Ỉng dụng phương pháp đo sâu điện đối xứng cải tiến để khai thác thêm thông tin hữu ích từ số liệu đo sâu điện đã có

 ứng dụng ph−ơng pháp đo sâu điện đối xứng cải tiến 
để khai thác thêm thông tin hữu ích 
từ số liệu đo sâu điện đã có 
Vũ Đức Minh 
1. Đặt vấn đề 
Từ nhiều năm nay, ph−ơng pháp đo sâu điện dòng không đổi đã đ−ợc áp dụng ở n−ớc 
ta, nhất là khi công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ đã giúp cho các ph−ơng pháp Địa 
Vật lý nói chung, ph−ơng pháp đo sâu điện dòng không đổi nói riêng ngày càng chứng tỏ có 
hiệu quả cao trong việc giải quyết nhiều nhiệm vụ Địa chất khác nhau. Vì vậy, việc nghiên 
cứu nhằm không ngừng nâng cao hiệu quả áp dụng của các ph−ơng pháp này đã thu hút 
nhiều nhà chuyên môn [1]. 
Nh− chúng ta đã biết, một trong số các vấn đề đ−ợc đặt ra cần nghiên cứu là tăng các 
phép đo đạc đến mức nào để tăng số l−ợng thông tin, nh−ng không làm phức tạp quá nhiều 
quy trình thực địa; hoặc tìm cách cải tiến hệ cực đo sao cho tại mỗi điểm khảo sát chỉ cần sử 
dụng một hệ cực đo cơ bản thông dụng mà vẫn tăng đ−ợc l−ợng thông tin xuất phát. Từ đó 
ta có đ−ợc đ−ờng cong đo trực tiếp, đồng thời qua các phép biến đổi đơn giản thu đ−ợc các 
loại đ−ờng cong khác (đ−ờng cong đo sâu điện đối xứng, đ−ờng cong đo sâu điện l−ỡng cực 
trục...) và cả đ−ờng cong Petrovski có độ sâu khảo sát và độ phân giải lớn hơn, nh− vậy sẽ 
tạo điều kiện nâng cao đ−ợc hiệu quả của ph−ơng pháp. Đó chính là mục tiêu của các 
ph−ơng pháp đo sâu điện cải tiến mà chúng tôi đã đề xuất và giới thiệu trong bài báo [2]. 
Trong bài báo này chúng tôi muốn giới thiệu kết quả mới nhất về việc áp dụng 
ph−ơng pháp đo sâu điện đối xứng cải tiến (một trong các ph−ơng pháp đo sâu điện cải tiến 
nói trên) để khai thác thêm các thông tin hữu ích trong quá trình xử lý, phân tích các số liệu 
đo sâu điện đối xứng đã có thu đ−ợc bằng hệ cực đo sâu điện truyền thống. 
2. Đặc điểm địa chất - địa vật lý vùng nghiên cứu 
Với mục đích tìm n−ớc ngầm tại xã Gio An, Gio Linh, Quảng Trị, ng−ời ta đã tiến 
hành đo sâu điện đối xứng 13 điểm tại thôn An H−ởng theo sơ đồ bố trí thực địa (hình 1). 
Trong vùng khảo sát có một số giếng đào A, B, C, D, E với các lớp đ−ợc mô tả trên hình 1. 
Các giếng đào đều có n−ớc nh−ng mức độ nhiều ít khác nhau. Nhiệm vụ của Địa vật lý là 
tìm ra điểm có bề dày tầng n−ớc lớn nhất. Các kết quả đo sâu điện đối xứng tr−ớc đây cũng 
đã chỉ ra đ−ợc các vị trí có chứa n−ớc và đã đ−ợc khoan đào có kết quả. 
Trong bài báo này chúng tôi chỉ đ−a ra kết quả áp dụng cho tuyến III gồm 4 điểm 
GL10, GL11, GL12, GL13 (hình 1). 
Kết quả phân tích định l−ợng các đ−ờng cong đo sâu điện đối xứng đã có đ−ợc biểu 
diễn trên bảng 1. 
