Giáo trình Triết học Mác-Leenin - Chương 11. Quan điểm của triết học Mác - Lênin về con người và vấn đề xây dựng con người Việt Nam hiện nay

am hiện nay
2Mục tiêu chương 11 
- Hiểu được vấn đề bản chất con người
- Nắm được sự tha hóa của c/người trong các 
xã hội khác nhau, vấn đề g/phóng c/người
- Thấy được vai trò quyết định của nguồn lực 
con người và việc xây dựng nguồn lực con 
người ở Việt Nam hiện nay
3Nội dung chương 11
I. Một số quan điểm triết học ngoài mácxít về con 
người
II. Quan điểm triết học Mác-Lênin về con người
III. Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người trong sự 
nghiệp cách mạng do Đảng Cộng sản Việt Nam 
lãnh đạo
IV. Vấn đề xây dựng con người Việt Nam giai đoạn 
hiện nay
4Thực hiện 
Các vấn đề giảng trên lớp
- T/tưởng HCM về con người trong sự nghiệp c.mạng do 
ĐCSVN lãnh đạo
- Nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về con người
- Vấn đề xây dựng con người Việt Nam giai đoạn hiện nay
Các vấn đề tự học
1. Một số quan điểm triết học phi mácxít về con người
2. Quan điểm của triết học Mác-Lênin về con người
3. Sự tương đồng và khác biệt trong quan niệm về nhân tố con 
người ở các chế độ xã hội khác nhau
4. Vai trò nguồn lực con người trong nền kinh tế tri thức
5. Vấn đề xây dựng nguồn lực con người Việt Nam hiện nay
5I. Một số quan điểm triết học ngoài 
mácxít về con người (tr.511)
1. Quan điểm về con người trong triết học 
phương Đông (ví dụ trong Tam giáo)
2. Quan điểm về con người trong triết học 
phương Tây 
61. Quan điểm về con người trong triết 
học phương Đông (tr.511)
 Học thuyết chứa đựng những quan điểm bàn về 
con người trong triết học phương Đông có nhiều. 
Đó là Nho gia, Mặc gia, Đạo gia, Dương gia, Pháp 
gia, Âm dương gia, Bàlamôn giáo, Phật giáo, Ấn Độ 
giáo, Hồi giáo... 
 Vì hướng về những học thuyết có ảnh hưởng trực 
tiếp tới tư tưởng cổ đại Việt Nam, nên chỉ kể đến 
học thuyết có mặt suốt cả quá trình lịch sử lâu dài, 
gần gũi là Nho giáo, Phật giáo và Đạo giáo 
7 Tam giáo đề cập đến mối quan hệ giữa con 
người và tự nhiên; giữa con người và con 
người; giữa con người và xã hội. Tam giáo 
cũng nói tới các vấn đề nhận thức của con 
người, các hình thái tư duy của con người, 
sự sống chết của con người, xã hội con 
người, nguồn gốc và bản chất con người, 
đạo người... 
Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo = Tam giáo 
8 Nhưng vấn đề quan hệ giữa con người với con 
người, giữa con người với xã hội là vấn đề có tầm 
quan trọng hàng đầu trong quan niệm của Tam 
giáo về con người. Đặc biệt là vấn đề nguồn gốc 
và bản chất; bản tính và đạo đức con người là 
những vấn đề có tầm quan trọng trong triết học 
Tam giáo. Bởi đó không những được coi là điều 
kiện để xây dựng con người, mà còn là điều kiện 
để xây dựng xã hội lý tưởng, điều kiện để giải 
phóng con người 
9- Nguồn gốc con người trong Tamgiáo
 Quan điểm Đạo giáo (tr.)
 Quan điểm Nho giáo (tr. 513)
 Quan điểm Phật giáo (tr. 512)
10
+ Quan điểm Đạo giáo (tr.)
