Phát triển mạng lưới du lịch thánh tích cổ phật giáo để giảm thiểu xung đột trong khu vực Saarc

 
năm 1965
 Ấn Độ - 
Pakistan 
năm 
1971
Chiến tranh 
giải phóng 
Bangla-
desh1971, 
 Ấn Độ - 
Pakistan 
năm 1971
Xung đột K a r g i l 1999 Xung đột Kargil 1999
Các thành phần tín ngưỡng tôn giáo rất phổ biến dẫn đến sự đa 
văn hóa các nước trong khu vực. Sự đa dạng về tôn giáo cũng như sắc 
tộc đã dẫn đến sự phân chia các luồng tín ngưỡng làm bùng phát các 
cuộc xung đột nội bộ hoặc các hành động bạo lực xảy ra vào năm 1947 
giữa những người theo đạo Hin-du (bao gồm cả đạo Sikh) và tín đồ 
Hồi giáo ở Ấn Độ và Pakistan. Tương tự Bhutan cũng phải đối mặt với 
cuộc di dời của người dân Nepal; Sri Lanka và Nepal cũng vật lộn với 
những cuộc nội chiến kéo dài tại 2 đất nước này. Hơn nữa, Afganistan 
394 PHẬT GIÁO XÂY DỰNG HÒA BÌNH THẾ GIỚI
đã và đang phải đối mặt với những vấn đề bạo lực sắc tộc có sự can 
thiệp của một số quốc gia trên thế giới. Trong một vài năm gần đây, 
sự phát triển của Đảng Cộng sản Ấn Độ ở một số lĩnh vực cộng thêm 
thường xuyên xảy ra các cuộc khủng bố ở một số vùng trên đất nước 
này. Kể từ năm 1948 đã có 4 cuộc chiến tranh giữa Ấn Độ với Pakistan 
và cuộc chiến giữa Pakistan với Afghanistan như bảng 3 mô tả. 
Biểu đồ hiển thị chi dùng về vũ khí, đạn dược và lực lượng vũ trang 
để phục vụ các cuộc chiến tranh nội bộ và ngoại bang của Ấn Độ và 
Pakistan (hai cường quốc quân sự lớn so với các nước trong khu vực 
Nam Á) 
Các thánh tích trong khu vực các nước khối saarc 
Các quốc gia SAARC liên kết với nhau qua con đường giao thương 
trong hàng thiên niên kỷ. Phật giáo giúp mở rộng/lan truyền văn 
hoá châu á của Ấn ĐỘ và TQ thông qua con đường giao thương này 
– băng qua sa mạc, núi cao và biển rộng. Từ khoảng 1000 năm trước 
Công nguyên đến thế kỷ thứ 7, miền bắc Pakistan và một số phần của 
Afghanistan hiện đại hình thành nên vương quốc Gandhara, nơi đây 
phong tục của người Hy Lạp và Phật giáo hòa trộn hình thành nên Đại 
thừa Phật giáo. Diễn đàn Phật giáo được sự giúp đỡ của các cơ quan 
và học giả có trụ sở tại Châu Á đã và đang chuẩn bị những dữ liệu cho 
các Thánh tích Phật giáo tại các quốc gia thuộc Châu Á trong nhiều 
năm qua. Bên cạnh đó, theo diễn đàn Phật giáo, những thánh tích di 
Raj Pal Singh & Sidhartha Gauri 395
sản nổi tiếng thế giới và được bảo quản rất tốt. Có rất nhiều thánh tích 
Phật giáo cổ tại Afghanistan, Bhutan, Bangladesh, Pakistan, Ấn Độ, 
Nepal, Sri Lanka, Myanmar, Kyrgyzstan, Uzbekistan, Turkmenistan, 
Thái Lan, Lào và các nước khác thuộc Châu Á. Các thánh tích này cần 
được sự quan tâm của các cơ quan chức năng có thẩm quyền để bảo 
tồn, thăm dò và đẩy mạnh tiềm năng cho ngành du lịch tâm linh. 