 Hình 1: Vị trí các điểm trên tuyến và các giếng đào trong vùng khảo sát 
Bảng 1. Kết quả phân tích định l−ợng các đ−ờng cong đo sâu điện đối xứng đã có 
tại các điểm GL10, GL11, GL12, GL13 
GL10: ρs Số lớp: 5 Sai số: 2.17 % 
ρ (Ωm) 140 561 123 1111 433 
H (m) 1.2 3.5 12.3 11.9 
GL11: ρs Số lớp: 6 Sai số: 3.50 % 
ρ (Ωm) 111 405 134 26 600 1100 
h (m) 1.7 5.4 8.5 11.9 5.6 
GL12: ρs Số lớp: 6 Sai số: 1.90 % 
ρ (Ωm) 92 310 191 67 311 1089 
h (m) 1.5 6.8 8.2 8.3 7.6 
GL13: ρs Số lớp: 6 Sai số: 1.50 % 
ρ (Ωm) 95 544 108 99 592 355 
H (m) 1.2 2.5 5.0 8.9 15.3 
Mặt cắt điện trở suất biểu kiến thu đ−ợc theo kết quả phân tích các đ−ờng cong đo 
sâu điện đối xứng đã có của tuyến III đ−ợc biểu diễn trên hình 2. 
Hình 2: Mặt cắt điện trở suất biểu kiến theo kết quả phân tích các đ−ờng cong 
đo sâu điện đối xứng đã có của của tuyến III 
3. Kết quả áp dụng ph−ơng pháp đo sâu điện đối xứng cảI tiến 
Nh− trong [2] đã trình bày, sử dụng hệ cực đo đối xứng cải tiến, với mỗi khoảng cách 
của hai điện cực phát A, B ta thực hiện các phép đo ứng với kích th−ớc 1r (khi phát AB, thu 
M1N1) có giá trị )( 11 rsρ , ứng với kích th−ớc 2r (khi phát AB, thu M2N2) có giá trị )( 22 rsρ . 
Từ đó ta tính đ−ợc: 
)
KK
(K
2
1
1s
1s
2s
2s
rsr
ρ−ρ=ρ 
trong đó ký hiệu srρ là đ−ờng cong đo sâu điện l−ỡng cực (ĐSLC), thu đ−ợc không phải 
bằng cách đo trực tiếp mà do biến đổi từ đ−ờng cong đo sâu điện đối xứng sρ (ĐSĐX). 
Từ các giá trị của đ−ờng cong ĐSĐX sρ và đ−ờng cong ĐSLC srρ ta sẽ tính đ−ợc các 
giá trị đo sâu điện trở Petrovski psrρ theo công thức: 
)1/2/( ssrspsr −ρρρ=ρ 
Điều đó có nghĩa là nếu ta đã có các đ−ờng cong ĐSĐX thông th−ờng thì có thể tính 
đ−ợc các đ−ờng cong ĐSLC t−ơng ứng, từ đó sẽ tính đ−ợc đ−ờng cong Petrovski - đây là một 
trong những −u việt của ph−ơng pháp ĐSĐX cải tiến. D−ới đây chúng tôi trình bày các kết 
quả áp dụng một trong hai h−ớng đề xuất xử lý, phân tích mới bằng ph−ơng pháp ĐSĐX cải 
tiến của chúng tôi để khai thác các tài liệu ĐSĐX đã có trên tuyến III vùng thôn An H−ởng, 
xã Gio An, Gio Linh, Quảng Trị. 
Trên các hình 3, 4, 5 và 6 biễu diễn các đ−ờng cong ĐSĐX đã có (ρk1, ρk2 và ρs), các 
đ−ờng cong đo sâu điện l−ỡng cực (ρsr) đ−ợc tính chuyển từ các đ−ờng cong đo sâu điện đối 
xứng đã có và các đ−ờng cong Pretrovski (ρpsr) t−ơng ứng của các điểm GL10, GL11, GL12 
và GL13. 
Hình 3: Các đ−ờng cong ĐSĐX đã có (ρk1, ρk2 và ρs) , các đ−ờng cong ĐSLC (ρsr) 
và Pretrovski (ρpsr) tính chuyển tại điểm GL10 
Hình 4: Các đ−ờng cong ĐSĐX đã có (ρk1, ρk2 và ρs), các đ−ờng cong ĐSLC (ρsr) 
và Pretrovski (ρpsr) tính chuyển tại điểm GL11 
Hình 5: Các đ−ờng cong ĐSĐX đã có (ρk1, ρk2 và ρs), các đ−ờng cong ĐSLC (ρsr) và Pretrovski (ρpsr) 
tính chuyển tại điểm GL12 
Hình 6: Các đ−ờng cong ĐSĐX đã có (ρk1, ρk2 và ρs), các đ−ờng cong ĐSLC (ρsr) và Pretrovski (ρpsr) 
tính chuyển tại điểm GL13 
Từ hình dáng các đ−ờng cong Petrovski thu đ−ợc, chúng ta có thể lựa chọn đ−ợc mô 
hình phân tích ban đầu tại các điểm đo. Kết quả phân tích định l−ợng các đ−ờng cong ĐSĐX 
đã có (ρs) và đ−ờng cong ĐSLC (ρsr) cho 4 điểm trên đ−ợc trình bày trên bảng 2. 
