Giáo án Lịch sử Lớp 10 - Cách mạng tư sản pháp cuối thế kỷ XVIII

CÁCH MẠNG TƯ SẢN PHÁP CUỐI THẾ KỶ XVIII 
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 
 Sau khi học xong bài học yêu cầu HS cần nắm được: 
1. Kiến thức 
 - Bài học giúp HS hiểu rằng, cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỷ 
XVIII là một cuộc cách mạng tư sản điển hình nhất thời kỳ lịch sử thế giới 
cận đại. Nó đã lật đổ chế độ phong kiến, mở đường cho CNTB phát triển ở 
Pháp, góp phần vào thắng lợi của chủ nghĩa tư bản trên phạm vi thế giới. 
2. Tư tưởng, tình cảm, thái độ 
 - Quần chúng nhân dân, động lực chủ yếu thúc đẩy sự nghiệp cách 
mạng Pháp đạt đến đỉnh cao là nền chuyên chính Gia-cô-banh, họ xứng đáng 
là người sáng tạo ra lịch sử. 
3. Kỹ năng 
 - Rèn luyện kỹ năng sử dụng đồ dùng trực quan, kỹ thuật phân tích, 
khái quát, tổng hợp, đánh giá sự kiện. 
II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY - HỌC 
 - Bản đồ phong trào đấu tranh của nhân dân Pháp. 
 - Tranh “Tình cảnh nông dân Pháp”, “Tấn công phá ngục Ba-xti”  (GV 
có thể lựa chọn tài liệu trực quan trong Encarta). 
III. TIếN TRÌNH Tổ CHứC DạY - HọC 
1. Kiểm tra bài cũ: 
 Câu hỏi 1: Vì sao nói cuộc chiến tranh giành độc lập của 13 bang 
thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ là cuộc cách mạng tư sản? 
Câu hỏi 2: Phân tích ý nghĩa của cuộc chiến tranh giành độc lập ở Bắc 
Mỹ? 
Sau khi HS trả lời, GV nhấn mạnh ảnh hưởng của cách mạng Mỹ đối 
với châu Mỹ và châu Âu, đặc biệt là đối với nước Pháp đang trong tình trạng 
“đêm trước của cách mạng”. 
2. Giới thiệu bài mới 
Cuối thế kỷ XVIII, giữa Pa-ri hoa lệ của nước Pháp – “Kinh đô Châu 
Âu”, đã bùng nổ một cuộc cách mạng “long trời lở đất”. Thành quả của cuộc 
cách mạng đó được Lê-nin nhấn mạnh rằng: “Nó xứng đáng là cuộc đại cách 
mạng vì đã làm biết bao việc cho giai cấp của nó tức là giai cấp tư sản, để 
đến trọn thế kỷ XIX, thế kỷ đem lại ánh sáng văn hoá, văn minh cho nhân 
loại đều diễn ra dưới ảnh hưởng của cuộc cách mạng vĩ đại này”. Vì sao 
cuộc cách mạng tư sản ở trung tâm châu Âu lại trở nên điển hình hơn bất cứ 
cuộc cách mạng tư sản nào ở thời kỳ cận đại, chúng ta sẽ nghiên cứu làm 
sáng tỏ vấn đề này trong bài học hôm nay (GV ghi tiêu đề bài học). 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
Hoạt động 1: Cá nhân 
 GV tổ chức để HS trả lời câu hỏi: Căn cứ 
vào đâu để nói rằng, cuối thế kỷ XVIII, Pháp 
vẫn là nước nông nghiệp lạc hậu? HS có thể 
dựa vào 
SGK để trả lời câu hỏi này. Đặc biệt, GV 
hướng dẫn HS phân tích đời sống của nông 
dân Pháp dưới ách áp bức bóc lột của phong 
kiến, Giáo hội (Địa tô từ 1/3 đến 1/2 hoa lợi, 
nhiều loại thuế, nghĩa vụ phong kiến, nhà thờ 
phi lí khác). Miêu tả bức tranh “Tình cảnh 
nông dân Pháp trước mạng” (hình 5 1 - SGK) 
 GV miêu tả công xưởng luyện thép ở Pháp 
(Nguồn: Encarta) 
I. NƯỚC PHÁP TRƯỚC CÁCH 
MẠNG 
1 Tình hình kinh tế xã hội: 
A. Kinh tế 
 - Cuối thế kỷ XVIII, Pháp vẫn là 
nước nông nghiệp 
 + Công cụ, kĩ thuật canh tác lạc 
hậu, năng suất thấp. 
