Một số vấn đề về truyền thông đại chúng, văn hóa đại chúng và văn hóa truyền thông trong kỷ nguyên kỹ thuật số

và kinh doanh các 
sản phẩm băng, đĩa, phim ảnh, sách báo, phát triển rộng khắp. Cả nước có 745 cơ quan 
báo in và 67 đài PT-TH trung ương và địa phương, phát sóng 180 kênh quảng bá và 75 
kênh truyền hình trả tiền, chưa kể 46 tờ báo điện tử và hàng ngàn trang tin điện tử của các 
cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp Năm 2011, Việt Nam đã xuất khẩu được 308.000 bản 
sách và gần 6 triệu tờ báo, tạp chí với kim ngạch xuất khẩu đạt 3,9 triệu USD, nhiều kênh 
phát thanh và truyền hình Việt Nam cũng đang vươn ra thế giới Phim Việt Nam, bao 
gồm cả phim của các hãng tư nhân cũng đã tham gia festival phim và tranh tài ở các giải 
thưởng phim quốc tế. Việt Nam bắt đầu là điểm đến của một số festival văn hóa quốc tế, và 
đang được biết đến như một đất nước, chứ không phải một cuộc chiến tranh (chữ dùng của 
cố Thứ trưởng ngoại giao Lê Mai). Tuy nhiên, ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam còn 
thiếu nguồn lực và năng lực, chưa đáp ứng được các yêu cầu và chuẩn quốc tế, chưa tạo 
được những dấu ấn lớn trong lòng công chúng thưởng thức. 
Trong khi đó, quá trình toàn cầu hóa đã và đang trở thành một xu thế khách quan, 
trước hết trong lĩnh vực kinh tế, rồi tác động mạnh lên mọi mặt đời sống xã hôi, đặc biệt là 
văn hóa. Lan truyền chủ yếu trên các PTTTĐC, lại được thúc đẩy thêm bởi cuộc cách 
mạng số hóa, xu hướng toàn cầu hóa văn hóa một mặt đem văn hóa của các dân tộc xích lại 
gần nhau hơn, mặt khác đưa đến nhiều nguy cơ, trong đó, nổi bật nhất và được nhiều nhà 
nghiên cứu quan ngại nhất là sự phương Tây hóa văn hóa bản địa, dẫn tới nguy cơ làm lu 
mờ các giá trị văn hóa truyền thống, làm cho văn hoá dân tộc bị đồng hóa hay triệt tiêu. 
Vậy, các PTTTĐC, đặc biệt trong thời đại kỹ thuật số, thực sự có vai trò tác động như thế 
nào đối với đời sống văn hóa xã hội? Giải đáp câu hỏi này, ngành truyền thông đại chúng 
có thể xác định rõ hơn trách nhiệm, và nhiệm vụ của mình trong quá trình hội nhập toàn 
cầu. 
2. Vai trò tác động của các PTTTĐC tới đời sống văn hóa xã hội 
Khó mà hình dung cuộc sống của chúng ta trong xã hội hiện đại mà thiếu vắng các 
PTTTĐC. Truyền thông kết nối chúng ta với thế giới, giúp chúng ta liên hệ được với thực 
tế xã hội rộng rãi, đa chiều nằm ngoài môi trường xung quanh bên cạnh ta hàng ngày. 
Truyền thông góp một phần quan trọng trong sự phát triển của chúng ta, xây dựng sự hiểu 
biết của chúng ta về chính bản thân mình và thế giới. Nhiều nhà nghiên cứu truyền thông 
đã nhấn mạnh về vai trò của truyền thông đại chúng trong đời sống xã hội, không chỉ đơn 
thuần là hoạt động truyền đạt thông tin, mà còn có nhiệm vụ xây dựng, duy trì và phát triển 
nền văn hóa. 
Nghiên cứu về ảnh hưởng của các PTTTĐC đối với công chúng là hoạt động được 
hình thành từ đầu thế kỷ XX, và trong giai đoạn từ thập niên 20 đến thập niên 40, các 
PTTTĐC đã từng được đánh giá là ‘phương tiện của thượng đế’ (Gripsrud 2002). Học 
thuyết ‘mũi kim tiêm’ (hypodermic-needle model/ magic bullet theory) hình thành trên cơ 
sở lý luận là các PTTTĐC đã ‘chích’ các thông điệp đi kèm giá trị, quan điểm, cách nghĩ 
và cách đối xử trực tiếp vào đầu của khối đại chúng không có óc phê phán và khả năng 
‘chống đỡ’. Theo J. Gripsrud (2002), sự phát triển của một số PTTTĐC thời đó như phim 
ảnh, đĩa ghi âm, tạp chí, ti vi đã góp phần hình thành một bản sắc ‘thanh niên’ thời thượng: 
quần jean, áo khoác da, kiểu tóc đuôi vịt (ducktail), và đi xe mô tô. Thuật ngữ nhóm 
(gangs) và thuật ngữ tâm lý nhóm (gang mentality) cũng được hình thành vào thời gian này. 