11
+ Quan điểm Nho giáo (tr.513)
12
+ Quan điểm Phật giáo (tr.512)
con người là nguyên 
Nhân của chính mình: 
con người quá khứ là 
nguyên nhân của con 
người hiện tại, con người 
hiện tại là nguyên nhân của con người tương 
lai (thuyết nhân duyên)
13
 Trong quá trình phát triển, Đạo giáo, Nho giáo, 
Phật giáo ảnh hưởng lẫn nhau, tiếp thu ở nhau 
những điểm tương tự với mình và có lợi cho mình, 
như một số nét về đạo đức và nhân sinh
 Nhưng quan điểm về nguồn gốc con người ở mỗi 
một học thuyết đều bảo đảm được tính chất độc 
lập và nguyên vẹn. Nói đến vấn đề này, ở Nho 
giáo ta thấy có hai loại người, một loại cho "ngũ 
hành" và "khí" sinh ra con người; ở Đạo giao là 
"đạo", là "vô"; còn ở Phật giáo thì nguồn gốc đó 
lại là "luật nhân quả", là "nghiệp"
14
- Bản chất con người trong Tam giáo
+ Đạo gia xem con người là một bộ phận của tự 
nhiên, có những điểm khác với các bộ phận khác 
của tự nhiên
+ Phật giáo không coi con người là một thực tại 
khách quan, vì cho rằng nó là "vô thường" (luôn 
biến đổi, không có dạng ổn định), "vô ngã" 
(không có bản thân mình), là "giả tướng" (thực 
thể giả tạm, không thực), không thừa nhận thế 
giới loài người có tính chất riêng biệt, vì cho 
chúng sinh có thể sống chết theo sáu con đường, 
trong đó có con đường súc sinh, con đường của
15
con đường của loài vật. Song Phật giáo thừa nhận 
con người khác con vật ở chỗ có "tâm" và "thức". 
Tuy vậy, "tâm" đó chỉ là một cái gì huyền bí, 
không sinh ra từ bất cứ một cái gì nhưng lại là 
nguồn gốc của mọi cái, nguồn gốc của thế giới và 
vạn vật, và "thức" đó chỉ là sự giác ngộ về tâm 
linh, giác ngộ về sự phát triển huyền bí mà được 
gọi là của con người
+ Nho gia tìm bản chất con người ở phương diện 
đạo đức, chỉ ra sự khác nhau giữa con người và 
con vật là ở "thiện đoan“, về sau ở lao động 
16
- Bản tính con người trong Tam giáo
Thực chất vấn đề bản tính người là tư tưởng và tình 
cảm của con người là gì? Do trời cho, do hoàn 
cảnh tạo nên, hay do hoạt động của con người mà 
ra? Tư tưởng và tình cảm đó mang tính chất gì? Có 
phù hợp với yêu cầu của giai cấp thống trị không? 
Có cần phải cải tạo không? Và ai thì có thể cải tạo 
được? Song tính người là thiện hay ác vẫn được 
xem là nội dung chủ yếu của sự tranh luận trong 
lịch sử
17
+ Quan điểm Nho giáo
* Cáo Tử cho rằng tính của con người ta vốn không 
thiện, không ác; thiện hay ác là do hoàn cảnh, do 
giáo dục gây nên
* Vương Phu Chi cho rằng tính người là do học tập 
mà thành. Đái Chấn cũng cho rằng tính người ta 
sinh ra rồi mới có. Không những thế, Đái Chấn đã 
mở rộng tính ra cả ba mặt: dục vọng (dục), tình 
cảm (tình) và tri thức (tri), trong đó, "dục" là nhu 
cầu tự nhiên của con người cần phải thỏa mãn; và 
"tình", "tri" là đặc điểm riêng của con người mà 
con vật không thể có
18
+ Quan điểm Phật giáo
* Con người có hai loại tính: a) tính phật (có khi chỉ 
gọi là "tính") là tính giác ngộ về lẽ "không", "hư", 
về thế giới "chân như" về cõi "niết bàn" không sinh 
không diệt. b) tính tính trần tục (có khi gọi là 
"tình") là tính tham, sân, si; có sinh ra và diệt đi 
và là nguồn gốc của nỗi khổ luân hồi
* Chủ trương của Phật giáo là con người phải khắc 
phục tính trần tục và bồi dưỡng tính phật để đạt 
tới chỗ siêu thoát. Quan điểm này đề cao con 
người (con người ai cũng có tính phật), quan tâm 
đến đời sống của con người (tìm nguồn gốc khổ 
