Giáo trình Đồ gá gí công cơ khí (Phần 1)

) 
 Khê neïn coï thãø vaìo bãn traïi hoàûc bãn phaíi xi lanh, loaûi naìy haình trçnh 
piston daìi, chuyãøn âäüng âæåüc caí hai phêa. 
 - Khi khê neïn âi vaìo buäöng bãn traïi, læûc keûp laì (hçnh 3-5a): 
ηπ ⋅⋅⋅= p
4
DQ
2
 - Khi khê neïn âi vaìo buäöng bãn phaíi, læûc keûp laì (hçnh 3-5b) : 
 ( ) ηπ ⋅⋅−⋅= p
4
dDQ
22
 Âãø coï thãø tàng læûc kep maì 
khäng cáön tàng âæåìng kênh piston coï 
thãø sæí duûng loaûi xi lanh hai hay 
nhiãöu piston. Khê neïn vaìo buäöng bãn 
traïi cuía hai piston cuìng mäüt luïc laìm 
hai piston xã dëch vãö phêa bãn phaíi 
(hoàûc ngæåüc laûi)- hçnh 5- 4. 
 Khi piston dëch vãö phêa phaíi, læûc keûp laì : ( ) ηπ ⋅⋅−⋅⋅= p
4
dD2Q
22
 Khi piston dëch vãö phêa traïi, læûc keûp laì : ( ) ηπ ⋅⋅−⋅= p
4
dDQ
22
QdD
Hçnh 5-4 :xi lanh khê neïn loaûi hai piston
Q1 
a) 
Q 
Tæì âæåìng chênh 
Q 
Tæì âæåìng chênh 
b)
 Hçnh 5-3
P 
 83 
 Trong træåìng håüp duìng n piston, thç 
( )[ ] ηπ ⋅⋅⋅−−⋅⋅= p
4
d1nDnQ
22
( ) ηπ ⋅⋅−⋅⋅= p
4
dDnQ
22
1 
 Xi lanh piston coï thãø sinh ra læûc keûp Q≥5000 kG. Âæåìng kênh tiãu chuáøn 
cuía piston laì: D=50, 75, 100,150, 200, 250, 300...mm; âæåìng kênh caïn piston 
d=16...80 mm; haình trçnh laìm viãûc L=10...200mm. 
 Âäü nhaïm màût trong xi lanh cáön âaût Ra=0,63÷1,25 âãø giaím ma saït. 
 - Kãút cáúu xi lanh piston coï thãø tham khaío trong caïc säø tay cå khê. 
 5-1-2 Xi lanh maìng. 
 Loaûi xi lanh maìng coï voí gäöm hai næîa uïp vaìo nhau, giæîa hai næîa coï mäüt 
maìng moíng. Váût liãûu cuía voí laìm bàòng gang âuïc hoàûc bàòng theïp êt caïc bon. Maìng 
laìm bàòng cao su chëu dáöu, loîi bàòng vaíi, ngoaìi eïp cao su hoàûc bàòng kim loaûi (theïp 
60). 
 Kãút cáúu xi lanh maìng nhæ hçnh 5-5a, b 
 Loaûi 5-5a laì loaûi taïc duûng mäüt chiãöu, khi tàõt nguäön khê neïn thç maìng moíng 
3 bë loì xo 5 âáøy vãö vë trê tæû do ban âáöu. Maìng âæåüc keûp giæîa hai nàõp coï âinh äúc 
bàõt chàût. ÅÍ tám maìng 3 coï âéa 4 âæåìng kênh d âåî láúy maìng vaì âãø âáøy maìng, âéa 
naìy gàõn liãön våïi caïn. 
 Loaûi 5-5b laì loaûi xi lanh maìng taïc duûng hai chiãöu, khê neïn vaìo buäöng trãn 
âãø âáøy maìng keûp chàût. Khi thaïo loíng thç khê neïn vaìo buäöng dæåïi âáøy maìng tråí vãö 
vë trê tæû do ban âáöu maì khäng coï loì xo. 
 Xi lanh maìng coï thãø gäöm caïc loaûi : Taïc duûng mäüt chiãöu hoàûc hai chiãöu, cäú 
âënh hoàûc quay troìn, mäüt maìng, nhiãöu maìng, maìng hçnh phàóng, maìmg hçnh baït.... 
