Mục tiêu chung của môn học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin 2

M KHẢO
Giáo trình Những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác – Lênin do Bộ Giáo dục & Đào tạo chỉ đạo biên soạn, Nxb CTQG, Hà Nội 2010.
Một số chuyên đề Những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác – Lênin T2, Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội, 2008.
Giáo trình Chủ nghĩa xã hội khoa học. Hội đồng trung ương chỉ đạo biên soạn giáo trình quốc gia các bộ môn khoa học Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Nxb chính trị quốc gia. Hà Nội 1999.
Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ IX, X, XI.
C.Mác và Ph.Ănghen: Toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội, 1995, t.4 và t.21
CHƯƠNG IX
CHỦ NGHĨA XÃ HỘI HIỆN THỰC VÀ TRIỂN VỌNG
A. MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU
- Đánh giá một cách khách quan những thành tựu và hạn chế của CNXH hiện thực.
- Làm rõ những nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng của CNXH hiện thực và sự sụp đổ của mô hình Xô Viết.
- Trên cơ sở thực tiễn phong trào cách mạng thế giới trong giai đoạn hiện nay và bản chất của CNTB đưa ra những dự báo khoa học về triển vọng của CNXH trong thế kỷ XXI.
- Xây dựng niềm tin đúng đắn cho sinh viên về CNXH và con đường đi lên CNXH ở Việt Nam.
B. NỘI DUNG
I. CHỦ NGHĨA XÃ HỘI HIỆN THỰC
 1. Cách mạng Tháng Mười Nga và mô hình chủ nghĩa xã hội hiện thực đầu tiên trên thế giới
 a. Cách mạng Tháng Mười Nga (1917)
 Trên cơ sở kế thừa và vận dụng sáng tạo các nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa xã hội khoa học, phân tích và tổng kết các sự kiện lịch sử diễn ra trong đời sống kinh tế – xã hội của hoàn cảnh lịch sử mới, V.I.Lênin đã từng bước lãnh đạo Đảng của giai cấp công nhân nước Nga tập hợp lực lượng đấu tranh chống chế độ chuyên chế Nga hoàng, tiến tới khởi nghĩa giành chính quyền vào ngày 7 tháng 11 năm 1917 ( theo lịch hiện nay là ngày 25 tháng 10) . Với thắng lợi của Cách mạng tháng Mười Nga, lần đầu tiên trong lịch sử, Nhà nước Xô Viết do V.I.Lênin đứng đầu đã ra đời trong “ mười ngày rung chuyển thế giới ”. 
b. Ý nghĩa lịch sử từ cuộc cách mạng Tháng Mười Nga vĩ đại
- Cách mạng Tháng Mười Nga thành công đã chứng minh những dự báo thiên tài của Các Mác và Ph.Angghen về sự ra đời tất yếu của hình thái kinh tế – xã hội Cộng sản chủ nghĩa.
- Cách mạng Tháng Mười đã mở đầu một thời đại mới trong lịch sử thế giới: “Một kỷ nguyên mới đã mở ra trong lịch sử thế giới. Nhân loại đang vứt bỏ hình thức cuối cùng của chế độ nô lệ: chế độ nô lệ tư bản hay chế độ nô lệ làm thuê. Thoát khỏi được chế độ nô lệ đó, lần đầu tiên nhân loại sẽ bước vào chế độ tự do chân chính”.( V.I.Lênin:Toàn tập-1978, tập 38, tr.364 )
- Sự thắng lợi của cách mạng Tháng Mười là cột mốc đánh dấu sự mở đầu một thời đại lịch sử mới, thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên toàn thế giới.
