Kế toán quản trị chi phí với hoạt động kinh doanh du lịch

Kế toán quản trị chi phí với 
hoạt động kinh doanh du lịch 
Kế toán quản trị chi phí với hoạt 
động kinh doanh du lịch 
TÓM TẮT 
Các đơn vị kinh doanh du lịch đã và đang vận dụng kế toán quản 
trị chi phí nhằm hoàn chỉnh hệ thống thông tin kế toán phục vụ 
yêu cầu quản lý kinh doanh trong nền kinh tế thị trường. Việc 
nghiên cứu kế toán quản trị chi phí trong hoạt động kinh doanh du 
lịch là rất quan trọng nhằm tăng cường kiểm soát chi phí và nâng 
cao hiệu quả hoạt động kinh doanh ở các đơn vị kinh doanh du 
lịch. 
Bài viết này giới thiệu đặc điểm kế toán quản trị chi phí và nội 
dung kế toán quản trị chi phí trong các đơn vị kinh doanh du lịch 
hiện nay. 
ABSTRACT 
Expenditure Administrative Accounting is applied to Tourism 
Business Units to systematize accounting information to serve the 
demands of business management. This study is very important 
in strengthening the expenditure control and raising the results of 
business activities in Tourism Business Units. 
In this article, we would like to introduce the Characteristics of 
Expenditure Administrative Accounting and its content in the 
current Tourism Business Units. 
1. Đặt vấn đề 
Kế toán quản trị chi phí là công cụ hữu hiệu đáp ứng nhu cầu 
thông tin chi phí cho các nhà quản trị để đưa ra các quyết định 
kinh doanh. Bởi lẻ, hầu hết các quyết định của nhà quản trị đều 
liên quan đến chi phí. Do vậy, việc nghiên cứu đặc điểm và nội 
dung của kế toán quản trị chi phí với nhiệm vụ chủ yếu là cung 
cấp thông tin toàn diện và đầy đủ về chi phí cho các nhà quản trị 
trong quá trình thực hiện các chức năng quản trị là việc làm rất 
cần thiết trong giai đoạn hiện nay. 
Kinh doanh dịch vụ du lịch, một lĩnh vực kinh doanh khá nhạy bén 
với sản phẩm mang những nét đặc thù vốn có đã đặt ra yêu cầu 
tổ chức kế toán quản trị chi phí nhằm hoàn chỉnh hệ thống thông 
tin kế toán đáp ứng mục tiêu kiểm soát chi phí và nâng cao hiệu 
quả kinh doanh của các đơn vị kinh doanh du lịch. 
2. Đặc điểm kế toán quản trị chi phí trong hoạt động kinh 
doanh du lịch 
2.1. Du lịch và đặc điểm sản phẩm dịch vụ du lịch 
Du lịch là hoạt động của con người ngoài nơi cư trú thường 
xuyên của mình nhằm thõa mãn nhu cầu tham quan, giải trí và 
nghỉ dưỡng trong một khoảng thời gian nhất định. 
Sản phẩm dịch vụ du lịch là sự kết hợp các dịch vụ và các 
phương tiện vật chất trên cơ sở khai thác các tiềm năng du lịch 
nhằm cung cấp cho du khách một thời gian thú vị, một kinh 
nghiệm du lịch trọn vẹn và hài lòng. 
Sản phẩm dịch vụ du lịch mang những đặc điểm cơ bản: 
- Thỏa mãn nhu cầu tiêu dùng đặc biệt như tìm hiểu kho tàng văn 
hóa lịch sử, nhu cầu thưởng thức cảnh đẹp thiên nhiên... Nhu cầu 
đối với sản phẩm du lịch không ổn định, dễ thay đổi bởi sự bất ổn 
của tình hình kinh tế và chính trị. 
- Sản phẩm du lịch không cụ thể, đồng thời quá trình sản xuất và 
tiêu dùng sản phẩm thường diễn ra cùng một thời gian và không 
gian nên sản phẩm du lịch về cơ bản là không thể lưu kho được. 
- Lượng cung về du lịch khá ổn định trong một khoảng thời gian 
tương đối dài trong khi đó nhu cầu thường xuyên thay đổi đã làm 
nảy sinh độ chênh lệch thời vụ giữa cung và cầu, chính vì vậy đã 
làm xuất hiện thời vụ kinh doanh. 
