Giáo trình Vẽ điện - Nghề: Điện tử công nghiệp - Lê Văn Hiền (Trình độ trung cấp)

 thức tự giác trong học tập 	 
3.1. Khái niệm.
Sơ đồ nguyên lý
Sơ đồ nguyên lý là loại sơ đồ trình bày nguyên lý vận hành của mạch điện, mạng điện. Nó giải thích, giúp người thợ hiểu biết sự vận hành của mạch điện, mạng điện. Nói cách khác, sơ đồ nguyên lý là dùng các ký hiệu điện để biểu thị các mối liên quan trong việc kết nối, vận hành một hệ thống điện hay một phần nào đó của hệ thống điện.
Sơ đồ nguyên lý được phép bố trí theo một phương cách nào đó để có thể dể dàng vẽ mạch, dể đọc, dể phân tích nhất. Sơ đồ nguyên lý sẽ được vẽ đầu tiên khi tiến hành thiết kế một mạch điện, mạng điện. Từ sơ đồ này sẽ tiếp tục vẽ thêm các sơ đồ khác (sơ đồ nối dây, sơ đồ đơn tuyến...) nếu cần.
Sơ đồ nguyên lý có thể được biểu diễn theo hàng ngang hoặc cột dọc. Khi biểu diễn theo hàng ngang thì các thành phần liên tiếp của mạch sẽ được vẽ theo thứ tự từ trên xuống dưới. Còn nếu biểu diễn theo cột dọc thì theo thứ tự từ trái sang phải.
Sơ đồ nối dây
Là loại sơ đồ diễn tả phương án đi dây cụ thể của mạch điện, mạng điện được suy ra từ sơ đồ nguyên lý.
3.2. Nguyên tắc thực hiện
Sơ đồ nối dây có thể vẽ độc lập hoặc kết hợp trên sơ đồ vị trí. Người thi công sẽ đọc sơ đồ này để lắp ráp đúng với tinh thần của người thiết kế. Khi thiết kế sơ đồ nối dây cần chú ý những điểm sau đây:
Bảng điều khiển phải đặt ở nơi khô ráo, thoáng mát, thuận tiện thao tác, phù hợp qui trình công nghệ (chú ý vị trí cửa sổ, cửa cái, hướng mở cửa cái, cửa lùa, hướng gió thổi).
Dây dẫn phải được đi tập trung thành từng cụm, cặp theo tường hoặc trần, không được kéo ngang dọc tuỳ ý.
Trên sơ đồ các điểm nối nhau về điện phải được đánh số giống nhau.
Trên bảng vẽ các đường dây phải được vẽ bằng nét cơ bản, chỉ vẽ những đường dây song song hoặc vuông góc nhau.
Cầu dao chính và công tơ tổng nên đặt ở một nơi dễ nhìn thấy nhất.
Phải lựa chọn phương án đi dây sao cho chiều dài dây dẫn là ngắn nhất.
3.3. Ví dụ.
Vẽ các sơ đồ điều khiển mạng điện chiếu sáng
Trong mạng chiếu sáng, sơ đồ mạch được thể hiện bằng sơ đồ nguyên lý, sơ đồ nối dây. Khi thể hiện trên mặt bằng thường dùng sơ đồ đơn tuyến. Trong phần này sẽ xét một số mạch cơ bản thể hiện bằng sơ đồ nguyên lý và sơ đồ nối dây. Còn sơ đồ đơn tuyến sẽ xét ở phần sau.
Ví dụ 3.2. Mạch gồm 1 cầu dao, 1 cầu chì, 1 ổ cắm, 1 công tắc điều khiển 1 đèn sợi đốt. 
Sơ đồ nguyên lý như hình vẽ. Căn cứ vào sơ đồ, chúng ta sẽ hiểu được nguyên tắc kết nối các thiết bị với nhau để mạch vận hành đúng nguyên lý. Đồng thời mạch cũng cho biết các thao tác vận hành và các chức năng bảo vệ...
Hình 3.6: SƠ ĐỒ NGUYÊN LÝ MẠCH ĐIỀU KHIỂN 1 ĐÈN SỢI ĐỐT
K
CC
N
~
Đ
OC
CD
~
Còn ở sơ đồ nối dây, người đọc sẽ biết được phương án đi dây cụ thể của mạch điện. Ngoài ra cũng phần nào xác định được vị trí lắp đặt các thiết bị, đồng thời còn có cái nhìn tổng thể về khối lượng vật tư hay phương án thi công. 