Dựa theo thông tin tập hợp từ Vụ văn hóa và khảo cổ học của quốc 
gia và từ một vài học giả liệt kê một số thánh tích tại các nước khối 
SAARC như sau: 
Quốc gia Số lượng Thánh tích
Afghanistan 120
Bhutan 2,084
Bangladesh 500
Ấn độ 834
Pakistan 132
Nepal 136
Sri Lanka 2971
Tổng cộng 6677
Làm thế nào để những di tích này có thể tạo ra lợi thế thương mại 
cho các nước trong khu vực: 
1. Sự hình thành mạng lưới Phật giáo quốc tế về các Thánh tích 
Phật giáo, tượng đài, những tác phẩm nghệ thuật ở các nước 
trong SAARC có thể khiến cho các kiến trúc và di sản, công trình 
nghệ thuật cổ đại được bảo tồn. 
2. Điều này sẽ tạo ra nguồn kinh phí giúp cho việc duy trì và sự bảo 
tồn các Thánh tích Phật giáo mới được khai quật và bảo quản. 
3. Phát triển mạng lưới Thánh tích Phật giáo thế giới làm cho các di 
tích ở châu Á được nâng cấp và bảo quản tốt hơn để giá trị nghệ 
thuật được tăng lên. Đa số các nước Châu Á trước kia đã có một 
nền văn hóa và nghệ thuật Phật giáo vô cùng phong phú. Nghệ 
thuật Phật giáo có thể đóng vai trò như là một chất xúc tác để 
thống nhất các quốc gia Châu Á hướng tới hòa bình, thịnh vượng 
396 PHẬT GIÁO XÂY DỰNG HÒA BÌNH THẾ GIỚI
và hòa hợp trong tương lai. 
4. Đẩy mạnh nền kinh tế quốc gia: một khi các di tích lịch sử và tâm 
linh được các nước Châu Á đưa lên bản đồ du lịch tại đất nước 
họ thì sẽ làm tăng nguồn dự trữ ngoại hối thông qua lượng khách 
du lịch quốc tế. Các tổ chức khủng bố và bạo lực ngày nay đang 
là mối lo ngại lớn của các quốc gia Châu Á bởi vì các tổ chức này 
đang tuyển dụng người trẻ rất dễ bị cám dỗ do tình trạng thất 
nghiệp. Thông qua việc xúc tiến các công trình di tích cổ đã tạo ra 
việc làm cho thanh niên trong các dịch vụ vận tải, khách sạn, cũng 
như các ngành công nghiệp quy mô nhỏ. 
5. Cần có chất xúc tác để tạo ra tiềm năng du lịch các di tích và đền 
thờ của tất cả các tôn giáo. Cùng với việc phát triển các thánh tích 
Phật giáo cũng như các ngôi đền thờ của những tôn giáo khác 
trong cùng một khuôn mẫu. 
Những nỗ lực gần đây đã làm hồi sinh Thánh tích Phật giáo nhờ vào 
người hành hương và những nơi du lịch tâm linh. 
Từ một cuộc khảo sát du lịch của Bộ Du Lịch Ấn Độ tiến hành vào 
năm 2002 cho thấy rằng có hơn 100 triệu lượt khách du lịch vì mục 
đích tôn giáo và hành hương và thánh tích hành hương đứng vị trí 
thứ 8 trong bảng top-ten những điểm đến du lịch trong nước. Theo 
số liệu, du lịch tôn giáo đã đóng góp gần 20% tổng lượng tiêu thụ đối 
với du lịch trong nước (khoảng 2,8 tỷ INR) và đóng góp này có thể 
tăng lên hàng năm. Con số đó thường dựa trên sự ước tính các chi phí 
chính (ví dụ như chi phí đi lại, ăn nghỉ tại nơi đăng ký.v.v) nên chỉ 
được xem như là một phần trong thị trường du lịch tôn giáo. 
