Giáo án Lịch sử Lớp 10 - Hoàn thành cách mạng tư sản ở châu Âu và Mỹ giữa thế kỷ XIX

HOÀN THÀNH CÁCH MẠNG TƯ SẢN 
Ở CHÂU ÂU VÀ MỸ GIỮA THẾ KỶ XIX 
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 
 Sau khi học xong bài học yêu cầu HS cần nắm được: 
1. Kiến thức 
 Nắm được nguyên nhân, diễn biến, kết quả của cuộc đấu tranh thống 
nhất Đức, Italia và nội chiến ở Mỹ. 
 Giải thích được tại sao cuộc đấu tranh thống nhất Đức, Italia và nội 
chiến ở Mỹ là cuộc cách mạng tư sản. 
 Vẽ lược đồ quá trình thống nhất Italia, Đức. 
2. Tư tưởng, tình cảm, thái độ 
 Nhận thức đúng về vai trò của quần chúng nhân dân trong cuộc đấu 
tranh chống các thế lực phong kiến, bảo thủ, lạc hậu đòi quyền tự do dân 
chủ. 
3. Kỹ năng 
 Rèn luyện cho HS kỹ năng phân tích, giải thích các sự kiện lịch sử 
qua đó khẳng định tính chất đó chính là những cuộc cách mạng tư sản diễn 
ra dưới các hình thức khác nhau. 
 Kỹ năng khai thác lược đồ, tranh ảnh. 
II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY - HỌC 
- Lược đồ quá trình thống nhất Đức, Italia và nội chiến ở Mỹ. 
- Tranh ảnh đến những nhân vật lịch sử có liên quan đến thời kỳ này. 
III. TIếN TRÌNH Tổ CHứC DạY - HọC 
1. Kiểm tra bài cũ 
 Câu hỏi 1: Nêu mốc thời gian và những thành tựu chủ yếu của Cách 
mạng công nghiệp Anh? 
 Câu hỏi 2: Hệ quả của Cách mạng công nghiệp? 
2. Dẫn dắt vào bài mới 
 Trong các thập niên 50 – 60 của thế kỷ XIX nhiều cuộc cách mạng tư 
sản liên tục nổ ra dưới những hình thức khác nhau ờ Châu Âu và Bắc Mỹ đã 
khẳng định sự toàn thắng của phương thức sản xuất tư bản chú nghĩa, chấm 
dứt cuộc đấu tranh "Ai thắng ai" giữa thế lực phong kiến lạc hậu, bảo thủ với 
giai cấp tư sản đại diện cho lực lượng sản xuất tiến bộ. Để tìm hiểu nguyên 
nhân nào dẫn đến cuộc đấu tranh thống nhất Đức, Italia và nội chiến Mỹ? 
Diễn biến diễn ra như thế nào? Tính chất, ý nghĩa ra sao? Bài học hôm nay 
sẽ trả lời các câu hỏi nêu trên. 
3. Tổ chức các hoạt động trên lớp 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
Hoạt động 1: 
 - Trước hết GV giới thiệu cho HS thấy rõ: 
Từ những năm 1848 – 1849 một cao trào 
Cách mạng tư sản lại diễn ra sôi nổi ở Châu 
Âu. Ở Pháp nhằm lật đổ bộ phận tư sản tài 
chính, thiết lập nền cộng hoà ,thứ 2, tạo điều 
kiện cho chủ nghĩa tư bản phát triển. Ở Đức 
và Italia ngoài nhiệm vụ thủ tiêu quan hệ sản 
xuất phong kiến còn thực hiện nhiệm vụ 
thống nhất đất nước, mở đường cho chủ 
nghĩa tư bản đi lên. 
 - Tiếp đó GV nêu câu hỏi: Hãy cho biết 
 Cuộc đấu tranh thống nhất đất 
nước. 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
tình hình nước Đức trước khi thống nhất? 
 - HS dựa vào SGK tự trả lời câu hỏi. 
 - GV nhận xét chốt ý: 
 + Đến giữa thế kỷ XIX, kinh tế tư bản chủ 
nghĩa ở Đức phát triển nhanh chóng, Đức từ 
một nước nông nghiệp trở thành nước công 
nghiệp. 