 Tênh læûc keûp : 
Hçnh 5-5 Xi lanh maìng
b) 
D
d
1 3 4 
2 
d1 
Q 
a) 
D 
d 
1 
5
d1 
Q 
Q3 
3 2
4
 84 
 - Theo hçnh 5 -5 a 
 Diãûn têch laìm viãûc cuía maìng laì hçnh troìn âæåìng kênh D. Nhæng aïp læûc khê 
neïn taïc duûng lãn diãûn têch coï âæåìng kênh d (âéa kim loaûi âåî) seî truyãön toaìn bäü 
lãn caïn vaì bàòng :(hçnh 5- 6). 
pd
4
Q 21 ⋅⋅= π 
 Coìn aïp læûc khê neïn taïc duûng lãn diãûn têch hçnh vaình khàn D-d khäng truyãön 
toaìn bäü lãn caïn, maì mäüt pháön taïc duûng lãn voí xi lanh vç maìng bë keûp giæîa hai voí, 
caìng gáön voí bao nhiãu aïp læûc taïc duûng lãn maìng vaìo âéa d caìng êt âi báúy nhiãu. 
 Aïp læûc cuía báút kç hçnh vaình khàn naìo caïch tám laì ρ (giæîa D vaì d) diãûn têch 
laì 2πρdρ seî truyãön lãn caïn tuyì theo tè lãû caïnh tay âoìn 
rR
R
−
ρ− . Do âoï diãûn têch hçnh 
vaình khàn giæîa d vaì D coï aïp læûc Q2 truyãön lãn caïn laì : 
( )222
3322R
r
2
r2rRR
3
PQ
3
r
3
RR
2
rR
rR
p2d2P
rR
RQ
−⋅+⋅=
⎥⎦
⎤⎢⎣
⎡
⎟⎟⎠
⎞
⎜⎜⎝
⎛ −−⋅⎟⎟⎠
⎞
⎜⎜⎝
⎛ −
−
⋅=⋅⋅⋅⋅−
−= ∫
π
πρρπρ
 Váûy täøng læûc truyãön lãn caïn (kãø caí diãûn têch coï âæåìng kênh d) laì : 
qQQQ 21 −+=∑ 
( ) qddDDP
12
Q 22 −+⋅+⋅⋅π=∑ 
 Trong âoï: q- Læûc chäúng laûi cuía loì xo; D- Âæåìng 
kênh coï êch cuía maìng; d- Âæåìng kênh caïn piston; d1- 
Âæåìng kênh cuía âéa 
 -Theo hçnh 5 - 5b: 
( ) FddDDP
12
Q 22 −+⋅+⋅⋅= π 
 F- Læûc ma saït giæîa caïn vaì voí. 
 Chuï yï: theo caïch tênh åí trãn, ta âaî boí qua læûc laìm 
maìng biãún daûng. 
 Muäún tàng læûc keûp phaíi tàng âæåìng kênh d, tæïc laì 
tàng tè säú d/D. Nhæng tè säú naìy laûi bë tênh daìn häöi cuía 
maìng haûn chãú, do âoï haình trçnh laûi giaím, thæåìng chè duìng d/D≤ 0,8. 
 Âãø tàng læûc Q maì khäng tàng âæåìng kênh D cuía xi lanh, ta coï thãø duìng loaûi 
xi lanh nhiãöu maìng. 
 Æu âiãøm cuía loaûi xi lanh maìng so våïi xi lanh piston : 
 1-Xi lanh maìng nheû, kãút cáúu xi lanh âån giaín, khäúi læåüng gia cäng êt vaì âäü 
chênh xaïc kêch thæåïc tháúp hån nhiãöu so våïi xi lanh piston, do âoï giaï thaình haû. 
 2- Âäü nhaûy cao vaì khäúi læåüng dëch chuyãøn êt, ma saït chè coï giæîa caïn vaì voí. 
D 
d 
dR 
ρ 
r 
Hçnh 5-6 
 85 
 3-Thåìi gian sæí duûng cao hån. Trong âiãöu kiãûn laìm viãûc bçnh thæåìng maìng 
coï thãø chëu 5.105 ÷ 6.105 haình trçnh laìm viãûc, coìn xi lanh piston caïc gioàng moìn 
åí 1,5.105 haình trçnh keïp . 
