Tân nhạc và sự hình thành nghệ thuật thanh nhạc chuyên nghiệp Việt Nam

TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Trương Ngọc Thắng 
64 
TÂN NHẠC VÀ SỰ HÌNH THÀNH 
NGHỆ THUẬT THANH NHẠC CHUYÊN NGHIỆP VIỆT NAM 
TAN MODERN MUSIC AND THE FORMATION OF THE VIETNAMESE 
PROFESSIONAL VOCAL MUSIC 
TRƯƠNG NGỌC THẮNG 

 PGS.TS.NGƯT. Trường Đại học Văn Lang, Email: truongngocthang@vanlanguni.edu.vn 
TÓM TẮT: Nghệ thuật thanh nhạc chuyên nghiệp của nhân loại mà đỉnh cao là các 
Trường phái thanh nhạc cổ điển gắn liền với nghệ thuật Bel canto của Italia và châu Âu đã 
hình thành và phát triển từ nhiều thế kỷ qua đã và đang tiếp tục ảnh hưởng, chi phối và 
dẫn dắt toàn bộ các hoạt động biểu diễn, đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp của toàn nhân 
loại. Trào lưu âm nhạc Tân nhạc trong thời kỳ Pháp thuộc, trào lưu học tập nhạc cụ 
phương Tây, trào lưu hát lời ta theo điệu Tây, trào lưu sáng tác ca khúc mới, âm nhạc cải 
cách, ca hát theo phim ảnh đã tạo điều kiện cho thanh nhạc chuyên nghiệp Việt Nam phát 
triển với hai nhạc sĩ tiên phong là Nguyễn Văn Tuyên (1909 – 2009) và Nguyễn Xuân 
Khoát (1910 – 1993). 
Từ khóa: tân nhạc, sự hình thành, thanh nhạc chuyên nghiệp Việt Nam. 
ABSTRACT: Professional vocal music of mankind with its peak being the classical vocal 
music schools associated with the Bel Canto Art of Italy and Europe has been established 
and developed for centuries and is in fact continuing to affect, dominate, and guideall the 
performances and training of professional vocal music of mankind. Modern musical 
movements in the colonial times, movementsto learn to use Western instruments, 
movements to sing French songs with Vietnamese lyrics, movementsto composenew songs, 
reformed music, and movements to sing songs extracted from movies/musical showsall 
have createdfavorable conditions for the professional vocal music in Vietnam to develop. 
Two outstanding pioneering musicians were Nguyen Van Tuyen (1909 - 2009) and Nguyen 
Xuan Khoat (1910 - 1993). 
Key words: modern music, formation, professional vocal music of Vietnam. 
1. ĐẶT VẤN ĐỀ 
Âm nhạc là nghệ thuật của âm thanh 
hay âm nhạc lấy âm thanh làm phương tiện, 
gắn bó mật thiết với văn học và trở thành 
một loại hình nghệ thuật trong đó có ca hát 
phục vụ cho cuộc sống của con người. 
Nghệ thuật luôn phát sinh từ quá trình lao 
động nhằm phản ánh hiện thực. Ca hát là 
phương tiện bộc lộ và giãi bày tình cảm, là 
tiếng nói đời sống nội tâm của con người. 
Không những thế, âm nhạc nói chung và ca 
hát nói riêng còn được coi là một loại hình 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Số 02 / 2017 
65 
nghệ thuật hữu hiệu và tích cực góp phần 
giáo dục toàn diện công dân, bồi dưỡng và 
xây dựng nhân cách, đạo đức cho con 
người. Đại thi hào Goethe đã nói: “Khi 
ngôn ngữ bất lực thì âm nhạc lên tiếng”. 
Thanh nhạc là loại hình nghệ thuật đặc 
thù với hình thức diễn xướng là thông qua 
cơ quan phát âm của cơ thể sống của con 
người. Sự liên quan trực tiếp tới quá trình 
hoạt động sinh - lý - sống của con người 
làm cho thanh nhạc có mối quan hệ trực 
tiếp, hữu cơ tới đời sống nội tâm, tình cảm 
mà không một thứ nhạc cụ nào, dù hiện đại 
nhất, dù tinh tế nhất có thể thay thế được. 
