Giáo trình Mạch điện tử - Trương Văn Tám

c mô 
tả ở hình 10.2 
Trương Văn Tám X-2 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 Nếu Ri rất lớn và R0 nhỏ không đáng kể 
 Ta có: v0 = v1 = Av.vi
 vi = v2
 - Hệ thống hồi tiếp gồm 3 măc C-R, và được vẽ lại như hình 10.3. 
 - Ðể phân giải mạch ta theo 4 bước: 
+ Viết phương trình tính độ lợi điện thế β = v2/v1 của hệ thống hồi 
tiếp. 
 + Rút gọn thành dạng a + jb 
 + Cho b = 0 để xác định tần số dao động f0
+ Thay f0 vào phương trình của bước 1 để xác định giá trị của β tại 
f0. 
 Từ đó: 
Trương Văn Tám X-3 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
Và: 
 Ðể mạch lệch pha 1800: 
Trương Văn Tám X-4 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 Thay ω0 vào biểu thức của β ta tìm được: 
 b. Mạch dịch pha dùng op-amp: 
 - Do op-amp có tổng trở vào rất lớn và tổng trở ra không đáng kể nên mạch dao 
động này minh họa rất tốt cho chuẩn cứ Barkausen. Mạch căn bản được vẽ ở hình 10.4 
 - Tần số dao động được xác định bởi: 
Trương Văn Tám X-5 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 c. Mạch dao động dịch pha dùng FET: 
 - Do FET có tổng trở vào rất lớn nên cũng thích hợp cho loại mạch này. 
 - Tổng trở ra của mạch khuếch đại khi không có hồi tiếp: 
R0 = RD||rD phải thiết kế sao cho R0 không đáng kể so với tổng trở vào của hệ thống hồi 
tiếp để tần số dao động vẫn thỏa mãn công thức: 
 Nếu điều kiện trên không thỏa mãn thì ngoài R và C, tần số dao động sẽ còn tùy 
thuộc vào R0 (xem mạch dùng BJT). 
 - Ðộ lợi vòng hở của mạch: Av = -gm(RD||rD) ≥ 29 nên phải chọn Fet có gm, rD lớn 
và phải thiết kế với RD tương đối lớn. 
 d. Mạch dùng BJT: 
 - Mạch khuếch đại là cực phát chung có hoặc không có tụ phân dòng cực 
phát. 
Trương Văn Tám X-6 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 - Ðiều kiện tổng trở vào của mạch không thỏa mãn nên điện trở R cuối 
cùng của hệ thống hồi tiếp là: 
 R = R’ + (R1||R2||Zb) (10.8) 
 Với Zb = βre nếu có CE và Zb = β(re + RE) nếu không có CE. 
 - Tổng trở của mạch khi chưa có hồi tiếp R0 ≈ RC không nhỏ lắm nên làm 
ảnh hưởng đến tần số dao động. Mạch phân giải được vẽ lại 
 -Áp dụng cách phân giải như phần trước ta tìm được tần số dao động: 
 - Thường người ta thêm một tầng khuếch đại đệm cực thu chung để tải 
không ảnh hưởng đến mạch dao động. 
Trương Văn Tám X-7 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 10.1.2 Mạch dao động cầu Wien: (wien bridge oscillators) 
 - Cũng là một dạng dao động dịch pha. Mạch thường dùng op-amp ráp theo 
kiểu khuếch đại không đảo nên hệ thống hồi tiếp phải có độ lệch pha 00. Mạch căn bản 
như hình 10.8a và hệ thống hồi tiếp như hình 10.8b 
 Tại tần số dao động ω0: 
Trương Văn Tám X-8 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 Trong mạch cơ bản hình 10.8a, ta chú ý: 
 - Nếu độ lợi vòng hở Av < 3 mạch không dao động 
 - Nếu độ lợi vòng hở Av >> 3 thì tín hiệu dao động nhận được bị biến dạng 
(đỉnh dương và đỉnh âm của hình sin bị cắt). 