Không chỉ hình thành nên một lối sống mới, các PTTTĐC còn tác động trực tiếp đến 
công chúng, và ‘điều khiển’ họ. Ví dụ kinh điển được đưa ra là chương trình ‘Cuộc chiến 
tranh giữa các thế giới’ được phát trên sóng đài CBS vào Chủ nhật, ngày 30.10.1938, 
khiến cho hàng triệu thính giả bị sốc khi đài loan tin về sự xâm nhập của người từ Sao Hỏa. 
Hàng ngàn thính giả bỏ chạy ra khỏi nhà, trong khi nhiều người vội vàng đóng đồ lên xe 
ôtô để chạy trốn1. Ngày hôm sau, tờ New York Daily News chạy lớn hàng chữ ‘Cuộc 
chiến tranh giả trên phát thanh đã kích động sự hoảng loạn trên toàn nước Mỹ’ (Agree, 
Ault và Emery 1994, tr.209). 
Tuy học thuyết ‘mũi kim tiêm’ đã mô tả được một số biểu hiện về tác động của truyền 
thông đối với đời sống văn hóa xã hội, các học giả của trường phái Frankfurt chưa làm rõ 
được ảnh hưởng của cùng một thông điệp trên các PTTĐC đối với các cá nhân khác nhau, 
đồng thời, không đánh giá được khả năng tri luận của công chúng trong quá trình tiếp nhận 
thông tin từ các PTTTĐC. 
Đối lập với quan điểm ‘mũi kim tiêm’, trong khoảng thời gian từ thập niên 40-70 của 
thế kỷ trước, một số học thuyết lại cho rằng các PTTTĐC không có nhiều ảnh hưởng lên 
con người trừ phi nó biểu đạt thành cái mà người đó đã nghĩ, đặc biệt nếu chúng kết hợp 
với những tác động của người lãnh đạo quan điểm (opinion leaders). Học thuyết ‘Dòng hai 
bước của truyền thông’ (Lazarsfeld và Katz) xuất hiện với quan điểm cơ bản là bên cạnh 
kênh truyền thông đại chúng, từng cá nhân người tiếp nhận còn có các mối quan hệ liên cá 
nhân với các thành viên khác trong gia đình, bạn bè, đồng nghiệp Và vì vậy, tác động 
của các PTTTĐC không mang tính trực tiếp như học thuyết ‘mũi kim tiêm’ đã chỉ ra, mà 
luôn thông qua bộ lọc của các bước trung gian - những người có uy tín trong cộng đồng. 
Nói cách khác, chính môi trường (gia đình, nhà trường, các nhóm quan hệ xã hội,) của 
người tiếp nhận thông tin quyết định quá trình người đó tiếp nhận thông tin từ các 
PTTTĐC, chứ không phải từ các PTTTĐC. Vì vậy, học thuyết này còn được gọi là học 
thuyết về ‘Ảnh hưởng hạn chế của truyền thông’ (Limited-Effects Theory). 
1
 Chương trình phát thanh do Orson Wellers thực hiện trên đài CBS, tái hiện lại tiểu thuyết ‘Cuộc chiến giữa các thế 
giới’ của H.G. Wells. Mở đầu chương trình, đài đã thông báo rằng đây chỉ là câu chuyện dựa trên tiểu thuyết, nhưng 
nhiều thính giả không nghe đoạn giới thiệu mở đầu. 
Tuy nhiên, vào thời điểm học thuyết này ra đời, sự phổ biến và mức độ thống trị của 
các phương tiện truyền thông vẫn còn hạn chế. Hơn nữa, quá trình truyền thông trong thực 
tế phức tạp hơn nhiều so với mô hình truyền thông ‘hai bước’ mà các học thuyết gia đề 
xuất. Bên cạnh đó, học thuyết về “Ảnh hưởng hạn chế của truyền thông” được đưa ra dựa 
trên kết quả điều tra xã hội học, trong khi nhiều nhà nghiên cứu băn khoăn về giá trị của 
phương pháp nghiên cứu định lượng này trong việc tạo lập lý thuyết xã hội, khi cho rằng 
nó giản lược hoá sự phức tạp của nghiên cứu truyền thông. 