 Nhæåüc âiãøm cuía xi lanh maìng laì : 
 1-Læûc keûp vaì thaïo khäng phaíi hàòng säú, vç khi tàng haình trçnh laìm viãûc, 
tàng læûc biãún daûng maìng do âoï læûc keûp giaím. 
 2-Haình trçnh laìm viãûc ngàõn tuyì thuäüc vaìo hçnh daûng cuía maìng, bãö daìy vaì 
váût liãûu chãú taûo maìng. Thæåìng haình trçnh laìm viãûc cuía caïn piston khäng låïn quaï 
1/3 âæåìng kênh cuía maìng. 
 5-2. Cå cáúu sinh læûc bàòng dáöu eïp. 
 Trong træåìng håüp cáön læûc låïn, cå cáúu sinh læûc bàòng khê neïn seî ráút cäöng 
kãönh, khäng håüp lê. Do âoï coï thãø duìng cå cáúu sinh læûc bàòng dáöu eïp. Cå cáúu sinh 
læûc bàòng dáöu eïp coï nhæîng æu âiãøm sau : 
 1-Aïp læûc cuía dáöu cao 10 ÷30 láön so våïi khê neïn, do âoï våïi cuìng mäüt læûc 
keûp, kêch thæåïc cuía xi lanh dáöu eïp nhoí, goün hån nhiãöu so våïi xi lanh khê neïn. Âäü 
cæïng væîng cuía âäö gaï cao hån, coï thãø náng cao chãú âäü càõt. 
 2-Aïp læûc dáöu låïn coï thãø truyãön læûc keûp træûc tiãúp, khäng cáön qua cå cáúu 
trung gian (âãø phoïng âaûi læûc keûp), do âoï kãút cáúu âäö gaï âån giaín. 
 3- Dáöu eïp trong xi lanh âaím baío khaí nàng bäi trån, laìm giaím âäü moìn cuía 
caïc bäü pháûn, náng cao thåìi gian sæí duûng. 
 4- Âäö gaï duìng dáöu eïp laìm viãûc ãm , khäng äön. 
 Hãû thäúng trang bë cáön thiãút âãø sæí duûng cå cáúu sinh læûc bàòng dáöu eïp gäöm : 
Âäüng cå - båm thuyí læûc, hãû thäúng âæåìng äúng, cå cáúu âiãöu khiãøn, caïc cå cáúu phuû 
khaïc...Táút caí caïc cå cáúu âoï laìm viãûc dæåïi aïp læûc cao, nãn yãu cáöu chiïnh xaïc cao, 
kên khêt täút, chãú taûo khoï vaì giaï thaình cao. Nãúu trãn caïc maïy coï hãû thäúng båm dáöu, 
coï thãø ruït ra mäüt nhaïnh duìng cho âäö gaï thç chi phê cho viãûc duìng âäö gaï âåî täún 
keïm hån. 
 Så âäö laìm viãûc cuía mäüt cå cáúu dáöu eïp nhæ hçnh 5-7. 
 Båm dáöu eïp duìng trong âäö gaï thæåìng laì caïc loaûi båm baïnh ràng, båm 
piston, båm caïnh gaût...Nàng suáút cuía båm âæåüc choün theo cäng thæïc: 
⎟⎠
⎞⎜⎝
⎛
⋅⋅⋅
⋅= phmpt1000
LPQ
3
1η 
 Trong âoï:P-Læûc yãu cáöu cuía xi lanh thuyí læûc (N). 
 L-Haình trçnh laìm viãûc cuía piston (m). 
 t- Thåìi gian cuía haình trçnh laìm viãûc cuía piston (phuït). 
 p- Aïp suáút dáöu (N/m2). 
 η1- Hiãûu suáút thãø têch cuía hãû thäúng thuyí læûc (do khäng kên khêt). 
 Cäng suáút cho cå cáúu dáùn âäüng cuía båm xaïc âënh theo cäng thæïc : 
 86 
( )KW
612
QPN
2η⋅
⋅= 
 Trong âoï: η2- hiãûu suáút chung cuía båm, η2 =η0ηc ; η0 - hiãûu suáút thãø têch 
cuía båm; ηc -hiãûu suáút cå khê cuía båm. 
 Læûc sinh ra åí caïn piston cuía xi lanh thuyí læûc tênh theo cäng thæïc : 
 Læûc keïo : ( ) η⋅⋅−π= pdD
4
P 22 (kG) . 