- Cách mạng Tháng Mười thắng lợi đã cỗ vũ hàng loạt các nước đứng lên đấu tranh giành độc lập cho dân tộc, dân chủ cho nhân dân, xóa bỏ tàn tích của chế độ thực dân phong kiến. Nhiều nước trong số đó đã lựa chọn con đường đi lên chủ nghĩa xã hội. Chủ nghĩa xã hội đã vượt ra khỏi phạm vi một nước, trở thành hệ thống trên thế giới.
c. Mô hình chủ nghĩa xã hội đầu tiên trên thế giới 
Sau cách mạng Tháng Mười, đặc biệt là sau khi Liên bang cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô Viết (gọi tắt là Liên Xô) ra đời đã xây dựng một mô hình tổ chức xã hội dựa trên thể chế kinh tế kế hoạch hóa tập trung, bao cấp, người ta gọi là “mô hình Xô Viết”.
- Điều kiện kinh tế-xã hội ở Liên Xô lúc này cực kỳ khó khăn và phức tạp: nền kinh tế vốn lạc hậu lại bị tàn phá nặng nề trong chiến tranh thế giới thứ nhất, sau đó là nội chiến, tiếp đó là chiến tranh can thiệp của 14 nước đế quốc và bị bao vây cấm vận về kinh tế. 
- Từ năm 1918 đến mùa xuân 1921 để bảo đảm cung cấp lương thực cho quân đội, cho tiền tuyến, cho nhân dân thành thị trong điều kiện lương thực cực kỳ khan hiếm, Đảng Cộng sản Nga đứng đầu là V.I.Lênin đã đề ra chính sách cộng sản thời chiến, tiến hành quốc hữu hóa tài sản, tư liệu sản xuất quan trọng nhất của bọn tư bản độc quyền, đại địa chủ và các thế lực chống phá cách mạng khác.
- Tháng 3 năm 1921, sau khi nội chiến kết thúc, tại Đại hội X Đảng Cộng sản Nga với việc đề ra chính sách kinh tế mới (NEP), V.I.Lênin đã chỉ rõ trong những điều kiện mới, việc sử dụng những hình thức kinh tế quá độ của chủ nghĩa tư bản nhà nước là một bộ phận rất quan trọng của chính sách này. Sở dĩ chủ nghĩa tư bản nhà nước dưới điều kiện chuyên chính vô sản có ý nghĩa quan trọng và tác dụng to lớn như vậy vì theo V.I.Lênin, đó là một thứ chủ nghĩa tư bản có liên quan với nhà nước. Nhà nước đó là nhà nước của giai cấp vô sản, đội tiên phong của chúng ta. Thông qua việc sử dụng chủ nghĩa tư bản nhà nước, giai cấp vô sản có thể học tập, kế thừa và phát huy có chọn lọc tất cả những tài sản vật chất - kỹ thuật và tinh hoa chất xám trong kinh nghiệm sản xuất kinh doanh của các nhà tư bản cũng như tri thức khoa học- kỹ thuật và trình độ khoa học quản lý kinh tế của các chuyên gia tư sản. 
- Chủ nghĩa tư bản nhà nước còn có thể coi là một trong những phương thức phương tiện, con đường có hiệu quả trong việc thúc đẩy xã hội hóa và làm tăng nhanh lực lương sản xuất của chủ nghĩa xã hội mà kết quả căn bản của sự xã hội hóa này là thể hiện ở việc phát triển ngày càng mạnh mẽ một nền sản xuất hàng hóa quá độ xã hội chủ nghĩa, giai đoạn trung gian của nền sản xuất hảng hóa xã hội chủ nghĩa trong tương lai.
