Một vài lỗi phát âm và cách rèn luyện cho sinh viên sư phạm tiểu học tại Hải Dương

Số 7 (237)-2015 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG 33
NGÔN NGỮ HỌC VÀ VIỆT NGỮ HỌC
MỘT VÀI LỖI PHÁT ÂM VÀ CÁCH RÈN LUYỆN
CHO SINH VIÊN SƯ PHẠM TIỂU HỌC
TẠI HẢI DƯƠNG
SOME PRONUCIATION ERRORS AND SOLUTION TO IMPROVE THEM FOR THE
PRIMARY SCHOOL PEDAGOGICAL PHYLETIC STUDENT AT HAI DUONG
NGUYỄN THỊ PHƯỢNG
(ThS; Cao đẳng Sư phạm Hải Dương)
Abstract: In this paper, we will not parse all contents about phonetic knowledges and
ability to use phonetic units knowledge of student, but only remak on some problems a few
consideration as knowledge about Vietnamese vowel, Vietnamese consonant and student's
pronunciation competence and remak on the influence of local folk-speech on development
and their phonetic competence.
Key words: Phonetic competence; primary school; vowel; consonant; pronunciation.
1. Mở đầu
Năng lực ngữ âm là những kiến thức về
ngữ âm và khả năng sử dụng các đơn vị ngữ
âm trong quá trình giao tiếp. Kiến thức về ngữ
âm ở đây là kiến thức về các đơn vị ngữ âm,
như âm tiết, nguyên âm, phụ âm, thanh điệu,
trọng âm- ngữ điệu và kiến thức về việc phát
âm. Đánh giá năng lực ngữ âm của sinh viên
chính là việc đánh giá các kiến thức kĩ năng
phát âm của sinh viên cùng với khả năng sử
dụng các đơn vị ngữ âm của họ trong quá trình
giao tiếp.
Sinh viên sư phạm Tiểu học là những thầy
cô giáo dạy Tiểu học trong tương lai. Họ là
những người ở tuổi trưởng thành, đã có kiến
thức và năng lực nhất định trong việc tự trau
dồi ngôn ngữ của mình. Đối tượng học sinh
của họ chính là những trẻ bước đầu học cách
sử dụng tiếng Việt văn hóa một cách bài bản.
Do đó, người giáo viên có vai trò và ảnh
hưởng rất lớn đến sự phát triển ngôn ngữ của
học sinh Tiểu học. Điều đó yêu cầu giáo viên
phải là mẫu mực về việc sử dụng tiếng Việt.
Nếu giáo viên phát âm không chính xác sẽ
không thể rèn phát âm chuẩn cho học sinh của
mình.
Tiếng Hải Dương thuộc vùng phương ngữ
Bắc Bộ. Do đó, nó mang theo những đặc trưng
điển hình của phương ngữ Bắc Bộ. Tuy nhiên,
thổ ngữ Hải Dương cũng có những khác biệt
so với phương ngữ Bắc Bộ. Sinh viên sư phạm
Tiểu học tại Hải Dương nếu muốn đạt chuẩn
nghề nghiệp giáo viên Tiểu học phải khắc
phục được những hạn chế do thổ ngữ địa
phương đem lại.
Trong bài viết này, khi khảo sát và phân
tích về năng lực ngữ âm của sinh viên, dựa
trên thực tế ngữ liệu thu thập được, chúng tôi
sẽ không phân tích tất cả các nội dung trong
kiến thức ngữ âm và khả năng sử dụng các
đơn vị ngữ âm của sinh viên, mà chỉ xem xét
đến một vài vấn đề còn chưa ổn như kiến thức
về nguyên âm tiếng Việt, phụ âm tiếng Việt và
năng lực phát âm của sinh viên ngành sư phạm
Tiểu học tại Hải Dương trong quá trình giao
tiếp; đồng thời xem xét sự ảnh hưởng của thổ
ngữ địa phương tới sự phát triển và hoàn thiện
năng lực ngữ âm của họ.
2. Nội dung
Giao tiếp của sinh viên và giảng viên là
những giao tiếp trực tiếp. Theo khảo sát của
chúng tôi, khoảng 70% các bước thoại của
sinh viên trong quá trình tương tác với giảng
NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG Số 7 (237)-201534
viên được thực hiện bằng những hành động
bằng lời. Những bước thoại đó có được thực
hiện bằng những chuẩn mực về ngữ âm hay
không là điều chúng ta cần bàn luận ở đây.