Theo Hin-du (ngày 22/003/2012), chính phủ Pakistan hy vọng 
quảng bá du lịch Phật giáo tại “Khyber Pakhtunkhwa, với khí hậu 
vùng núi mát mẻ và có chiều dày lịch sử của vùng biên giới giáp với 
Afghanistan” nơi đây đã từng là sân chơi cho các nhà thám hiểm thuộc 
địa và là điểm đến của tầng lớp thượng lưu Pakistan cho những kỳ nghỉ 
yêu thích, nhưng họ và du khách phương Tây không đến nữa do các 
cuộc tấn công và đe dọa bắt cóc làm họ sợ hãi. Tuy nhiên chính quyền 
địa phương đã cố gắng thu hút hàng ngàn khách du lịch từ các quốc 
gia giàu có ở Châu Á như Nhật, Hàn Quốc. Một nhóm gồm khoảng 20 
vị tu sĩ Phật giáo đến từ Hàn Quốc đã thực hiện cuộc hành trình đến tu 
viện Takht-e-Bahi, cách Islamabab khoảng 170 km (106 dặm), gần với 
Raj Pal Singh & Sidhartha Gauri 397
các bộ lạc cũng là nơi trú ẩn của Taliban và tổ chức Al-Qaeda. “Chúng 
tôi cảm thấy rằng đây như là quê hương của mình, có một cảm giác 
tuyệt vời mà chúng tôi không thể diễn tả bằng lời.”JeonWoonDeok, 
một vị trưởng lão ở Hàn Quốc đã bày tỏ với AFP về chuyến đi của 
mình hồi năm ngoái qua lá thư điện tử. “Chúng tôi chỉ tiếc rằng chúng 
tôi đã chờ đợi quá lâu để đến được đây”. Các tu sĩ đã bấp chấp lời 
khuyên của chính quyền Seoul nên từ bỏ chuyến đi vì lý do an toàn 
cho họ và họ đã được lực lượng an ninh Pakistan bảo vệ trong chuyến 
viếng thăm tu viện. Tu viện được xây bằng đá màu hoàng thổ và nép 
mình bên cạnh 1 ngọn núi. Khu vườn Takht-e-Bahi đã tiếp đón những 
chuyến dã ngoại của các gia đình và tầng lớp thanh thiếu niên thơ 
mộng cũng như sinh viên từ các trường Koran gần đó. Nhưng khách 
du lịch ngoại quốc thì rất hiếm. IftikharAli, một hướng dẫn viên người 
địa phương cho biết: “Lúc trước cũng đã từng có du khách nước ngoài 
đến đây, nhưng sau những cuộc tấn công xảy ra thì hầu như không có 
nữa”. Lưu lượng khách du lịch đến từ Đông Á là quá ít tại thời điểm 
này – Ali cho biết thêm trung bình mỗi tháng anh chỉ thấy khoảng 1 
hoặc 2 vị khách mà thôi. Zulfiqar Rahim, người đứng đầu Hiệp hội 
Văn Hóa Nghệ Thuật Gandhara nói: “Đối với họ nơi này giống như 
một địa điểm tham quan, cần phải được xúc tiến để thành di sản của 
Phật giáo Pakistan. Năm ngoái một số tu sĩ từ Bhutan cũng ghé thăm, 
nhưng chính phủ muốn đẩy mạnh nhanh chóng.Thứ trưởng Bộ du 
lịch chính quyền Khyber Pakhtunkhwa cho biết: “Hiện nay chúng tôi 
đang đẩy mạnh du lịch tôn giáo và khảo cổ học Phật giáo.” Họ cho biết 
thêm rằng sẽ lên kế hoạch du lịch trọn gói cho khách đến từ Trung 
Quốc, Nhật Bản, Singapore và Hàn Quốc, bao gồm các chuyến chiêm 
bái những Thánh tích Phật giáo như Takht-e-Bahi, Swat, Peshawar và 
Taxila. Ông Rahim còn cho biết thêm: “tiềm năng du lịch rất lớn. Nếu 
mỗi người trả phí khách sạn 1200 dola và những phí dịch vị khác, 
trong 1 triệu người sẽ thu khoảng 1 tỷ dola. Đó là chưa nói đến cứ 
khoảng 50 triệu người thì có 1 triệu người thuộc Phật giáo Phát triển 
tại Hàn Quốc, Trung Quốc và Nhật Bản. 