- Sau khi V.I.Lênin mất, đường lối đúng đắn này đã không được thực hiện đầy đủ. Hơn nữa, đường lối đó thực hiện chưa được bao lâu thì từ cuối những năm 20, đầu những năm 30 ( TK XX) nguy cơ một cuộc chiến tranh thế giới mới ngày càng lộ rõ. Trong điều kiện như vậy, để nhanh chóng biến nước Nga lạc hậu thành cường quốc công nghiệp, nhà nước Xô Viết không thể không áp dụng cơ chế kế hoạch hóa tập trung cao, một cơ chế có thể thực hiện được khi chính quyền đã thuộc về giai cầp công nhân và nhân dân lao động. Thực tế Liên Xô đã thành công rực rỡ trong sự nghiệp công nghiệp hóa với thời gian chưa đầy 20 năm, mà trong hai thập kỷ ấy, đã mất quá nửa thời gian nội chiến, chống chiến tranh can thiệp và khôi phục kinh tế sau chiến tranh. Chỉ có chủ nghĩa xã hội mới có thể cho phép phát huy cao độ tinh thần anh dũng hy sinh của hàng trăm triệu quần chúng nhân dân, mới có thể thực hiện những kỳ tích như vậy. Không thể phủ nhận vai trò to lớn có ý nghĩa lịch sử của mô hình đầu tiên này của chủ nghĩa xã hội.
2. Sự ra đời của hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa và những thành tựu 
a. Sự ra đời và phát triển của hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa
Sau thắng lợi của cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng 10 Nga năm 1917 và đặc biệt là từ năm 1922, Liên bang cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô Viết (gọi tắt là Liên Xô) ra đời đã mở đầu một thời đại mới trong lịch sử, thời đại quá độ từ Chủ nghĩa tư bản lên Chủ nghĩa xã hội trên toàn thế giới. Năm 1924 cách mạng xã hội chủ nghĩa thành công ở Mông Cổ, ra đời nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa thứ hai trên thế giới.
Sau chiến tranh thế giới lần thứ hai, hàng loạt các nước xã hội chủ nghĩa ra đời ở Đông Au (Anbani, BaLan, Bungari, Cộng hòa dân chủ Đức, Hunggary, Nam Tư, Rumani, TiệpKhắc), ở Việt Nam (9/1945), ở Triều Tiên (9/1948) và ở Trung Quốc (10/1949), Cu Ba (1/1959). Chủ nghĩa xã hội đã phát triển thành một hệ thống trên thế giới, đạt được những thành tựu to lớn về kinh tế, xã hội, văn hóa, khoa học kỹ thuật, trở thành chỗ dựa vững chắc cho phong trào đấu tranh vì hòa bình, tiến bộ trên thế giới, đẩy lùi nguy cơ chiến tranh của các thế lực phản động quốc tế. 
b. Những thành tựu của chủ nghĩa xã hội hiện thực
Trong quá trình hình thành phát triển, hơn 70 năm qua, Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa đã đạt được những thành tựu to lớn về nhiều mặt, có ý nghĩa lịch sử trọng đại:
- Đã xây dựng được một hệ thống giá trị riêng của mình, đã phát triển lực lượng sản xuất và nâng cao trình độ sản xuất gấp nhiều lần so với trước cách mạng.
- Đã xóa bỏ về cơ bản chế độ người bóc lột người.
- Đã thực hiện một chế độ phúc lợi xã hội và giáo dục, văn hóa, y tế  cho toàn dân. 
- Đã đi đầu trong lĩnh vực chinh phục vũ trụ:
 - Liên Xô đã cứu loài người khỏi thảm họa phát xít, đã góp phần đẩy lùi nguy cơ chiến tranh hạt nhân.
 - Đã từng là chỗ dựa cho phong trào hòa bình và cách mạng trên thế giới, góp phần quan trọng vào sự nghiệp đấu tranh vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội: Các nước xã hội chủ nghĩa đã góp phần làm phát triển mạnh mẽ phong trào giải phóng dân tộc
Những thành tựu đó nói lên tính ưu việt của Chủ nghĩa xã hội, đã ăn sâu bén rễ trong xã hội, không thể phủ định.