 + Lãnh chúa, Giáo hội bóc lột 
nông dân nặng nề. 
 - Công thương nghiệp phát triển 
 + Máy móc sử dụng ngày càng 
nhiều (dệt, khai mỏ, luyện kim) 
 + Công nhân đông, sống tập trung 
 + Buôn bán mở rộng với nhiều 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
Hoạt động 2: Thảo luận 
 GV cho HS theo dõi sơ đồ cơ cấu xã hội 
nước Pháp, hướng dẫn HS thảo luận, vai trò, 
quyền lợi kinh tế, địa vị chính trị của các 
đẳng cấp, từ đó rút ra kết luận: 
 Mâu thuẫn về quyền lợi kinh tế, địa vị 
chính trị dẫn đến cuộc khủng hoảng xã hội 
sâu sắc. 
 Giải quyết mâu thuẫn này như thế nào? 
 Nước Pháp đang ở “đêm trước của một 
cuộc cách mạng” 
Hoạt động 1: Thảo luận 
 GV hướng dần HS thảo luận vấn đề: 
Những tư tưởng tiến bộ ở nước Pháp trước 
cách mạng được dựa trên cơ sở nào? Sau đó 
GV giới thiệu trào lưu “Triết học ánh sáng” 
thông qua những quan điểm tiêu biểu của 
Mông-te-xki-ơ, Vôn-te, Ru-xô. HS cần nhận 
nước. 
B. Chính trị 
 - Xã hội chia thành 3 đẳng cấp 
 + Tăng lữ: nắm đặc quyền 
 + Quý tộc: kinh tế, chính trị, giáo 
hội. 
 + Đẳng cấp thứ ba: Gồm TS, 
Nông dân, bình dân. Họ làm ra của 
cải, phải đóng mọi thứ thuế, không 
được hưởng quyền lợi chính trị. 
 - Mâu thuẫn xã hội gay gắt. 
2. Cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư 
tưởng: 
 Những tư tưởng tiến bộ phê phán 
những quan điểm lỗi thời, giáo lí lạc 
hậu, mở đường cho xã hội phát triển. 
Triết học ánh sáng dọn đường cho 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
thức rõ những tư tưởng đó không dừng ở việc 
phê phán chế độ phong kiến thối nát, giáo lí 
nhà thờ hủ lậu, mà quan trọng hơn là đặt cơ 
sở nền móng lí thuyết về việc xây dựng một 
chế độ xã hội mới. Nó thực sự là tư tưởng 
dọn đường cho cách mạng, là ngọn đuốc sáng 
cho nước Pháp khi vẫn còn trong đêm tối. 
Hoạt động 1: GV/ HS 
 GV hướng dẫn HS thảo luận vấn đề: 
 - Nhà vua triệu tập , hội nghị 3 đẳng cấp 
để làm gì? 
 - Nhà vua có đạt được mục đích của mình 
không? Vì sao vậy? 
 GV tường thuật trận tấn công phá ngục Ba-
xti (Có thể sử dụng đoạn trích trong bài thơ 
14 - 7 của Tố Hữu) 
 GV sử dụng bản đồ phong trào nhân dân 
Pháp (SGK), Bức tranh biếm hoạ Nông dân 
cách mạng bùng nổ, định hướng cho 
một xã hội mới tương lai. 
II. TIẾN TRÌNH CỦA CÁCH 
MẠNG 
1. Cách mạng bùng nổ. Nền quân 
chủ lập hiến 
 - Ngày 5-5-1789 Hội nghị ba đẳng 
cấp do nhà vua triệu tập bị đẳng cấp 
thứ ba phản đối. 