Để thu hút ít nhất một nửa tổng dân số tín đồ đạo Phật qua 35 
quốc gia bằng cách quảng bá những Thánh tích Phật giáo, là phép 
mầu mới của Bộ du lịch, Chính phủ Ấn Độ và các quốc gia đang gìn 
giữ các Thánh tích Phật giáo. Lời kêu gọi đã được đưa ra trong lễ khai 
mạc Hội Nghị Phật giáo quốc tế (IBC) 2012- kéo dài trong ba ngày 
tại khách sạn ở Nadesar vào thứ Bảy. Ngoài việc hủy bỏ chuyến thăm 
398 PHẬT GIÁO XÂY DỰNG HÒA BÌNH THẾ GIỚI
của Bộ trưởng AkhileshYadav vào phút cuối, có Bộ trưởng Liên minh 
quốc gia ngành du lịch - Subodh Kant Sahai, cùng với các bộ trưởng du 
lịch của UP, Bihar, Jammu và Kashmir, Andhra Pradesh và Odisha cùng 
tham gia khai mạc hội nghị.Tham dự có 133 đại biểu đến từ 30 quốc 
gia, chủ yếu là các nhà quản lý du lịch, các nhà lãnh đạo các ban ngành 
ngành và học giả ngành du lịch, đại biểu đến từ 16 quốc gia cũng được 
tham gia vào cuộc họp này. 
Trong bài phát biểu của mình, Giám đốc điều hành tổ chức Du lịch 
thế giới của LHQ (UNWTO) ông MarcioFavilla cho rằng “trong khi số 
lượng khách du lịch quốc tế năm ngoái là một tỷ, năm tới con số này 
có thể chạm mốc 1,8 tỷ. Trong hội nghị thượng đỉnh G- 20 tổ chức vào 
tháng sáu, ngành du lịch đã được phê duyệt như một loại hình kinh tế 
quan trọng. Đó là lần đầu tiên mà du lịch đã được tuyên bố tại hội nghị 
G-20. Nên tập trung vào du lịch bền vững để tạo ra việc làm. Tương 
tự như vậy, du lịch tôn giáo sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc 
gia tăng số lượng khách du lịch quốc tế. Bộ trưởng Liên minh quốc gia 
về du lịch cho biết: “Bộ đang đặt mục tiêu thúc đẩy du lịch tôn giáo 
của dãy đền thờ Hồi giáo ở Ả Rập Saudi. Thậm chí nếu một nửa dân 
số Phật giáo (trong số tổng cộng 50 vạn) thăm trung tâm hành hương 
Phật giáo trong cả nước hàng năm, mục tiêu của Bộ sẽ đạt được. Điều 
này cũng sẽ giúp đỡ trong việc tạo ra việc làm cho ba triệu người.” Bộ 
trưởng cũng nhấn mạnh các biện pháp được khởi xướng bởi chính 
phủ Trung ương về các vấn đề visa. Các Bộ trưởng du lịch của các 
quốc gia tham gia, bao gồm cả Jammu và Kashmir, Odisha và Andhra 
Pradesh, còn lại không có cơ hội để thúc đẩy các thánh địa Phật giáo 
của các quốc gia của họ. Bộ trưởng Du lịch Bihar Sunil Kumar Pintu 
nhấn mạnh làm thế nào để cải thiện cơ sở hạ tầng cơ bản, đặc biệt là 
đường giao thông, để nó góp phần giúp đỡ trong việc thu hút một số 
lượng lớn khách du lịch đến các địa điểm Phật giáo ở Bihar. Bảy mạng 
lưới du lịch Phật giáo trong tiểu bang để thu hút du khách từ khắp Ấn 
Độ và Hàn Quốc, Nhật Bản và Malaysia theo con đường tôn giáo. Có 
tới 25 thánh tích và các hang động liên quan đến Phật giáo sẽ được 
phát triển với chi phí khoảng 700 triệu rupi, do Tập đoàn phát triển 
Du lịch Maharashtra (MTDC) dự tính. Tập đoàn này sẽ cung cấp tiện 
nghi cho các khu du lịch Nashik-Pune và giới thiệu thật thú vị ở những 
hang động Pandavleni, Junnar, Karla, Bhaja và Bedsa. 