II. SỰ KHỦNG HOẢNG, SỤP ĐỔ CỦA MÔ HÌNH CHỦ NGHĨA XÃ HỘI XÔ VIẾT VÀ NGUYÊN NHÂN CỦA NÓ
 1. Sự khủng hoang và sụp đổ của mô hình chủ nghĩa xã hội Xô Viết
Trong quá trình hình thành và phát triển, chủ nghĩa xã hội hiện thực theo “mô hình Xô Viết” đã trải qua con đường không bằng phẳng, bên cạnh những thành tựu và sáng tạo cũng có những vấp váp và mắc phải không ít những sai lầm. Những sai lầm ấy chậm được phát hiện và khắc phục triệt để đã làm cho các nước Xã hội chủ nghĩa lâm vào khủng hoảng. Cuộc khủng hoảng xuất hiện những năm 80 của TK XX. Lúc đầu diễn ra trong kinh tế, sản xuất đình đốn, người lao động chán nản, từ đó dẫn đến xáo trộn về chính trị, xã hội. Sau đó, chỉ trong vòng 2 năm, đến tháng 9 năm 1991, chế độ XHCN ở Liên Xô và sáu nước Đông Âu bị sụp đổ hoàn toàn.
 2. Nguyên nhân dẫn đến sự khủng hoảng và sụp đổ của mô hình chủ nghĩa xã hội Xô Viết
 a. Nguyên nhân sâu xa dẫn đến sự khủng hoảng và sụp đổ của mô hình chủ nghĩa xã hội Xô Viết
Bên cạnh những thành tựu to lớn, mô hình chủ nghĩa xã hội Xô Viết cũng có những sai lầm, khuyết tật có tính nguyên tắc mà chủ yếu là:
- Duy trì quá lâu mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung quan liêu, bao cấp và phân phối bình quân đã làm cho các đơn vị sản xuất thụ động, người lao động ỷ lại, trong khi lực lượng sản xuất còn thấp kém đã làm kìm hãm nhiều động lực để phát triển kinh tế, khiến nền kinh tế lâm vào tình trạng trì trệ.
- Chậm đổi mới cơ chế kinh tế, hệ thống quản lý, chậm đổi mới mô hình CNXH.
Tất cả những sai lầm nêu trên đã hạn chế tính ưu việt của chủ nghĩa xã hội và cuối cùng, chủ nghĩa xã hội lâm vào khủng hoảng toàn diện, dẫn đến sụp đổ chế độ xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô.
b. Nguyên nhân chủ yếu và trực tiếp
Nếu nói khái quát về nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng và sụp đo của chủ nghĩa xã hội hiện thực vào những năm cuối thập niên 80 và đầu thập niên 90(Thế kỷ XX) thì có thể nêu lên 3 nguyên nhân:
ê Thứ nhất, do sai lầm chủ quan của các Đảng Cộng sản Liên Xô trong quá trình cải tổ.
ê Thứ hai, do sự phản bội của các phần tử cơ hội trong các cơ quan lãnh đạo cao nhất của Đảng và Nhà nước.
ê Thứ ba, do sự tiến công điên cuồng của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch cả trong và ngoài nước.
III. TRIỂN VỌNG CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
1. Chủ nghĩa tư bản không phải là tương lai của xã hội loài người
a. Bản chất của chủ nghĩa tư bản không thay đổi
Chủ nghĩa tư bản hiện đại từ những năm 60 của thế kỷ XX đã tiến hành những bước điều chỉnh để thích nghi, tuy vậy, chủ nghĩa tư bản trước đây và hiện nay vẫn không hề thay đổi về bản chất. Xã hội tư bản chủ nghĩa vẫn là một chế độ áp bức bóc lột, đầy dẫy những bất công 
 Mâu thuẫn cơ bản, vốn có của nó, mâu thuẫn giữa tính chất xã hội hóa ngày càng cao của lực lượng sản xuất với chế độ chiếm hữu tư bản chủ nghĩa về tư liệu sản xuất diễn ra ngày càng sâu sắc. Về mặt xã hội, đó là mâu thuẫn giữa 2 giai cấp cơ bản trong xã hội (giai cấp công nhân và giai cấp tư sản) diễn ra dưới những hình thức và nội dung mới không kém phần quyết liệt. 