 Læûc âáøy: η⋅⋅π= pD
4
P 2 (kG) . 
 Trong âoï: D-âæåìng kênh piston (m) ; d- âæåìng kênh caïn piston (m); p- aïp 
suáút dáöu trong hãû thäúng thuyí læûc (kG/m2) ; η- hiãûu suáút cuía xi lanh thuyí læûc. 
 Khi tênh toaïn coìn cáön kiãøm nghiãûm âäü bãön (hoàûc tênh) chiãöu daìy thaình xi 
lanh thuyí læûc, tênh toaïn äúng dáùn, van tiãút læu , caïc cå cáúu thuyí læûc khaïc. 
 5-3. Cå cáúu sinh læûc khê neïn -dáöu eïp. 
 Âàûc âiãøm : 
 - Khaí nàng sinh læûc låïn hån cå cáúu sinh læûc bàòng khi neïn hoàûc bàòng dáöu eïp 
riãng biãût, coï thãø taûo ra dáöu coï aïp suáút cao âaût 9,6-10,6 Mpa, gáúp 4 âãún 8 láön cå 
cáúu sinh læûc dáöu eïp vaì 30 âãún 40 láön cå cáúu sinh læûc khê neïn . 
 - Do aïp læûc taûo ra ráút cao, khäng nhæîng duìng laìm cå cáúu phoïng âaûi læûc maì 
coìn laìm âån giaín kãút cáúu cuía âäö gaï vaì náng cao hiãûu suáút truyãön âäüng. 
 - Coï thãø chãú taûo riãng thaình mäüt cå cáúu tàng læûc âãø làõp trong âäö gaï hoàûc 
coï thãø làõp trãn baìn maïy taûo cå häüi thæûc hiãûn viãûc täø håüp hoaï âäö gaï. 
 Hã thäúng sinh læûc khê neïn- dáöu eïp nhæ hçnh 5-8. 
 Khäng khê neïn coï aïp læûc p1 âi vaìo buäöng bãn traïi cuía xi lanh tæì A âáøy 
piston sang phaíi, caïn piston dëch chuyãøn vaì neïn dáöu laìm cho aïp læûc dáöu tàng âãún 
aïp læûc p2. Dáöu eïp coï aïp læûc p2 chaûy vaìo xi lanh dáöu keûp chàût coï âæåìng kênh D1 (xi 
lanh dáöu mäüt chiãöu), cuäúi cuìng âáøy cå cáúu keûp âãø keûp chàût chi tiãút. Âãø bäø sung 
Hçnh 5-7:
Så âäö hãû thäúng dáöu eïp 
trong âäö gaï : 
1-Båm thuyí læûc 
2- Bãø chæïa dáöu 
3- Van phán phäúi 
4- Xi lanh thuíy læûc 
5-Van traìn 
1 
2 
3 
4 
 5 
M 
 87 
täøn hao dáöu eïp, ngæåìi ta duìng thãm bçnh dáöu phuû 2. Khi dáöu bë neïn, thäng qua 
van mäüt chiãöu tæû âäüng âoïng kên laûi âãö phoìng dáöu chaíy ngæåüc vaìo bçnh dáöu phuû. 
 Tè säú truyãön læûc ip=p2/p1 laì chè säú quan troüng cuía hãû thäúng sinh læûc. Giaï trë 
cuía noï coï thãø duìng cäng thæïc sau âáy âãø xaïc âënh: Dæûa vaìo âiãöu kiãûn cán bàòng 
cuía piston trong xi lanh 1, ta coï : 
1
2
2
2
2
1
2
p
d
Dp
pd
4
pD
4
⋅⎟⎠
⎞⎜⎝
⎛=⇒
⋅⋅=⋅⋅ ππ
 Váûy: 
2
1
2
p d
D
p
p
i ⎟⎠
⎞⎜⎝
⎛== 
 Trong âoï: D-âæåìng kênh cuía xi lanh. 
 d- âæåìng kênh cuía caïn piston (âæåìng kênh cuía xi lanh tàng læûc ). 
 p1-aïp læûc laìm viãûc cuía khê neïn; p2-aïp læûc laìm viãûc cuía dáöu eïp. 