N
Hình 3.7. SƠ ĐỒ NỐI DÂY 
Ví dụ 3.3: Mạch gồm 2 cầu chì, 1 ổ cắm, 1 công tắc điều khiển 2 đèn sợi đốt (có điện áp giống nhau và bằng với điện áp nguồn. Sơ đồ nguyên lý và sơ đồ nối dây như hình vẽ.
Hình 3.8: sơ đồ nguyên lý mạch 2 đèn sợi đốt điều khiển chung
Hình 3.9: sơ đồ nối dây
Ví dụ 3.4: Mạch điều khiển đèn và chuông điện. Khi ấn nút thì chuông reo và đèn sáng. Sơ đồ nguyên lý và sơ đồ nối dây như hình vẽ.
Hình 3.10: sơ đồ nguyênlý mạch điều khiển chuông điện có đèn
Hình 3.11: sơ đồ nối dây
N
~
2K
Đ
1K
N
~
Hình 3.12: sơ đồ mạch đèn câu thang
CC
Ví dụ 3.5: Mạch đèn điều khiển ở 2 nơi (đèn cầu thang). Sơ đồ nguyên lý và sơ đồ nối dây như hình vẽ.
N
~
Hình 3.13: sơ đồ nối dây mạch đèn cầu thang
Ví dụ 3.6: Mạch đèn điều khiển ở 3 nơi (đèn chiếu sáng hành lang). Sơ đồ nguyên lý và sơ đồ nối dây như hình vẽ.
Đ
N
~
Hình 3.14. SƠ ĐỒ NGUYÊN LÝ MẠCH ĐÈN CHIẾU SÁNG HÀNH LANG
CC
1K
2K
3K
N
~
Hình 3.15. SƠ ĐỒ NỐI DÂY MẠCH ĐÈN CHIẾU SÁNG HÀNH LANG
Mở rộng: Mạch đèn điều khiển ở nhiều nơi: Học sinh tự vẽ sơ đồ nguyên lý và sơ đồ nối dây.
Gợi ý: Từ cơ sở là mạch đèn điều khiển 2 nơi, muốn mở rộng thêm 1 nơi điều khiển thì dùng thêm 1 công tắc 4 cực và kết nối tương tự như trên.
Ví dụ: Điều khiển 4 nơi thì dùng 2 công tắc 3 cực và 2 công tắc 4 cực. điều khiển 5 nơi thì dùng 2 công tắc 3 cực và 3 công tắc 4 cực...
Ví dụ 3.7: Mạch đèn thứ tự (đèn nhà kho). Sơ đồ nguyên lý và sơ đồ nối dây như hình vẽ.
1K
N
~
Hình 3.16.SƠ ĐỒ NGUYÊN LÝ MẠC H ĐÈN NHÀ KHO
2Đ
1Đ
3Đ
4Đ
2K
3K
4K
CC
Hình 3.17. SƠ ĐỒ NỐI DÂY MẠCH ĐÈN NHÀ KHO
N
~
Hình 3.18. SƠ ĐỒ NGUYÊN LÝ ĐÈN HUỲNH QUANG VÀ QUẠT TRẦN
Đ
N
~
1K
HS
2CC
1CC
Q
Ví dụ 3.8: Mạch điều khiển đèn huỳnh quang và quạt trần. Sơ đồ nguyên lý và sơ đồ nối dây như hình vẽ.