đau của con người)
19
- Đạo đức con người trong Tam giáo
Đạo người (đạo đức), theo nghĩa rộng là một 
hệ thống những quan hệ giữa cá nhân với 
gia đình, với xã hội, với đất nước, với giống 
nòi ... là những quy tắc, những trách nhiệm 
mà con người phải theo để xứng đáng với 
gia đình, xã hội, quê hương đất nước và tổ 
quốc, giống nòi mình
20
+ Quan điểm Nho giáo
* Khổng Tử: vấn đề đầu tiên của đạo người là "chính 
danh định phận", con người phải biết danh, phận 
của mình, kg được phép vượt quá thân phận của 
mình
* Đổng Trọng Thư cực đoan hóa quan điểm trên và 
nêu lý thuyết "tam cương", "ngũ thường", và lý 
thuyết này trở thành đạo lý làm người cao nhất 
của Nho giáo 
* Mạnh Tử án lợi, đối lập lợi với nghĩa, chủ trương 
đạo phải trau dồi nghĩa và vứt bỏ lợi
21
Với ba nguyên tắc trên, đạo lý làm người của 
Nho giáo đã ràng buộc con người từ mọi 
phía, đã hướng mọi suy nghĩ, nói năng, 
hành động và thái độ của con người vào lễ 
giáo phong kiến, đã trở thành một công cụ 
áp bức nhiều lúc rất đắc lực của giai cấp 
phong kiến phương Đông
22
+ Quan điểm Đạo giáo
Đứng trên lập trường của kẻ thống trị suy tàn, 
Đạo gia bất mãn với hiện thực trước mắt và 
căm thù đạo làm người của Nho gia gắn liền 
với hiện thực đó. Từng là kẻ thống trị, họ 
biết dù có che đậy đến đâu, đạo người 
chẳng qua cũng chỉ là thủ đoạn của sự 
thống trị
23
Đạo gia xây dựng đạo người trên hai phương diện quan hệ 
chính trị và sinh hoạt cá nhân
+ xây dựng đạo người "vô vi", nghĩa là cứ để cho xã hội tự 
do phát triển, không cần sự điều khiển của nhà nước, của 
tổ chức xã hội và của con người; trong quan hệ người-
người chủ truơng "bất tranh", không tranh giành với ai
+ xuất phát từ quan niệm người và vật không có gì phân 
biệt, sống và chết không có gì phân biệt, thọ và yểu không 
có gì phân biệt, giàu và nghèo không có gì phân biệt, 
Trang Tử cho rằng con người cần có tự do, cần phải sống 
sao cho ngủ không nằm mộng, thức không lo phiền, sống 
không gì vui, chết cũng không có gì không vui 
24
+ Quan điểm Phật giáo
* Phật giáo đại thừa cho "tâm thức" và "ngoại giới" 
tức là thế giới tinh thần và thế giới vật chất 
(trong đó bao gồm cả thể xác con người) đều là 
"không“
* Phật giáo tiểu thừa cho đó là "hữu", là có thực
* Nhưng cả hai đều thừa nhận con người có cuộc 
đời trần thế và đều cho rằng, con người sống cần 
phải tu luyện sao cho lên được cõi niết bàn, một 
thế giới không còn đau khổ và sinh diệt 
25
2. Quan điểm về con người trong triết 
học phương Tây (tr.514)
- Thời cổ đại. (trong triết học duy vật Hy Lạp 
cổ đại Empêđôclơ, Lơxíp, Đêmôcrít v.v); 
(trong triết học duy tâm Hy Lạp cổ đại 
Xôcrát và Platôn v.v); trong triết học Arítxtốt
- Thời Trung cổ. Quan điểm về con người của 
Cơ đốc giáo; của Tômát Đacanh
- Thời Phục hưng và Cận đại
- Thời Hiện đại
26
- Con người trong triết học phương 
Tây Cổ đại (tr.514)
27
Hy Lạp cổ đại
* Thần thoại Hy Lạp là một kho tàng vô cùng phong phú chứa 
đựng những quan niệm của con người đối với bản thân 
mình, giải thích về mối quan hệ của mình với thế giới xung 
quanh, về những mơ ước và khát vọng đối với cuộc sống, 
về những đau khổ và niềm vui, những thăng trầm và vinh 
nhục trong cuộc đấu tranh để tồn tại và phát triển 
* Triết học Hy Lạp tuy bàn nhiều đến giới tự nhiên, nhưng 
cũng đánh dấu một bước ngoặt nhân bản hóa độc đáo. 