 Ráút roî laì khi D/d caìng tàng, hãû säú tàng læûc ip caìng tàng. Nhæng theo så âäö 
hçnh 5-8, nãúu nhæ âæåìng kênh cuía xi lanh coï trë säú nháút âënh, thç viãûc giaím âæåìng 
kênh cuía caïn piston khäng coï thãø quaï nhoí, nãúu khäng sæû aính hæåíng cuía âäü cæïng 
væîng vaì âäü bãön âãún caïn piston ráút låïn. Thæåìng ngæåìi ta láúy D/d=3÷5. 
5-4. Cå cáúu sinh læûc bàòng cå khê- âiãûn. 
 Cå cáúu sinh læûc loaûi naìy gäöm: âäüng cå âiãûn 1, häüp giaím täúc 2, tåïi caïc cå 
cáúu keûp nhæ vêt - âai äúc, caïc cå cáúu phäúi håüp (hçnh 5- 9). 
 Læûc sinh ra âæåüc xaïc âënh theo cäng thæïc : 
( )ϕα
η
+⋅⋅
⋅⋅=
tgrn
iN716200Q
tb
 (N) 
 Trong âoï: N- cäng suáút âäüng cå âiãûn (CP). 
 n- säú voìng quay cuía âäüng cå trong mäüt phuït . 
 rtb-baïn kênh trung bçnh cuía ren (cm) 
A 
D
d 
D1
p1 1 
2 
Hçnh 5-8: Hãû thäúng sinh læûc khê neïn - dáöu eïp
 1-Xi lanh, 2-Bçnh bäø sung dáöu. 
p2 
 88 
 α-goïc náng cuía ren (âäü). 
 ϕ- goïc ma saït åí mäúi liãn kãút ren (âäü). 
 i- tyí säú truyãön cuía häüp giaím täúc. 
 η- hiãûu suáút häüp giaím täúc. 
5-5. Cå cáúu sinh læûc bàòng âiãûn tæì 
 5-5-1 Nguyãn tàõc laìm viãûc : 
 Chuyãøn âäüng bàòng âiãûn tæì ráút hay duìng âãø keûp chàût chi tiãút moíng phàóng, vç 
trong truåìng håüp naìy caïc caïch keûp khaïc âãöu laìm chi tiãút biãún daûng vaì keûp khäng 
chàût. Coï thãø duìng tæì vénh cæíu hoàûc âiãûn tæì. Nhæng tæì vénh cæíu êt duìng vê læûc keûp 
coï haûn vaì sau mäüt thåìi gian tæì træåìng yãúu âi vç nhiãût âäü thay âäøi hoàûc vç xung 
læûc. Coìn âiãûn tæì duìng nhiãöu hån, nháút laì trãn baìn maïy maìi, cuîng coï khi duìng caí 
trãn maïy khoan, phay âãø gia cäng caïc chi tiãút hçnh daïng phæïc taûp. 
 Så âäö cuía khäúi âiãûn tæì nhæ hçnh 5- 10. 
 Gäöm cuäün dáy 6 cuäún quanh loîi 2, låïp caïch tæì 5 ngàn caïch våïi loîi 4 våïi 
táúm dáùn tæì 3 âãø âaûi âa säú âæåìng sæïc sau khi thäng qua chi tiãút coï thãø vãö táúm dáùn 
NN 
N S N NS 
S S S 
1 
2 
6 
4 
5 
3 
7 
 Hçnh 5-1 : Så âäö khäúi âiãûn tæì 
1- voí 
2- loîi tæì 
3- táúm dáùn tæì 
4- loîi 
5-låïp caïch tæì 
6- cuäün dáy 
7- chi tiãút 
Hçnh 5-9: Cå cáúu sinh læûc cå khê -âiãûn
α 
1 
2 
3 4 5 
Chi tiãút 
 89 
tæì 3, chæï khäng tæì loîi 4 qua táúm dáùn tæì 3 chuyãøn vãö voí 1 laìm tæì thäng yãúu âi. 
Khi doìng âiãûn mäüt chiãöu qua cuäün dáy 6, chi tiãút 7 seî âæåüc huït chàût xuäúng táúm 
dáùn tæì 3. 
 Sæû phán bäú loîi tuyì thuäüc theo kãút cáúu chi tiãút (phán bäú hçnh báöu duûc, phán 
bäú ngang, phán bäú doüc, phán bäú hçnh sao...). 