Các nhà quản trị cần nắm bắt đặc điểm sản phẩm du lịch để có 
thể tổ chức tốt hoạt động sản xuất kinh doanh nhằm đáp ứng tối 
đa nhu cầu của du khách và đảm bảo nâng cao hiệu quả kinh 
doanh trên cơ sở kiểm soát chặt chẽ chi phí. 
2.2. Phân loại hoạt động kinh doanh dịch vụ du lịch 
Các hoạt động kinh doanh của ngành du lịch khá đa dạng và 
mang tính chất tổng hợp của nhiều ngành. Mỗi loại hoạt động 
khác nhau tạo ra một hay một số các sản phẩm dịch vụ du lịch 
khác nhau. Để đáp ứng yêu cầu tổ chức kế toán quản trị chi phí 
trong các đơn vị kinh doanh du lịch có thể chia các hoạt động 
kinh doanh du lịch thành năm hoạt động đặc trưng sau: Hoạt 
động kinh doanh lữ hành, kinh doanh lưu trú, kinh doanh nhà 
hàng, kinh doanh vận chuyển du lịch và kinh doanh các dịch vụ 
du lịch khác. 
2.3. Đặc điểm chi phí trong hoạt động kinh doanh dịch vụ du 
lịch 
Chi phí kinh doanh dịch vụ du lịch là biểu hiện bằng tiền toàn bộ 
hao phí lao động sống, lao động vật hóa và các chi phí khác mà 
doanh nghiệp phải bỏ ra để thực hiện các quá trình tạo ra sản 
phẩm dịch vụ cung cấp cho khách trong một thời kì nhất định. Kế 
toán quản trị thường phân loại chi phí theo cách ứng xử của chi 
phí theo cách phân loại này thì chi phí kinh doanh dịch vụ du lịch 
được chia thành: 
Biến phí: Thường là các chi phí liên quan trực tiếp đến việc tạo ra 
các sản phẩm dịch vụ. Trong kinh doanh lữ hành là chi phí cung 
cấp dịch vụ cho một tour, chương trình... Trong hoạt động kinh 
doanh lưu trú là chi phí vật liệu đặt phòng, lương của nhân viên 
phục vụ phòng Trong kinh doanh nhà hàng là chi phí vật liệu 
chế biến, lương của đầu bếp Trong hoạt động kinh doanh vận 
chuyển là chi phí nhiên liệu, lương của tài xế, vật liệu phụ, 
Định phí: Thường là những chi phí mang tính phục vụ chung như: 
Khấu hao tài sản cố định, công cụ dụng cụ, thuế nhà đất, bảo 
hiểm, lãi vay, công tác phí, chi phí khác và chi phí quản lý hành 
chính. 
Chi phí hỗn hợp: Gồm các chi phí điện nước, điện thoại, tiền 
lương của nhân viên vệ sinhKế toán quản trị chi phí phải bóc 
tách chi phí hỗn hợp thành biến phí và định phí bằng các phương 
pháp khác nhau để phục vụ số liệu cho kế toán quản trị chi phí. 
Mỗi sản phẩm dịch vụ được tạo ra từ các hoạt động khác nhau lại 
có một kết cấu chi phí khác nhau. Do vậy, cần phải tổ chức tốt kế 
toán quản trị chi phí mới đảm bảo kiểm soát chặt chẽ chi phí để 
nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh. 
2.4. Đặc điểm kế toán quản trị chi phí trong các đơn vị kinh 
doanh du lịch 
Hoạt động du lịch vừa mang tính sản xuất vừa mang đặc điểm 
kinh doanh dịch vụ và mang tính chất văn hóa xã hội. Trong đó, 
mặt sản xuất kinh doanh dịch vụ là cơ bản và là một ngành đặc 
biệt mang tính chất pha trộn đặc điểm của nhiều ngành. Các hoạt 
động khác nhau đòi hỏi các doanh nghiệp phải tổ chức các đơn 
vị, bộ phận thực hiện từng loại hoạt động với các yếu tố vật chất 
đặc điểm kỹ thuật khác nhau nhằm phục vụ đầy đủ nhu cầu của 
khách du lịch trong thời gian lưu trú tại địa điểm du lịch. Điều này 
đã dẫn đến nhiều quan hệ chi phí phát sinh, về cung cấp dịch vụ 
lẫn nhau...Khi tổ chức kế toán quản trị chi phí, phải chú ý đến đặc 
điểm này thì mới có thể phản ánh đúng được chi phí, kết quả kinh 
doanh theo từng loại hoạt động cũng như kết quả hoạt động của 
từng đơn vị và bộ phận phục vụ cho hạch toán. 