Triết học Hy Lạp đã phản ánh những mặt mạnh và yếu, 
những thành tựu và hạn chế, sự phồn vinh và sự suy sụp 
của nền văn minh ấy
Có thể nói, vấn đề con người cũng đã được triết học Hy Lạp 
cày xới lên cả về bề rộng lẫn bề sâu, đến nỗi "sau này triết 
học chỉ có tiếp tục cái công việc mà Hêraclit và Arixtốt đã 
bắt đầu"
28
- Con người trong triết học phương 
Tây Trung cổ (tr.516)
29
Những mầm mống của thứ tôn giáo mới đã xuất hiện ở các 
dân tộc bị đế quốc La Mã chinh phục, với lòng mong mỏi có 
một vị thần cứu thế đến cứu vớt cho loài người và xác lập 
vương quốc thần thánh trên trái đất. Từ một phong trào 
của những người nghèo khổ bị áp bức, không có quyền 
hành, Cơ đốc giáo đã dần dần được hình thành và trở 
thành quốc giáo của đế quốc La Mã. Khi xã hội phong kiến 
đã thay thế xã hội nô lệ, giai cấp phong kiến lại tiếp tục sử 
dụng cơ đốc giáo như một vũ khí tinh thần mạnh mẽ để trói 
buộc quần chúng bị áp bức, và cơ đốc giáo đã chi phối toàn 
bộ đời sống văn hóa tinh thần của châu Âu suốt trên mười 
thế kỷ của thời Trung cổ
30
* Vấn đề trung tâm của thần học Cơ đốc giáo là vấn đề Chúa 
Trời
* hệ thống những quan điểm triết học mới về con người, về 
sự sáng thế của Chúa Trời, về tội tổ tông của con người và 
sự chuộc tội, về sự chăn dắt của Chúa đối với con người, 
sự phục sinh sau khi chết ở thế giới bên kia,... 
* Ôguyxtanh: Chúa Trời đã sáng tạo ra thế giới tự nhiên và 
con người; Chúa định đoạt số phận con người, có thể ban 
phước lành hoặc trừng phạt con người tùy theo ý Chúa; từ 
đây, con người hoàn toàn phụ thuộc vào lực lượng siêu 
nhiên (Chúa), phải phục tùng tuyệt đối những tiêu chuẩn 
do Chúa đặt ra, phải trung thành và tin vô điều kiện vào 
Chúa. Con người thường nghĩ rằng mình hành động theo 
nguyện vọng và sự hiểu biết của mình, nhưng thực ra nó 
chỉ làm những gì đã được Chúa quy định từ trước
31
- Con người trong triết học phương 
Tây Phục hưng & Cận đại (tr.517)
32
Do yêu cầu phát triển của xã hội, một loạt các nhà 
tư tưởng và bác học ở thời kỳ Phục hưng đã 
dũng cảm đứng dậy đấu tranh chống lại sự 
chuyên chế về tinh thần của Giáo hội, bóc trần 
các học thuyết tôn giáo hoang đường, phê phán 
thần học và chủ nghĩa kinh viện nhằm giải phóng 
tư tưởng loài người thoát khỏ những xiềng xích 
Trung cổ, dọn đường cho khoa học và giáo dục 
phát triển
33
* Lêôna đơ Vanhxi, Côpecnic, Brunô... đã làm cuộc 
"cách mạng trong bầu trời" để chuẩn bị cho một 
cuộc cách mạng trong các quan hệ trần gian, 
quan hệ xã hội. Tômat Munxe, Tômat Morơ, 
Tômađô Campanela ... đã hướng con người 
chống lại "cái giang sơn nhà trời", không đi tìm 
cái thiên đường tưởng tượng sau khi chết mà là 
cái thiên đường hiện thực trên trái đất với những 
quan niệm không tưởng về chủ nghĩa xã hội 
34
* giải thích về con người và khẳng định tự 
do, phẩm giá của cá nhân con người trên 
cơ sở của sự tồn tại trần thế đã trở thành 
vấn đề chú ý trung tâm của các nhà tư 
tưởng tiên tiến thời kỳ này và chủ nghĩa 
nhân đạo (coi trọng con người) đã trở 
thành nội dung của trào lưu văn học mới 
35
- Con người trong triết học phương 
Tây thời Hiện đại (tr.519)
36
II. Quan điểm triết học Mác-Lênin về 
con người (tr.520)
1. Quan điểm triết học 
Mác-Lênin về bản chất 
con người
2. Quan điểm triết học 
Mác-Lênin về giải 
phóng con người
37
Các nhà triết học tư sản thường vin vào chỗ chủ 
nghĩa Mác-Lênin không có bộ phận nào chuyên 