Trong khoảng thập niên 70-80, nghiên cứu tác động của truyền thông đối với xã hội 
không chỉ bó hẹp trong những nghiên cứu thực nghiệm (empirical) mà còn xuất hiện nhiều 
hướng nghiên cứu phê phán (critical theory), nghiên cứu diễn giải (interpretative theory). 
Các học giả quan tâm nhiều hơn đến mối quan hệ giữa truyền thông đại chúng với tri thức, 
quan điểm, nhận thức văn hóa cũng như ảnh hưởng của bạo lực và tình dục trên truyền 
thông tới công chúng, đặc biệt là giới trẻ, thông qua việc nghiên cứu về nội dung thông 
điệp truyền thông, về quá trình truyền thông, quá trình sản xuất các sản phẩm truyền thông, 
cách thức tiếp cận và sử dụng các PTTTĐC của công chúng 
Nhiều nghiên cứu chỉ ra ảnh hưởng rõ nét của truyền thông đối với những người 
‘nghiền’ ti vi, và cho rằng, họ có thể bị ‘tha hoá’ về thái độ, niềm tin và thói quen văn hóa 
bởi những nhân vật thường được xuất hiện trên truyền hình (Bryant & Thompson 2002). 
Các nhà nghiên cứu cũng chỉ ra ảnh hưởng đặc biệt của truyền thông đại chúng tới nhóm 
công chúng nhạy cảm, ví dụ như trẻ nhỏ và thanh thiếu niên (Bryant & Thompson, 2002; 
McCombs & Shaw 1972; McLuhan 1964). Những lo ngại về nội dung bạo lực và tình dục 
trên các PTTTĐC là vấn đề tranh luận sôi nổi trong các nguyên cứu của Court 1984, Harris 
1994, Bryant & Thompson 2002. Các nhà nghiên cứu đã chỉ ra ảnh hưởng to lớn của 
truyền thông đối với người tiếp nhận thông tin, trong đó Joseph Nye, người đưa ra thuật 
ngữ ‘sức mạnh mềm’ (soft power) vào năm 1990 đã từng viết: “trước khi bức tường Berlin 
sụp đổ vào năm 1989, nó đã bị xuyên thủng bởi truyền hình và phim ảnh” (Thu Lượng 
2010). 
Nhiều nghiên cứu cho rằng các kênh truyền thông tác động mạnh đến với công chúng 
thông qua việc ‘thiết lập chương trình nghị sự’ (McCombs và Shaw, 1972), tức là qua cách 
truyền thông lựa chọn ‘tin nổi bật’ và cách truyền thông làm nổi bật tin tức này. Thông qua 
việc lựa chọn và đưa tin hàng ngày, người cung cấp tin tức định hướng sự chú ý của công 
chúng và tác động lên nhận thức của họ về vấn đề gì là quan trọng nhất, hay vấn đề nào 
quan trọng hơn vấn đề nào. Nhiều nghiên cứu khác khẳng định truyền thông đại chúng 
không áp đặt công chúng ‘nghĩ cái gì’ nhưng thành công trong việc tác động đến điều mà 
người ta nghĩ đến. 
Các PTTTĐC là một phần cấu thành cuộc sống hàng ngày của chúng ta, xâm nhập 
vào mọi ngóc ngách của cuộc sống, công khai len lỏi và bền bỉ tác động, và góp một phần 
quan trọng làm thay đổi nhận thức và hành vi của các cá nhân trong xã hội. Truyền thông 
kỹ thuật số với thế mạnh của sự lan toả nhanh chóng, và rộng khắp, đa phương tiện và hội 
tụ, chủ động và tương tác, dễ sao chép, lưu giữ và truyền bá đang tạo ra sức mạnh mới cho 
truyền thông hiện đại. Tác động của truyền thông kỹ thuật số đối với đời sống văn hoá xã 
hội hiện nay như thế nào? Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu và thời đại kỹ thuật số, báo chí 
truyền thông Việt Nam cần phải làm gì để phát huy nền văn hóa Việt, đảm bảo sự hài hòa 
giữa việc bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống với việc phát triển các giá trị mới gắn 
liền với quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế? 
