Bài giảng Bất tương hợp nhĩ thất và thất đại động mạch - Phạm Nguyễn Vinh

BẤT TƯƠNG HỢP NHĨ THẤT VÀ 
THẤT ĐẠI ĐỘNG MẠCH
PGS.TS PHẠM NGUYỄN VINH
VIỆN TIM TP HỒ CHÍ MINH
2Còn gọi là chuyển vị đại động mạch có sửa chữa (corrected
transposition of great vessels) hay chuyển vị ĐĐM kiểu L (L -TGV)
Tần suất ít: 1% trong số các bệnh TBS. Rất ít khi đơn độc, thường
phối hợp với các tổn thương khác
ª Tim nằm bên phải chiếm 25% trường hợp
ª BTHNT/TĐĐM kèm situs inversus: gần như luôn luôn có tim bên 
phải
3SƠ ĐỒ BTHNT/TĐĐM SO VỚI TIM BÌNH 
THƯỜNG
4CÁC DẤU HIỆU GỢI Ý BTHNT/TĐĐM
Bệnh nhân BTHNT/TĐĐM có thể đến vì:
ª Tim đập chậm (do blốc NT)
ª Tím (do hẹp ĐMP)
ª Suy tim (do TLT lỗ lớn)
ª Nhịp nhanh kịch phát trên thất (do hội chứng Wolf Parkinson 
White)
ª Blốc NT chiếm 10-30 % trường hợp
5CÁC THỂ LÂM SÀNG BTHNT/TĐĐM
ª BTHNT/TĐĐM đơn độc (không kèm thông liên thất, không hẹp 
ĐMP)
ª BTHNT/TĐĐM có kèm TLT
ª BTHNT/TĐĐM có kèm TLT và hẹp ĐMP
LV RV
RA LA
RV LV
LA RA
Situs solitus Situs inversus
L-TGV
Hình 1: Sắp xếp của đại động mạch với thất ở b/n L-TGV
RV: thất phải LV: thất trái RA: nhĩ phải LA: nhĩ trái
6BẤT TƯƠNG HỢP NHĨ THẤT VÀ THẤT ĐẠI ĐỘNG 
MẠCH ĐƠN ĐỘC
Giải phẫu học và sinh lý bệnh
ª Tâm nhĩ trái nối liền với tâm thất phải qua trung gian van nhĩ thất 
dạng 3 lá
ª Tâm nhĩ phải nối liền với tâm thất trái qua trung gian van nhĩ thất 
dạng 2 lá
ª ĐMC bắt nguồn từ tâm thất phải
ª ĐMP bắt nguồn từ tâm thất trái
ª Do 2 bất thường trên, nên máu đen vào ĐMP và máu đỏ qua 
ĐMC
7BẤT TƯƠNG HỢP NHĨ THẤT VÀ THẤT ĐẠI 
ĐỘNG MẠCH ĐƠN ĐỘC
ª Có thể có thêm tổn thương phối hợp như van 3 lá dạng Ebstein, 
van 2 lá bất thường
ª Thường có hở van 3 lá phối hợp do dãn vòng van, sa lá van
ª Tuy nhiên thất phải hoạt động như 1 thất trái, lâu dần để suy thất 
phải
Do vị trí bất thường của vách liên thất và vách nhĩ, lộ trình của
bó His dài hơn nên dễ có blốc nhĩ thất (vách liên nhĩ không ngay
hàng vách liên thất)
8BTHNT/TĐĐM ĐƠN ĐỘC
Lâm sàng
ª Không triệu chứng cơ năng khi chưa có biến chứng
ª T2 gọn và mạnh (do ĐMC nằm phía trước). Đôi khi nghe âm thổi tâm thu dạng 
phụt
Xquang và điện tâm đồ
ª Xquang: phim lồng ngực ít hữu ích cho chẩn đoán
ª ECG: tương đối đặc hiệu
* Trục QRS lệch trái
* Không sóng Q ở aVL, D1 và V5V6
* Khá thường gặp biểu hiện của h/c Wolf Parkinson White
* Thường gặp biểuhiện của blốc nhĩ thất (độ 1, đôi khi độ 3)
9ECG
10
ECG
ECG
11
TIẾN TRIỂN BỆNH
Về lâu dài, khó tiên đoán: có thể xuất hiện
ª Nhịp nhanh trên thất (nhịp bộ nối hỗ tương, nhịp nhanh nhĩ, cuồng 
nhĩ)
ª Blốc nhĩ thất
ª Hở van 3 lá (van nhĩ thất hệ thống)
ª Suy thất phải (thất dưới ĐMC)
Các biến chứng này thường gặp khi bệnh nhân đã lớn. Do đó
cần theo dõi mỗi 1, 2 năm: siêu âm tim, điện tâm ký Holter 
Tùy theo biến chứng có thể cần đặt máy tạo nhịp, thay van
hoặc có khi thay tim
12
BẤT TƯƠNG HỢP NHĨ THẤT VÀ THẤT ĐẠI ĐỘNG 
MẠCH CÓ KÈM THÔNG LIÊN THẤT
Giải phẫu học và sinh lý bệnh:
ª Thường là TLT đơn độc vàquanh màng (80% trường hợp). Một ít 
(10%) TLT vùng cao, hoặc phạm cả 2; đôi khi TLT vùng cơ
ª Sinh lý bệnh giống như trường hợp Thông liên thất
ª Hở van 3 lá do dãn vòng van sớm hơn vì lượng máu đổ về
phổi nhiều làm tăng tải khối lượng tâm thất dạng thất phải (hoạt
động như thất trái)
13
BTHNT/TĐĐM kèm TLT
Lâm sàng
ª Giống như bệnh cảnh thông liên thất
ª Tuy nhiên lượng máu lên phổi không nhiều như TLT thông 
thường, nên có 30% không có triệu chứng trong năm đầu tiên 
(Friedberg, Nadas)
Xquang và điện tâm đồ
ª Phim lồng ngực cho biểu hiện tim bẩm sinh có luồng thông trái 
phải ở tầng thất
ª ECG tương đối đặc hiệu với trục QRS lệch trái và mất sóng Q ở 
các chuyển đạo trái
14
BTHNT/TĐĐM kèm TLT
Tiến triển bệnh
ª Là tiến triển của thông liên thất
ª Còn có thêm biến chứng phối hợp do bất tương hợp 2 lần: loạn 
nhịp, blốc nhĩ thất, hở van 3 lá, suy thất phải
Điều trị
ª Xiết bớt ĐMP, để bảo vệ mạch máu phổi, chờ tới tháng 18-24 
đóng TLT
ª Đóng Thông liên thất: nguy cơ blốc nhĩ thất, hở van 3 lá và suy 
tim phải thường gặp sau mổ
ª Phẫu thuật triệt để: chuyển đổi vị trí động mạch kèm với phẫu 
thuật Senning cùng đóng thông liên thất. 