 Chuï yï : Âiãûn tæì phaíi duìng âiãûn mäüt chiãöu. Cháút caïch tæì thæåìng duìng âäöng , 
nhäm hoàûc håüp kim babêt. 
 5-5-2. Trçnh tæû tênh toaïn 
 1- Xaïc âënh læûc huït cuía baìn tæì âãø giæî chàût 
chi tiãút dæåïi taïc duûng cuía læûc càõt (hçnh 5-11): 
x
x
P
f
KT
PKfTF
⋅=
⋅=⋅=
 Trong âoï: f - hãû säú ma saït giæîa chi tiãút gia 
cäng vaì baìn tæì (f=0,1÷0,15); K- hãû säú an toaìn; 
Px- læûc càõt (læûc voìng khi maìi âo bàòng N). 
 2- Xaïc âënh säú càûp caïc cæûc: bàòng 2n, tuyì 
theo kêch thæåïc vaì hçnh daïng chi tiãút (våïi baìn tæì chiãöu daìi 300÷900, thç bæåïc 
phán bäú caïc cæûc n láúy tæì 35÷50mm). 
 Cuîng coï thãø xaïc âënh bàòng phæång phaïp tênh toaïn âãø khoaíng caïch giæîa hai 
cæûc bàòng hai láön bãö daìy cuía loîi tæì, khi âoï læûc sinh ra åí mäùi càûp cæûc laì : 
n2
TT ⋅=′ (N) 
 3- Tênh diãûn têch màût càõt cuía cæûc tæì (Q). 
2
6
B
10T25Q ×′×= (cm2) 
 Trong âoï : Q-diãûn têch cæûc tæì (cm2). 
 T′ - læûc huït cuía mäùi càûp tæì (N); 
 B-cæåìng âäü caím æïng tæì cuía váût liãûu loîi, tra theo baíng 5-1. 
 4- Xaïc âënh tæì tråí chung theo cäng thæïc : 
∑
= ′⋅µ=′⋅µ=
n
1i ii
i
Q
l
Q
1S 
 Trong âoï : l1, l2,...,li..., ln - chiãöu daìi cuía mäùi âoaûn tênh tæì tråí (cm). 
 iµ - hãû säú dáùn tæì cuía váût liãûu trãn âoaûn thæï i, tra theo baíng 5-1. 
 'iQ - diãûn têch cuía màût càõt âoaûn thæï i (cm2). 
 5- Xaïc âënh täøng tæì thäng (Giaí thiãút hao phê 30%) : 
QB ⋅⋅=Φ 7,0 
 Baíng 5-1 Trë säú cæåìng âäü caím æìng tæì B vaì hãû säú dáùn tæì µ 
T
Hçnh 5-11 
F=Tf 
Px 
 90 
 Cæåìng âäü caím æïng tæì B 
 (Gauss) 
 Hãû säú dáùn tæì µ Cæåìng 
âäü tæì 
træåìng Gang 
12-28 
Theïp 10 Khäng 
khê 
Gang 
12-28 
Theïp 10 Khäng 
khê 
 20 
 30 
 40 
 50 
 100 
 150 
 200 
 250 
 5900 
 6400 
 6850 
 7250 
 8500 
 9500 
10250 
10800 
 14400 
 15200 
 15700 
 16000 
 17000 
 17700 
 18200 
 18500 
 20 
 30 
 40 
 50 
 100 
 150 
 200 
 250 
 300 
 225 
 185 
 155 
 145 
 70 
 50 
 43 
 740 
 530 
 435 
 350 
 245 
 140 
 90 
 75 
 1 
 6- Tênh säú ampe-voìng cuía cuäün dáy : 
πω ⋅
⋅Φ=
4,0
SI 
 Trong âoï: I- Cæåìng âäü doìng âiãûn (A). 
 ω-Säú voìng cuía cuäün dáy. 
 Φ- Täøng tæì thäng (Φ=B⋅Q). 
 7-Xaïc âënh âæåìng kênh dáy dáùn cuía cuäün dáy : 
q
I4d ⋅π= (mm) 
 Trong âoï : q- máût âäü doìng âiãûn cho pheïp ( ) ⎥⎦
⎤⎢⎣
⎡ ⋅÷= 2mm
A53q 
 8- Kiãøm tra cuäün dáy phaït nhiãût : 
 Cho pheïp trãn cuäün dáûy cäng suáút phaït nhiãtû, bçnh quán 1 Watt phán bäú 
trãn 10cm2 cuía bãö màût laìm laûnh. 