 - Cách tốt nhất là khi khởi động, mạch tạo Av > 3 (để dễ dao động) xong 
giảm dần xuống gần bằng 3 để có thể giảm thiểu tối đa việc biến dạng. Người ta có nhiều 
cách, hình 10.9 là một ví dụ dùng diode hoạt động trong vùng phi tuyến để thay đổi độ 
lợi điện thế của mạch. 
 - Khi biên độ của tín hiệu ra còn nhỏ, D1, D2 không dẫn điện và không ảnh 
hưởng đến mạch. Ðộ lợi điện thế của mạch lúc này là: 
 - Ðộ lợi này đủ để mạch dao động. Khi điện thế đỉnh của tín hiệu ngang qua 
R4 khoảng 0.5 volt thì các diode sẽ bắt đầu dẫn điện. D1 dẫn khi ngõ ra dương và D2 dẫn 
khi ngõ ra âm. Khi dẫn mạnh nhất, điện thế ngang diode xấp xỉ 0.7 volt. Ðể ý là hai diode 
chỉ dẫn điện ở phần đỉnh của tín hiệu ra và nó hoạt động như một điện trở thay đổi nối 
tiếp với R5 và song song với R4 làm giảm độ lợi của mạch, sao cho độ lợi lúc này xuống 
gần bằng 3 và có tác dụng làm giảm thiểu sự biến dạng. Việc phân giải hoạt động của 
diode trong vùng phi tuyến tương đối phức tạp, thực tế người ta mắc thêm một điện trở 
R5 (như hình vẽ) để điều chỉnh độ lợi của mạch sao cho độ biến dạng đạt được ở mức 
thấp nhất. 
Trương Văn Tám X-9 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 - Ngoài ra cũng nên để ý là độ biến dạng sẽ càng nhỏ khi biên độ tín hiệu ở 
ngõ ra càng thấp. Thực tế, để lấy tín hiệu ra của mạch dao động người ta có thể mắc thêm 
một mạch không đảo song song với R1C1 như hình vẽ thay vì mắc nối tiếp ở ngõ ra của 
mạch dao động. Do tổng trở vào lớn, mạch này gần như không ảnh hưởng đến hệ thống 
hồi tiếp nhưng tín hiệu lấy ra có độ biến dạng được giảm thiểu đáng kể do tác động lọc 
của R1C1. 
 - Một phương pháp khác để giảm biến dạng và tăng độ ổn định biên độ tín 
hiệu dao động, người ta sử dụng JFET trong mạch hồi tiếp âm như một điện trở thay đổi. 
Lúc này JFET được phân cực trong vùng điện trở (ohmic region-vùng ID chưa bảo hòa) 
và tác động như một điện trở thay đổi theo điện thế (VVR-voltage variable resistor). 
 - Ta xem mạch hình 10.10 
 - D1, D2 được dùng như mạch chỉnh lưu một bán kỳ (âm); C3 là tụ lọc. 
Mạch này tạo điện thế âm phân cực cho JFET. 
 - Khi cấp điện, mạch bắt đầu dao động, biên độ tín hiêu ra khi chưa đủ làm 
cho D1 và D2 dẫn điện thì VGS = 0 tức JFET dẫn mạnh nhất và rds nhỏ nhất và độ lợi điện 
thế của op-amp đạt giá trị tối đa. 
 - Sự dao động tiếp tục, khi điện thế đỉnh ngõ ra âm đạt trị số xấp xỉ -(Vz + 
0.7v) thì D1 và D2 sẽ dẫn điện và VGS bắt đầu âm. 
Trương Văn Tám X-10 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 - Sự gia tăng của tín hiệu điện thế đỉnh ngõ ra sẽ làm cho VGS càng âm tức 
rds tăng. Khi rds tăng, độ lợi Av của mạch giảm để cuối cùng đạt được độ lợi vòng bằng 
đơn vị khi mạch hoạt động ổn định. 
 - Thực tế, để mạch hoạt động ở điều kiện tốt nhất, người ta dùng biến trở R4 
để có thể chỉnh đạt độ biến dạng thấp nhất. 