Được hình thành và phát triển 60 năm 
qua, nghệ thuật thanh nhạc chuyên nghiệp 
Việt Nam tuy còn non trẻ và chịu ít nhiều 
ảnh hưởng của chiến tranh cũng như hoàn 
cảnh kinh tế - xã hội, song đã biết tuân thủ 
các tiêu chí thẩm mỹ và kỹ thuật chung của 
thế giới, kết hợp với những đặc thù về tâm - 
sinh lý, văn hoá, ngôn ngữ của dân tộc Việt 
Nam. Sự kết hợp nhuần nhuyễn ấy đã khiến 
cho sự nghiệp xây dựng và phát triển nghệ 
thuật thanh nhạc chuyên nghiệp Việt Nam 
đạt được những thành tựu đáng khích lệ, rất 
đáng tự hào. 
2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NGHỆ THUẬT 
THANH NHẠC CHUYÊN NGHIỆP 
VIỆT NAM 
2.1. Cơ sở lý luận 
Thanh nhạc là loại hình nghệ thuật 
xuất hiện sớm nhất trong tiến trình phát 
triển của đời sống nhân loại, có thể nói ca 
hát cùng tuổi với tiếng nói của loài người. 
Những hình thức đầu tiên, đơn giản nhất 
của thanh nhạc đã ra đời giữa buổi bình 
minh của xã hội loài người khi con người 
biết dùng ngôn ngữ làm phương tiện giao 
tiếp. Những hình thức này gắn liền mật 
thiết với đời sống của các bộ lạc nguyên 
thuỷ. Đó là tiếng gọi đàn của người chăn 
cừu, là hiệu lệnh săn bắn, hiệu lệnh chiến 
đấu, là tiếng hò dô trong lao động,... 
Từ thời xa xưa đến nay, thanh nhạc đã 
trải qua một chặng đường phát triển dài biết 
bao thế kỷ. Nghệ thuật âm nhạc và thanh 
nhạc đã trở nên phức tạp hơn, phong phú 
hơn. Giữa các thể loại thanh nhạc hiện đại 
là các bài hát ru cùng với nhiều thể loại dân 
ca khác bắt nguồn sâu xa trong cuộc sống, 
trong quá khứ. 
Nghệ thuật thanh nhạc chuyên nghiệp 
của nhân loại mà đỉnh cao là các dòng 
thanh nhạc thuộc các trường phái thanh 
nhạc cổ điển gắn liền với nghệ thuật Bel 
canto của Italia và châu Âu đã hình thành 
và phát triển từ nhiều thế kỷ qua, cùng với 
hệ thống lý luận sư phạm với những quy 
trình và giáo trình đào tạo mang tính khoa 
học, đã và đang tiếp tục ảnh hưởng, chi 
phối và dẫn dắt toàn bộ các hoạt động biểu 
diễn, đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp của 
toàn nhân loại. Tiêu biểu là Trường phái 
thanh nhạc Italia, Trường phái thanh nhạc 
Pháp, Trường phái thanh nhạc Đức, 
Trường phái thanh nhạc Nga, Những 
trường phái tiêu biểu này đã hình thành quy 
trình đào tạo, chương trình, giáo trình, các 
cơ sở về lý luận thanh nhạc từ hơi thở, kỹ 
thuật, âm sắc, âm khu giọng, tư duy, ngôn 
ngữ và các tài liệu nghiên cứu, các bài tập 
thực hành làm cơ sở cho nghệ thuật thanh 
nhạc thế giới phát triển rực rỡ như ngày 
nay. 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Trương Ngọc Thắng 
66 
2.2. Nghệ thuật thanh nhạc chuyên 
nghiệp Việt Nam 
Âm nhạc dân gian đóng vai trò rất 
quan trọng trong việc hình thành nền âm 
nhạc chuyên nghiệp, thanh nhạc chuyên 
nghiệp Việt Nam. Thanh nhạc chuyên 
nghiệp Việt Nam bắt nguồn từ ca hát dân 
gian trong ca trù, trong hát Chèo, ca Huế, 
hát Bội (Tuồng), âm nhạc Cung đình Huế, 
Quan họ Bắc Ninh, Hát Xoan Phú Thọ, 
Đờn ca tài tử Nam Bộ,... Hầu hết các điệu 
hát trên phục vụ cho việc thờ thần, hát thi, 
dần dần một số làn điệu như Hát lý, Hát 
xẩm, Hát nhịp một được đưa vào nghệ thuật 
ca hát. Nghệ thuật ca nhạc là một trong 
những thú vui của quý tộc triều Nguyễn, vì 
vậy ca Huế đã xuất hiện trong triều đại các 
chúa, vua của triều đình nhà Nguyễn. Ca 
hát truyền thống Việt Nam đã đạt được 
những thành quả khoa học trong việc phát 
triển hơi, khoảng vang, nhả chữ và phong 
cách biểu diễn. Đó là những kỹ thuật không 
thể thiếu trong thanh nhạc chuyên nghiệp. 