 Tênh âiãûn tråí R cuía cuäün dáy:
S
lR ρ= ; tæì R vaì âiãûn aïp V tçm cæåìng âäü 
doìng âiãûn I vaì cäng suáút W laì coï thãø kiãøm nghiãûm váún âãö phaït nhiãût cuía cuäün 
dáy. 
 Chi tiãút gia cäng trãn baìn tæì træåìng thæåìng nhiãùm tæì, viãûc khæí tæì coï thãø 
thæûc hiãûn trong træåìng tæì thay âäøi. 
 Cå cáúu sinh læûc bàòng âiãûn tæì, so våïi caïc cå cáúu sinh læûc khaïc, coï nhæîng æu 
âiãøm sau : Læûc taïc duûng nhanh, khäng laìm hoíng bãö màût keûp chàût cuía chi tiãút åí 
nhæîng nguyãn cäng cuäúi, læûc keûp phán bäú âãöu trãn màût tiãúp xuïc, coï thãø keûp chàût 
nhiãöu chi tiãút nhoí cuìng mäüt luïc, sæí duûng thuáûn tiãûn, khäng cáön nhiãöu caïc trang bë 
phuû (nháút laì âäúi våïi âäö gaï tæì ). 
 Nhæåüc âiãøm cå baín cuía âiãûn tæì laì : Læûc keûp khäng låïn so våïi caïc cå cáúu cå 
 91 
khê khaïc, khäng keûp âæåüc caïc chi tiãút bàòng váût liãûu khäng dáùn tæì, coï khaí nàng 
gáy ra sæû cäú khi nguäön nàng læåüng cung cáúp cho caïc cuäün dáûy âiãûn tæì bë máút âiãûn 
âäüt ngäüt. 
5-6.Cå cáúu sinh læûc bàòng læûc li tám. 
 Cå cáúu sinh læûc dæûa vaìo læûc li tám cuía nhæîng khäúi nàûng khi quay sinh ra. 
 Æu âiãøm cuía no: Khäng cáön mäüt nguäön âäüng læûc bãn ngoaìi, tæû noï sinh ra 
læûc keûp, goün, nhanh, coï khaí nàng tæû âäüng hoaï quaï trçnh keûp chàût vaì thaïo chi tiãút. 
Nhæåüc âiãøm cuía noï laì khäng âiãöu chènh âæåüc læûc keûp cho caïc chãú âäü càõt khaïc 
nhau, cho caïc chi tiãút khaïc nhau. 
 Hçnh 5-12 laì mäüt cå cáúu keûp chàût bàòng læûc li tám làõp åí âuäi truûc chênh 3. 
 Læûc li tám P xaïc âënh theo cäng thæïc : 
R
g
Gn01,0P
RmP
2
2
⋅⋅⋅=
ω⋅⋅=
 Trong âoï: P- Læûc li tám (N); R- Khoaíng caïch tæì tám quay âãún troüng tám 
cuía khäúi nàûng (m); ω- Täúc âäü goïc cuía khäúi nàûng âäúi våïi tám quay (Rad/s); n- Säú 
voìng quay trong mäüt phuït cuía âäö gaï; g- Gia täúc troüng træåìng (m/s2). 
 Voí 2 âæåüc làõp chàût åí âuäi truûc chênh 3, khi voí 2 quay theo truûc chênh thç 
viãn bi 1 (3÷6 viãn) nhåì læûc li tám maì vàn ra vaì âáøy miãúng chàõn 4 vãö phêa sau, 
miãúng chàõn 4 bàõt chàût våïi âoìn ruït 5, âoìn 5 luäön qua läù truûc chênh vaì näúi liãön våïi 
cå cáúu keûp. Khi truûc chênh dæìng laûi thç caïc viãn bi 1 laûi tuût vaìo tám läù, loì xo âáøy 
miãúng 4 vaì âoìn ruït 5 vãö phêa træåïc âãø thaïo loíng chi tiãút. 