 Vấn đề điều chỉnh tần số: 
 - Trong mạch dao động cầu Wien, tần số và hệ số hồi tiếp được xác định 
bằng công thức: 
 - Như vậy để thay đổi tần số dao động, ta có thể thay đổi một trong các 
thành phần trên. Tuy nhiên, để ý là khi có hệ số hồi tiếp β cùng thay đổi theo và độ lợi 
vòng cũng thay đổi, điều này có thể làm cho mạch mất dao động hoặc tín hiệu dao động 
bị biến dạng. 
 - Ðể khắc phục điều này, người ta thường thay đổi R1, R2 hoặc C1, C2 cùng 
lúc (dùng biến trở đôi hoặc tụ xoay đôi) để không làm thay đổi hệ sốβ. Hình 10.11 mô tả 
việc điều chỉnh này. 
- Tuy nhiên, hai biến trở rất khó đồng nhất và thay đổi giống hệt nhau nên β khó 
giữ vững. Một cách khác để điều chỉnh tần số dao động là dùng kỹ thuật hồi tiếp âm và 
chỉ thay đổi một thành phần mạch và không làm thay đổi độ lợi vòng dù β và Av đều thay 
đổi. Mạch điện như hình 10.12 
 - Tần số dao động của mạch vẫn được xác định bởi: 
Trương Văn Tám X-11 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 Vậy khi R1 tăng thì f0 giảm, β tăng. Ngược lại khi R1 giảm thì f0 tăng và β giảm. 
Mạch A2 đưa vào trong hệ thống hồi tiếp dùng để giữ vững độ lợi vòng luôn bằng đơn vị 
khi ta điều chỉnh tần số (tức thay đổi R1). Thật vậy, ta thử tính độ lợi vòng hở Av của 
mạch 
 Toàn bộ mạch dao động cầu Wien có điều chỉnh tần số và biên độ dùng tham 
khảo được vẽ ở hình 10.14 
Trương Văn Tám X-12 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
10.2 MẠCH DAO ÐỘNG SIN TẦN SỐ CAO: 
 Dao động dịch pha không dùng được ở tần số cao do lúc đó tụ điện phải có điện 
dung rất nhỏ. Ðể tạo sóng tần số cao người ta thường đưa vào hệ thống hồi tiếp các mạch 
cộng hưởng LC (song song hoặc nối tiếp). 
 10.2.1 Mạch cộng hưởng (resonant circuit): 
 a. Cộng hưởng nối tiếp (series resonant circuit): 
 - Gồm có một tụ điện và một cuộn cảm mắc nối tiếp. 
 - Cảm kháng của cuộn dây là jXL = 2πfL
 - Thực tế, cuộn cảm L luôn có nội trở R nên tổng trở thực của mạch là: Z = 
R + jXL - jXC. 
 - Tại tần số cộng hưởng f0 thì XL = XC nên Z0 = R 
 - Vậy tại tần số cộng hưởng tổng trở của mạch có trị số cực tiểu. 
 - Khi tần số f < f0 tổng trở có tính dung kháng. 
 - Khi tần số f > f0 tổng trở có tính cảm kháng. 
Trương Văn Tám X-13 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 b. Cộng hưởng song song (parallel resonant ci rcuit) 
 Tổng trở của mạch: 
Trương Văn Tám X-14 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
10.2.2 Tổng quát về dao động LC: 
 -Dạng tổng quát như hình 10.17a và mạch hồi tiếp như hình 10.17b 
 - Giả sử Ri rất lớn đối với Z2 (thường được thỏa vì Z2 rất nhỏ) 
 Ðể tính hệ số hồi tiếp ta dùng hình 10.17b 
 Ðể xác định Av (độ lợi của mạch khuếch đại căn bản ta dùng mạch 10.17c 
Trương Văn Tám X-15 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
Trương Văn Tám X-16 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
10.2.3 Mạch dao động Colpitts: 
 Ta xem mạch dùng JFET 
 So sánh với mạch tổng quát: 
 Z1= C1; Z2 = C2; Z3 = L1; C3: tụ liên lạc ngỏ vào làm cách ly điện thế phân 
cực. 