 + Phương thức kinh doanh theo đường lối 
tư bản chủ nghĩa đã xâm nhập vào sản xuất: 
Sử dụng máy móc, thuê mướn công nhân, đẩy 
mạnh khai thác tạo nên tầng lớp quý tộc tư 
sản gọi chung là Gioong-Ke. 
 + Nước Đức bị chia sẻ thành nhiều vương 
quốc nhỏ, là trở ngại lớn nhất để phát triển 
kinh tế tư bản chủ nghĩa (G kết hợp việc trình 
bày với chỉ lược đồ về nước Đức để thấy 
được tình trạng chia rẽ của quốc gia này). 
 - GV nêu câu hỏi: Yêu cầu cấp bách của 
- Tình hình nước Đức 
+ Giữa thế kỷ XIX kinh tế tư bản chủ 
nghĩa Đức phát triển nhanh chóng, 
Đức trở thành nước công nghiệp. 
+ Phương thức kinh doanh theo lối tư 
bản đã xâm nhập vào các ngành kinh 
tế. 
+ Nước Đức bị chia xẽ thành nhiều 
vương quốc nhỏ, cản trở sự phát triển 
kinh tế tư bản chủ nghĩa  đặt ra 
yêu cầu cần thống nhất đất nước. 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
Đức là làm gì để phát triển kinh tế tư bản chủ 
nghĩa? 
 - HS trả lời câu hỏi. 
 GV kết luận: Yêu cầu cấp bách lúc này là 
thống nhất đất nước, chấm dứt tình trạng 
phân tán, chia rẽ. 
 - GV trình bày và phân tích: Ờ Đức do sự 
thoả hiệp của giai cấp tư sản và quý tộc 
phong kiến, giai cấp vô sản chưa đủ trưởng 
thành để tiến hành thống nhất đất nước bằng 
con đường Cách mạng – con đường "Từ dưới 
lên", quá trình thống nhất đất nước được thực 
hiện bằng con đường chiến tranh vương triều 
– "từ trên xuống", thông qua vai trò của quý 
tộc Phổ – đại diện là Bi-xmác. Với những 
chính sách phản động đã đưa nước Đức trở 
thành một đồn luỹ phản động, nhất là nguồn 
gốc chủ yếu dẫn đến chủ nghĩa quân phiệt 
- Đức tiến hành thống nhất bằng vũ 
lực "Từ trên xuống" thông qua các 
cuộc chiến tranh với các nước khác. 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
xâm lược và là trung tâm xảy ra các cuộc 
chiến tranh ở châu Âu. 
Hoạt động 2: Cả lớp và cá nhân 
 - GV sử dụng lược đồ quá trình thống nhất 
Đức để trình bày diễn biến quá trình thống 
nhất nước Đức. 
 - Gọi 1 – 2 HS lên bảng trình bày lại quá 
trình thống nhất Đức để củng cố kiến thức 
mục này. 
 - Quá trình thống nhất Đức chủ yếu tập 
trung vào những nội dung sau: 
 + Năm 1864 Bi-xmác tấn công Đan Mạch 
chiếm Hôn-xtai-nơ và Sơ-lê-xvích hai địa bàn 
chiến lược quan trọng ở Ban Tích và Bắc Hải. 
Đan Mạch phải ký hoà ước (10/1864). Đồng 
ý trao hai công quốc cho Ao và Phổ thành lập 
một liên bang mới. 
 - Kết quả: Năm 1867 Liên Bang Bắc Đức 
- Quá trình thống nhất Đức 
+ Năm 1864 Bi-xmác tấn công Đan 
Mạch chiếm Hôn-xtai-nơ và Sơ-lê-
xvích hai địa bàn chiến lược quan 
trọng ở Ban Tích và Bắc Hải. 
+ Năm 1866 Bi-xmác gây chiến 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
ra đời gồm 18 quốc gia Bắc Đức và 3 thành 
phố tự do, Hiện pháp được thông qua. 
 - Năm 1870, 1871 Bi-xmác tiến hành 
chiếm Pháp, Pháp phải ký hiệp định đầu hàng 
thu phục được các bang miền Nam hoàn toàn 
thống nhất đất nước. 