3. Truyền thông kỹ thuật số và tác động của nó tới đời sống văn hóa hiện nay 
Trong các nhân tố làm ‘phẳng’ thế giới được T. Friedman (2005) đề cập tới, tính chất 
số, di động, cá nhân và ảo được xem là những yếu tố quan trọng nhất, và trực tiếp nhất làm 
thay đổi đời sống văn hoá xã hội toàn cầu, hình thành nên xu hướng cá nhân hóa, dân chủ 
hóa, đa dạng các hình thức giao tiếp, đa dạng các hình thức văn hóa giải trí, và hình thành 
một thế giới ảo. 
Sự phát triển của điện thoại di dộng và mạng internet đang có xu hướng chi phối 
ngược trở lại thói quen sinh hoạt của bản thân người sử dụng, với tư cách không chỉ là thiết 
bị liên lạc, mà còn là phương tiện giúp quản lý cuộc sống, trao đổi kiến thức, thông tin và 
giải trí, Theo thống kê mới nhất, Việt Nam có gần 130 triệu thuê bao điện thoại di động, 
trong đó có 13 triệu thuê bao 3G. Toàn quốc có trên 31 triệu người sử dụng Internet, đạt 
mật độ 35%. Internet đã vượt qua radio và báo giấy để trở thành phương tiện thông tin 
được sử dụng hàng ngày phổ biến tại Việt Nam với tỷ lệ 42%. Bên cạnh 97% người vào 
mạng để đọc tin tức, có tới 52% sử dụng Internet để cập nhật thông tin trên các trang mạng 
xã hội (Facebook, Zing) và tỷ lệ công chúng vào mạng để giải trí khá cao: 38% để chơi 
game trực tuyến, 57% để nghe nhạc, 45% để xem video và hình ảnh thú vị trên internet 
(Báo cáo của Bộ Thông tin và Truyền thông 2011). 
Các phương tiện truyền thông kỹ thuật số mở ra nhiều hoạt động hấp dẫn, cuốn hút 
giới trẻ, và tạo ra hàng loạt các nhu cầu mới. Cùng với chiếc di động ngày càng đa dạng, đa 
chức năng và dịch vụ, nhiều nhu cầu bên lề khác nảy sinh như chơi game, cá độ và dịch vụ 
giải trí. Với sự phát triển của mạng internet, mọi người đều có cơ hội để trở thành nhà văn, 
nhà báo online, viết blog, hay chủ động đăng tải các video clip lên YouTube. Trong khi 
bản sắc văn hóa Việt đề cao tính cộng đồng, thì các phương tiện truyền thông mới lại thúc 
đẩy quá trình đề cao ‘cái tôi’ cá nhân (Bùi Quang Thắng, 2006). Bên cạnh đó, điều kiện 
‘riêng tư’ và ‘cá nhân’ khi tiếp cận với thông tin và giải trí hiện nay khiến nhiều bậc phụ 
huynh lo ngại con em mình sớm tiếp xúc với văn hóa ‘đen’ trên mạng internet mà không 
kiểm soát được. Chính quá trình cá nhân hóa này đã thay đổi các hình thức sinh hoạt văn 
hóa, và thách thức các giá trị văn hóa cộng đồng truyền thống. 
Sự ra đời của công nghệ kỹ thuật số đã và đang biến thế giới hiện nay thành một thế 
giới điện tử, với các loại email, e-book, e-learning, e-business, e-marketing. dẫn đến 
nhiều thay đổi trong hoạt động giao tiếp và hoạt động xã hội. Một thế giới mới, một không 
gian mới được hình thành - cư dân của thế giới này được gọi là ‘cư dân mạng’. Cư dân 
mạng tiếp nhận tất cả những gì đang tồn tại, và có thể sáng tạo ra những gì họ muốn trong 
môi trường internet. Cái thế giới ‘ảo’ mà internet đem lại cũng đang ngày một tác động lên 
thế giới ‘thực’ của con người. Nhiều cư dân mạng say mê với thế giới ảo thậm chí còn hơn 
thế giới thực mà họ đang sống. Họ đang để cho mình bị bệnh ‘nghiền internet”, dành nhiều 
thời gian để chat chit, để chơi game online, hay thể hiện cá nhân ‘ảo’ của mình trên mạng 
hơn là cho các sinh hoạt thực của đời thường. 