Hình 3.19. SƠ ĐỒ NỐI DÂY MẠCH ĐÈN HUỲNH QUANG VÀ QUẠT TRẦN
N
~
N
~
TRƯỜNG CĐ LILAMA 2
Lớp:
Tên:
Người vẽ:
KT:
KHOA: ĐIỆN
TL: 
Số:
ĐÈN SỢI ĐỐT
Hình 3.21. Bố trí bản vẽ đèn sợi đốt
N
~
TRƯỜNG CĐ LILAMA 2
Lớp:
Tên:
Người vẽ:
KT:
KHOA: ĐIỆN
TL: 
Số:
ĐÈN CẦU THANG
Hình 3.22. Bố trí bản vẽ đền cầu thang
TRƯỜNG CĐ LILAMA 2
Lớp:
Tên:
Người vẽ:
KT:
KHOA: ĐIỆN
TL: 
Số:
ĐÈN NHÀ KHO
N
~
N
~
TRƯỜNG CĐ LILAMA 2
Lớp:
Tên:
Người vẽ:
KT:
KHOA: ĐIỆN
TL: 
Số:
CHUÔNG ĐIỆN
Hình 3.23. Bố trí bản vẽ đèn nhà kho
Hình 3.24. Bố trí bản vẽ chuông điện
Hình 3.25. Bố trí bản vẽ đèn huỳnh quang và quạt
4. Vẽ sơ đồ đơn tuyến
Mục tiêu:
- Biết được một số loại sơ đồ đơn tuyến 
- Phân biệt được một số sơ đồ đơn tuyến
- Áp dụng vẽ một số bản vẽ sơ đồ đơn tuyến đơn giản 
- Có ý thức tự giác trong học tập 	 
4.1. Khái niệm.
Để mạch điện vận hành đúng nguyên lý thì phải đấu dây chính xác theo sơ đồ nguyên lý. Còn muốn thể hiện phương án đi dây cụ thể thì phải dùng sơ đồ đấu dây kết hợp trên sơ đồ vị trí.
Như các ví dụ đã xét: sơ đồ nối dây thể hiện chi tiết phương án đi dây, cách đấu nối cũng như thể hiện rõ số dây dẫn trong từng tuyến... Nhưng nhược điểm lớn nhất của dạng sơ đồ này là quá rườm rà, số lượng dây dẫn chiếm diện tích lớn trong bản vẽ (không còn chổ để thể hiện đầy đủ các thiết bị) và sự chi tiết này đôi khi cũng không cần thiết.
Để đơn giản hoá sơ đồ nối dây, người ta chỉ dùng 1 dây dẫn để biểu diễn mạng điện, mạch điện gọi là sơ đồ đơn tuyến.
Ưu điểm của sơ đồ này là số dây dẫn được giảm thiểu đến mức tối đa nhưng vẫn thể hiện được nguyên lý cũng như phương án đi dây của hệ thống. Mặt khác, sơ đồ đơn tuyến rất thuận tiện biểu diễn trên sơ đồ mặt bằng, sơ đồ vị trí...
Phần lớn các bản vẽ thiết kế hệ thống điện, mạng điện, mạch điện đều được thể hiện bằng sơ đồ đơn tuyến kết hợp với sự giải thích, minh họa bằng văn bản hoặc các sơ đồ nguyên lý, sơ đồ nối dây chi tiết (nếu cần).
4.2 Nguyên tắc thực hiện
Để thực hiện hoàn chỉnh một mạng điện, mạch điện bằng sơ đồ đơn tuyến, cần tuân thủ trình tự và các nguyên tắc sau đây:
Bước 1: Căn cứ vào yêu cầu và các tiêu chuẩn kỹ thuật vẽ phác họa sơ đồ nguyên lý.
Bước 2: Căn cứ vào mặt bằng, đặc điểm của qui trình sản xuất để xác định vị trí lắp đặt các thiết bị và vẽ sơ đồ vị trí.
Bước 3: Chọn phương án đi dây và vẽ phác họa sơ đồ nối dây chi tiết. Đồng thời đề xuất phương án thi công.
Bước 4: Vẽ sơ đồ đơn tuyến theo các nguyên tắc sau:
Chỉ dùng một dây dẫn để thể hiện sơ đồ.
Sử dụng các ký điện dùng trong sơ đồ mặt bằng.
Số dây dẫn cho từng đoạn được thể hiện bằng các gạch xiên song song (hoặc con số) đặt trên tuyến đó. Điều này sẽ thực hiện được bằng cách kiểm tra số dây dẫn từng đoạn trên sơ đồ nối dây.
Lập bảng thuyết minh: có thể sử dụng ngôn ngữ hoặc các sơ đồ nguyên lý, hình cắt, mặt cắt để minh họa nếu cần.