 - GV giải thích rõ: việc thống nhất nước 
Đức mang tính chất một cuộc Cách mạng tư 
sản tạo điều kiện cho kinh tế tư bản chủ nghĩa 
phát triển mạnh mẽ ở Đức. 
tranh với Ao, Đức thành lập một liên 
bang Bắc Đức. 
- Năm 1870, 1871 Bi-xmác gây 
chiến với Pháp thu phục được các 
bang miền Nam hoàn toàn thống nhất 
đất nước. 
Hoạt động 3: Cá nhân 
 - GV nêu câu hỏi: Tình hình Italia trước 
khi thống nhất đất nước? 
 - HS đọc SGK tự trả lời câu hỏi. 
 - GV nhận xét, bổ sung và chốt ý: 
 + Giữa thế kỷ XIX Italia vẫn bị chia thành 
7 vương quốc nhỏ, và chịu sự thống nhất của 
đế quốc Ao. 
 Cuộc đấu tranh thống nhất 
Italia 
- Tình hình Italia trước khi thống 
nhất: 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
 + Dưới đô hộ của đế quốc Ao và ách thống 
trị của các thế lực phong kiến kinh tế lạc hậu 
chậm phát triển ngoài vương quốc Piêmôntê. 
 - GV nêu câu hỏi: trước tình hình đó đặt 
ra yêu cầu gì đưa Italia phát triển theo hướng 
tư bản chủ nghĩa? 
 - HS trả lời câu hỏi. 
 - GV nhận xét và kết luận: yêu cầu cấp 
bách là giải phóng dân tộc khỏi sự lệ thuộc 
vào đế quốc Áo, xoá bỏ sự cản trở của các thế 
lực phong kiến, mở đường cho công nghiệp 
tư bản phát triển. 
 - GV nhấn mạnh: Trong đó nổi bật lên vai 
trò của vương quốc vẫn giữ được độc lập, nền 
quân chủ lập hiến của triều đại xa-voa đại 
diện cho quyền lợi của liên minh quý tộc tư 
sản hoá và đại tư sản, đã tạo điều kiện cho 
kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển. 
+ Đất nước bị phân tán chia xẻ thành 
7 vương quốc nhỏ, chịu sự thống 
nhất của đế quốc Ao. 
+ Kinh tế lạc hậu, chậm phát triển, bị 
kìm hãm phát triển. 
- Nhiệm vụ: 
+ Đặt ra yêu cầu cấp bách là giải 
phóng dân tộc khỏi sự lệ thuộc vào 
Ao, xoá bỏ sự cản trở của các thế lực 
phong kiến. 
+ Mở dường cho kinh tế phát triển 
theo hướng tư bản chủ nghĩa. 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
Hoạt động 4: cả lớp, cá nhân 
 - trước hết GV sử dụng" Lược đồ thống 
nhất Italia" Kết hợp với nội dung SGK để 
trình bày diễn biến quá trình thống nhất Italia. 
 - Tiếp theo gọi Hs lên bảng trình bày lại 
quá trình thống nhất Italia để khắc sâu và 
củng cố kiến thức. 
 - Diễn biến quá trình thống nhất Italia cần 
tập trung vào những nội dung chủ yếu sau: 
 + Tháng 4 – 1859 chiến tranh giữa liên 
quân Piêmôntê Pháp với Ao bắt đầu dưới sự 
hỗ trợ của đoàn quân tình nguyện Ga-ri-ban-
đi đẩy quân Ao vào tình thế khó khăn, tháng 
3 – 1860 các vương quốc miền Bắc sáp nhập 
vào Piêmôntê. 
 + Tháng 4 – 1860 khởi nghĩa nhân dân ở 
đảo Xixilia bùng nổ, đòi lật đổ chính quyền 
tay sai Ao thống nhất đất nước garibanđi 
- Diễn biến: Nổi bật là vai trò của 
vương quốc Piêmôntê. 
+ Tháng 4 – 1859 chiến tranh với 
Ao. Tháng 3 – 1860 các vương quốc 
miền Bắc sáp nhập vào Piêmôntê. 
+ Tháng 4 – 1860 khởi nghĩa nhân 
dân ở đảo Xixilia cùng với đội quân 
"Ao đỏ" của Gia-ri-ban-đi thống nhất 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
cùng quân đội "Ao đỏ" đổ bộ lên đảo giải 
phóng miền Nam Italia, sau đó miền Nam 
Italia sáp nhập vào Piêmôntê (10 – 1860) 
thành lập vương quốc Italia. 