 Læûc keûp trong træåìng håüp naìy âæåüc xaïc âënh theo cäng thæïc : 
( )[ ]1
2
tgtgg
KnRG01,0Q ϕϕα ++⋅
⋅⋅⋅⋅= (N) 
 Trong âoï: G- troüng læåüng cuía mäüt viãn bi (N); K- säú viãn bi; R- baïn 
Hçnh 5- 12: cå cáúu sinh læûc bàòng læûc li tám
4 2 1 
3 5 
α 
 92 
kênh âæåìng troìn phán bäú bi (m); α- goïc chãm cuía viãn bi (âäü); ϕ vaì ϕ1- Goïc ma 
saït (ϕ=ϕ1= 50 43’). 
5-7. Cå cáúu sinh læûc bàòng chán khäng. 
 Nguyãn lê laìm viãûc cuía truyãön âäüng bàòng chán khäng laì dæûa vaìo aïp suáút 
khê quyãøn âãø keûp chàût chi tiãút. Khi âoï giæîa màût tiãúp xuïc cuía phäi vaì âäö gaï taûo ra 
mäüt khoaíng kên chán khäng. 
 Âäö gaï chán khäng âæåüc æïng duûng âãø gia cäng tinh caïc chi tiãút keïm cæïng 
væîng, dãù biãún daûng dæåïi taïc duûng cuía læûc keûp. 
 Hçnh 5-13 laì så âäö sæí duûng xi lanh khê neïn (a) vaì båm chán khäng (b). 
 Læûc keûp chàût phäi âæåüc xaïc âënh theo cäng thæïc : 
KPFW ⋅⋅= (N). 
 Trong âoï: 
 F- diãûn têch màût tiãúp xuïc (bët kên) (m2). 
 P=1-Pâ, Pâ-aïp suáút coìn laûi trong khoaíng chán khäng cuía âäö gaï (N/m2). 
Pâ=(0,1÷0,15)×!05(N/m2). 
 K- hãû säú âaïnh giaï mæïc kên mêt cuía hãû thäúng chán khäng (K=0,8÷0,85). 
 Âãøí keûp chàût âãöu chi tiãút, trãn màût phàóng cuía phiãún gaï thæåìng bäú trê caïc 
haìng läù nhoí, säú læåüng läù nhiãöu (hçnh 5-13b). 
 Váût liãûu âaím baío âäü kên khoaíng chán khäng thuåìng laìm bàòng cao su B-14. 
 Hçnh 5 - 13 : Cå cáúu sinh læûc bàòng chán khäng
 a-Duìng xi lanh khê neïn : 1- Chi tiãút cáön keûp,2-Âäö gaï, 3-Xi lanh 
chán khäng,4-Xi lanh khê neïn,5-Van phán phäúi. 
b-Duìng båm chán khäng: 1-Chi tiãút cáön keûp, 2-Âäö gaï, 3-Van,4-
Båm chán khäng. 
b/ a/ 
3 4 4 
3 
2 2 
1 1 
5 
 93 
 5-8. Cå cáúu sinh læûc vaì âënh tám bàòng cháút deío. 
 Duìng sæïc càng cuía cháút deío âãø âënh tám vaì keûp chàût chi tiãút gia cäng laì 
mäüt thaình tæûu trong ké thuáût âäö gaï ráút coï hiãûu quaí. Noï coï âäü chênh xaïc âënh tám 
ráút cao (coï thãø âaût tåïi 0,001÷0,03mm) coï thãø triãût tiãu hoaìn toaìn khe håí giæîa chi 
tiãút vaì chi tiãút âënh vë âäöng thåìi keûp chàût våïi læûc keûp chàût khaï låïn. 
 Æu âiãøm cuía âäö gaï duìng cháút deío laì : kãút cáúu nhoí , goün, thao taïc nhanh vaì 
âäü chênh xaïc âënh tám cao, læûc keûp phán bäú ráút âãöu (âãún 80% chiãöu daìi cuía baûc 
moíng) 
 Hçnh 5-14 laì mäüt âäö gaï duìng cháút deío âãø âënh tám bàòng màût trong chi tiãút. 
Khi vàûn vêt 1, âáöu vêt seî chiãöm vaìo khäúi cháút deío 3 laìm noï càng ra vaì eïp äúng baûc 
moíng 2 bao boüc xung quanh khäúi cháút deío saït vaìo màût läù âënh vë cuía chi tiãút 
khiãún chi tiãút âæåüc âënh tám vaì keûp chàût. 
_z_ 
1 
2 
3 
Hçnh 5-14: Tæû âënh tám bàòng cháút deío
D 
 94