Bởi phát âm chuẩn, là một yêu cầu bắt buộc
đối với tất cả mọi người trong giao tiếp đặc
biệt là với các thầy cô giáo tương lai. Và một
trong những yêu cầu của chuẩn nghề nghiệp
giáo viên được Bộ Giáo dục và Đào tạo quy
định là “không nói ngọng khi giảng dạy và
giao tiếp trong phạm vi nhà trường”. Chuẩn
chính âm ở đây gồm có phát âm chuẩn phụ âm
đầu, phát âm chuẩn nguyên âm, phát âm chuẩn
phần vần, phát âm chuẩn thanh điệu.
2.1. Một số lỗi phát âm của sinh viên sư
phạm tiểu học Hải Dương
Trong nội dung này, chúng tôi tập trung
khảo sát các lỗi phát âm về phụ âm và nguyên
âm mà sinh viên mắc phải (dựa trên ngữ liệu
các cuộc hội thoại trên lớp học mà chúng tôi
đã thu ghi), sau đó chúng tôi sẽ tiến hành một
cuộc khảo sát nho nhỏ về những hiểu hiết của
sinh viên về những đơn vị ngữ âm này.
2.1.1. Lỗi phát âm /l/ và /n/
Trong 10655 bước thoại bằng lời được thực
hiện bởi sinh viên, có tới 1386 (13%) bước
thoại mà ở đó sinh viên phát âm lẫn lộn l/n.Ví
dụ:
(1) Sv: Em (thưa) cô là danh từ có khả lăng
kết hợp với các từ chỉ số lượng ở trước và các
từ chỉ định ở sau. Ló có khả lăng làm trung
tâm trong một cụm từ chính phụ. Em cô ví dụ
như là “lăm người đó” ạ.
()
(2) Sv: Em sẽ phân tích cho các em hiểu là
cái cây đó ở công viên các cô chú lao công đã
chăm bón mãi mới được, em không nên nàm
như vậy.
Các cặp phụ âm đầu đối lập tr/ch, r/d, s/x,
l/n là các cặp phụ âm dễ lẫn đối với người sử
dụng phương ngữ Bắc Bộ, trong đó có những
người nói tiếng Hải Dương. Có thể thấy, việc
phát âm lẫn ba cặp tr/ch, s/x, r/d/gi là lỗi phát
âm phổ biến hơn ở cả khu vực Bắc Bộ và
Thanh Hóa, kể cả người Hà Nội, và dường
như nó không "bị đánh dấu", không bị mang
ấn tượng âm tính ở người nghe. Riêng đối với
cặp l/n, việc phát âm lẫn lộn hai phụ âm này
có thể dẫn đến những hiểu sai về câu nói và
việc phát âm lẫn lộn l/n được xem là phát âm
"ngọng", phát âm sai. Đối với sinh viên sư
phạm Tiểu học - những thầy cô giáo Tiểu học
tương lai - những người sau này có ảnh hưởng
rất lớn đến sự phát triển ngôn ngữ của trẻ em,
thì việc phát âm ngọng l/n là điều tối kị, cần
phải được điều chỉnh kịp thời.
Trong 1386 bước thoại, chúng tôi thấy đa
phần các lỗi phát âm đó là do sinh viên phát
âm lẫn /l/ thành /n/ hoặc /n/ thành /l/, không có
trường hợp sinh viên phát âm lẫn theo hai cả
hai chiều. Đặc biệt có những bước thoại cho
thấy sinh viên chỉ phát âm sai khi trong chuỗi
lời nói có những tiếng chứa l/n đứng cạnh
nhau, còn nếu các tiếng chứa /l/ hoặc /n/ đứng
độc lập thì vẫn có thể phát âm đúng. Điều đó
cho thấy sinh viên có thể có khả năng phát âm
chính xác /l/ và /n/ nhưng họ chưa lưu tâm đến
điều đó. Ví dụ:
(3) Gv: Giáo dục môi trường không có môn
học riêng mà nó được lồng ghép trong các
môn học khác. Đó là những môn học nào?
Mời em!
Sv: Thưa cô là ló được lồng ghép trong
các môn như là ().
(4) Sv: () một tấm lưới có kích thước là
10cm, 10cm và mỗi cạnh là có, mỗi cạnh của
nó nà 1cm, và 1 hình vuông, 1 hình chữ nhật
để tính chu vi hình vuông và hình chữ nhật.