 + Năm 1866 Italia liên minh với Phổ 
chống Ao giải phóng được Vênêxia. 
 + Năm 1870 Pháp thất bại trong cuộc 
chiến tranh Pháp – Phổ, Rôma thuộc về Italia. 
 - GV nêu câu hỏi: Nêu ý nghĩa cuộc đấu 
tranh thống nhất Italia? 
 - HS dựa vào SGK và vốn hiểu biết qua 
bài học trả lời câu hỏi. 
 - GV chốt ý: Mang tính chất một cuộc 
Cách mạng tư sản, lật đổ sự thống trị của đế 
quốc Ao và các thế lực phong kiến bảo thủ 
Italia. Tạo điều kiện cho chủ nghĩa tư bản 
phát triển. 
 - GV nhấn mạnh thêm: hạn chế của cuộc 
được miền Nam. 
 + Năm 1866 liên minh với Phổ 
chống Ao giải phóng được Vênêxia. 
 + Năm 1870 sau thất bại của Pháp 
trong cuộc chiến tranh với Phổ, thu 
hồi Rôma. 
Ý nghĩa: 
+ Mang tính chất một cuộc Cách 
mạng tư sản, lật đổ sự thống trị của 
đế quốc Ao và các thế lực phong 
kiến. 
+ Mở đường cho chủ nghĩa tư bản 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
đấu tranh thống nhất Italia là sau khi thống 
nhất Italia vẫn theo chế độ quân chủ lập hiến, 
nền dân chủ còn rất nhiều hạn chế, nông dân 
nghèo không có đất đai và không có quyền 
bầu cử. 
phát triển. 
Hoạt động 5: cá nhân và cả lớp 
 - GV cho HS quan sát trên lược đồ nước 
Mỹ giữa thế kỷ XIX trong SGK và giới thiệu 
cho HS thấy được sự mở rộng đất đai nước 
Mỹ giữa thế kỷ XIX. 
 - GV nêu câu hỏi: Hãy cho biết tình hình 
nước Mỹ trước khi nội chiến? 
 - HS đọc SGK trả lời câu hỏi. 
 - GV trình bày và phân tích. 
 + Kinh tế Mỹ giữa thế kỷ XIX tồn tại theo 
2 con đường: Miền Bắc phát triển nền công 
nghiệp tư bản chủ nghĩa, miền Nam phát triển 
kinh tế đồn điền dựa trên bóc lột sức lao động 
 Nội chiến ở Mỹ 
- Tình hình Mỹ trước nội chiến: 
+ Giữa thế kỷ XIX kinh tế Mỹ tồn tại 
hai con đường: Miền Bắc phát triển 
nền công nghiệp tư bản chủ nghĩa; 
miền Nam kinh tế đồn điền vào bóc 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
nô lệ. 
 + Về nông nghiệp ở Miền Bắc và Miền tây 
kinh tế trang trại chủ nhỏ và nông dân tự do 
chiếm ưu thế phục vụ thị trường công nghiệp. 
Trong khi đó ở miền Nam kinh tế đồn điền 
phát triển dựa trên sức lao động nô lệ làm 
giàu nhanh chóng cho giới chủ nô. Tuy nhiên, 
chế độ nô lệ đã cản trở nền kinh tế tư bản chủ 
nghĩa phát triển. 
 + Mâu thuẫn giữa tư sản và trại nhỏ ở 
miền Bắc với các chủ nô ở miền Nam ngày 
càng gay gắt  Phong trào đấu tranh đòi thủ 
tiêu chế độ nô lệ mở đường cho CNTB phát 
triển. 
 - GV nêu câu hỏi: Nguyên nhân trực tiếp 
dẫn đến nội chiến? 
 - HS đọc SGK tự trả lời câu hỏi. 
 - GV nhận xét chốt ý: 
lột nô lệ. 
+ Nhờ điều kiện thuận lợi kinh tế 
phát triển nhanh chóng đặc biệt là 
ngành công nghiệp và cả nông 
nghiệp. Song chế độ nô lệ cản trở 
nền kinh tế tư bản chủ nghĩa phát 
triển. 