 - Ngày 14-7-1789, quần chúng 
phá ngục Ba-xti, mở đầu cho cách 
mạng Pháp. 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
chặt vòi bạch tuộc (Chính sách tô, thuế của 
Phong kiến, Giáo hội ăn bám.). Nông dân đốt 
các lãnh địa phong kiến v.v... 
 GV hướng dẫn HS tìm hiểu những tư 
tưởng tiến bộ của Bản tuyên ngôn nhân quyền 
và dân quyền (Có thể liên hệ với Tuyên ngôn 
độc lập củaMỹ, Tuyên ngôn độc lập của Việt 
Nam). 
 - HS nhận xét mặt tích cực và hạn chế của 
những chính sách mà Quốc hội lập hiến ban 
hành. 
 Trước hành động phản quốc của nhà vua, 
cách mạng Pháp cần phải làm gì? 
 Những biện pháp mà Quốc hội lập hiến và 
nhân dân Pháp tiến hành có bảo vệ được nước 
Pháp? 
 Giai đoạn sau của cách mạng nước Pháp sẽ 
giúp ta trả lời câu hỏi này. 
 - Quần chúng nhân dân nổi dậy 
khắp nơi (cả thành thị và nông thôn), 
chính quyền của tư sản tài chính 
được thiết lập (Quốc hội lập hiến). 
 + Thông qua Tuyên ngôn nhân 
quyền và dân quyền. 
 + Ban hành chính sách khuyến 
khích công thương nghiệp phát triển. 
 + Tháng 9-1791 thông qua hiến 
pháp, xác lập nền chuyên chính tư 
sản (quân chủ lập hiến) 
 - Vua Pháp tìm cách chống phá 
cách mạng, khôi phục lại chế độ 
phong kiến (xúi giục phản động 
trong nước, liên kết với phong kiến 
bên ngoài). 
 - Tháng 4-1792 Chiến tranh giữa 
Pháp với liên minh phong kiến Áo - 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
Hoạt động 2: Giáo viên - Học sinh 
 GV tái hiện kiến thức cũ đặt ra tình huống 
mới: Với việc xử tử vua Sác-lơ I, thiết lập 
nền cộng hoà, cách mạng Anh đạt tới đỉnh 
cao. Cách mạng Pháp lúc này đã làm một 
việc tương tự, cách mạng Pháp đã đạt tới 
đỉnh cao chưa? 
 - Hướng dẫn HS thảo luận, GV cần chốt lại 
vấn đề: Những quyết định trên của Quốc hội 
(do áp lực của quần chúng), chưa đáp ứng 
được những yêu cầu cấp bách mà cách mạng 
Pháp đòi hỏi. 
 + Chống thù trong giặc ngoài. 
 + Chống nạn đầu cơ tích trữ, phục vụ mặt 
trận, cải thiện đời sống nhân dân. Quần chúng 
tiếp tục tạo ra áp lực, chuyển giao chính 
quyền về tay phái Gia-cô-banh, đáp ứng yêu 
cầu của 
Phổ bùng nổ. 
 - Ngày 11-7-1792 Quốc hội tuyên 
bố Tổ quốc lâm nguy, quần chúng đã 
nhất loạt tự vũ trang bảo vệ đất 
nước. 
2. Tư sản công thương cầm quyền. 
Nền cộng hoà được thành lập. 
 - Ngày 10-8-1792 quần chúng Pa-
ri nổi dậy, lập chính quyền công xã 
cách mạng (phái Girôngđanh); bắt 
vua và hoàng hậu. 
 - Ngày 21-9 Quốc hội tuyên bố lập 
nền Cộng hoà thứ nhất, xử tử nhà vua. 
 - Đầu năm 1793, nước Pháp đứng 
trước khó khăn mới 
 + Trong nước: Bọn phản động nổi 
dậy; Đời sống nhân dân khó khăn. 
 + Bên ngoài: Liên minh phong 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
cách mạng. 
 - GV sử dụng ảnh chân dung giới thiệu Rô-
be-xpi-e, nhấn mạnh những phẩm chất nổi bật 
như ý chí sắt đá tinh thần đấu tranh không 
khoan nhượng trước kẻ thù vì lợi ích của 
nhân dân, một con người kiên định “không 
thể đảo ngược được”. 
Hoạt động 3: Giáo viên - Học sinh 
 - GV hướng dẫn HS nhận thức về các 
chính sách cụ thể của chính quyền Gia-cô-
banh lúc này đã thực sự phát huy tác dụng. 
Cần có sự so sánh để thấy đây là những chính 
sách tiến bộ hơn hẳn thời kì Gi-rông-đanh 
nắm quyền, chẳng hạn: 
 + Việc chia ruộng thành lô lớn, bán giá 
cao thời Gi-rông-đanh khiến nông dân không 
thể có đất đai canh tác giờ đây (thời Gia-cô-
banh) sắc lệnh chia đều đất công, ruộng được 
kiến châu Âu đe doạ cách mạng. 
 - Ngày 31-5-1793 quần chúng Pa-
ri nổi dậy, lật đổ phái Ghi-rông-đanh, 
giành chính quyền về tay phái Gia-
cô-banh (Ngày 2- 6). 
3. Nền chuyên chính Giacôbanh 
đỉnh cao của cách mạng 
 - Trước những khó khăn, thử 
thách nghiêm trọng Chính quyền 
Gia-cô-banh đã đưa ra những biện 
pháp kịp thời, hiệu quả. 
 + Giải quyết ruộng đất cho nông 
dân, tiền lương cho công nhân. 
 + Thông qua hiến pháp mới, mở 
rộng tự do dân chủ. 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
chia thành lô nhỏ, trả dần trong 10 năm. 
 + Trước đây đạo luật cấm công nhân bãi 
công, hội họp, nay hiến pháp mới (6-1793) 
ban bố quyền dân chủ rộng rãi, mọi sự bất 
bình đẳng giai cấp bị xoá bỏ. 
 + Việc ban hành luật giá tối đa đã khắc 
phục tình trạng nạn đầu cơ tích trữ, huy động 
nạn đầu cơ trích trữ, huy động lương thực 
thực phẩm cho mặt trận và cải thiện từng 
bước đời sống nhân dân. 
 - Tại sao giữa lúc cách mạng đang lên, 
phái Gia-cô-banh lại suy yếu? 
 GV hướng dẫn HS phân tích những đòi hỏi 
từ nhiều phía (tư sản, công nhân, nông dân) 
đối với chính quyền Gia-cô-banh lúc này dẫu 
chính đáng cũng không thể có điều kiện thực 
hiện. Đất nước vừa kết thúc một cuộc chiến 
gian khổ, kéo dài với những khó khăn chồng 
 + Ban hành lệnh “Tổng động 
viên” 
 + Xoá nạn đầu cơ tích trữ ... 
 - Phái Gia-cô-banh đã hoàn thành 
nhiệm vụ chống thù trong, giặc 
ngoài, đưa cách mạng đến đỉnh cao. 
 - Trong lúc cách mạng đang lên, 
mâu thuẫn nội bộ đã làm cho phái 
Gia-cô-banh suy yếu. Cuộc đảo 
chính ngày 27-7-1794 đã đưa chính 
quyền vào tay bọn phản động, cách 
mạng Pháp thoái trào. 
Thời kì thoái trào 
 - Sau đảo chính, Uỷ ban Đốc 
chính ra đời đã thủ tiêu mọi thành 
quả của cách mạng. 
 + Hiến pháp mới được ban hành 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
chất. Hậu quả chưa được khắc phục. Sự bất 
lực, lúng túng với những quyết sách sai lầm 
của phái Gia – cô -banh (đàn áp các lực lượng 
chống đối), dẫn đến việc họ không còn chỗ 
dựa. Ngay cả một bộ phận quần chúng cách 
mạng trung thành với với Gia-cô-banh đòi hỏi 
Rô-be-xpi-e phải hành động cương quyết 
trước hành động của kẻ thù thì ông lại lừng 
chừng không quyết đoán. Lực lượng tư sản 
cơ hội - kẻ mới giàu lên trong chiến tranh đã 
làm cuộc đảo chính bắt Rô-be-xpi-e và những 
cộng sự của ông lên đoạn đầu đài. Lòng nhiệt 
tình cách mạng của quần chúng Pa-ri lúc này 
đã nguội lạnh, để lực lượng phản động đẩy 
cách mạng vào giai đoạn thoái trào. Về sự 
thất bại của Gia-cô-banh. V.I.Lê-nin chỉ rõ: 
"Đưa ra những dự định đại quy mô mà lại 
không có chỗ dựa cần thiết để thực hiện, 
bảo vệ lợi ích TS mới. 