 L2: cuộn chận cao tần (Radio-frequency choke) có nội trở không đáng kể 
nhưng có cảm kháng rất lớn ở tần số dao động, dùng cách ly tín hiệu dao động với nguồn 
cấp điện. 
 Tại tần số cộng hưởng: Z1 + Z2 + Z3 = 0 
Trương Văn Tám X-17 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 Kết quả trên cho thấy mạch khuếch đại phải là mạch đảo và độ lợi vòng hở 
phải có trị tuyệt đối lớn hơn C2 /C1. 
 Av(oc) là độ lợi không tải: Av(oc) = -gm(rd //XL2) 
 Do XL2 rất lớn tại tần số cộng hưởng, nên: Av(oc) ≈ -gmrd
 Một mạch dùng BJT 
 10.2.4 Dao động Clapp (clapp oscillator): 
 Dao động clapp thật ra là một dạng thay đổi của mạch dao động colpitts. Cuộn 
cảm trong mạch dao động colpitts đổi thành mạch LC nối tiếp. Tại tần số cộng hưởng, 
tổng trở của mạch này có tính cảm kháng. 
Trương Văn Tám X-18 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 Tại tần số cộng hưởng: Z1 + Z2 + Z3 = 0 
 Ðể ý là do mạch L1C3 phải có tính cảm kháng ở tần số dao động nên C3 phải có trị 
số nhỏ, thường là nhỏ nhất trong C1, C2, C3 và f0 gần như chỉ tùy thuộc vào L1C3 mắc nối 
tiếp. 
 Người ta cũng có thể dùng mạch clapp cải tiến như hình 10.21 
 Tần số dao động cũng được tính bằng công thức trên nhưng chú ý do dùng mạch 
cực thu chung (Av, 1) nên hệ số β phải có trị tuyệt đối lớn hơn 1. 
 10.2.5 Dao động Hartley (hartley oscillators) 
 Cũng giống như dao động colpitts nhưng vị trí của cuộn dây và tụ hoán đổi 
nhau. 
 Z1 = L1; Z2 = L2; Z3 = C1
Trương Văn Tám X-19 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 Hai cuộn cảm L1 và L2 mắc nối tiếp nên điện cảm của toàn mạch là L = L1 
+ L2 + 2M với M là hổ cảm. 
 Từ điều kiện: Z1 + Z2 + Z3 = 0 tại tần số cộng hưởng với 
 Z1+Z2=Zl=jω0L 
 Ta cũng có thể dùng mạch cực thu chung như hình 10.23 
Trương Văn Tám X-20 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
10.3 DAO ÐỘNG THẠCH ANH (crystal oscillators) 
 10.3.1 Thạch anh 
 Tinh thể thạch anh (quaRtz crytal) là loại đá trong mờ trong thiên nhiên, 
chính là dioxyt silicium (SiO2). 
 Tinh thể thạch anh dùng trong mạch dao động là một lát mỏng được cắt ra 
từ tinh thể. Tùy theo mặt cắt mà lát thạch anh có đặc tính khác nhau. Lát thạch anh có 
diện tích từ nhỏ hơn 1cm2 đến vài cm2 được mài rất mỏng, phẳng (vài mm) và 2 mặt thật 
song song với nhau. Hai mặt này được mạ kim loại và nối chân ra ngoài để dễ sử dụng. 
 Ðặc tính của tinh thể thạch anh là tính áp điện (piezoelectric effect) theo đó 
khi ta áp một lực vào 2 mặt của lát thạch anh (nén hoặc kéo dãn) thì sẽ xuất hiện một điện 
thế xoay chiều giữa 2 mặt. Ngược lại dưới tác dụng của một điện thế xoay chiều, lát 
thạch anh sẽ rung ở một tần số không đổi và như vậy tạo ra một điện thế xoay chiều có 
tần số không đổi. Tần số rung động của lát thạch anh tùy thuộc vào kích thước của nó đặc 
biệt là độ dày mặt cắt. Khi nhiệt độ thay đổi, tần số rung động của thạch anh cũng thay 
đổi theo nhưng vẫn có độ ổn định tốt hơn rất nhiều so với các mạch dao động không dùng 
thạch anh (tần số dao động gần như chỉ tùy thuộc vào thạch anh mà không lệ thuộc mạch 
ngoài). 