+ Mâu thuẫn giữa tư sản, trại chủ ở 
Miền Bắc với chủ nô ở Miền Nam 
ngày càng gay gắt. 
- Nguyên nhân trực tiếp: 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
 + Lincôn ứng cử viên của Đảng Cộng hoà 
đại diện cho giai cấp tư sản và trại chủ miền 
Bắc trúng cử Tổng thống đe doạ quyền lợi 
các chủ nô ở Miền Nam (vì Đảng Cộng hoà 
chủ trương bác bỏ chế độ nô lệ). 
 - GV kết hợp giới thiệu hình 62 "Tổng 
thống Lin-côn (người ngồi bên trái) thẩm 
duyệt bản Tuyên ngôn Giải phóng nô lệ" với 
nội dung về Lincôn trong SGK. 
 + 11 bang phản đối tách khỏi Liên bang 
thành lập Hiệp bang mới có chính phủ, Tổng 
thống riêng và chuẩn bị lực lượng chống lại 
Chính phủ Trung Ương. 
+ Lincôn đại diện Đảng Cộng hoà 
trúng cử Tổng thống đe doạ quyền 
lợi của chủ nô ở miền Nam. 
+ 11 Bang miền Nam tách khỏi liên 
bang. 
Hoạt động 6: cả lớp và cá nhân 
 GV trình bày: Ngày 12/4/1861 nội chiến 
bùng nổ, ban đầu quân đội liên bang kiên 
quyết và không sử dụng biện pháp triệt để 
nên bị thua liên tiếp. 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
 - GV nêu câu hỏi: Trước tình hình đó 
chính phủ Lincôn có biện pháp gì? 
 - HS dựa vào SGK tự trả lời câu hỏi. 
 - GV nhận xét, bổ sung, và chốt ý: 
 + Chính phủ thay đổi kế hoạch tác chiến 
và có những biện pháp tích cực hơn. 
 + Giữa năm 1862 ký sắc lệnh cấp đất ở 
miền Tây cho dân di cư. 
 + Ngày 01/1/1863 ra sắc lệnh bãi bỏ chế 
độ nô lệ  hàng vạn nô lệ và người dân gia 
nhập quân đội Liên bang. 
 + Ngày 09/4/1865 quân đội miền Bắc 
giành thắng lợi quyết định trong trận đánh thủ 
phủ Hiệp bang miền nam (Xaratôga), nội 
chiến chấm dứt. 
 - GV nêu câu hỏi: Hãy cho biết ý nghĩa 
của cuộc nội chiến? 
 - HS đọc SGK tự trả lời câu hỏi. 
- Diễn biến: 
+ Ngày 12/4/1861 nội chiến bùng nổ 
– ưu thế về Hiệp Bang. 
+ Ngày 01/1/1863 Lincôn còn ra sắc 
lệnh bãi bỏ chế độ nô lệ  nông dân 
tham gia quân đội. 
+ Ngày 09/04/1865 nội chiến kết 
thúc, thắng lợi thuộc về quân Liên 
bang. 
Các hoạt động của thầy và trò 
Những kiến thức HS cần nắm 
vững 
 - GV nhận xét, bổ sung, chốt ý: 
 + Là cuộc cách mạng tư sản lần thứ II ở 
Mỹ. 
 + Xoá bỏ chế độ nô lệ ở miền Nam tạo 
điều kiện cho chủ nghĩa tư bản phát triển. 
 + Nền kinh tế Mỹ phát triển nhanh chóng 
sau nội chiến. 
- Ý nghĩa: 
+ Là cuộc cách mạng tư sản lần thứ 
II ở Mỹ. 
+ Xoá bỏ chế độ nô lệ ở miền Nam 
tạo điều kiện cho chủ nghĩa tư bản 
phát triển. 
+ Nền kinh tế Mỹ phát triển nhanh 
chóng sau nội chiến. 
4. Sơ kết bài học 
GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi đặt ra ngay từ đầu giờ học. Nguyên 
nhân và diễn biến cuộc đấu tranh thống nhất Đức, Italia và nội chiến Mỹ? 
Tại sao đó lại là những cuộc cách mạng tư sản? 
5. Dặn dò, bài tập 
- Học bài cũ, đọc trước bài mới. 
- Lập bảng thống kê các hình thức cách mạng Tư sản theo nội dung 
sau: