Phương pháp nghiên cứu khoa học cho sinh viên - Nguyễn Ngọc Danh

Nguyễn Ngọc Danh
Phương pháp nghiên cứu khoa học 
cho sinh viên
Giảng viên UEH
(NCS Kinh tế học tài chính – University of Paris 
Dauphine, France)
Nội dung

 Khái niệm nghiên cứu khoa học

 Những loại hình nghiên cứu khoa học

 Phương pháp tư duy

 Những chủ đề nghiên cứu gợi ý
Những điều cần làm trước khi nghiên cứu


 Lợi ích và đánh đổi

 Quy trình nghiên cứu
1. Các khái niệm cơ bản và vai trò 
của nghiên cứu khoa học 
1. Nghiên cứu là gì?

 đặt ra nhưng câu hỏi cho những vấn đề mà ta 
chưa hiểu 

 tìm cách trả lời
3

 nhờ vào thông tin sẵn có, kinh nghiệm của người 
khác

 quan sát, chiêm nghiệm của bản thân

 thực thi các hoạt động để tìm được câu trả lời
2. Các loại hình nghiên cứu khoa học 

 Phân loại theo tính ứng dụng

 Phân loại theo phương thức nghiên cứu

 Phân loại theo mục tiêu nghiên cứu
Phân loại theo hình thức thu thập dữ liệu
4


2. Các loại hình nghiên cứu khoa học 
2.1 Phân loại theo tính ứng dụng

 Nghiên cứu ứng dụng 
 hình thành chính sách, 
cách thức quản lý mới hoặc cải thiện sự hiểu biết

 Nghiên cứu cơ bản 
 phát triển, thử nghiệm, 
5
kiểm chứng các phương pháp, quy trình, kỹ thuật 
và công cụ nghiên cứu nhằm cải thiện bản thân 
phương pháp luận nghiên cứu
2. Các loại hình nghiên cứu khoa học 
2.2 Phân loại theo phương thức nghiên cứu

 Nghiên cứu thực nghiệm (empirical research): liên 
quan đến các hoạt động của đời sống thực tế; 
khảo sát thực tế hoặc trong điều kiện có kiểm 
6
soát

 Nghiên cứu lý thuyết (theoretical research): là 
hình thức nghiên cứu chủ yếu thông qua sách vở, 
tài liệu, các học thuyết và tư tưởng
2. Các loại hình nghiên cứu khoa học 
2.3 Phân loại theo mục tiêu nghiên cứu

 Nghiên cứu mô tả (descriptive research)

 Nghiên cứu so sánh (comparative research)

 Nghiên cứu tương quan (correlational research) 
7

 Nghiên cứu giải thích (explanatory research)
2. Các loại hình nghiên cứu khoa học 
2.4 Phân loại theo hình thức thu thập dữ liệu

 nghiên cứu định lượng (quantitative research): 
lượng hóa sự biến thiên của đối tượng nghiên 
cứu
8

 Nghiên cứu định tính (qualitative research): nhằm 
mô tả sự vật, hiện tượng; không quan tâm đến sự 
biến thiên của đối tượng nghiên cứu và cũng 
không nhằm lượng hóa sự biến thiên này
3. Các phương pháp tư 
duy
9
3. Các phương pháp tư duy

 Lập luận hay lý lẽ (reasoning): cách thức tư duy 
để phân tích và xử lý thông tin

 Hai cách tiếp cận hay phương pháp: 

 quy nạp (inductive method) và 
10

 diễn dịch (deductive method).
3. Các phương pháp tư duy
3.1 Tư duy diễn dịch
1. Phát biểu một giả thiết (dựa trên lý thuyết hay 
tổng quan nghiên cứu). 
2. Thu thập dữ liệu để kiểm định giả thiết. 
11
3. Ra quyết định chấp nhận hay bác bỏ giả thiết. 
3. Các phương pháp tư duy
12
Lý 
thuyết
Giả thiếtMẫu hình
Quan 
sát/ Dữ 
liệu
Quy nạp Diễn dịch
3. Các phương pháp tư duy
3.1 Tư duy diễn dịch

 Mục đích là đi đến kết luận. Kết luận nhất 
thiết phải đi theo các lý do cho trước.