Mâu thuẫn giữa các tập đoàn tư bản độc quyền, các công ty xuyên quốc gia, các trung tâm tư bản lớn (Mỹ – Tây Au – Nhật Bản) tiếp tục phát triển. Chính sự vận động của các mâu thuẫn nội tại nói trên và cuộc đấu tranh của nhân dân lao động và các dân tộc trong hệ thống các nước tư bản sẽ quyết định số phận của Chủ nghĩa tư bản.
b. Các yếu tố xã hội chủ nghĩa đã xuất hiện trong lòng xã hội tư bản
Sự phát triển của quá trình xã hội hóa, đặc biệt là ở giai đoạn chủ nghĩa tư bản hiện đại gắn liền với sự phát triển các nhân tố phủ định các quan hệ kinh tế xã hội, chính trị đang trở nên lỗi thời của chủ nghĩa tư bản. Quá trình xã hội hóa đã tạo ra những tiền đề vật chất đầy đủ cho sự ra đời của xã hội mới. Sự chuẩn bị tiền đề vật chất đó được thể hiện ở hai mặt: Kỹ thuật hiện đại và hình thức tổ chức xã hội mới đối với nền sản xuất. 
Cùng với sự phát triển như vũ bão của cuộc cách mạng khoa học-công nghệ những năm qua đã và đang kéo theo sự biến đổi có tính chất cách mạng của cơ cấu kinh tế và cơ chế quản lý kinh tế, đang mở ra một giai đoạn quá độ từ văn minh công nghiệp lên nền văn minh mới trong lịch sử phát triển của loài người; đang hình thành một lực lượng sản xuất xã hội hoàn toàn mới có năng suất và chất lượng cao hơn nhiều so với đại công nghiệp cơ khí – vốn là cơ sở kỹ thuật đã xác định nền văn minh công nghiệp và chủ nghĩa tư bản. Lực lượng sản xuất mới đòi hỏi phải có quan hệ sản xuất mới ra đời. Do đó, quan hệ sản xuất mới, chế độ xã hội mới – chế độ cộng sản chủ nghĩa mà giai đoạn thấp là chủ nghĩa xã hội sẽ ra đời thay thế cho chế độ tư bản chủ nghĩa.
 c. Tính đa dạng của các xu hướng phát triển của thế giới đương đại
Đặc điểm nổi bật của thời đại ngày nay là cuộc cách mạng Khoa học – Công nghệ đang phát triển như vũ bão. Bộ mặt của thế giới thay đổi từng ngày, từng giờ dưới tác động của cách mạng Khoa học – Công nghệ. Trên thế giới có sự bùng nổ mạnh mẽ về thông tin, góp phần thức tỉnh các dân tộc, nâng cao ý thức độc lập, tự chủ, tự cường. Do đó, các dân tộc có bước đi đa dạng, có quyền lựa chọn con đường phát triển để phù hợp với đặc điểm cụ thể của dân tộc mình.
 2. Chủ nghĩa xã hội, tương lai của xã hội loài người
 a. Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Au sụp đổ không có nghĩa là sự cáo chung của chủ nghĩa xã hội
Để làm rõ vấn đề này ta cần lưu ý 3 điểm:
-Thứ nhất, mô hình Chủ nghĩa xã hội theo kiểu Xô Viết lâm vào khủng hoảng là hiện tượng có thể xảy ra, nhưng không tất yếu dẫn đến sự sụp đổ. Vấn đề quyết định là đường lối cải tổ, cải cách có đúng hay không.
-Thứ hai, sự sụp đổ của các nước Xã hội chủ nghĩa ở Đông Au và Liên Xô không phải là sự sụp đổ của phong trào xã hội chủ nghĩa trên thế giới nói chung. Chủ nghĩa xã hội vẫn tồn tại và phát triển ở các nước đã đứng vững trong cơn thử thách vừa qua (Trung Quốc, Việt Nam, Triều Tiên, Cu Ba, Lào với hơn 1,4 tỷ người).