nghiên cứu về con người để phủ nhận vấn đề con 
người của chủ nghĩa Mác-Lênin. Họ cho rằng chủ 
nghĩa đó chỉ bàn đến kinh tế và chính trị, mà bỏ 
rơi con người, nhất là chủ nghĩa đó chủ trương 
đấu tranh giai cấp, bạo lực, chuyên chính... Cũng 
có người cho rằng chủ nghĩa Mác-Lênin chỉ bàn 
đến vấn đề con người ở giai đoạn sơ khởi, vào thời 
kỳ Mác "còn trẻ", chứ sau này là một học thuyết 
"phi nhân", nói nhiều đến tính quyết định của 
những quy luật khách quan
38
Trong ba bộ phận cấu thành chủ nghĩa Mác không có bộ 
phận chuyên nghiên cứu con người. Song mục đích cuối 
cùng của chủ nghĩa Mác là giải phóng con người thì vấn đề 
con người được xem xét từ những góc độ khác nhau trong 
ba bộ phận hợp thành chủ nghĩa Mác. Triết học nghiên 
cứu quy luật chung nhất của tự nhiên và xã hội, giúp hiểu 
được cái bản chất nhất trong mối quan hệ tự nhiên-xã hội-
con người; kinh tế chính trị giải phẫu cái xã hội đã mang 
lại nhiều thảm họa cho con người để tìm ra quy luật diệt 
vong của nó và chủ nghĩa xã hội khoa học chỉ ra những 
con đường và biện pháp khoa học để giải phóng con 
người. Như vậy, vấn đề con người của chủ nghĩa Mác là 
một hệ thống khoa học về nội dung, lôgíc về kết cấu
39
Các nhà sáng lập ra chủ nghĩa Mác-Lênin không xem 
xét vấn đề bản chất con người một cách cô lập và 
phiến diện như thế mà đặt nó vào trong mối quan 
hệ với tự nhiên, xã hội và con người. Ba mặt này 
được nối với nhau bằng những quan hệ chặt chẽ, 
trong đó chủ yếu là mối quan hệ giữa con người 
với tự nhiên, con người với xã hội
Đây là một thể hoàn chỉnh hợp thành thế giới của 
con người, trong đó con người vừa là điểm xuất 
phát, vừa là khâu trung gian của những mối quan 
hệ ấy, bởi thiếu nó thì tất cả những mối quan hệ 
trên sẽ thành vô nghĩa.
40
1. Quan điểm triết học Mác-Lênin về 
bản chất con người (tr.520)
- Con người là thực thể sinh vật-xã hội (Bản 
thảo kinh tế-triết học năm 1844)
- Bản chất con người là tổng hòa các mối 
quan hệ xã hội (Luận cương về Phoiơbắc)
- Con người vừa là chủ thể, vừa là sản phẩm 
của lịch sử
- Con người xã hội là con người có nhân cách
41
- Con người là thực thể sinh vật-xã hội 
(tr.520)
(Bản thảo kinh tế-triết học năm 1844)
42
- Bản chất con người là tổng hòa các 
mối quan hệ xã hội (tr.524)
(Luận cương về Phoiơbắc)
43
- Con người vừa là chủ thể, vừa là sản 
phẩm của lịch sử (tr.521)
44
- Con người xã hội là con người có 
nhân cách (tr.)
45
2. Quan điểm triết học Mác-Lênin về 
giải phóng con người (tr.525)
- Vị trí vấn đề giải phóng con người trong triết 
học Mác-Lênin
- Thực chất quan điểm giải phóng con người 
trong triết học Mác-Lênin
- Quan điểm triết học Mác về phương thức và 
lực lượng thực hiện việc giải phóng con người
46
- Thực chất quan điểm giải phóng con 
người trong triết học Mác-Lênin (tr.)
47
- Quan điểm triết học Mác về phương 
thức và lực lượng thực hiện việc giải 
phóng con người (tr.)
+
48
III. Tư tưởng Hồ Chí Minh về con 
người trong sự nghiệp cách mạng do 
ĐCSVN lãnh đạo (tr.)
1. Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về 
con người
2. Nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh 
về con người
49
1. Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí 
Minh về con người (tr.)
- Nhu cầu khách quan của lịch sử-xã hội
- Văn hoá và truyền thống của người Việt Nam
- Tinh hoa văn hoá của nhân loại
50
2. Nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ 
Chí Minh về con người (tr.)