 + Xoá bỏ luật giá tối đa 
 + Thủ tiêu các quyền tự do dân 
chủ 
 + Khủng bố những người cách 
mạng. 
 - Cuộc đảo chính (11- 1799) lật đổ 
chế độ Đốc chính, đưa Na-pô-lê-ông 
lên nắm quyền, xây dựng chế độ độc 
tài. 
 - Sau nhiều năm chiến tranh, Đế 
chế I của Na-pô-lê-ông bị suy yếu, 
thất bại (1815). Chế độ quân chủ ở 
Pháp được phục hồi. 
III. Ý NGHĨA LỊCH SỬ CỦA 
CÁCH MẠNG PHÁP CUỐI THẾ 
KỶ XVIII 
 - Là cuộc cách mạng dân chủ tư 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
không biết ngay cả phải dựa vào giai cấp nào 
để áp dụng biện pháp này hay biện pháp 
khác”. 
 GV cần hướng dẫn để HS nhận thức được 
rằng, các cuộc đảo chính liên tiếp kể từ sau 
thất bại của nền chuyên chính Gia-cô-banh, là 
quá trình đi xuống, thể hiện sự tụt lùi của 
cách mạng Pháp (Từ Cộng hoà tư sản qua 
các bước trung gian trở về quân chủ phong 
kiến). Có thể 
biểu diễn sự thoái trào của cách mạng Pháp 
qua sơ đồ sau: 
Gia-cô-banh (Cộng hoà: 6 -1793) 
 Đốc chính (27-7-1794) 
 Độc tài (Đế chế 1: 11-1799) 
 Quân chủ (11 - 1815) 
 - GV hướng dẫn HS so sánh những thành 
quả mà cách mạng Pháp đạt được, đặc biệt 
sản 
điển hình. 
 + Lật đổ chế độ phong kiến cùng 
với những tàn dư của nó. 
 + Giải quyết được vấn đề dân chủ 
(ruộng đất cho nông dân, quyền lợi 
của công nhân) 
 + Hình thành thị trường dân tộc 
thống nhất mở đường cho lực lượng 
TBCN ở Pháp phát triển. 1 
 + Giai cấp tư sản lãnh dạo, nhưng 
quần chúng quyết định tiến trình phát 
triển của cách mạng. 
 - Mở ra thời đại thắng lợi và củng 
cố quyền thống trị của giai cấp tư sản 
trên phạm vi thế giới. 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
nhấn mạnh những thành quả đó đều do sức 
mạnh của quần chúng cách mạng tạo tên. 
Chính vì lẽ đó cách mạng tư sản Pháp là cuộc 
cách mạng điển hình nhất, tiêu biểu nhất, nó 
hơn hẳn bất cứ một cuộc cách mạng tư sản 
nào nổ ra trước hoặc sau nó. Với ý nghĩa to 
lớn đó nó xứng đáng được coi là cuộc “đại 
cách mạng”. 
3. Sơ kết bài học 
GV hướng dẫn HS nhận thức vấn đề chủ yếu sau: 
Vì sao cách tư sản Pháp là cuộc cách mạng tiêu biểu, điển hình? 
Nhấn mạnh ý nghĩa quan trọng của cuc cách mạng tư sản đó? 
Tổng kết nội dung trên, GV tiếp tục giúp HS củng cố khái niệm cách 
mạng tư sản. (Có thể so sánh với cuộc chiến tranh giành độc lập ở Bắc Mĩ, 
cách mạng tư sản Hà Lan, cách mạng tư sản Anh để nhận thức thêm sự đa 
dạng về hình thức của cách mạng tư sản trong buổi đầu thời cận đại).