 Các lý do này dẫn đến kết luận và thể hiện 
qua các minh chứng cụ thể. 
13

 Để một suy luận mang tính diễn dịch là đúng, 
nó phải đúng và hợp lệ:

 Tiền đề (lý do) cho trước đối với một kết luận phải 
đúng với thế giới thực (đúng).

 Kết luận nhất thiết phải đi theo tiền đề (hợp lệ)
3. Các phương pháp tư duy
3.2 Tư duy quy nạp

 Trong quy nạp, không có các mối quan hệ chặt 
chẽ giữa các lý do và kết quả. 

 Trong quy nạp, ta rút ra một kết luận từ một 
14
hoặc hơn các chứng cứ cụ thể. 

 Các kết luận này giải thích thực tế, và thực tế 
ủng hộ các kết luận này.
4. Những chủ đề nghiên cứu gợi ý

 Câu chuyện về chính sách tỷ giá và khủng hoảng 2008 ở các nước thị trường mới nổi, 
lựa chọn nào cho Việt Nam?

 Tái cấu trúc hệ thống ngân hàng và những vấn đề liên quan đến tái cấu trúc hệ thống 
ngân hàng tại Việt Nam (2011 – 2015)

 Quản trị chi phí đại diện trong công ty cổ phần

 Ứng dụng mô hình Value at risk vào quản trị rủi ro tính dụng cho hệ thống ngân hàng 
thương mại ở Việt Nam
15

 Mô hình hóa khuôn khổ chính sách tiền tệ tại Việt Nam theo phương pháp tiếp cận 
SVAR

 Xem xét sự truyền dẫn lãi suất, quy luật chính sách tiền tệ và sự ổn định vĩ mô ở Việt 
Nam

 Sự đa dạng trong Hội đồng quản trị và hiệu quả doanh nghiệp: Bằng chứng tại Việt 
Nam

 Ảnh hưởng của thị trường chứng khoán đối với thị trường bất động sản Việt Nam

 Tác động của mô hình kinh doanh đến rủi ro của ngân hàng ở Việt Nam

 Lý thuyết đánh đổi hay lý thuyết trật tự phân hạng đang quyết định hành vi tài trợ của 
các doanh nghiệp Việt Nam?
4. Những chủ đề nghiên cứu gợi ý

 Thực trạng mô hình groupon tại Việt Nam trong giai đoạn 
hiện nay và các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ thành công 
của Nhommua.com

 Giải pháp nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm hồ tiêu Chư 
Sê xuất khẩu

 Chuỗi cung ứng cao su vùng Đông Nam Bộ
Chuỗi cung ứng cao su vùng Đông Nam Bộ
16



 Những nhân tố tác động đến ý định ở lại TP.HCM làm việc của 
các sinh viên ngoại tỉnh đang theo học tại Đại học Kinh tế 
TP.HCM

 Tăng hiệu quả chuỗi cung ứng cà chua Lâm Đồng

 Hoàn thiện chuỗi cung ứng hoa Đà Lạt

 Đánh giá khả năng áp dụng "Chiến lược hoãn" cho doanh 
nghiệp sản xuất cà phê hòa tan quy mô lớn tại Việt Nam
Những điều cần làm trước khi bắt 
đầu nghiên cứu

 Hình thành nhóm (số lượng, kiến thức, đam mê, 
khả năng làm việc nhóm, khả năng đọc hiểu các tài 
liệu nghiên cứu)

 Quản lý thời gian (3-4 tháng; 1 tuần:2-3 buổi 
(3h/buổi))
17

 Kỹ năng ngoại ngữ: cần thiết

 Khả năng xử lý dữ liệu: SPSS, Eviews + hiểu các
phương pháp xử lý dữ liệu những đề tài chuyên
ngành tài chính + kế toán.