Các ví dụ trên cho thấy, nhiều khi sinh viên
còn chưa kiểm soát được phát âm của mình,
nên trong dòng lời nói, khi có những âm tiết
chứa l/n đứng cạnh nhau có thể sẽ phát âm sai
âm đứng đằng sau.
Như trên vừa nêu, có tới 13% trong số các
bước thoại của sinh viên mà ở đó có sự phát
âm lẫn lộn l/n. Điều đáng lưu tâm là, khi thấy
sinh viên phát âm sai, giảng viên chỉ nhắc nhở
qua chứ không có thời gian dừng lại để giúp
sinh viên chỉnh sửa. Ví dụ:
(5) Sv: Em thưa cô đặc điểm của đại từ là
tùy theo từng trường hợp cụ thể đại từ thay thế
Số 7 (237)-2015 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG 35
cho các từ thuộc từ loại lào thì mang đặc điểm
ngữ pháp cơ bản của từ loại ấy.
- Gv: Em cho ví dụ.
- Sv: Ờ, ví dụ như là ờ (ngập ngừng), ló ạ.
- Gv: “nó” chứ không phải “ló”. Em thử
đặt “nó” vào câu xem “nó” thay thế cho từ
loại nào!
Cũng có thể do thói quen đã làm cho sinh
viên không nhận ra đúng/sai. Hơn nữa, ngay
chính bản thân sinh viên đó, do kiến thức về
ngữ âm còn kém nên không nhận ra mình phát
âm sai và không biết phải sửa thế nào.
2.1.2. Lỗi phát âm /ɔ/ và /ε/
Trong 10655 bước thoại bằng lời được thực
hiện bởi sinh viên, có 526 (4,93%) bước thoại
mà ở đó sinh viên phát âm không chính xác
nguyên âm /ɔ/, và 331 (3,10%) bước thoại
cho thấy sinh viên phát âm không chính xác
nguyên âm /ε/. Ví dụ:
(6)- Gv: Tr­íc hÕt ta t×m hiÓu vÒ quan
niÖm, thÕ nµo lµ s¬ ®å ®o¹n th¼ng. Em nµo!
- Sv: Em th­a c« lµ theo em quan niÖm vÒ
ph­¬ng ph¸p s¬ ®å ®o¹n th¼ng theo em lµ mét
ph­¬ng ph¸p gi¶i to¸n ë TiÓu häc vµ ë ®ã thÓ
hiÖn mèi quan hÖ gi÷a c¸c ®¹i l­îng ®· cho.
C¸c ®¹i l­îng ph¶i t×m trong bµi to¸n yªu cÇu
chóng ta ph¶i biÓu diÔn b»ng ®o¹n th¼ng ¹.
Trong ví dụ trên sinh viên đã phát âm sai
các âm tiết chứa nguyên âm /ɔ/ làm âm chính.
Các âm tiết đó đã được phát âm không tròn
môi. Nguyên âm đảm nhận vai trò là âm chính
trong âm tiết và nó là âm giữ âm sắc cơ bản
của âm tiết. Nếu những âm tiết chứa nguyên
âm /ɔ/ làm âm chính mà được phát âm không
tròn môi thì âm đó sẽ dẹt, hẹp hơn bình
thường, sẽ khó nghe, khó nhận diện.
Bên cạnh việc phát âm không chính xác các
âm chứa nguyên âm /ɔ/ thì sinh viên cũng phát
âm không chính xác những âm tiết có âm
chính là nguyên âm /ε/. ( /ɛ/ là âm dòng trước,
cùng độ mở với /ɔ/ ở dòng sau tròn môi và
chúng được coi là cùng cặp). Ví dụ:
(7) Gv: À, thứ nhất là để hình thành số ().
Đấy là bộ đồ dùng lớp 1. (). Chúng ta thử
suy nghĩ xem với bài này chúng ta sẽ sử dụng
những đồ dùng gì? Nào mời em.
sv: Em thưa cô ở bài này chúng ta có thể
sử dụng que tính.
Ở ví dụ trên các âm tiết chứa nguyên âm /ε/
làm âm chính đã được sinh viên phát âm chưa
chính xác. Khi phát âm các âm tiết đó, sinh
viên đã mở miệng chưa đủ rộng, do đó âm
chính /ε/ đã trở thành một âm hẹp hơn.