 Mạch tương đương của thạch anh như hình 10.25 
 Tinh thể thạch anh cộng hưởng ở hai tần số khác nhau: 
Trương Văn Tám X-21 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 Ta có thể dùng thạch anh để thay thế mạch nối tiếp LC, mạch sẽ dao động ở tần 
số fS. Còn nếu thay thế mạch song song LC, mạch sẽ dao động ở tần số fp (hoặc fop). Do 
thạch anh có điện cảm LS lớn, điện dung nối tiếp rất nhỏ nên thạch anh sẽ quyết định tần 
số dao động của mạch; linh kiện bên ngoài không làm thay đổi nhiều tần số dao động 
(dưới 1/1000). Thường người ta chế tạo các thạch anh có tần số dao động từ 100khz trở 
lên, tần số càng thấp càng khó chế tạo. 
Trương Văn Tám X-22 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 10.3.2 Dao động thạch anh: 
 Dao động dùng thạch anh như mạch cộng hưởng nối tiếp còn gọi là mạch 
dao động Pierce (Pierce crystal oscillator). Dạng tổng quát như sau: 
 Ta thấy dạng mạch giống như mạch dao động clapp nhưng thay cuộn dây và tụ 
điện nối tiếp bằng thạch anh. Dao động Pierce là loại dao động thông dụng nhất của thạch 
anh. 
 Hình 10.29 là loại mạch dao động Pierce dùng rất ít linh kiện. Thạch anh nằm trên 
đường hồi tiếp từ cực thoát về cực cổng. 
 Trong đó C1 = CdS; C2 = CgS tụ liên cực của FET. 
 Do C1 và C2 rất nhỏ nên tần số dao động của mạch: 
 và thạch anh được dùng như mạch cộng hưởng song song. 
Trương Văn Tám X-23 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 Thực tế người ta mắc thêm một tụ tinh chỉnh CM (Trimmer) như hình 10.29 
và có tác động giảm biến dạng của tín hiệu dao động. 
 Ta có thể dùng mạch hình 10.30 với C1 và C2 mắc bên ngoài. 
 Trường hợp này ta thấy thạch anh được dùng như một mạch cộng hưởng 
nối tiếp 
10.4 DAO ÐỘNG KHÔNG SIN 
 10.4.1 Dao động tích thoát dùng OP-AMP (op-amp relaxation oscillator) 
 Ðây là mạch tạo ra sóng vuông còn gọi là mạch dao động đa hài phi ổn 
(astable mutivibrator). Hình 10.31 mô tả dạng mạch căn bản dùng op-amp 
 Ta thấy dạng mạch giống như mạch so sánh đảo có hồi tiếp dương với điện thế 
so sánh vi được thay bằng tụ C. 
Trương Văn Tám X-24 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 Ðiện thế thềm trên VUTP=β.(+VSAT)>0 
 Ðiện thế thềm dưới VLTP=β.(-VSAT)<0 
 Giả sử khi mở điện v0 = +VSAT, tụ C nạp điện, điện thế hai đầu tụ tăng dần, 
khi VC (điện thế ngõ vào -) lớn hơn vf = VUTP (điện thế ngõ vào +) ngõ ra đổi trạng thái 
thành -VSAT và vf bây giờ là: vf = VLTP = β.(-VSAT). Tụ C bắt đầu phóng điện qua R1, khi 
VC = 0 tụ C nạp điện thế âm đến trị số VLTP thì mạch lại đổi trạng thái (v0 thành +VSAT). 
Hiện tượng trên cứ tiếp tục tạo ra ở ngõ ra một dạng sóng vuông với đỉnh dương là +VSAT 
và đỉnh âm là -VSAT. Thời gian nạp điện và phóng điện của tụ C là chu kỳ của mạch dao 
động. 