2 dây
3 dây
5 dây
5 
Hình 3.26. BIỂU DIỄN SỐ DÂY DẪN CHO TỪNG ĐOẠN
4.2. Ví dụ.
Sơ đồ đơn tuyến của mạch điện đơn giản. Sơ đồ này có thể giải thích như sau
Hình a:
Đoạn ab có 2 dây nguồn vào (pha và trung tính).
Bảng điện đặt sát tường bên phải cạnh cửa ra vào, gồm: 1 cầu chì, 1 công tắc và ổ cắm.
Đoạn bc có 2 dây ra đèn (1 dây ra từ công tắc và dây trung tính).
Hình b:
Tương tự hình a, nhưng đoạn bc có đến 3 dây ra đèn. Điều này chứng tỏ mạch còn có phụ tải phía sau nên phát tuyến phải có thêm dây pha ngoài 2 dây giống như hình a ở trên.
5. Vẽ các sơ đồ điều khiển mạng điện công nghiệp.
Mục tiêu:
- Biết được một số loại sơ đồ điều khiển mạch điện trong công nghiệp
- Phân biệt được một số sơ đồ điều khiển mạch điện trong công nghiệp 
- Áp dụng vẽ một số bản vẽ đơn giản 
- Có ý thức tự giác trong học tập 	
Đối với mạng điện công nghiệp, sơ đồ mạch thường được thể hiện dưới dạng sơ đồ nguyên lý và sơ đồ nối dây. Ngoài ra khi kết hợp với hệ thống cung cấp điện, sơ đồ mạch cũng được thể hiện bằng sơ đồ đơn tuyến.
Ví dụ 3.9: Mạch điều khiển đảo chiều động cơ 3 pha bằng cầu dao 2 ngả. Sơ đồ nguyên lý và sơ đồ nối dây như hình vẽ.
Ví dụ 3.10: Mạch khởi động Y – D động cơ 3 pha bằng cầu dao 2 ngả. Sơ đồ nguyên lý và sơ đồ nối dây như hình vẽ.
Ví dụ 3.11: Mạch đảo chiều quay động cơ 1 pha (kiểu điện dung) bằng cầu dao 2 ngả. Sơ đồ nguyên lý và sơ đồ nối dây như hình vẽ.
Ví dụ 3.12: Mạch mở máy động cơ 3 pha qua cuộn kháng bằng cầu dao. Sơ đồ nguyên lý và sơ đồ nối dây như hình vẽ.
6. Vẽ các sơ đồ mạch điện tử.
Mục tiêu:
- Biết được một số loại sơ đồ mạch điện tử trong công nghiệp
- Phân biệt được một số sơ đồ mạch điện tử trong công nghiệp 
- Áp dụng vẽ một số bản vẽ đơn giản 
- Có ý thức tự giác trong học tập 	
Sơ đồ trong mạch điện tử thường chỉ sử dụng dạng sơ đồ nguyên lý là chính (sơ đồ nối dây gần như không dùng; để lắp ráp được mạch người ta sử dụng sơ đồ mạch in). Trong phạm vi tài liệu này sẽ giới thiệu một số mạch điện tử cơ bản thể hiện bằng sơ đồ nguyên lý.
Ví dụ 3.13: Mạch chỉnh lưu cầu 1 pha có tụ lọc. Sơ đồ nguyên lý 
Ví dụ 3.14: Mạch chỉnh lưu sao 3 pha. Sơ đồ nguyên lý.
D1
A
C
+
_
B
D2
D3
TẢI
Hình 3.38. MẠCH CHỈNH LƯU CẦU 3 PHA
D4
D5
HÌNH 3.45 MẠCH ỔN ÁP BÙ DÙNG BJT
Ví dụ 3.15: Mạch chỉnh lưu sao 3 pha. Sơ đồ nguyên lý.
Ví dụ 3.16: Mạch chỉnh lưu có khống chế sao 1 pha. Sơ đồ nguyên lý.
Hình 3.39. MẠCH CHỈNH LƯU CÓ KHỐNG CHẾ SAO 1 PHA VÀ MẠCH KÍCH SCR DÙNG UJT
RT
1
G2
+
_
T1
T2
2
G1
~
D6
D1
D2
R4
UJT
R1
R2
R3
R5
C
R6
R7
DZ
T1
A
C
+
_
B
T2
T3
TẢI
a. Cầu 3 pha đối xứng
T4
T5
T6
G1
G2
G3
G4
G5
G6
Ví dụ 3.17: Mạch chỉnh lưu có khống chế cầu 3 pha đối xứng và không đối xứng. Sơ đồ nguyên lý.