15
BẤT TƯƠNG HỢP NHĨ THẤT VÀ THẤT ĐẠI ĐỘNG 
MẠCH KÈM THÔNG LIÊN THẤT VÀ HẸP ĐMP
Giải phẫu học và sinh lý bệnh
ª Ngoài 2 lần bất tương hợp, còn phối hợp TLT và hẹp ĐMP
ª Sinh lý bệnh tùy thuộc độ nặng của hẹp ĐMP. Nếu hẹp nặng b/n sẽ bị tím
ª ĐMP:
* Xuất phát từ thất trái
* Nằm giữa 2 van 2 lá và 3 lá, phía sau ĐMC
* Hẹp phễu: 50% trường hợp
* Van hẹp: có thể 2 mảnh hay 1 mảnh, có thể không lổ van
* Có thể 2 ĐMP phải và ĐMP trái không bắt nguồn từ thân ĐMP
ª Van 3 lá: 90% có cấu trúc bất thường (dây chằng dầy, gắn bất thường, hoặc 
dạng Ebstein). 30% có hở 3 lá, đôi khi hẹp
16
BTHNT/TĐĐM KÈM TLT VÀ HẸP ĐMP
Lâm sàng
ª Biểu hiện lâm sàng tùy theo độ hẹp ĐMP
ª Hẹp ĐMP thường không nặng, nên 30% trường hợp không cần giải phẫu tạm 
thời trong năm đầu tiên
ª Nếu độ hẹp tương đối vừa phải, quân bình với TLT, b/n chịu đựng được, chỉ có 
âm thổi do máu qua ĐMP
ª Nếu hẹp nhiều, có tím
Xquang và điện tâm đồ
ª Xquang ngực: tim nhỏ hơn bình thường tuần hoàn phổi bình thường hay giảm
ª ECG đặc hiệu với trục lệch trái và mất sóng Q ở các chuyển đạo trái
17
BTHNT/TĐĐM KÈM TLT VÀ HẸP ĐMP
Điều trị
ª Dưới 2 tuổi: tím nặng kèm số lượng hồng cầu trên 6,5 triệu: sửa 
chữa tạm thời bằng cách nối động mạch dưới đòn và ĐMP
ª Trên 2 tuổi:
* Nếu không có tổn thương phối hợp ở thất trái và TLT có lổ lớn: 
đặt ống nối thất trái với ĐMC và phẫu thuật Senning kèm ống nối 
liền thất phải với ĐMP
* Nếu không: đóng thông liên thất và đặt ống nối thất trái với 
ĐMP. Nguy cơ sau này: hở van 3 lá, suy thất phải
18
SIÊU ÂM 2D VÀ DOPPLER TRONG CHẨN 
ĐOÁN BTHNT/TĐĐM (1)
ª Tâm thất có dạng thất trái nằm bên phải. Tâm thất có dạng thất 
phải nằm bên trái
ª Cần xác định nhĩ phải và nhĩ trái. Thông thường 4 tĩnh mạch phổi 
đổ vào nhĩ trái. Ngoài ra ở trẻ nhỏ có thể xác định nhĩ phải, nhĩ trái 
bằng dạng của tiểu nhĩ
ª Xác định thất phải và thất trái bằng các tiêu chuẩn thông thường 
của echo. Ở đây, 2 dấu quan trọng nhất là vị trí gắn của van nhĩ 
thất và của cột cơ. 
19
SIÊU ÂM 2D VÀ DOPPLER TRONG CHẨN 
ĐOÁN BTHNT/TĐĐM (2)
ª Xác định ĐMC và ĐMP bằng các tiêu chuẩn thông thường. 
ª Khảo sát tình trạng van nhĩ thất xem có hở van nhĩ thất. Đặc biệt 
chú ý xem van nhĩ thất bên trái (3 lá) có biến đổi cấu trúc theo 
kiểu Ebstein.
ª Khảo sát có tổn thương thông liên thất và hẹp ĐMP
ª Các tổn thương phối hợp khác có thể gặp là: kênh nhĩ thất, hẹp eo 
ĐMC, màng ngăn trong nhĩ trái, TLN, còn ống động mạch, không 
lổ van ĐMP
20
TIẾN TRIỂN TỰ NHIÊN
ª 5-10 % trẻ sơ sinh BTHNT/TĐĐM có blốc nhĩ thất độ 3 từ mới sinh. 
ª Tăng 2% một năm dẫn đến khoảng 10-15% ở tuổi vị thành niên và 
khoảng 30% ở tuổi trưởng thành. 
ª Blốc ở nút nhĩ thất hay thấp hơn. Khoảng 40-50% b/n có blốc nhĩ thất 
độ 1 hay 2
ª Chức năng thất phải thường suy từ tuổi 20
ª BTHNT kèm TLT: tiến triển tự nhiên thường chậm hơn TLT cùng cỡ
ª BTHNT kèm TLT phối hợp hẹp ĐMP: tiến triển giống 4F
ª Hở van nhĩ thất trái: thường từ tuổi 20