Trào lưu âm nhạc tân nhạc trong thời 
kỳ Pháp thuộc, trào lưu học tập nhạc cụ 
phương Tây, trào lưu hát lời ta theo điệu 
Tây, trào lưu sáng tác ca khúc mới, âm 
nhạc cải cách, ca hát theo phim ảnh đã tạo 
điều kiện cho thanh nhạc chuyên nghiệp 
Việt Nam phát triển với hai nhạc sĩ tiên 
phong là Nguyễn Văn Tuyên và Nguyễn 
Xuân Khoát. 
Nhiều tài liệu về lịch sử âm nhạc Việt 
Nam của một số nhà lý luận thường nói về 
một trào lưu âm nhạc xuất hiện ở Việt Nam 
vào những năm 30 của thế kỉ XX là trào 
lưu Tân nhạc. Từ đó đến nay, tân nhạc đã 
trở thành tên gọi chính thức trong tất cả các 
văn bản âm nhạc và lịch sử âm nhạc Việt 
Nam. Theo chúng tôi, trào lưu tân nhạc có 
hai phần rất quan trọng đó là Nhạc và Hát. 
Hai phần này cùng song song phát triển và 
đã đạt được những thành tựu rực rỡ góp 
phần đưa nền âm nhạc Việt Nam phát triển. 
Vào những năm 1918 – 1920, Thực 
dân Pháp đã mở Trường Pháp - Việt, 
Trường Thông ngôn, Trường Sư phạm thực 
hành, Trường Cao đẳng các ngành Y, 
ngành Luật và hệ thống các trường tiểu 
học, trung học ở Hà Nội. Các trường này 
đều có giờ dạy hát, dạy nhạc. 
Năm 1927, “Pháp quốc Viễn đông Âm 
nhạc Viện - Hà Nội” (Conservatoire 
Francais d’Extrême - Orienut - Hanoi) ra 
đời. Mô hình trường nhạc lúc đó gồm có ba 
cấp là sơ cấp, trung cấp và cao cấp với các 
môn học cơ bản. Thanh nhạc cũng được 
đào tạo tại trường. Đó là những yếu tố ảnh 
hưởng tích cực cho việc hình thành bộ môn 
thanh nhạc khi Trường Âm nhạc Việt Nam 
(nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt 
Nam) thành lập (năm 1956), mở đầu cho 
một thời kỳ đào tạo thanh nhạc theo các 
chương trình chuyên nghiệp của khu vực và 
thế giới. 
Vào cuối năm 1937, một sự kiện âm 
nhạc đáng ghi nhận đã diễn ra, đó là nhạc 
sĩ, ca sĩ Nguyễn Văn Tuyên thực hiện 
chuyến công diễn xuyên Việt để cổ xuý cho 
“âm nhạc cải cách” Việt Nam. Nguyễn 
Văn Tuyên sinh năm 1909 ở Huế. Ông theo 
học nhạc Tây từ lúc nhỏ, tự học căn bản từ 
những sách giáo khoa về lý thuyết âm nhạc 
của Pháp. Năm 1936, ông di cư vào Sài 
Gòn giảng dạy âm nhạc tại Trường Lycée 
Paul Doumer Sài Gòn và tham gia Hội 
Khuyến Nhạc (Philharmonique) ở Sài Gòn. 
Ông bắt đầu hát nhạc Tây và chiếm được 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Số 02 / 2017 
67 
cảm tình của báo chí và radio (truyền 
thanh). Năm 1937, ông phổ một bài thơ của 
bạn ông và viết thành ca khúc đầu tiên của 
mình. Cũng vào năm 1937, Đài Phát thanh 
Sài Gòn đã dành cho ông mỗi tuần 15 phút 
với lời giới thiệu ngắn gọn:“15 phút của 
Nguyễn Văn Tuyên” (le quart d’heure de 
Nguyen Van Tuyen). 
Nguyễn Văn Tuyên đã học nhạc với nữ 
giáo sư Vincenot và học thanh nhạc với 
Giáo sư Fraisvinet của Nhà hát Toulouse. 