Hình 3.40. MẠCH CHỈNH LƯU CÓ KHỐNG CHẾ CẦU 3 PHA
T1
A
C
+
_
B
T2
T3
TẢI
b. Cầu 3 pha không đối xứng
D4
D5
D6
G1
G2
G3
Ví dụ 3.18: Ứng dụng SCR điều khiển tải AC, DC. Sơ đồ nguyên lý.
a. Điều khiển đèn bằng SCR
D
SCR
E
ON
OFF
R2
R2
TẢI
b. Điều khiển động cơ vạn năng bằng SCR
K
SCR
220V – AC
R2
M
R1
VR
D1
D2
Hình 3.41.MẠCH ỨNG DỤNG SCR
D
R
220V – AC
T
0
1
2
Đ
HÌNH 3.42: MẠCH ỨNG DỤNG TRIẮC
Ví dụ 3.19: Ứng dụng Triắc điều khiển tải. Sơ đồ nguyên lý.
Ví dụ 3.20: Mạch ổn áp bù dùng BJT. Sơ đồ nguyên lý.
R2
CHUẨN
~
DZ
+
_
+
_
R1
Q1
Q2
Q3
R3
R4
R5
MẪU
URA
Hình 3.43. MẠCH ỔN ÁP BÙ DÙNG BJT
Ví dụ 3.21: Mạch timer điện tử dùng BJT. Sơ đồ nguyên lý.
Hình 3.44. MẠCH TIMER DÙNG BJT
Led
Q1
100m
1000m
1
RL
2
Q2
Q3
R1
R2
R3
R4
R5
R6
1000m
1
RL
2
~
M
Hình 3.45. MẠCH ỨNG DỤNG TRANZITO (BJT)
Q
R1
R2
RC
R3
C
C1
– 
+ 
a. Mạch khuếch đại dùng BJT
Q
R1
R2
RL
– 
+ 
D
b. Điều khiển rơle dùng BJT và photo DIODE
Ví dụ 3.22: Một vài ứng dụng khác của BJT. Sơ đồ nguyên lý.
Ví dụ 3.23: Một vài ứng dụng của vi mạch. Sơ đồ nguyên lý.
a. Mạch cộng đảo sử dụng OP – AMP
R1
U2
R2
Rn
RF
U1
Un
U0
+
–
Q
Q
S
R
b. FLIP – FLOP RS sử dụng 2 cổng NAND
c. Mạch dao động sử dụng IC 555
CO
RA
555
3
+5V
4
8
7
6
2
1
5
C
R1
R2
d. Mạch khuếch đại không đảo sử dụng OP – AMP
R1
UV
R2
RF
U0
+
–
Hình 3.46. MỘT SỐ ỨNG DỤNG CỦA VI MẠCH
7. Nguyên tắc chuyển đổi các dạng sơ đồ và dự trù vật tư.	 
Mục tiêu:
- Biết được một số nguyên tắc chuyển đổi qua lại của một số loại sơ đồ điện
- Phân tích đước các loại sơ đồ điện và dự trù được vật tư cho sơ đồ 
- Áp dụng vào một số bản vẽ đơn giản 
- Có ý thức tự giác trong học tập 	
. Nguyên tắc chung
Qua khảo sát các phần đã xét, dễ dàng nhận thấy:
Sơ đồ nguyên lý là cơ bản, quan trọng nhất, nó quyết định tính đúng sai của mạch điện, mạng điện.
Từ sơ đồ nguyên lý kết hợp với mặt bằng, vị trí thiết bị sẽ có được sơ đồ nối dây chi tiết.
Đơn giản hóa sơ đồ nối dây chi tiết sẽ là sơ đồ đơn tuyến.
Căn cứ vào các mối quan hệ ở trên, có thể đưa ra nguyên tắc chuyển đổi qua lại giữa các dạng sơ đồ. 
Mối quan hệ này có tính thuận – ngịch; áp dụng cho người thiết kế và người thi công được thể hiện qua sơ đồ.