Hoạt động kinh doanh du lịch mang tính thời vụ rõ rệt trong khi đó 
sản phẩm du lịch lại không tồn kho. Đặc điểm này không những 
ảnh hưởng đến quá trình điều hành hoạt động kinh doanh, đến 
những quyết định trong kinh doanh để đạt được hiệu quả tối ưu 
mà ảnh hưởng đến tổ chức hạch toán kế toán, đòi hỏi hạch toán 
kế toán phải chú ý triển khai phần hành kế toán chi phí và giá 
thành. Cụ thể là phải chú ý đặc điểm kĩ thuật tính toán, phân bổ 
chi phí giữa các kỳ đặc để đảm bảo giá thành ổn định hợp lý. 
Tính pha trộn phức tạp trong hoạt động kinh doanh du lịch dẫn 
đến sản phẩm du lịch biểu hiện rất đa dạng, đơn vị tính giá thành 
rất khó xác định một cách cụ thể. Chi phí cấu thành trong sản 
phẩm du lịch cũng rất phức tạp, điều này không những gây khó 
khăn cho việc xác định nội dung phạm vi của các khoản mục chi 
phí trong giá thành sản phẩm, mà trong nhiều trường hợp còn rất 
khó khăn trong việc phân định biến phí và định phí, cũng như việc 
tổ chức kế toán quản trị chi phí. 
Quá trình sản xuất và tiêu thụ sản phẩm dịch du lịch diễn ra cùng 
lúc nên sản phẩm du lịch về cơ bản là không thể lưu kho được 
nên hầu như không phát sinh chi phí tồn kho thành phẩm. Sản 
phẩm du lịch có chu kỳ sản xuất rất ngắn và quá trình tiêu thụ 
đồng thời nên không xuất hiện sản phẩm dở dang. Vì vậy, tổng 
giá thành các sản phẩm dịch vụ du lịch bằng với tổng chi phí phát 
sinh liên quan đến từng hoạt động. 
3. Nội dung kế toán quản trị chi phí trong các đơn vị kinh 
doanh du lịch 
3.1. Thông tin kế toán trong các đơn vị kinh doanh du lịch 
hiện nay 
Chuyển sang cơ chế thị trường các đơn vị kinh doanh du lịch 
phải chủ động nâng cao sức cạnh tranh về chất lượng, giá cả của 
các loại sản phẩm dịch vụ, thị trường tiêu thụ để tồn tại và phát 
triển bền vững. Các đơn vị phải tự hạch toán kinh tế độc lập để 
tìm kiếm các biện pháp tăng doanh thu và giảm chi phí để nâng 
cao hiệu quả kinh doanh. Có thể tham khảo biểu đồ tăng trưởng 
doanh thu của Du lịch Đà Nẵng như sau: 
Biểu đồ: Doanh thu hoạt động kinh doanh du lịch Đà Nẵng giai 
đoạn 1998-2004 
(Nguồn số liệu: Sở du lịch Thành phố Đà Nẵng) 
Kiểm soát chi phí trong các đơn vị kinh doanh du lịch là vấn đề 
khó khăn bởi tính đa dạng của các loại hoạt động và tính phức 
tạp của chi phí đồng thời chưa có định mức chi phí cho từng loại 
sản phẩm dịch vụ của từng hoạt động. Kế toán quản trị chi phí ở 
các đơn vị kinh doanh du lịch có các đặc điểm chung sau: 
- Hệ thống kế toán đang thay đổi để phân biệt thành kế toán tài 
chính và kế toán quản trị nhằm phục vụ tốt hơn nhu cầu sử dụng 
thông tin trong lãnh đạo nghiệp vụ. Tuy nhiên, hệ thống kế toán 
quản trị vẫn còn ở mức độ rất thấp và chưa được các đơn vị 
quan tâm, tổ chức một cách khoa học. Về cơ bản, vẫn theo nội 
dung của kế toán tài chính gồm kế toán chi tiết và kế toán tổng 
hợp. 
- Nội dung các công việc thuộc phạm vi của kế toán quản trị chi 
phí được các bộ phận thực hiện một cách đan xen mà chưa có 
bộ phận chuyên trách thực hiện 
- Nhu cầu sử dụng thông tin kế toán quản trị chi phí còn rất ít và 
mang nặng tính chủ quan, tự phát của từng đơn vị. 