Công nghệ mới, đặc biệt là hệ thống truyền thông đại chúng mới, là một trong những 
công cụ quan trọng tạo điều kiện cho sự thiết lập các mẫu hình mới của sản phẩm văn hóa, 
quản lý và phát tán thông tin. Công chúng trước đây chỉ biết tiếp nhận thông tin một chiều, 
thì với mạng Internet, bắt đầu học cách ‘đọc tương tác’ - đọc và gửi bình luận, phản biện 
tức thời ngay trên mạng Các PTTTĐC mới đã giúp phá bỏ ‘vòng xoáy của sự im lặng’, 
tạo cơ chế để mọi người có cơ hội phát triển trí tuệ và phát huy ý thức cá nhân, vừa tạo cho 
con người khả năng sáng tạo, vừa mở ra nhiều cơ hội quản lý xã hội và hội nhập quốc tế, 
giao lưu tương tác với nhau trong một môi truờng không còn bị hạn chế bởi thời gian và 
không gian. Mạng xã hội hay YouTube,... đang tạo nên nền báo chí công dân, có sức mạnh 
không kém gì so với các PTTTĐC truyền thống. Sự vỡ vụn của truyền thông đại chúng 
khiến cho công chúng nhóm nhỏ được phục vụ dễ dàng hơn, đồng thời, cũng khiến cho 
truyền thông thực sự đại chúng trở nên vô cùng thách thức. “Sự tan vỡ của các phương tiện 
truyền thông đang gây ra tình trạng thiếu nhất quán hoặc cần chọn lọc thông tin (như sự 
phân cực của xã hội Mỹ), nhưng mặt khác lại tạo ra hiện tượng phi tập trung hóa quyền lực 
và bảo đảm rằng đang tồn tại một sự thật trọn vẹn ở đâu đó trong các mảnh vỡ” 
(Friendman 2005, tr.75). 
Bên cạnh đó, khối lượng thông tin khổng lồ được chuyển tải tức thời từng giây phút 
trong thời đại bùng nổ thông tin khiến con người khó có đủ khả năng kiểm soát. Hiện 
tượng thông tin thiếu trung thực, bóp méo sự thật, lèo lái thông tin, phát tán thông tin một 
cách hỗn độn và sai lệch khiến việc tiếp nhận thông tin trung thực, chính xác đang trở 
thành một thách thức đối với công chúng thời đại net. Ngày 6-2-2011, Chính phủ đã thông 
qua Nghị định 02/2011/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động báo chí, 
xuất bản, trong đó có nêu rõ những trường hợp hoạt động báo chí không phép hoặc thông 
tin sao chép, nhằm mục đích giật gân câu khách là vi phạm quy định của pháp luật. Trong 
năm 2011, đã có 50 trường hợp các cơ quan báo chí điện tử, trang tin điện tử bị Thanh tra 
Bộ Thông tin và Truyền thông xem xét xử lý sai phạm trong hoạt động cung cấp thông tin, 
với các lỗi vi phạm tập trung ở việc thông tin sai sự thật hoặc thông tin vi phạm thuần 
phong mỹ tục Việt Nam (Báo cáo của Bộ Thông tin và Truyền thông 2011). Tuy nhiên, 
những truờng hợp bị xử phạt còn như muối bỏ biển so với các sai phạm còn nhan nhản trên 
các trang mạng điện tử. 
Các PTTTĐC mới đang dần tạo thành thế hệ công chúng mới – thế hệ@, với những 
khác biệt về lối tư duy, mối quan tâm và sở thích – và dần tạo thành nhân tố mới trong đời 
sống văn hóa ở Việt Nam. Công chúng không đơn giản chỉ là quảng đại quần chúng không 
bản sắc, không đơn giản chỉ là ‘khán-thính-độc giả’ thụ động thụ hưởng sản phẩm truyền 
thông mà thực sự là người sử dụng, người tiêu dùng, người thẩm định, đánh giá và là người 
đồng sáng tạo sản phẩm truyền thông. Mối quan hệ giữa thương mại, truyền thông và văn 
hóa trở nên đa chiều, và mô hình 2 chiều giữa người truyền tin và người tiếp nhận thông tin 
mà Lasswell và Shannon mô tả đang trở nên quá đơn giản để có thể biểu đạt mối quan hệ 
đa chiều phức tạp của truyền thông trong kỷ nguyên kỹ thuật số. 
Thay cho lời kết 
Không thể phủ nhận sự biến đổi văn hóa chịu ảnh hưởng lớn từ các PTTTĐC, trong 
đó, nguyên nhân sâu xa nhất là sự phát triển của khoa học kỹ thuật. Văn hóa biến đổi do 
ảnh hưởng của PTTTĐC không phải là hiện tượng cá biệt của riêng quốc gia nào, mà là 
hiện tượng có tính chất toàn cầu. Thế giới hôm nay đang bước vào kỷ nguyên truyền thông 
mới, khi các PTTTĐC trực tuyến hiện đại đang tiếp tục thu hút ngày càng nhiều người sử 
dụng hơn với những tính năng cung cấp thông tin nhanh nhạy, toàn diện, phong phú, trực 
tiếp và tương tác. 