Dự trù vật tư
Công việc này thường dành cho người thiết kế. Sau khi đã tính toán, so sánh kinh tế – kỹ thuật để chọn phương án khả thi tối ưu nhất; Người thiết kế sẽ căn cứ vào sơ đồ để lập bảng dự trù vật tư cần thiết cho công trình. 
Khi dự trù vật tư có thể tăng thêm (5 – 10)% so với số lượng thực tế đối với các thiết bị dễ hỏng hóc hoặc trường hợp ước tính.
Lập bảng kê có dạng như sau:
Bảng 1
STT
TÊN GỌI – CHỦNG LOẠI
ĐVT
SL
ĐƠN GIÁ
THÀNH TIỀN
GHI CHÚ
 Ghi chú:
Ở mục chỉ danh thiết bị phải nêu rõ ràng các đặc tính kỹ thuật cơ bản, cần thiết có thể nêu cả xuất xứ, nguồn gốc của thiết bị. 
Ví dụ: 
Cầu chì hộp 7A (không ghi là cầu chì chung chung).
Dây điện đơn CADIVI 30/10 (không ghi là dây điện đơn chung chung)
CB 1 pha 30A – LG (không ghi là CB 30A hoặc CB 1 pha chung chung)
 Vạch phương án thi công
Đây là công việc của người thi công. Để là tốt việc này, đòi hỏi người thợ phải tuân thủ một số qui định sau:
Nghiên cứu thật kỹ bản vẽ, khảo sát cẩn thận hiện trường công tác.
Phương án khả thi, thuận tiện, hợp lý nhất.
Phương án phải đảm bảo thi công đúng với tinh thần của người thiết kế.
Đảm bảo an toàn cho người và thiết bị.
Nên trù tính các tình huống phát sinh, để tránh bị động trong quá trình thực hiện.
 Ví dụ tổng hợp
Vẽ các sơ đồ trong hệ thống cung cấp điện
Trong hệ thống cung cấp điện, hầu hết các sơ đồ đều được thể hiện bằng sơ đồ đơn tuyến. Trong một số trường hợp cần thiết thì dùng thêm sơ đồ nguyên lý. Sơ đồ nối dây chi tiết và sơ đồ vị trí ít được dùng.
Ví dụ 3.24: Trạm biến áp 22/0,4kV. Sơ đồ đơn tuyến như hình vẽ 3.48
Ví dụ 3.25. Trạm biến áp 110/22kV, có dự phòng liên kết. Sơ đồ đơn tuyến 
Ví dụ 3.26: Trạm biến áp xí nghiệp 22/6/0,4kV. Sơ đồ đơn tuyến như 
Ví dụ 3.27: Trạm biến áp phân phối 110/22/0,4kV. Sơ đồ đơn tuyến như 
Ví dụ 3.28: Trạm biến áp phân phối 22/0,4kV theo sơ đồ mạch vòng. Sơ đồ đơn tuyến 
Hình 3.52: Trạm biến áp phân phối mạchvòng
Ví dụ 3.29: Sơ đồ cung cấp điện dùng trong giải tích mạng. Sơ đồ đơn tuyến như 
Hình 3.53: sơ đồ cung cấp điện dùng trong giải tích mạng
Chuyển đổi các dạng sơ đồ điện.
Ví dụ 3.30: Chuyển các sơ đồ nối dây chi tiết ở các ví dụ trên (sơ đồ chiếu sáng của phần 1 tới phần 3 của chương 3) sang sơ đồ đơn tuyến. Sơ đồ đơn tuyến theo thứ tự như hình vẽ
Ví dụ 3.31: Chuyển sơ đồ đơn tuyến trong mạng điện sinh hoạt sang sơ đồ nối dây chi tiết. 
Ví dụ 3.32: Sơ đồ vị trí của một căn hộ như hình vẽ. Hãy thực hiện:
Vẽ sơ đồ cung cấp điện cho căn hộ đó;
Thuyết minh phương án đi dây;
Lập bảng dự trù vật tư. Biết các kích thước của căn hộ là: chiều dài: 12m; chiều rộng: 4,8m; chiều cao từ la-phông xuống nền là 4m; hàng ba dài 2,5m.