Một quan chức nói: “Ý tưởng là để tạo thành một điểm thu hút 
Raj Pal Singh & Sidhartha Gauri 399
khách du lịch các điểm di tích liên quan đến Phật giáo”. Dự án liên 
quan đến phát triển Mumbai-Thane, Raigad, Nashik-Pune, Satara, 
Aurangabad I và II, và khu Nagpur. “Một số vấn đề như sự kết nối giữa 
các địa điểm, cơ sở du lịch và hệ thống thông tin đã được nghiên cứu, 
bổ sung. Một số nơi có khả năng khai triển tốt, nhưng lại thiếu các bãi 
đỗ xe. Do đó, các tiện nghi còn thiếu sẽ được bổ sung,” quan chức này 
cho biết thêm. Tập đoàn này cũng sẽ thiết lập các trung tâm tư vấn 
ở Mansar (Nagpur), và Nalasopara (Mumbai) nếu có điều kiện, sau 
khi được phép của Viện Nghiên cứu Khảo cổ Ấn Độ (ASI). Thông tin 
về Thánh tích liên quan đến Phật giáo cũng sẽ được trưng bày tại các 
điểm di sản. Kế hoạch phát triển Nalasoparastupa, chùa Vipassana, 
Canary, hang động Mahakali và ChaityaBhoomi là một phần trong dự 
án khu Mumbai-Thane. Ở Raigad, công ty sẽ thiết lập cơ sở du lịch 
tại Thanale, Gandharpale, Kuda và Khadsambalecaves. Khu Nashik-
Pune, sẽ có những tiện nghi tối thiểu giống như ở Pandavleni, Junnar, 
Karla, Bhaja, Bedsa và Ghoradeshwarcaves. Một quan chức cho biết. 
“Khu Satara bao gồm các hoạt động phát triển tại hang động Agashiv 
của thành phố Karad và hang động Pandavgad gần đảo Wai. Các khu 
Aurangabad sẽ có khu I và khu II. Khu I sẽ có tiện nghi du lịch tốt hơn 
tại Aurangabad, Pitalkhora vàvhang động Ellora, trong khi khu thứ 
hai sẽ bao gồm dãy hang động Ajanta “. Deekshabhoomi ở thành phố 
Nagpur và các Thánh địa như Mansar cũng sẽ được phát triển.
Chính Phủ Bangladesh Phát Triển Thánh Tích Phật Giáo
Theo phó giám đốc tập đoàn Bangladesh Parjatan cho biết: “Phật giáo 
đã nhận được sự bảo trợ của hoàng gia và sự ảnh hưởng của Phật giáo 
có thể nhìn thấy thông qua di sản và nền văn hóa của đất nước này 
đặc biệt là trong đời sống và trong xã hội của người dân ở các quận 
Hill-tracts. Tại Baladesh một số di sản được khám phá thuộc về Phật 
giáo và điều này rất quan trọng. Những phát hiện này đã bổ sung vào 
kiến thức của chúng tôi về lịch sử và bảng niên đại của Bangladesh cổ 
đại một cách đáng kể và các khía cạnh khác nhau về đời sống văn hóa 
Phật giáo. Nguồn gốc Phật giáo từ Nepal và phát triển mạnh mẽ ở Ấn 
Độ. Từ triều đại Hoàng Đế Asoka (bắt đầu từ thế kỷ thứ 3 trước Công 
nguyên và phát triển cho đến thế kỷ thứ 7 sau Công nguyên) Phật 
giáo đã ảnh hưởng toàn bộ lục địa này. Phần lớn nghệ thuật Ấn Độ 
đã được tạo ra trong thời kỳ này. Phật giáo trãi rộng trên vùng Viễn 
Đông, nhưng bị phai nhạt ở các tiểu lục địa mặc dù có để lại một số 
400 PHẬT GIÁO XÂY DỰNG HÒA BÌNH THẾ GIỚI
ảnh hưởng đối với tư tương tín đồ Hin-du. Đó là lý do tại sao khi tìm 
thấy điểm giống nhau trong các lễ hội giữa hai tín ngưỡng. Các Thánh 
tích Phật giáo nổi bật của Bangladesh đã được khai quật cho đến bây 
giờ là: Paharpur, Mahasthangarh, BasuVihara, Sitakot, HaludVihar, 
Jagaddal, Mainamati. Một phong tục cởi giày ra trước khi vào các ngôi 
chùa Phật giáo là biểu hiện của sự kính trọng. 