-Thứ ba, sự sụp đổ của các nước Xã hội chủ nghĩa ở Đông Au và Liên Xô không bắt nguồn từ bản chất của chế độ xã hội chủ nghĩa, từ những nguyên lý của Chủ nghĩa Mác-Lênin. Đây chỉ là sự sụp đổ của một mô hình tổ chức xã hội có nhiều điểm không phù hợp với lý tưởng nhân đạo của Chủ nghĩa Mác-Lênin.
 b. Các nước xã hội chủ nghĩa còn lại tiến hành cải cách, đổi mới, đạt được những thành tựu to lớn 
Sau chấn động của sự kiện Liên Xô – Đông Au, những người Cộng sản và lực lượng xã hội chủ nghĩa trên thế giới đều suy ngẫm và tổng kết bài học kinh nghiệm của phong trào xã hội chủ nghĩa trước đây, nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn để khôi phục phong trào cộng sản và công nhân quốc tế. Các nước xã hội chủ nghĩa còn lại đã tiến hành cải cách, đổi mới để tìm ra mô hình mới của Chủ nghĩa xã hội.
Ở Trung Quốc, thành công lớn nhất của Đảng Cộng sản Trung Quốc trong những năm cải cách, mở cửa vừa qua là đã từng bước xây dựng được một mô hình xã hội chủ nghĩa mang đặc sắc Trung Quốc (Dựa trên Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Mao Trạch Đông, lý luận Đặng Tiểu Bình). Xây dựng nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa đa sở hữu trong đó quốc hữu giữ vai trò chủ thể.
Ở Việt Nam, trong công cuộc đổi mới, Đảng ta đã kiên định mục tiêu xã hội chủ nghĩa.
+ Về mặt kinh tế - xã hội: phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa
+ Về mặt chính trị - xã hội : Xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa tương đồng với hệ thống pháp luật hiện đại, phù hợp với những cam kết quốc tế; giảm dần sự can thiệp vi mô, can thiệp vào hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp, gia tăng quản lý vĩ mô, sự phân quyền cho các địa phương; Thực hiện dân chủ, đặc biệt là ở các cơ sở theo hướng công khai, minh bạch, gia tăng sự giám sát của các cấp, của công luận, của Quốc hội, của Hội đồng nhân dân các cấp, của các tổ chức xã hội, tinh giảm bộ máy và biên chế
 	+ Hội nhập quốc tế sâu rộng, tham gia vào hầu hết các tổ chức quốc tế: Liên hợp quốc, các tổ chức khu vực, đặc biệt là gia nhập WTO, trở thành những quốc gia tích cực trong hội nhập ASEAN, APEC.
 + Đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản đối với công cuộc xây dựng và phát triển đất nước trên tất cả các mặt. Sự lãnh đạo của Đảng đang được đổi mới theo hướng khoa học, dân chủ và hiệu quả hơn. Công cuộc đổi mới đất nước đã đạt được những thành tựu rất quan trọng, được quốc tế thừa nhận. Tình hình kinh tế – xã hội có bước chuyển biến tích cực, tạo thế đi lên và khẳng định con đường đang đi là đúng.
Các nước xã hội chủ nghĩa khác như Cu Ba, Lào trong công cuộc đổi mới cũng bước đầu đạt được những thành tựu quan trọng về kinh tế, xã hội, chính trị.