3.2. Nội dung kế toán quản trị chi phí trong các đơn vị kinh 
doanh du lịch 
a. Sử dụng kế toán chi tiết để cung cấp thông tin chi phí cho việc 
ra các quyết định. 
Hiện nay, bộ phận thông tin kế toán đáp ứng yêu cầu quản lý và 
ra quyết định liên quan đến chi phí là thông tin từ kế toán chi tiết. 
Kế toán ở các đơn vị thực hiện theo dõi chi tiết chi phí theo từng 
địa điểm, từng loại hoạt động, từng loại sản phẩm dịch vụ cụ 
thểtrên hệ thống tài khoản và sổ sách kế toán chi tiết. 
b. Lập kế hoạch giá thành và giá bán các sản phẩm dịch vụ từng 
loại hoạt động. 
Lập kế hoạch giá thành và giá bán các sản phẩm dịch vụ du lịch 
là một trong những nội dung quan trọng của kế toán quản trị chi 
phí nhằm làm cơ sở xác định kết quả kinh doanh, cung cấp thông 
tin quản lý và theo dõi tình hình thực hiện chi phí ở các đơn vị. 
Bên cạnh đó, hoạt động kinh doanh du lịch có tính thời vụ nên để 
tăng lượng tiêu thụ các nhà quản trị đã sử dụng chính sách giá 
bán linh hoạt, phân biệt theo đối tượng khách hay theo mùa. 
c. Lập dự toán sản xuất kinh doanh mà chủ yếu là dự toán chi 
phí. 
Ở các đơn vị có công tác kế toán tổ chức khá chặt chẽ và nền 
nếp mới tổ thực hiện lập dự toán.Các dự toán được lập cho từng 
năm và cụ thể hóa cho từng quý, tháng...Sau đó, được chi tiết 
cho các đơn vị trực thuộc hay bộ phận thông qua các chỉ tiêu 
doanh thu và chi phí gồm: Kế hoạch số lượng dịch vụ tiêu thụ và 
dự toán doanh thu, chi phí cho từng hoạt động. Các dự toán chi 
phí được lập dựa vào phương pháp kinh nghiệm và định mức ở 
từng đơn vị. Trên cơ sở phân tích các yếu tố về môi trường kinh 
doanh và khả năng về nguồn lực cùng với số liệu thực hiện các 
của một số năm liền kề sẽ định lượng cho các chỉ tiêu trong dự 
toán. Đồng thời các đơn vị cấp trên chưa có một hệ thống văn 
bản nào hướng dẫn cụ thể quy trình lập dự toán thống nhất chặt 
chẽ. 
d. Thực hiện kiểm soát chi phí qua việc lập và phân tích báo cáo 
chi phí bộ phận. 
Kiểm soát chi phí ở các đơn vị tập trung chủ yếu vào kiểm soát 
chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, tiền lương và chi phí vật tư dựa 
trên tiêu hao thực tế so với định mức. Các đơn vị đã tự thiết kế 
báo cáo như: Báo cáo tình hình sử dụng nguyên vật liệu trực tiếp, 
báo cáo lao động và báo cáo vật tư xuất dùng cho từng loại hoạt 
động. Ngoài ra, cuối tháng các đơn vị còn lập báo cáo kết quả 
kinh doanh từng bộ phận để thấy được sự biến động lợi nhuận 
của từng loại hoạt động mà có biện pháp điều chỉnh kịp thời. 
e. Tổ chức phân tích thông tin chi phí để ra các quyết định kinh 
doanh. 
Chưa được các đơn vị quan tâm tổ chức một cách khoa học và 
quy cũ. Một số ít các đơn vị đã bắt đầu chú ý phân tích hòa vốn 
và phân tích quan hệ giữa chi phí-sản lượng-lợi nhuận để lựa 
chọn các phương án kinh doanh một cách khoa học. 