2.1.3. Cần nắm rõ đặc trưng các âm trên
Trước thực trạng về lỗi phát âm phụ âm và
nguyên âm sinh viên mắc phải mà chúng tôi
thu nhận được từ ngữ liệu khảo sát, chúng tôi
đã tiến hành thực hiện phiếu điều tra trên 100
sinh viên để kiểm tra kiến thức của họ về các
phụ âm và nguyên âm đó. Kết quả cho thấy:
- Về phụ âm l/n: có tới 46% sinh viên
không nắm rõ vị trí phát âm, phương thức phát
âm của hai phụ âm l/n. Họ không biết âm /l/ là
âm bên có vị trí phát âm “đầu lưỡi - ngạc
cứng”, hơi thoát ra xát qua hai bên thành lưỡi,
âm /n/ là âm mũi có vị trí phát âm “đầu lưỡi -
răng”, hơi thoát ra tắc ở miệng. Còn 54% còn
lại, họ biết cần phải phát âm như thế nào thì
chuẩn nhưng khi giao tiếp họ lại không kiểm
soát được cách nói của mình. Bởi họ chưa có ý
thức mạnh mẽ về việc phải sửa phát âm, phải
nói chuẩn.
- Về hai nguyên âm /ε/ và /ɔ/: có tới 51%
sinh viên không trình bày được hai nguyên âm
đó được phát ra như thế nào, hay nói cách
khác là không biết được đặc trưng phát âm của
hai âm đó.
Như vậy, có thể nói sinh viên còn thiếu hụt
kiến thức về phụ âm và các nguyên âm đã nêu.
Họ đã phát âm chúng theo thói quen, phát âm
theo lối phát âm địa phương mà không quan
tâm đến cách cấu âm của chúng. Do đó, họ
phát âm sai và không biết cách để điều chỉnh
chúng hoặc không lưu tâm đến việc phải điều
chỉnh phát âm của mình. Điều đó cũng cho
thấy những ảnh hưởng mạnh mẽ của phát âm
địa phương đến sự phát triển và hoàn thiện
năng lực ngôn ngữ của mỗi cá nhân.
Qua điều tra khung chương trình môn tiếng
Việt dành cho sinh viên ngành Tiểu học,
NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG Số 7 (237)-201536
chúng tôi thấy cũng có phần giới thiệu về hệ
thống âm vị tiếng Việt (trong đó có nguyên
âm, phụ âm...). Tuy nhiên, thời lượng chương
trình dành cho phần này còn rất ít. Với 10 tiết,
giảng viên và sinh viên phải trao đổi về phụ
âm đầu, âm đệm, âm chính, thanh điệu và âm
cuối tiếng Việt với rất nhiều nội dung liên
quan đến chương trình Tiểu học. Thời lượng
dành cho việc hướng dẫn sinh viên phát âm
các âm vị trong hệ thống rất ít, thậm chí chỉ là
giới thiệu qua chứ không có thời gian rèn
luyện việc phát âm cho sinh viên. Giảng viên
chỉ hướng dẫn để sinh viên về nhà tự thực
hiện. Và việc đó nhanh chóng bị quên lãng. Và
như trên đã đề cập, khi sinh viên phát âm sai
trong quá trình giao tiếp trên lớp học, giảng
viên cũng chỉ nhắc nhở mà không có thời gian
để dừng lại sửa cho sinh viên.
2.2. Rèn luyện cho sinh viên cách phát
âm đúng
Rèn luyện năng lực ngữ âm cho sinh viên
sư phạm tại Hải Dương là một vấn đề không
phải dễ dàng bởi sự ảnh hưởng của lối phát âm
địa phương quá lớn. Tuy nhiên, đây cũng
không phải là vấn đề không thể thực hiện
được. Chúng ta hoàn toàn có thể giúp sinh
viên rèn phát âm chuẩn để đạt yêu cầu của
chuẩn nghề nghiệp đào tạo giáo viên. Nhưng
điều này cần phải có sự nỗ lực của cả người
dạy và người học, đặc biệt là ý thức rèn luyện
của người học.
a. Đối với âm /n/, /l/: Đã có nhiều bài tập
nhằm rèn luyện phát âm cho sinh viên, đặc
biệt là bài tập rèn luyện phát âm /l/ và /n/. Các
tác giả đã xây dựng những đoạn văn, đoạn thơ
có những âm tiết chứa hai âm /l/, /n/ và yêu
cầu sinh viên đọc, ví dụ : “Lúa nếp là lúa nếp
làng/ Lúa lên lớp lớp lòng nàng lâng lâng”.