Ông còn tìm tòi nghiên cứu về thanh nhạc 
qua tài liệu của Pháp. Sau khi nghe Nguyễn 
Văn Tuyên hát theo phong cách nhạc mới, 
Thống đốc Nam Kỳ (Cochinchine) khi đó 
là P. Pagès mời ông du lịch tới Pháp để 
tiếp tục học nhạc, nhưng vì lý do gia đình, 
Nguyễn Văn Tuyên đã từ chối. Thay vì đi 
Pháp ông lại đề nghị và được Thống đốc 
Pagès tài trợ đi một vòng Việt Nam để 
quảng bá những bài nhạc mới này. Đó là 
những điều kiện thuận lợi để Nguyễn Văn 
Tuyên chuẩn bị cho cuộc vận động cải cách 
âm nhạc và thanh nhạc. 
Nguyễn Văn Tuyên có những buổi 
biểu diễn và diễn thuyết ở Huế, Hải 
Phòng và Hà Nội vào năm 1938. Những bài 
hát đầu tiên của ông khi đó là Kiếp 
hoa, Bông cúc vàng và Anh hùng ca. 
Nguyễn Văn Tuyên tiếp tục trình diễn ở 
Hải Phòng và Nam Định cho những khán 
giả nhiệt tình ủng hộ âm nhạc mới. Những 
bài hát đó bắt đầu lan truyền và trở nên phổ 
biến. Các nhóm Myosotis và Tricéa cùng 
các nhạc sĩ khác cũng bắt đầu tung ra 
những ca khúc mang tính cải cách của 
mình. Nguyễn Văn Tuyên qua đời 
ngày 30/4/2009 tại Thành phố Hồ Chí 
Minh, hưởng thọ 100 tuổi. 
Những tư tưởng và việc làm của nhạc 
sĩ, ca sĩ Nguyễn Văn Tuyên đã như tiếp sức 
thêm cho các nhạc sĩ, ca sĩ trẻ Việt Nam. 
Nhà thơ Thế Lữ viết trên báo Ngày nay 
ngày 26/6/1938: “Người ta đã sốt sắng đến 
Hội Trí tri như để đón nhận sự thực hiện 
điều mà người ta vẫn thiết tha mong mỏi”. 
Chuyến công diễn của nhạc sĩ, ca sĩ 
Nguyễn Văn Tuyên là sự khởi xướng công 
khai cho phong trào âm nhạc cải cách làm 
cho Hà Nội và các vùng miền của Việt 
Nam bừng lên một không khí âm nhạc mới, 
thanh nhạc mới. 
Nhạc sĩ, ca sĩ Nguyễn Văn Tuyên 
(Nguồn: Internet) 
Thời kỳ này, một số phương pháp ký 
âm cũng được chú ý, như ký âm bằng “nốt” 
của hệ thống phương Tây thâm nhập Việt 
Nam. Đó là những điều kiện cho việc hình 
thành và phát triển nền âm nhạc chuyên 
nghiệp - thanh nhạc chuyên nghiệp Việt 
Nam sau này. 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Trương Ngọc Thắng 
68 
Năm 1956, Trường Âm nhạc Việt Nam 
ra đời (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia 
Việt Nam) là trung tâm đào tạo âm nhạc 
chuyên nghiệp đầu tiên của Việt Nam, đánh 
dấu một thời kỳ mới của âm nhạc Việt 
Nam, của thanh nhạc chuyên nghiệp Việt 
Nam, bắt đầu thời kỳ đào tạo chính quy, 
chuyên nghiệp. 
Những con người như Dương Thiệu 
Tước, Nguyễn Văn Tuyên, Nguyễn Xuân 
Khoát, Văn Cao, Văn Chung, Lê Yên, 
Thẩm Oánh, Hoàng Quý, Lê Thương, 
Nguyễn Văn Thương, Lưu Hữu Phước, Đỗ 
Nhuận,... đã làm một công việc có ý nghĩa 
thời đại. Đó là khai sinh ra nền Tân nhạc 
Việt Nam, nền thanh nhạc mới Việt Nam, 
tiến tới hình thành nền thanh nhạc chuyên 
nghiệp Việt Nam. 