3.3. Những tồn tại cần khắc phục trong kế toán quản trị chi 
phí ở các đơn vị kinh doanh du lịch 
Kế toán quản trị chi phí đang được thực hiện tại các tại các đơn 
vị kinh doanh du lịch đã và đang góp phần đáng kể trong quá 
trình hoàn chỉnh hệ thống thông tin kế toán đáp ứng yêu cầu 
quản lý kinh doanh. Song thực tế, vẫn còn các tồn tại cần khắc 
phục kịp thời: 
Một là ,kế toán quản trị đã chi tiết số liệu chi phí theo yếu tố, 
khoản mục hay địa điểm phát sinh chi phí nhưng lại chưa cho 
phép xử lý số liệu chi phí phục vụ cho kế toán quản trị. Chưa có 
hệ thống thu thập và nhận diện chi phí theo yêu cầu quản trị. Dự 
toán chi phí được lập dựa trên số liệu lịch sử nên mang tính chất 
báo cáo tài chính. Do vậy, việc phân tích và lập dự toán chi phí 
không mang tính khả thi. 
Hai là, cácbáo cáo bộ phận phần nào đáp ứng yêu cầu kiểm soát 
chi phí. Tuy nhiên, chi phí không chỉ bao gồm các chi phí trên mà 
còn nhiều loại chi phí khác nên chưa thực hiện kiểm soát chi phí 
toàn diện. Báo cáo còn mang nặng tính liệt kê, mẫu chưa khoa 
học và thống nhất, được lập bằng phương pháp thủ công nên tốn 
kém công sức và thiếu chính xác nên làm giảm tác dụng kiểm 
soát. 
Ba là, thông tin lãi lỗ từng loại hoạt động do báo cáo kết quả kinh 
doanh bộ phận chưa đảm bảo chính xác do sự cào bằng các chi 
phí chung khi chọn các tiêu thức phân bổ. Các báo cáo cũng 
chưa mở ra các tình huống như với mức chi phí hiện hành thì 
việc thay đổi cơ cấu sản phẩm kinh doanh, khi nhận thêm các 
đơn hàng,thì kết quả kinh doanh thay đổi như thế nào, có mang 
thêm những lợi ích gì những quyết định đó? Hay chính xác hơn 
các báo cáo chưa đáp ứng được yêu cầu dự báo của quản trị. 
Các tiêu thức phân bổ chi phí chưa hợp lý và khoa học đồng thời 
chưa xây dựng các định mức phân bổ chi phí hợp lý cho các chi 
phí gián tiếp làm căn cứ đánh giá và kiểm soát chi phí. 
Bốn là, phương pháp tính giá toàn bộ chưa thể khai thác được tài 
liệu cho phân tích mối quan hệ giữa chi phí-sản lượng-lợi nhuận. 
Kế toán chi phí-kết quả chỉ nhằm quản lý chi phí-doanh thu theo 
cơ chế tài chính chứ chưa nghiên cứu mối quan hệ giữa chúng. 
Chưa quan tâm phân tích hòa vốn và mối quan hệ giữa chi phí-
sản lượng-lợi nhuận để đưa ra các quyết định kinh doanh kịp 
thời. 
Năm là, công tác phân tích chi phí chưa được quan tâm và chú 
trọng đúng mức mà chỉ thực hiện so sánh giản đơn để đánh giá 
biến động của chi phí. Chưa khai thác kĩ thuật phân tích chi phí 
của kế toán quản trị và phân tích kinh tế để đánh giá, lựa chọn 
các phương án kinh doanh hiệu quả. 
Hạn chế công tác kế toán quản trị chi phí tại các đơn vị cho thấy 
nguyên nhân cơ bản chính là yếu tố con người. Mặc dầu nhận 
thức được sự cần thiết của kế toán quản trị trong quản lý và điều 
hành nhưng khi áp dụng vào thực tiễn lại lúng túng do kiến thức 
về kế toán quản trị còn là vấn đề mới mẽ, việc cập nhật kiến thức 
không hoàn chỉnh sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh khi đi 
vào thực tiễn. Bên cạnh đó, là sự hạn chế của phân cấp quản lý 
quản lý, đội ngũ cán bộ và đặc biệt là thiếu vắng sự quan tâm của 
Nhà nước. 
Hoạt động kinh doanh du lịch với những nét đặc thù riêng, kế 
toán quản trị nói chung và kế toán quản trị chi phí nói riêng có 
thực sự trở thành công cụ hữu hiệu, phục vụ đắc lực cho hoạt 
động quản lý kinh doanh của các đơn vị hay không điều đó phụ 
thuộc rất lớn vào sự nổ lực không ngừng của chính bản thân mỗi 
đơn vị trong điều kiện cạnh tranh gay gắt để tồn tại và phát triển.