 Do tụ C nạp điện và phóng điện đều qua điện trở R1 nên thời gian nạp điện 
bằng thời gian phóng điện. 
 Khi C nạp điện, điện thê 2 đầu tụ là: 
Trương Văn Tám X-25 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 Thực tế |+VSAT| có thể khác |-VSAT| nên để được sóng vuông đối xứng, có thể sử 
dụng mạch như hình 10.33 
 Trong các mạch hình trên ở ngõ ra ta được sóng vuông đều (t1 = t2). Muốn 
t1 ≠ t2 ta có thể thế R2 bằng mạch 
Trương Văn Tám X-26 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
10.4.2 Tạo sóng vuông, tam giác và răng cưa với mạch dao động đa hài: 
 Dạng tín hiệu ra của mạch dao động tích thoát có thể thay đổi nếu ta thay 
đổi các thành phần của hệ thống hồi tiếp âm. 
 a. Tạo sóng tam giác: 
 Một cầu chỉnh lưu và JFET được đưa vào hệ thống hồi tiếp âm như hình 
10.35. Ðể ý là điện thế tại cực thoát D của JFET luôn dương hơn cực nguồn S (bất chấp 
trạng thái của ngỏ ra V0). JFET như vậy hoạt động như một nguồn dòng điện và trị số 
của nguồn này tùy thuộc JFET và R1 khi VDS lớn hơn 3v. Thí dụ với JFET 2N4221, ta 
có: 
 - Giả sử v0 = +VSAT thì D1, D2 dẫn. Dòng điện qua D1, JFET, D2 nạp vào tụ 
C từ trị 
số 
 - Khi vC = VUTP, v0 đổi trạng thái thành -VSAT; D3, D4 dẫn, tụ C phóng điện 
cho đến hết và nạp điện thế âm đến VLTP trong thời gian tn. Sau đó hiện tượng lại tiếp tục. 
Trương Văn Tám X-27 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 Nếu 4 diode đồng nhất thì ta có thời gian nạp điện bằng thời gian phóng 
điện, tức tp = tn, và chu kỳ dao động T = tp + t= = 2tp
 Như vậy ở ngõ ra ta có sóng vuông và ở ngõ vào trừ ta có sóng tam giác. 
 b. Thay đổi độ dốc của sóng tam giác 
 Ðể thay đổi độ dốc của sóng tam giác ta phải thay đổi tp và tn (nếu tp ≠ tn ta 
có sóng tam giác không đều). Muốn vậy ta tạo dòng nạp và dòng phóng khác nhau. 
 Gọi dòng phóng là In và dòng nạp là Ip, ta có: 
 Mạch minh họa như hình 10.37 
 c. Tạo sóng răng cưa: 
 Ðể tạo sóng răng cưa ta tìm cách giảm thật nhỏ thời gian phóng điện. Có 
thể dùng mạch như hình 10.38 
Trương Văn Tám X-28 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 - Thời gian C phóng điện qua Dn rất nhỏ (vài chục micro giây). 
 - Chu kỳ dao động T = tp + tn ≠ tp
10.4.3 Tạo sóng tam giác từ mạch so sánh và tích phân: 
 Ta xem mạch tích phân sau đây: 
 Giả sử ở thời điểm t = 0, SW ở vị trí 1 (Ei = 15v) dòng điện qua R là: 
 . 
 Dòng điện này sẽ nạp vào tụ C để tạo ra v0 (giảm dần) 
Trương Văn Tám X-29 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 Giả sử khi v0 = VLTP ta chuyển SW sang vị trí 2, tụ C sẽ phóng điện và nạp 
theo chiều ngược lại để tạo ra v0 (dương dần). 
 Khi v0 = VUTP ta chuyển SW sang vị trí 1. Mạch tiếp tục hoạt động như 
trước. 