Văn hóa truyền thông, chính vì vậy, cần phải được xây dựng trên nền tảng giá trị và 
tính liên tục lịch sử, khơi dậy các khả năng sáng tạo của công chúng, và phục vụ công 
chúng. Nghị quyết trung ương 5 khóa VIII đã khẳng định ‘đổi mới tư duy về phát triển văn 
hóa, coi văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc 
đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội”. Không thể đánh đồng văn hóa đại chúng với khuynh 
hướng thuơng mại hóa, tầm thường hóa và dung tục hóa nền văn hóa. Do vậy, truyền thông 
đại chúng phải đóng vai trò then chốt trong việc phát triển ngành công nghiệp văn hóa Việt 
Nam, nâng cao tính đề kháng cho nền văn hóa dân tộc trước những ảnh hưởng tiêu cực của 
toàn cầu hóa văn hóa, đồng thời hạn chế tác động tiêu cực của xu hướng thương mại hóa 
văn hóa và thương mại hóa báo chí. 
Tài liệu tham khảo 
1. J. Bryant và S.Thompson, 2002. Fundamental of Media Effects, 1st ed. New York: 
McGraw-Hill Higher Education. 
2. M.E. McCombs. & D.L. Shaw, 1972. The agenda-setting function of mass media. 
Public Opinion Quarterly, 36:2, 176 – 187. 
3. J.H. Court. 1984. Sex and violence: A ripple effect. In N.M. Malamuth & E. 
Donnerstein (Eds.), Pornography and sexual aggression, 143-172. Orlando, FL: 
Academic Press. 
4. F. E.X. Dance, 1970. The ‘Concept’ of Communication. The Journal of 
Communication, vol.20, June 1970, p.201-210. 
5. J. Gripsrud, 2002. Understanding Media Culture. London: Arnold 
6. T. L. Friedman, 2005. The World is Flat. Farrar, Straus and Giroux. 
7. R.J. Harris, 1994. The impact of sexually explicit media. In J. Bryant & D. Zillmann 
(eds). Media Effects: Advances in Theory and Research, 505. Hillsdale, NJ: 
Lawrence Erlbaum Associates. 
8. Nguyệt Hằng, 2011. Trung Quốc chưa phải đối thủ của Mỹ về sức mạnh mềm. Đất 
Việt Online. 
My-ve-suc-manh-mem/20112/127964.datviet 
9. A.L.Kroeber và C.Kluckhohn, 1952. Culture: A critical Rreview of Concepts and 
Definitions. New York: Vintage Books. 
10. M. McLuhan, 1964. Understanding Media: The extensions of Man. 1st ed. New 
Yorrk: McGraw-Hill. 
11. Thu Lượng, 2010. Vũ khí ‘mềm’ có sức phá khủng. Tuần Vietnamnet. 8.4.2010. 
12. Mai Quỳnh Nam, 2010. Truyền thông đại chúng: tương tác văn hóa. In trong: Báo 
chí – Những vấn đề lý luận và thực tiễn, tập 7. NXB ĐHQGHN, tr.81-88. 
13. D. Strinati, 1995. An Introductrion to Theories of Popular Culture. Routledge 
14. Bùi Quang Thắng, 2006. Tác động của những phương tiện truyền thông mới đối với 
đời sống văn hóa của cư dân đô thị ở Việt Nam. Đề tài nghiên cứu cấp Bộ - Bộ Văn 
hóa Thông tin. 
15. Nguyễn Xuân Thắng. Phát triển các sản phẩm và dịch vụ văn hóa trong điều kiện 
kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế. Tạp chí Khoa học Xã hội Việt Nam. Viện 
Khoa học và Xã hội Việt Nam số 2 (45) năm 2011. 
16. K. Tuner, 1984. Mass Media and Popular Culture. Chicago: Science Research. 
17. UNESCO, 2002. Universal Declaration on Cultural Diversity. 
18. Trần Quốc Vượng (chủ biên), 1997. Cơ sở văn hóa Việt Nam. NXB 
ĐHQGHN. 
19. J. Wilson và S. L. R. Wilson, 1998. Mass Media, Mass Culture. NXB McGraw-Hill, 
Inc.