 Giáo viên hướng dẫn: rất quan trọng

 Viết đề cương nghiên cứu
Lợi ích

 Được khám phá những kiến thức mình thích, đam 
mê

 Vận dụng kiến thức chuyên ngành

 Phát triển các kỹ năng mềm cần thiết khi theo đuổi 
một/những mục tiêu trong thời gian dài (đàm phán, 
18
làm việc nhóm, thuyết trình...)

 Tạo sự khác biệt cho bản thân
Đánh đổi

 Các sở thích cá nhân

 Thời gian, công sức và tài chính

 Khả năng hoàn thành đề tài nghiên cứu? Giới hạn 
của bản thân, của nhóm?
19
5. Quy trình nghiên cứu 
5.1 Định nghĩa

 là một chuỗi các hành động diễn ra theo trình tự 
và gắn liền với nền tảng kiến thức cũng như các 
bước tư duy lô-gic.
thể hiện một chuỗi các bước tư duy và vận dụng 
20


kiến thức về phương pháp nghiên cứu và kiến 
thức chuyên ngành.

 khởi đầu từ việc xác định vấn đề nghiên cứu cho 
đến bước cuối cùng là tìm ra câu trả lời cho vấn 
đề đặt ra.
5. Quy trình nghiên cứu 
5.2 Quá trình tư duy và hành động ba giai đoạn

Giai đoạn 1: xây dựng ý tưởng nghiên cứu

 Nghiên cứu vấn đề gì? Tại sao? Và để làm gì?

 Giai đoạn 2: xác lập một kế hoạch/thiết kế 
21
nghiên cứu

 Nghiên cứu bằng cách nào?

 Giai đoạn 3: tổ chức và tiến hành nghiên cứu
5. Quy trình nghiên cứu 
5.3 Quy trình nghiên cứu

 Ba giai đoạn

 Bao nhiêu bước?

 Các bước cụ thể nào?
22

 Theo trình tự nào?
5. Quy trình nghiên cứu 
Nguồn: R.Kumar (2005) Wikipedia (2010) D.R.Cooper, 
P.S.Schindler (2006)
B.L.Berg (2009)
Bước 1 Xác định vấn đề 
nghiên cứu
Xác định vấn đề 
nghiên cứu
Xác định vấn đề 
nghiên cứu
Xây dựng ý tưởng
Bước 2 Xác định khung khái 
niệm cho thiết kế 
nghiên cứu
Xây dựng giả thiết Xây dựng đề cương 
nghiên cứu
Tổng quan lý thuyết
23
Bước 3 Xây dựng công cụ để 
thu thập thông tin
Xây dựng khung khái 
niệm
Xây dựng chiến lược 
thiết kế nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu
Bước 4 Chọn mẫu Xây dựng khung hoạt 
động
Thu thập và chuẩn bị 
dữ liệu
Thu thập dữ liệu
Bước 5 Viết đề cương 
nghiên cứu
Thu thập dữ liệu Phân tích và diễn giải 
dữ liệu
Phân tích dữ liệu
Bước 6 Thu thập thông tin 
dữ liệu
Phân tích dữ liệu Viết báo cáo Phổ biến kết quả
Bước 7 Xử lý dữ liệu Kiểm định giả thiết
Bước 8 Viết báo cáo nghiên 
cứu
Kết luận
Chọn 
ẫ
Quy trình nghiên cứu
Xác định vấn 
đề nghiên 
cứu
Xử lý và 
phân tích
dữ liệu
Thu thập 
thông tin dữ
liệu
Viết đề
cương 
nghiên cứu
Giải thích kết 
quả và viết báo 
cáo nghiên cứu
Tổng quan cơ sở
lý thuyết và 
nghiên cứu
trước
Cân nhắc các bước xác 
định vấn đề nghiên cứu
Phương pháp và công cụ
thu thập dữ liệu
Phương pháp chọn mẫu 
và xác định cở mẫu
Phương pháp xử lý dữ
liệu; máy tính và thống 
kê
Nguyên tắc viết báo cáo 
khoa học
1 2 3 4 5 6 7
Xác định các 
thành phần cho 
thiết kế nghiên 
cứu
Phương pháp tổng quan 
cơ sở lý thuyết và nghiên 
cứu
24
m u và 
cởmẫuXác định 
khung khái 
niệm 
Xây dựng 
công cụ để
thu thập, 
phân tích 
Mục tiêu, câu hỏi và giả
thiết nghiên cứu
Tính hợp lệ và tin cậy 
của công cụ nghiên cứu
Nội dung của đề cương 
nghiên cứu
Xây dựng 
bảng mã
Hiệu 
đính dữ
liệu
Mã hóa 
dữ liệu
Nghiên cứu vấn đề gì Nghiên cứu như thế nào Tổ chức và tiến hành nghiên cứu
Các bước hoạt 
động
Kiến thức lý 
thuyết cần có
Kiến thức trung 
gian cần có
Xác định 
khung phân 
tích
Chọn
biến, mô 
hình phân 
tích
Quy trình nghiên cứu hiệu chỉnh dựa trên quy trình nghiên cứu của 
R.Kumar (2005) 
5. Quy trình nghiên cứu
5.4 Các bước của quy trình nghiên cứu