 Ðể tự động bộ giao hoán và tạo dòng hằng cho tụ điện của mạch tích phân, 
người ta có thể dùng một mạch so sánh và mạch tích phân ghép với nhau; xong lấy ngõ ra 
của mạch tích phân làm điện thế điều khiển cho mạch so sánh. Toàn bộ mạch có dạng 
như hình 10.41 
 Ðể phân giải mạch ta chú ý là khi ngõ ra của mạch so sánh bảo hòa dương 
(+VSAT) thì v0 = VZ + 0.7v = V0 > 0. Còn khi bảo hòa âm v0= -(VZ+0.7v) = -V0 < 0. 
Trương Văn Tám X-30 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 Ðiện thế đỉnh - đỉnh của tam giác: 
 Chú ý là nếu VR = 0 thì Vmax = -Vmin
 Xác định tần sô: 
+ Khi VS ≠ 0 
 Khi v0 = -V0 (đường tiến) thì ta có: 
Trương Văn Tám X-31 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 10.4.4 Tạo sóng tam giác đơn cực: 
 Ta xem lại mạch tạo sóng tam giác khi VR = 0 
 Và khi VS = 0 → tp = tn
 Ðể tạo sóng tam giác đơn cực (giả sử dương) ta mắc thêm một diode nối tiếp với 
R1 như hình 10.43a 
 Khi v0 = -V0: diode D dẫn 
 Khi v0 = +V0: diode D ngưng 
Trương Văn Tám X-32 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
 Muốn tạo sóng tam giác đơn cực âm ta chỉ cần đổi chiều của diode D. Tần 
số dao động không thay đổi. 
 10.4.5 Tạo sóng răng cưa: 
 Như phần trước, để tạo sóng răng cưa, ta giảm nhỏ T2. Muốn vậy, ta tạo 
điều kiện cho tụ C của mạch tích phân phóng điện nhanh. Ta có thể dùng mạch như hình 
10.44. Do Ei âm, khi mở điện tụ C nạp tạo v(t) dương (tích phân đảo) tăng dần từ 0v. Lúc 
này do Vref > 0 và lớn hơn v(t) nên v0 ở trạng thái -VSAT ( diode D và transistor Q ngưng 
không ảnh hưởng đến mạch tích phân. Tín hiệu răng cưa tăng dần, khi Vc = Vref mạch so 
sánh đổi trạng thái và v0 thành +VSAT làm cho D và Q dẫn bảo hòa. Tụ C phóng nhanh 
qua Q kéo v(t) xuống 0v. Mạch so sánh lại đổi trạng thái... 
Trương Văn Tám X-33 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
Trương Văn Tám X-34 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
BÀI TẬP CUỐI CHƯƠNG X 
Bài 1: Cho mạch dao động dịch pha RC như sau: 
 1. Chứng minh rằng tần số dao dộng cho bởi 
 2.Tìm giá trị của R’ 
Bài 2: Cho mạch điện: 
Trương Văn Tám X-35 Mạch Điện Tử 
Chương 10: Mạch dao động 
Bài 3: Cho mạch điện: 
 D1, D2 cấu tạo bằng Si có điện thế Zener lần lượt là VZ1 và VZ2
 1. Chứng minh rằng độ rộng của xung dương của v0 cho bởi: 
 2. Chứng minh rằng độ rộng của xung âm của v0 cho bởi: 
 3. Nếu VZ1 > VZ2 thì T1 lớn hơn hay nhỏ hơn T2. Giải thích. 
 4. Tìm tần số f của mạch dao động khi VZ1 = VZ2 = VZ 
Bài 4: Trong mạch điện bài 3 thay R bởi mạch sau: 
 1. Giải thích hoạt động của mạch (JFET hoạt động ở vùng ID bảo hòa). 
 2. Nếu dùng JFET 2N4869 có đặc điểm khi ID bảo hòa: 
 VGS =-1V, ID = 3mA 
 VGS =-2V, ID = 1mA 
 Trong điều kiện khi op-amp bảo hòa |v0| =20v; R1 =R2. Ðể dòng nạp của tụ 
là 3mA, dòng phóng là 1mA và cho chu kỳ T=1ms thì RS1, RS2, C phải bằng bao nhiêu. 
Trương Văn Tám X-36 Mạch Điện Tử