Bên cạnh những nỗ lực trong nước để phát triển du lịch Thánh tích 
Phật giáo từ các nước khác, Nepal và Ấn Độ đã có giải pháp chung tay 
góp sức để thúc đẩy một số thỏa thuận về du lịch xuyên biên giới sẽ có 
lợi cho du khách hành hương từ khắp nơi trên thế giới, cũng như nền 
kinh tế địa phương của Nepal và các quốc gia lân cận Ấn Độ. Nepal và 
Ấn Độ đã đồng ý cùng xúc tiến những Thánh tích Phật giáo chính, du 
khách sẽ tập trung về đó nhiều hơn. Sự thỏa thuận này đã đạt được 
hiệu quả trong suốt dự án du lịch Nepal-Ấn Độ đầu tiên tổ chức vào 
trung tuần tháng 1 ở Lâm Tỳ Ni, nơi đản sinh của Thái tử Tất Đạt Đa 
sau này chứng ngộ thành Phật và sáng lập ra đạo Phật. “Bởi vì đây là 
lần đầu tiên, nên chúng tôi không thể đạt đến cái chung nhất mà hợp 
đồng đưa ra. Nhưng sự thỏa thuận đã phát triển các di tích Phật giáo 
tại Nepal và Ấn Độ.” AadityaBaral, người phát ngôn của Tổng Cục du 
lịch Nepal (NTB) đã nói với Khabar South Asia (đài truyền hình).
Các quan chức chính phủ và đại diện ngành du lịch hai quốc gia đã 
thảo luận chi tiết làm thế nào để thúc đẩy mạng lưới du lịch bao gồm 
tất cả các địa điểm chính của Phật giáo trong 1 phiên họp kéo dài 
2 ngày. Laxmi Bhattarai, người điều hành ngành du lịch Kathmandu, 
người đã tham gia vào Trung tâm dịch vụ Du lịch cho biết: “Khi một số 
lượng lớn khách hành hương Phật giáo chỉ chiêm bái các thánh tích 
nằm ở Ấn Độ, sự cộng tác sẽ mang lại cho Nepal nhiều khách du lịch 
hơn.” Phát triển tất cả các điểm du lịch Phật giáo sẽ nâng cao đời sống 
kinh tế cho người dân. Những doanh nhân ngành du lịch ở Nepal cho 
biết thời tiết dễ chịu suốt cả năm, đường xá đi lại dễ dàng, không yêu 
cầu visa và tỷ giá hối đoái thuận lợi góp phần tạo nên sự gia tăng khách 
du lịch từ Ấn Độ sang Nepal. “Các dịch vụ du lịch đã mở đường cho sự 
hợp tác và chung sức.” Ông Baral nói. Sự kiện này được Đại sứ quán Ấn 
Độ kết hợp với NTB và Bộ Văn hóa, Du lịch và Hàng không dân dụng 
phối hợp tổ chức. Đại diện cho 125 công ty ở Ấn Độ và Nepal, các hãng 
hàng không và khách sạn, cũng như lãnh đạo chính quyền Bihar, Uttar 
Pradesh và New Delhi đã tham gia sự kiện này. Ông Posta Bahadur 
Raj Pal Singh & Sidhartha Gauri 401
Bogati – Bộ trưởng bộ Văn hóa, Du lịch và hàng không dân dụng đã 
cùng với Đại sứ Nepal – ông Jayant Prasad – khai mạc hội nghị. Vì 
có sự hạn chế trong hạn lượng và thời gian quy định nên chúng tôi 
không đưa ra nhiều ví dụ trong bài viết này để đi đến kết luận. Tuy 
nhiên, có một điều cần lưu ý rằng một số quốc gia trong khối SAARC 
chưa thật sự thiết lập mối liên hệ vững bền bởi vì như trong Bảng 1 
cũng cho thấy rằng tất cả các nước SAARC có những điểm mạnh và 
yếu trong lĩnh vực nguồn nhân lực và nguồn kinh tế của mình. 