- Tư tưởng về giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, 
giải phóng nhân dân lao động là tư tưởng về sự kết 
hợp giữa giai cấp với dân tộc, dân tộc với quốc tế, 
độc lập dân tộc với chủ nghĩa xã hội
- Tư tưởng về con người vừa là mục tiêu, vừa là động 
lực của cách mạng; là tư tưởng về sự nghiệp, thành 
quả cách mạng của dân, do dân, vì dân
- Tư tưởng về con người là tư tưởng về phát triển con 
người toàn diện, tức là quá trình làm phát triển 
hoàn toàn những năng lực sẵn có của con người
51
- Tư tưởng Hồ Chí Minh về giải phóng 
dân tộc, giải phóng giai cấp, giải 
phóng nhân dân lao động (tr.)
+ Độc lập, tự do là quyền bất khả xâm phạm 
của tất cả các dân tộc
+ Giải phóng dân tộc trước hết phải do chính 
các dân tộc thực hiện
+ Giải phóng dân tộc phải gắn liền với giải 
phóng giai cấp, giải phóng nhân dân lao 
động
52
- Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người 
vừa là mục tiêu, vừa là động lực của 
cách mạng  (tr.)
+ Độc lập, tự do gắn với xã hội của dân, vì dân
+ Quyền dân chủ của nhân dân
+ Giải phóng con người bằng cuộc cách mạng 
xã hội chủ nghĩa
+ Trách nhiệm, công việc; chính quyền, đoàn 
thể, quyền hành của dân
53
- Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người là 
tư tưởng về phát triển con người toàn 
diện (tr.)
+ Xây dựng con người phát triển toàn diện, tức là 
quá trình làm phát triển hoàn toàn những năng lực 
sẵn có của con người
+ Tiêu chuẩn cơ bản hàng đầu của con người toàn 
diện là đức và tài, trong đó đức là gốc
+ Nguyên tắc xây dựng con người toàn diện là tu 
dưỡng, rèn luyện trong hoạt động thực tiễn, thực 
hiện đồng bộ quá trình giáo dục và tự giáo dục
54
IV. Vấn đề xây dựng con người Việt 
Nam hiện nay (tr.)
1. Con người Việt Nam trong lịch sử
2. Con người Việt Nam trong giai đoạn hiện 
nay
55
1. Con người Việt Nam trong lịch sử 
(tr.)
- Điều kiện lịch sử hình thành con người VN
- Mặt tích cực, mặt hạn chế của con người VN
+ Mặt tích cực
+ Mặt hạn chế
56
2. Con người Việt Nam trong giai đoạn 
hiện nay (tr.)
- Cách mạng Việt Nam giai đoạn hiện nay và 
những vấn đề đặt ra đối với con người Việt 
Nam
- Xây dựng con người Việt Nam đáp ứng yêu 
cầu của giai đoạn cách mạng hiện nay 
57
- Xây dựng con người Việt Nam đáp 
ứng yêu cầu của giai đoạn cách 
mạng hiện nay (tr.)
58
- Cách mạng Việt Nam giai đoạn hiện 
nay và những vấn đề đặt ra đối với 
con người Việt Nam (tr.)
+
+
59
Câu hỏi
1. Quan điểm triết học Mác-Lênin về bản chất con 
người. So sánh với các quan điểm trước C.Mác?
2. Quan điểm triết học Mác-Lênin về giải phóng con 
người?
3. Vấn đề con người trong tư tưởng Hồ Chí Minh?
4. Xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện-
nhìn từ góc độ triết học?
5. Tính nhân văn trong thực tiễn xây dựng con người 
Việt Nam trong bối cảnh hiện nay? 
60
Tài liệu
Giáo trình: từ tr.511 đến tr.554
Tài liệu tham khảo:
C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập. Nxb. Chính trị quốc gia, Hà 
Nội, 2004; các tập 1, 2, 3, 19, 20, 21, 27, 34, 42
Hồ Chí Minh: Toàn tập. Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000, 
các tập 4, 5, 6, 8, 10
Thành Duy: Tư tưởng Hồ Chí Minh với sự nghiệp xây dựng con 
người Việt Nam phát triển toàn diện. Nxb. Chính trị quốc 
gia, Hà Nội, 2002
Bùi Bá Linh: Quan niệm của Mác-Ăngghen về con người và sự 
nghiệp giải phóng con người. Nxb. Chính trị quốc gia, Hà 
Nội, 2003
Vũ Minh Tâm (chủ biên): Tư tưởng triết học về con người. 
Nxb. Giáo dục, Hà Nội, 1996
61
Hết chương 11 & hết chương trình
Chúc các bạn 
thành công 
trong mọi 
lĩnh vực 
của cuộc sống!