Ví dụ 3.33: Một phòng học có kích thước (8x8)m; chiều cao 4m. Sơ đồ vị trí như hình vẽ. Hãy thực hiện:
Vẽ sơ đồ cung cấp điện 
Thuyết minh phương án đi dây;
Lập bảng dự trù vật tư. 
Ví dụ 3.34: Một phân xưởng có kích thước (18x10)m; chiều cao 6,5m. Sơ đồ vị trí như hình vẽ. Hãy thực hiện:
Vẽ sơ đồ cung cấp điện cho phân xưởng đó.
Thuyết minh phương án đi dây.
NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ CHƯƠNG 3
1. Nội dung:
+ Về kiến thức: 
- Một số loại sơ đồ điện 
- Một số loại sơ đồ mặt bằng và vị trí
- Một số loại sơ đồ nối dây
- Một số loại sơ đồ đơn tuyến 
- Một số loại sơ đồ điều khiển mạch điện trong công nghiệp
- Một số loại sơ đồ mạch điện tử trong công nghiệp
- Một số nguyên tắc chuyển đổi qua lại của một số loại sơ đồ điện
+ Về kỹ năng: 	
- Vẽ một số bản vẽ điện
+ Thái độ: Tỉ mỉ, cẩn thận, chính xác.
2. Phương pháp:
- Kiến thức: Được đánh giá bằng hình thức kiểm tra viết, trắc nghiệm 
- Kỹ năng: Đánh giá kỹ năng tính toán các bài tập
- Thái độ: Đánh giá phong cách học tập 
CÂU HỎI ÔN TẬP
 Nêu sự khác nhau và mối liên hệ giữa các dạng sơ đồ dùng trong vẽ điện?
Hướng dẫn: Xem phần lý thuyết về một số loại sơ đồ điện.
Nêu tầm quan trọng và ý nghĩa của sơ đồ nguyên lý?
Hướng dẫn: Xem phần lý thuyết về sơ đồ nguyên lý
Nêu tầm quan trọng và ý nghĩa của sơ đồ nối dây?
Hướng dẫn: Xem phần lý thuyết về sơ đồ nối dây
Nêu trình tự và nguyên tắc khi chuyển từ sơ đồ nối dây chi tiết sang sơ đồ đơn tuyến?
Hướng dẫn: Xem phần lý thuyết về nguyên tắc chuyển đổi qua lại của một số loại sơ đồ điện
Mạch gồm 1 cầu chì 2 công tắc điều khiển 2 đèn sợi đốt (có điện áp giống nhau và bằng với điện áp nguồn). Hãy vẽ sơ đồ nguyên lý, sơ đồ nối dây cho mạch điện trên.
Hướng dẫn: Vẽ sơ đồ nguyên lý lưu ý cấp điện áp của 2 đèn bằng điện áp nguồn nên ta vẽ 2 đèn đấu song song, vẽ sơ đồ nối dây, vẽ sơ nguyên lý theo quy ước.
Hình 3.64a sơ đồ nguyên lý
Hình 3.64b sơ đồ nói dây
Vẽ sơ đồ nguyên lý và sơ đồ đi dây mạch đèn chiếu sáng nhấp nháy theo yêu cầu: Cấp điện cho mạch, cuộn dây Rơ le thời gian có điện, đóng tiếp điểm TS11 lại đèn sáng. Sau một thời gian hiệu chỉnh tiếp điểm TS11 mở ra, đèn tắt đồng thời tiếp điểm TS12 đóng lại cấp điện cho cuộn dây TS2. Sau một thời gian hiệu chỉnh tiếp điểm TS21 mở ra toàn bộ mạch mất điện, tiếp điểm TS21 trở về trạng thái ban đầu là trạng thái đóng cấp điện cho cuộn dây TS1 đèn lại sáng và tiếp tục chu kỳ sau.
Hướng dẫn: 
Hình 3.65a Sơ đồ nguyên lý
Hình 3.65b Sơ đồ nối dây
Dạng sơ đồ khác của đèn cầu thang được bố trí như hình vẽ. Hãy hoàn chỉnh sơ đồ nguyên lý; vẽ sơ đồ nối dây và sơ đồ đơn tuyến.
