trí của con người trong thế giới đó, về bản chất 
con người và cuộc sống của con người.
> Thế giới quan bao hàm nhân sinh quan.
Chương 1 
TRIẾT HỌC VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ 
TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI
1.2. VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA TRIẾT HỌC. CNDV VÀ CNDT
1.2.1. Vấn đề cơ bản của triết học
“Vấn đề cơ bản lớn của mọi triết học, đặc biệt là của 
triết học hiện đại, là vấn đề quan hệ giữa tư duy với 
tồn tại”
(Karl.Marx và Ph. Engels, Toàn tập, NXB. CTQG, HN, 
1995, t.21, tr.403)
Hai mặt của vấn đề cơ bản của triết học: 
- Vật chất và ý thức: cái nào có trước, cái nào quyết 
định cái nào.
- Ý thức của con người: có thể nhận thức được thế giới 
hay không.
Chương 1 
TRIẾT HỌC VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ 
TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI
1.2.2. Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm
Căn cứ cách giải quyết mặt thứ nhất của vấn đề cơ bản 
của triết học, triết học được chia thành hai trường 
phái lớn, mỗi trường phái gồm các môn phái:
CHỦ NGHĨA DUY VẬT
- Chủ nghĩa duy vật chất phác
- Chủ nghĩa duy vật siêu hình
- Chủ nghĩa duy vật biện chứng
CHỦ NGHĨA DUY TÂM
- Chủ nghĩa duy tâm khách quan
- Chủ nghĩa duy tâm chủ quan
Chương 1 
TRIẾT HỌC VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ 
TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI
1.2.3. Thuyết khả tri và bất khả tri
Căn cứ cách giải quyết mặt thứ hai của vấn đề cơ bản 
của triết học, triết học còn được chia thành:
THUYẾT KHẢ TRI: đa số các nhà triết học (nhà triết học 
duy tâm tìm sự đồng nhất giữa thế giới-nhận thức ở 
tinh thần, nhà duy vật tìm ở vật chất).
THUYẾT BẤT KHẢ TRI: đại diện tiêu biểu là Hium (nhà 
triết học Anh), Emanuel Kant (nhà triết học Đức).
Chương 1 
TRIẾT HỌC VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ 
TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI
1.3. BIỆN CHỨNG VÀ SIÊU HÌNH
1.3.1. Khái niệm
? “Phép- pháp, phương pháp, quan điểm”
Biện chứng: xem xét sự vật trong mối liên hệ lẫn 
nhau, trong trạng thái vận động biến đổi không 
ngừng, trong qúa trình.
“xem xét những sự vật và những phản ánh của chúng 
trong tư tưởng trong mối liên hệ qua lại lẫn nhau của 
chúng, trong sự ràng buộc, sự vận động, sự phát 
sinh và sự tiêu vong của chúng”.
(K.Marx và Ph. Engels, Toàn tập, NXB.CTQG, HN, 1994, 
t.20, tr.38)
Chương 1 
TRIẾT HỌC VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ 
TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI
Siêu hình: xem xét sự vật trong trạng thái biệt lập, 
ngưng đọng và chia cắt.
“chỉ nhìn thấy những vật riêng biệt mà không nhìn thấy 
mối liên hệ qua lại giữa những sự vật ấy, chỉ nhìn 
thấy sự tồn tại của những sự vật ấy mà không nhìn 
thấy sự phát sinh và sự tiêu vong của những sự vật 
ấy, chỉ nhìn thấy trạng thái tĩnh của những sự vật ấy 
mà quên mất sự vận động của những sự vật ấy, chỉ 
nhìn thấy cây mà không thấy rừng”
(K.Marx và Ph. Engels, Toàn tập, NXB.CTQG, HN, 1994, 
t.20, tr.696)
Chương 1 
TRIẾT HỌC VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ 
TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI
1.3.2. Các giai đoạn phát triển cơ bản của phép 
biện chứng
Phép biện chứng tự phát
Phép siêu hình
Phép biện chứng duy tâm
Phép biện chứng duy vật
(tự học)
Lưu ý: Biện chứng còn được hiểu là nghệ thuật tranh 
biện, siêu hình là học thuyết triết học về các lực 
lượng siêu nhiên.
Chương 1 
TRIẾT HỌC VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ 
TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI
1.4. VAI TRÒ CỦA TRIẾT HỌC TRONG LỊCH SỬ XÃ HỘI
1.4.1. Vai trò thế giới quan, phương pháp luận
- Thế giới quan (world outlook)
- Phương pháp luận (methodology)
+ Phương pháp (method)
1. Cách thức tư duy, nhận thức và giải quyết vấn đề; 
2. Tổ chức, lập kế hoạch, thống nhất ngôn ngữ và kế 
hoạch hành động
+ Phương pháp luận: học thuyết về phương pháp
Chương 1 
TRIẾT HỌC VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ 
TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI
1.4.2. Vai trò của triết học Marx-Lenin
- Có vai trò như các học thuyết triết học khác
- Có một số đóng góp đặc biệt
(Tự học)
? Với con người cá nhân
- Thế giới quan, phương pháp luận
- Kỹ năng, phương pháp tư duy
- Triết thuyết sống và hành động