Các nước xã hội chủ nghĩa còn lại, sau khi vượt qua những thử thách gay gắt của cuộc khủng hoảng, đã ra sức tìm tòi mô hình xã hội chủ nghĩa phù hợp với hoàn cảnh và đặc điểm của nước mình. Đó cũng là sự đóng góp phát triển để làm phong phú thêm những nguyên lý của Chủ nghĩa Mác-Lênin. 
 c. Đã xuất hiện xu hướng đi lên chủ nghĩa xã hội ở một số quốc gia trong thế giới đương đại
Trong bối cảnh của tình hình thế giới, Chủ nghĩa xã hội khoa học đang đứng trước những khó khăn và thách thức mới, song điều đó không có nghĩa là lý luận của Chủ nghĩa xã hội khoa học đã trở nên lạc hậu.
Nhiều nước đang tích cực tham gia vào cuộc đấu tranh vì hòa bình, dân chủ, tiến bộ xã hội, chống áp bức bóc lột của các nước tư bản phát triển. Tại Châu Mỹ – Latinh, từ 1998 đến nay, các đảng cánh tả tiến bộ đã thắng cử liên tiếp tại các cuộc bầu cử tổng thống, trở thành đảng cầm quyền tại một số quốc gia ở Trung và Nam Mỹ (Venezuela, Chile, Brazil, Argentina, Panama, Urugoay, Bolivia, Nicaraoa và Ecuador).
 Tổng thống Venezuela, Hugo Chavez đã tuyên bố nước ông sẽ xây dựng Chủ nghĩa xã hội trong thế kỷ XXI dựa trên chủ nghĩa Mác-Lênin và những tư tưởng cách mạng, tiến bộ của Ximôn Bôlivia, tư tưởng nhân đạo của Thiên Chúa giáo.Về chính trị, nhấn mạnh tư tưởng dân chủ cách mạng, chính quyền nhân dân, xây dựng nhà nước pháp quyền, thực hiện công bằng xã hội, mọi người đều có vai trò cho dù đó là thổ dân 
Về kinh tế, chủ trương thực hiện kinh tế nhiều thành phần, trong đó kinh tế nhà nước và hợp tác xã nắm vai trò chủ đạo; giành lại chủ quyền quốc gia đối với tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là dầu mỏ, nước sạch và môi sinh
Về xã hội, thực hiện phân phối công bằng để giải quyết vấn đề bất bình đẳng và phân hóa xã hội
Về đối ngoại, thúc đẩy khối đoàn kết Mỹ Latinh và quan hệ hữu nghị với tất cả các nước lấy hợp tác thay thế cạnh tranh; lấy hội nhập thay cho bóc lột; đấu tranh cho một thế giới đa cực, dân chủ.
Về cách làm, bước đi: kế thừa những mặt tốt đẹp của chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô, Đông Âu trước nay; không rập khuôn, sao chép, mà phải thường xuyên đổi mới và sáng tạo; bên cạnh phát triển kinh tế, coi trọng các giá trị đạo đức, tinh thần; đoàn kết dân tộc; chú trọng kinh nghiệm quốc tế của các nước xã hội chủ nghĩa như CuBa, Việt Nam, Trung Quốc
Tổng thống Bolivia E.Morales nói: chủ nghĩa xã hội là ước mơ của các dân tộc Mỹ Latinh. Chủ nghĩa xã hội này dựa trên chủ nghĩa Mác-Lênin, nó phải có sức mạnh như thế nào để người ta cổ vũ dân tộc họ vươn tới. Các nước Ecuador và Nicaraoa cũng tuyên bố lựa chọn con đường xã hội chủ nghĩa.
Kết luận
 Thành tựu cải cách, đổi mới ở các nước Xã hội chủ nghĩa hiện nay cùng với xu hướng thiên tả ở Mỹ – Latinh đã chứng minh cho nhận định của Đảng ta tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX: “Chủ nghĩa xã hội trên thế giới, từ những bài học thành công và thất bại cũng như từ khát vọng và sự thức tỉnh của các dân tộc, có điều kiện và khả năng tạo ra bước phát triển mới. Theo quy luật tiến hóa của lịch sử, loài người nhất định sẽ tiến tới Chủ nghĩa xã hội”.