Tuy nhiên, với những kiểu bài tập như thế này,
không thể giúp sinh viên cải thiện tình trạng
phát âm lẫn lộn /l/, /n/. Vấn đề ở đây là việc
tìm ra căn nguyên của tình trạng "ngọng" để
giải quyết tận gốc, làm thế nào để giúp sinh
viên có thể sửa được tình trạng lẫn lộn /l/, /n/
khi phát âm. Theo chúng tôi, phát âm lẫn lộn
/l/ và /n/ là vấn đề của việc điều khiển lưỡi khi
phát âm: âm /l/ là âm đầu lưỡi – ngạc cứng
(phát âm cong lưỡi) còn âm /n/ là âm đầu lưỡi
- răng (phát âm thẳng lưỡi). Vì vậy, để khắc
phục được tình trạng lẫn lộn /l/, /n/ thì người
nói phải điều chỉnh được lưỡi của mình khi
phát âm. Chúng tôi xin đề xuất giải pháp như
sau:
- Trước tiên, chúng ta phải khảo sát để phân
loại lỗi phát âm: người nói phát âm lẫn /l/
thành /n/ hay /n/ thành /l/ (rất hiếm trường hợp
mắc phải cả hai lỗi này).
- Sau khi đã giúp sinh viên nhận biết được
họ mắc lỗi thuộc loại nào chúng ta sẽ giúp họ
điều chỉnh phát âm. Cụ thể, với những sinh
viên mắc lỗi phát âm lẫn /l/ thành /n/ có nghĩa
là họ đang quen với việc phát âm thẳng lưỡi
thì chúng ta phải giúp họ điều chỉnh sự hoạt
động của lưỡi để làm quen với việc phát âm
cong lưỡi, còn với những sinh viên mắc lỗi lẫn
/n/ thành /l/ thì phải giúp họ làm quen với việc
phát âm thẳng lưỡi, hay nói cách khác chúng
ta giúp họ điều chỉnh cử động của lưỡi. Việc
rèn phát âm này được điều chỉnh từ dễ đến
khó: 1/ Ban đầu, người mắc lỗi chỉ thực hiện
phát âm hai âm vị /n/ và /l/ để cho lưỡi quen
với cử động cong lưỡi hay thẳng lưỡi; 2/ Sau
khi lưỡi đã làm quen và thành thục với việc
phát âm cong lưỡi hay thẳng lưỡi, lúc đó sẽ
yêu cầu người mắc lỗi phát âm những từ có
âm tiết chứa /l/ và /n/; 3/ Tiếp theo, yêu cầu
người mắc lỗi đọc những đoạn văn, đoạn thơ
có những âm tiết chứa /l/ và /n/, nhưng những
âm tiết này xuất hiện cách xa nhau; 4/Cuối
cùng, yêu cầu người mắc lỗi đọc những đoạn
văn, đoạn thơ có những âm tiết chứa /l/ và /n/
đứng cạnh nhau. Để rèn luyện được phát âm
chuẩn thì sinh viên cần phải kiên trì và luôn
luôn có ý thức điều chỉnh cử động của lưỡi
cho phù hợp với việc phát âm.
Chúng tôi đã tiến hành thực nghiệm biện
pháp này với 50 sinh viên trong thời gian 1 kì
học. Kết quả 36/50 sinh viên đã điều chỉnh
được phát âm của mình bởi trong quá trình
phát âm họ đã luôn luôn lưu ý đến việc điều
chỉnh phát âm của lưỡi, và phải nói chậm lại
khi chuẩn bị đến âm tiết chứa âm mà họ mắc
Số 7 (237)-2015 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG 37
lỗi. Và họ đã rất hào hứng bởi khi nghe người
khác nói, họ đã có thể phát hiện ra người đó
phát âm chính xác hay chưa chính xác – điều
mà trước kia họ không thể làm được. 14 sinh
viên còn lại chưa điều chỉnh được phát âm của
mình, vẫn phát âm lẫn lộn /l/, /n/. Tuy nhiên,
14 sinh viên này thừa nhận họ đã không kiên
trì và chưa tập trung để rèn luyện phát âm.