Các mặt cắt điện trở suất biểu kiến theo tài liệu ĐSLC tính chuyển và Petrovski đ−ợc 
biểu diễn t−ơng ứng trên các hình 7 và 8. 
Bảng 2: Kết quả phân tích định l−ợng các đ−ờng cong ĐSLC (ρsr) tại các điểm 
GL10, GL11, GL12, GL13 
GL10: ρsr Số lớp: 5 Sai số: 1.28 % 
ρ (Ωm) 144 495 116 1239 463 
h (m) 1.2 4.2 11.8 10.0 
GL11: ρsr Số lớp: 6 Sai số: 1.30 % 
ρ (Ωm) 112 408 138 24 9395 246 
h (m) 1.7 5.5 8.3 12.0 5.6 
GL12: ρsr Số lớp: 6 Sai số: 1.20 % 
ρ (Ωm) 93 302 209 60 1810 954 
h (m) 1.5 6.9 7.5 9.0 13.2 
GL13: ρsr Số lớp: 6 Sai số: 0.80 % 
ρ (Ωm) 96 576 109 86 647 376 
h (m) 1.2 2.5 9.0 5.3 15.7 
Hình 7: Mặt cắt điện trở suất biểu kiến theo kết quả phân tích các đ−ờng cong ĐSLC 
tính chuyển trên tuyến III 
Hình 8: Mặt cắt điện trở suất biểu kiến theo kết quả phân tích các đ−ờng cong Petrovski 
trên tuyến III 
4. Kết luận 
1. Tại mỗi điểm đo, sự khác biệt về kết quả phân tích định l−ợng giữa hai đ−ờng cong 
ĐSĐX đã có và ĐSLC tính chuyển không lớn và khá phù hợp với tài liệu giếng đào, tuy 
nhiên sai số của kết quả phân tích các đ−ờng cong ĐSLC tính chuyển nhỏ hơn. Điều đó 
chứng tỏ thuật toán tính chuyển làm tăng tín hiệu có ích, giảm nhiễu nên ổn định hơn, khả 
năng tin cậy cao hơn. 
2. Các mặt cắt điện trở suất biểu kiến đều biểu hiện rất rõ các lớp đất đá, đới dị 
th−ờng (chứa n−ớc) và đá gốc. Đặc biệt đới dị th−ờng quan tâm nhất thể hiện trên mặt cắt 
ĐSĐX đã có nằm ở độ sâu ứng với kích th−ớc thiết bị khoảng 56.2 m, trên mặt cắt ĐSLC 
tính chuyển khoảng 75 m, nh−ng trên mặt cắt Petrovski chỉ khoảng 23.7 m. Ngoài ra, tại 
điểm GL10, nh− kết luận phân tích tr−ớc đây thì đới dị th−ờng không có mặt (hoặc rất 
mỏng), nh−ng lại khá dày trên mặt cắt Petrovski - kết quả này hoàn toàn phù hợp với tài 
liệu giếng đào. Nh− vậy, một lần nữa có thể minh chứng rằng tham số Petrovski thực sự có 
độ phân giải cao, phản ánh đối t−ợng rõ hơn và sớm hơn do đó nó có độ sâu nghiên cứu lớn 
hơn các tham số truyền thống. 
3. Việc áp dụng ph−ơng pháp đo sâu điện đối xứng cải tiến để khai thác thêm các 
thông tin hữu ích trong quá trình xử lý, phân tích các số liệu đo sâu điện đối xứng đã có thu 
đ−ợc bằng hệ cực đo sâu điện truyền thống là hoàn toàn khả thi, đáng tin cậy. Nó giúp cho 
ng−ời minh giải tài liệu khá nhiều thông tin hữu ích, phong phú, cho ta thông tin về mô 
hình phân tích ban đầu khá tốt, khắc phục phần nào tính đa nghiệm của bài toán Địa Vật lý. 
Tài liệu tham khảo 
1. Lê Viết D− Kh−ơng, Vũ Đức Minh, nnk, Hoàn thiện và phát triển các ph−ơng pháp đo đạc, 
xử lý và phân tích trong các ph−ơng pháp đo sâu điện từ, Đề tài nghiên cứu cấp Bộ Giáo dục 
và Đào tạo, 1996, Mã số: B93-05-79. 
2. Lê Viết D− Kh−ơng, Vũ Đức Minh, “Các ph−ơng pháp mới trong đo sâu điện trở dùng tổ hợp 
hệ cực đo hợp lý”, Tạp chí Các Khoa học về Trái đất, T23, Số 3(2001), tr. 217-224.