Hướng dẫn:
Mạch đèn điều khiển ở 3 nơi (đèn chiếu sáng hành lang) được bố trí như hình vẽ. Hãy hoàn chỉnh sơ đồ nguyên lý; vẽ sơ đồ đơn tuyến.
Hình 3.67a. SƠ ĐỒ NGUYÊN LÝ MẠCH ĐÈN ĐIỀU KHIỂN Ở 3 NƠI 
Hướng dẫn:
Hình 3.67b. SƠ ĐỒ NGUYÊN LÝ MẠCH ĐÈN ĐIỀU KHIỂN Ở 3 NƠI 
Hình 3.67c. SƠ ĐỒ ĐƠN TUYẾN MẠCH ĐÈN ĐIỀU KHIỂN Ở 3 NƠI 
Mạch đèn sáng luân phiên và đèn sáng tỏ, sáng mờ được bố trí như hình vẽ:
Hãy hoàn chỉnh sơ đồ nguyên lý; vẽ sơ đồ nối dây.
Hình 3.68a. SƠ ĐỒ NGUYÊN LÝ MẠCH ĐÈN SÁNG SÁNG TỎ SÁNG MỜ
Hướng dẫn:
Hình 3.68b SƠ ĐỒ NGUYÊN LÝ MẠCH ĐÈN SÁNG SÁNG TỎ SÁNG MỜ
Hình 3.68c SƠ ĐỒ NỐI DÂY MẠCH ĐÈN SÁNG SÁNG TỎ SÁNG MỜ
 Hãy hoàn chỉnh sơ đồ nguyên lý và sơ đồ nối dây kết hợp với sơ đồ đơn tuyến mạch Đảo chiều động cơ theo yêu cầu sau.
-Mở máy cho động cơ chạy thuận
Đóng cầu dao cách ly Q (F), ấn nút PB1, cuộn hút công tắc tơ K1 có điện sẽ Động cơ quay theo chiều thuận .
-Dừng động cơ 	
Ấn nút PB0, cuộn hút công tắc tơ K1 mất điện. Động cơ ngừng hoạt động.
-Đảo chiều động cơ 
Ấn nút PB2, cuộn hút công tắc tơ K2 có điện. Động cơ quay theo chiều ngược do thứ tự của hai pha vào động cơ đã bị đảo. 
Hướng dẫn:
Hình 3.69a SƠ ĐỒ NGUYÊN LÝ
Hình 3.69b SƠ ĐỒ NỐI DÂY KẾT HỢP VỚI SƠ ĐỒ ĐƠN TUYẾN
Hãy hoàn chỉnh sơ đồ nguyên lý và sơ đồ nối dây kết hợp với sơ đồ đơn tuyến mạch Hãm động cơ dùng rơ le thời gian theo yêu cầu sau.
-Mở máy 
Đóng cầu dao cách ly Q, ấn nút PB1, cuộn hút công tắc tơ K1 có điện sẽ đóng điện cho động cơ ba pha hoạt động,.
-Dừng và hãm ngược động cơ 
Ấn nút PB0, cuộn hút K1 mất điện, cuộn hút K2 có điện, đảo chiều từ trường quay vào động cơ, quá trình hãm ngược bắt đầu.
Khi tốc độ động cơ dừng hẳn thì rơle thời gian TS1 hoạt động, cuộn hút K2 mất điện quá trình hãm ngược kết thúc
Hướng dẫn:
Hình 3.70a SƠ ĐỒ NGUYÊN LÝ
Hình 3.70b SƠ ĐỒ NỐI DÂY KẾT HỢP VỚI SƠ ĐỒ ĐƠN TUYẾN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
HƯỚNG DẪN MÔ-ĐUN TRANG BỊ ĐIỆN 1 (MG), Dự án Giáo dục Kỹ thuật và Dạy nghề.
GIÁO TRÌNH LÝ THUYẾT, Dự án giáo dục kỹ thuật và dạy nghề.
Lê Công Thành: GIÁO TRÌNH VẼ ĐIỆN, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. HCM - 1998.
TIÊU CHUẨN NHÀ NƯỚC: Ký hiệu điện; Ký hiệu xây dựng.
Các tạp chí về điện, giới thiệu sản phẩm của các nhà sản xuất trong, ngoài nước hiện có trên thị trường.