Kết luận
Tóm lại có thể nói rằng bằng cách tạo ra các khu Thánh tích Phật giáo 
cổ trong theo hướng chiều dài và chiều rộng khu vực SAARC có thể 
mở ra một kỷ nguyên của hòa bình và yên tĩnh thay thế cho cuộc chạy 
đua vũ trang và số tiền đó có thể tiết kiệm được sử dụng cung cấp 
những thiết bị trong các lĩnh vực y tế, giáo dục và thực phẩm đến 
người dân. 
Ấn Độ đã chỉ ra con cách tạo ra một số mạng lưới liên kết Phật 
giáo với Nepal, Bangladesh và Pakistan cũng đã bắt đầu một số kế 
hoạch nhằm thúc đẩy du lịch Thánh tích Phật giáo. Nếu những nỗ lực 
này được tiếp tục, thì sẽ có những thánh tích mới được bổ sung vào 
các điểm du lịch cho hành hương. Khu vực SAARC có thể sẽ hưởng 
lợi nhuận rất nhiều thông qua việc thúc đẩy doanh số địa điểm hành 
hương Phật giáo. Ấn Độ đã tiếp nhận hàng triệu lượt khách hàng năm 
đến thăm viếng Thánh tích Phật giáo, các quan chức cho biết số lượng 
sẽ tăng lên rất nhiều nếu có một mạng lưới du lịch Phật giáo xuyên 
quốc gia được thúc đẩy bởi các nước khác. Phát triển mạng lưới du 
lịch Phật giáo góp phần tạo ra việc làm cho ngành du lịch và cũng tạo 
ra sự gắn kết giữa các quốc gia, như vậy sẽ mở đường cho sự hợp tác 
kinh tế, văn hóa trong khu vực. Hơn nữa, nếu bước đột phá ban đầu 
này cho đến nay vẫn chưa nỗ lực để thí nghiệm đối với du lịch hành 
hương Phật giáo được thành công như mong muốn, để giảm thiểu sự 
tái phát các cuộc xung đột giữa các quốc gia thành viên. Chúng ta có 
thể thực hiện theo cách từng giai đoạn để làm tăng các mảng du lịch 
tôn giáo khác bao gồm cả Ấn Độ giáo, Hồi giáo, đạo Xích, Thiên chúa 
giáo và toàn bộ các quốc gia trong khu vực. 
Nhưng đây là cả một quá trình dài, thật khó để có thể vượt qua 
402 PHẬT GIÁO XÂY DỰNG HÒA BÌNH THẾ GIỚI
được những khó khăn về an ninh, cơ sở hạ tầng và những thách thức 
về vấn đề cấp visa để được phép đi du lịch đến các khu vực nguy hiểm 
cao tại các quốc gia trong khối SAARC. Có lẽ, vấn đề cơ bản là đủ để 
thuyết phục các nhà hoạch định chính sách và lập kế hoạch quyết tâm 
để kiểm tra đi đến kết luận trong nghiên cứu này
 TÀI LIỆU THAM KHẢO
Xung Đột và Phát Triển (Conflict and development), EjazGhani, 
Lakshmi Iyer, 23 March 2010
Du Lịch Tôn Giáo ở Châu Á và Thái Bình Dương (Religious 
tourism in Asia and the pacific), ISBN-13: 978-92-844-
1380-5, Published and printed by the World Tourism 
Organization, Madrid, Spain, First printing: 2011
Socio –Economic impact in pilgrimage tourism S.Vijayananda * 
ZENITH International Journal of Multidisciplinary Research Vol.2 
Issue 1, January 2012, ISSN 2231 5780
html
hopes-to-boost-buddhist-tourism/article4535876.ece
varanasi/34176637_1_buddhist-sites-religious-tourism-tourism-
ministers
nt&view=article&id=164838:preservation-of-buddhist-heritage-
development-of-tourism-in-bangladesh&catid =167:aviation-a-
tourism&Itemid=199
features/2013/02/09/feature-01