Như vậy, với giải pháp rèn luyện phát âm
như chúng tôi đề ra, tình hình phát âm của sinh
viên sẽ được cải thiện một cách rõ rệt. Tuy
nhiên, việc rèn luyện phát âm có đạt được kết
quả như mong đợi hay không hoàn toàn phụ
thuộc vào ý thức và sự quyết tâm rèn luyện
của mỗi bạn sinh viên. Bởi dưới tác động của
lối phát âm địa phương, người học không kiên
trì và không thường xuyên có ý thức chỉnh sửa
thì việc rèn phát âm sẽ khó thực hiện.
b. Đối với âm/ɔ/ , /ε/ : Với những sinh viên
phát âm không chính xác hai nguyên âm là
nguyên âm /ɔ/ và nguyên âm /ε/ trước tiên
chúng ta sẽ giúp sinh viên nắm vững được
cách phát âm chính xác hai âm này. Với
nguyên âm /ɔ/, khi phát âm lưỡi hơi lùi vào
bên trong và hình dáng của miệng phải tròn.
Với nguyên âm /ε/, khi phát âm lưỡi được kéo
lui về phía trước và miệng mở hơi rộng. Nếu
khi phát âm âm /ε/, miệng mở không đủ rộng
thì âm sẽ bị hẹp, bị bẹt.
Sau khi sinh viên đã nắm rõ được cách phát
âm chính xác hai âm /ɔ/ và /ε/, chúng ta sẽ rèn
cho sinh viên phát âm hai âm này một cách
độc lập. Sau đó, sinh viên sẽ được rèn phát
âm với các âm tiết có /ɔ/ hoặc /ε/ làm âm
chính.
Tương tự như việc rèn phát âm /l/, /n/, để
rèn phát âm chuẩn hai âm /ɔ/ và /ε/, người nói
phải kiên nhẫn và phải luôn có ý thức điều
chỉnh phát âm của mình.
3. Kết luận
Rèn luyện phát âm chuẩn dưới ảnh hưởng
mạnh mẽ của lối phát âm địa phương không
phải là vấn đề dễ dàng nhưng cũng không phải
là vấn đề không thực hiện được. Chỉ cần người
nói kiên nhẫn và phải luôn luôn có ý thức điều
chỉnh phát âm của mình. Sinh viên Sư phạm
Tiểu học chính là những người sau này sẽ làm
nhiệm vụ hướng dẫn và chỉnh sửa phát âm cho
học sinh - đối tượng bước đầu làm quen với
tiếng Việt một cách bài bản vì vậy việc phát
âm của bản thân họ phải chính xác. Do đó,
việc rèn luyện phát âm chuẩn là việc làm vô
cùng cần thiết với sinh viên ngành Sư phạm
Tiểu học. Thực tế cho thấy, một người có ý
thức tự rèn luyện tốt, khi tốt nghiệp các trường
cao đẳng, đại học thì những cách nói, cách viết
sai theo âm địa phương sẽ không còn.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Thiện Giáp (2001), Dẫn luận
ngôn ngữ học, Nxb Giáo dục.
2. Cao Xuân Hạo (1998), Tiếng Việt- mấy
vấn đề ngữ âm, ngữ pháp, ngữ nghĩa, Nxb
Giáo dục, Hà Nội.
3. Nguyễn Chí Hòa (2013), Nâng cao
năng lực giao tiếp cho người học tiếng Việt,
Kỉ yếu hội thảo ngôn ngữ học toàn quốc.
4. Nguyễn Văn Khang (2012), Ngôn ngữ
học xã hội, Nxb Giáo dục Việt Nam.
5. Đỗ Thị Kim Liên (1999), Ngữ nghĩa
lời hội thoại, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
6. Nguyễn Thị Bích Liên (2013), Vai trò
của giảng viên và sinh viên khi tham gia
seminar trong dạy học môn Giáo dục học
theo tiếp cận năng lực ở trường sư phạm,
Tạp chí Giáo dục, số 318, tháng 9.
8. Đoàn Thiện Thuật (2003), Ngữ âm
tiếng Việt, Nxb ĐHQG HN.
ĐÍNH CHÍNH
Tạp chí Ngôn ngữ và đời sống số 6(236)-
2015 có đăng bài “Các yếu tố văn hóa và
văn minh trong giảng dạy tiếng nước
ngoài”, do sơ suất nên đã đăng sai học vị
của tác giả. Chúng tôi xin được đính chính
như sau: PGS.TS Nguyễn Lân Trung - ThS
Nguyễn Thị Lan Hường.
Thành thật xin lỗi tác giả và bạn đọc.
NNĐS