 Bước 1. Xác định vấn đề

 Nghiên cứu trong lĩnh vực nào (what field of 
study)?
25

 Nghiên cứu chủ đề gì (what topics for study)?

 Nghiên cứu vấn đề nào (what problems for 
study)?

 Tại sao chọn vấn đề đó (why to study it)?

 Nghiên cứu để làm gì (for what purposes)?

 Phải trả lời câu hỏi nào (what to answer)?
5. Quy trình nghiên cứu
5.4 Các bước của quy trình nghiên cứu

 Bước 2. Tổng quan tài liệu (cơ sở lý thuyết và các 
nghiên cứu trước)

 Tại sao phải tổng quan?
26

 Tổng quan cái gì đây?

 Tổng quan cho kết quả cụ thể gì?
5. Quy trình nghiên cứu
5.4 Các bước của quy trình nghiên cứu

 Bước 3. Xác định các thành phần cho thiết kế 
nghiên cứu

 Khung khái niệm?

 Khung phân tích?
27

 Nên đặt ra giả thiết nghiên cứu nào?

 Thông tin, dữ liệu, biến số nào cần thu thập?

 Thông tin, dữ liệu, biến số nào cần phân tích?

 Chọn mẫu ra sao? Bao nhiêu là vừa?

 Ứng dụng mô hình phân tích nào?

 Công cụ thống kê nào có thể áp dụng?
5. Quy trình nghiên cứu
5.4 Các bước của quy trình nghiên cứu

 Bước 4. Viết đề cương nghiên cứu

 Cấu trúc ra sao?

 Viết đề cương để làm gì?
28

 Bước 5. Thu thập thông tin dữ liệu

 Quan sát

 Phỏng vấn

 Điều tra

 Tổ chức thí nghiệm?
5. Quy trình nghiên cứu
5.4 Các bước của quy trình nghiên cứu

 Bước 6. Phân tích dữ liệu

 Phân tích định tính?

 Phân tích định lượng?

 Bước 7. Giải thích kết quả và viết báo cáo
29

 Rút ra được những phát hiện nào, kết luận nào từ 
kết quả? 

 Kết quả phân tích được giải thích như thế nào? Có 
phù hợp với lý thuyết không? Có phù hợp với 
thực tiễn không? Có tính mới không?

 Có thể đề xuất gì về chính sách?