Cùng với quá trình hình thành và phát 
triển nền âm nhạc mới Việt Nam, các cơ sở 
đào tạo âm nhạc chuyên nghiệp đã hình 
thành các khoa thanh nhạc ngày nay như 
Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam, 
Nhạc viện Thành phố Hồ Chí Minh, Học 
viện Âm nhạc Huế, Trường Đại học Văn 
hóa Nghệ thuật Quân đội, các trường văn 
hóa nghệ thuật của các tỉnh, thành trong cả 
nước. Các cơ sở này đã đào tạo nhiều thế 
hệ nghệ sĩ chuyên nghiệp tiêu biểu như: 
Quốc Hương, Trần Khánh, Thương Huyền, 
Trần Thụ, Quý Dương, Trần Hiếu, Mai 
Khanh, Trung Kiên, Lô Thanh, Kiều Hưng, 
Kim Ngọc, Thúy Huyền, Tường Vy, Bích 
Liên, Thanh Huyền, Tuyết Thanh, Diệu 
Thuý, Mỹ Bình, Thu Hiền, Lê Dung, 
Quang Thọ, Quang Huy, Doãn Tần, Thanh 
Hoa, Minh Đức, Bích Việt, Kim Phúc, Tạ 
Minh Tâm, Ánh Tuyết, Đăng Dương, 
Trọng Tấn, Việt Hoàn, Lan Anh, Anh Thơ, 
Bích Thủy, Thanh Lam, Mỹ Linh, Mỹ 
Tâm, Thanh Nhàn, Anh Tuấn, Anh Dũng, 
Thành Lê, Khánh Ngọc, Lê Như Ngọc 
Mai,... Và còn rất nhiều thế hệ ca sĩ trẻ 
thuộc các dòng ca hát chuyên nghiệp khác 
đã làm tròn trách nhiệm của người nghệ sĩ, 
ca sĩ trong các cuộc cách mạng của đất 
nước. 
3. KẾT LUẬN 
Có thể khẳng định, từ trào lưu tân 
nhạc, hát lời ta theo điệu Tây, từ sự vận 
động của nhạc sĩ, ca sĩ Nguyễn Văn Tuyên, 
từ phong trào ca hát trong hai cuộc cách 
mạng chống Pháp, chống Mỹ, xây dựng và 
bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, 
thanh nhạc chuyên nghiệp Việt Nam đã 
định hình trong đào tạo các cấp từ trung 
học, đại học, sau đại học với đầy đủ đội 
ngũ, chương trình, giáo trình, thư viện, 
đạt đến đỉnh cao của Nghệ thuật thanh nhạc 
tiên tiến, ngang tầm với các nước trong khu 
vực. Minh chứng hùng hồn là việc các ca sĩ 
thanh nhạc Việt Nam tham gia và đạt các 
thứ hạng cao trong các cuộc thi thanh nhạc 
Quốc tế được tổ chức tại Liên Xô (cũ), 
Trung Quốc, Triều Tiên, Bungary, Thái 
Lan, Mông Cổ, Hàn Quốc,... 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Số 01 / 2016 
69 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Hoàng Dương và nhóm tác giả (2002), Tân nhạc Hà Nội, Nxb. Hội Âm nhạc Hà Nội. 
2. Phạm Duy (2006), Tân nhạc Việt Nam thuở ban đầu, Nxb. Trẻ. 
3. Hợp tuyển tài liệu nghiên cứu, lý luận, phê bình âm nhạc Việt Nam thế kỷ XX, Viện Âm 
nhạc 2003. 
4. Nguyễn Trung Kiên (2001), Phương pháp sư phạm thanh nhạc, Viện Âm nhạc – Hà 
Nội. 
5. Hồ Mộ La (2005), Lịch sử nghệ thuật thanh nhạc phương Tây, Nxb. Từ điển Bách khoa. 
5. Vũ Tự Lân (1997), Những ảnh hưởng của âm nhạc châu Âu trong ca khúc Việt Nam giai 
đoạn 1930 - 1950, Nxb. Thế giới - Hà Nội. 
6. Nguyễn Thụy Loan (1995), Lược sử âm nhạc Việt Nam, Nhạc viện Quốc gia Hà Nội, 
Nxb. Âm nhạc - Hà Nội. 
7. Tú Ngọc và nhóm tác giả (2000), Âm nhạc mới Việt Nam, tiến trình và thành tựu, Nxb. 
Viện Âm nhạc Việt Nam - Hà Nội. 
8. Lô Thanh (1991), Xây dựng và phát triển nghệ thuật thanh nhạc Việt Nam. 
9. Trương Ngọc Thắng (2010), Quá trình hình thành và phát triển ca hát chuyên nghiệp 
Việt Nam, Nxb. Thuận Hóa. 
Ngày nhận bài: 10/01/2017. Ngày biên tập xong: 01/3/2017. Duyệt đăng: 21/3/2017