Bài giảng Bênh lý niệu trong thai kỳ - Nguyễn Anh Danh

BEÄNH LYÙ NIEÄU 
TRONG THAI KYØ 
I. Thai đổi của hiệu trong thai kỳ 
II. Nhiễm truøng đường tiểu 
III. Sỏi hệ niệu 
BEÄNH LYÙ NIEÄU TRONG 
THAI KYØ 
ễ
I. THAY ĐỔI CỦA NIỆU TRONG 
THAI KỲ 
 1. Giải phẫu 
 2. Chức năng thận 
 3. Baøng quang 
I. THAY ĐỔI CỦA NIỆU TRONG 
THAI KỲ 
 1. Giaûi Phaãu: 
♣ Chiều daøi của thận tăng 1-1,5 cm. Daøi bể thận 
dản ra, thể tích của bể thận tăng 6 lần. Niệu quản 
dản ra treân gờ voâ danh, beân phải nhiều hơn. Niệu 
quản daøi ra, rộng hơn vaø cong hơn. Lượng nước 
tiểu tích lại trong phần dản ra của hệ niệu coù thể 
leân tới 200ml, tạo điều kiện thuận lợi cho nhiễm 
truøng đường tiểu treânn. Dản hệ niệu mất hoaøn 
toaøn sau sanh 4 ngaøy 
I. THAY ĐỔI CỦA NIỆU TRONG 
THAI KỲ 
♣ Caùc yếu tố goùp phần: 
- Hormone của thai kỳ (Progesteron) 
laøm giảm trương lực cơ trơn niệu quản 
- Phức hợp tĩnh mạch buồng trứng to ra 
trong daây chằng phễu vuøng chậu coù thể 
cheøn leân niệu quản ở gờ voâ danh 
CAÙC YẾU TỐ GOÙP PHẦN 
- Tăng sinh của cơ trơn niệu quản ở 
ñoạn 1/3 xa coù thể gaây giảm đdường 
kính loøng niệu quản dẫn đến dản của 
2/3 coøn lại 
- Đoạn trực traøng Simgma vaø töû cung 
xoay phaûi coù theå cheøn leân nieäu quaûn 
phaûi vaø giaûm aùp nieäu quaûn traùi 
I. THAY ĐỔI CỦA NIỆU TRONG 
THAI KỲ 
2. Chức Năng Của Thận: 
♣ Löu löôïng huyeát thanh qua thaän taêng 50-80% trong nöõa 
ñaàu thai kyø vaø giaûm nheï ôû giai ñoaïn cho con buù do giaûm 
khaùng löïc maïch maùu thaän. Taêng töôùi maùu thaän laøm taêng 
ñoä loïc caàu thaän ôû möùc 25% ôû tuaàn thöù 2 vaø ñaït ñænh 40-
65% ôû thaùng thöù 6 vaø khoâng ñoåi ñeán luùc sanh 
♣ Caùc Hormones coù lieân quan laø Progesteron vaø Relaxin. 
Theâm vaøo ñoù laø cung löôïng tim taêng. Löôïng nöôùc tieåu vaø 
toác ñoä thaûi Natri taêng 2 laàn khi naèm nghieâng 
I. THAY ĐỔI CỦA NIỆU TRONG 
THAI KỲ 
2. Chức Năng Của Thận: 
♣Thanh thaûi cuûa Cretinin taêng khi ñoä loïc 
caàu thaän taêng (50%), giaûm daàn sau 30 
tuaàn, laøm noàng ñoä Creatinin haï thaáp 
(0,46+/-0,13mg/100ml) vaø BUN cuõng haï 
thaáp khi coù thai (8,17+/-1,5mg/ml 
I. THAY ĐỔI CỦA NIỆU TRONG 
THAI KỲ 
2. Chöùc Naêng Thaän: 
♣ Vieäc taêng loïc caàu thaän vaø vieäc baûo hoøa khaû 
naêng taùi haáp thu cuûa oáng thaän coù theå gaây ra coù 
ñöôøng trong nöôùc tieåu (50%). Vieäc naøy taêng 
nguy cô nhieãm truøng tieåu 
♣ Maát ñaïm trong nöôùc tieåu khoâng quaù 
300mg/24 giôø, neáu hôn coù theå do beänh lyù thaän 
I. THAY ĐỔI CỦA NIỆU TRONG 
THAI KỲ 
2. CHÖÙC NAÊNG THAÄN: 
 ♣ Hoaït tính Renin taêng sôùm trong 3 thaùng ñaàu vaø tieáp 
tuïc luùc sanh, Enzym naøy lieân quan chaët cheõ ñeán 
vieäc chuyeån ñoåi Angiotensin thaønh Angiotensin I vaø 
sau ñoù thaønh daïng gaây co maïch hôn laø Angiotensin 
II . Noàng ñoä Angiotensin II taêng trong thai kyø nhöng 
khoâng gaây co maïch vaø taêng huyeát aùp, coù leõ do bò 
trung hoøa bôûi söï taêng saûn xuaát NO vaø chaát daûn maïch 
khaùc 
I. THAY ĐỔI CỦA NIỆU TRONG 
THAI KỲ 
2. Chöùc Naêng Thaän: 
♣ Angiotensin II kích thích taêng saûn xuaát 
Aldosteron thöôïng thaän, qua lieân keát vôùi 
Arginin Vasopressin, gaây öù nöôùc vaø 
muoái trong thai kyø. Taùc ñoäng naøy laøm 
giaûm noàng ño äNatri huyeát vaø giaûm aùp 
löïc thaåm thaáu cuûa huyeát töông 
I. THAY ĐỔI CỦA NIỆU TRONG 
THAI KỲ 
3. Baøng Quang 
♣ Khi töû cung to ra, baøng quang bò ñaåy leân 
cao vaø deïp laïi. Moät trong caùc daáu hieäu 
sôùm cuûa coù thai laø tieåu nhieàu laàn. Töôùi 
maùu baøng quang taêng vaø tröông löïc cô 
giaûm laøm theå tích baøng quang coù theå leân 
tôùi 1,5l 
II. NHIEÃM TRUØNG ÑÖÔØNG TIEÅU 
Thöôøng gaëp nhieãm khuaån nieäu khoâng trieäu chöùng, 
vieâm baøng quang caáp, vieâm ñaøi beå thaän 
1. Nhieãm Khuaån Nieäu Khoâng Trieäu Chöùng: 
♣ Ñònh nghóa :Coù söï sinh saûn cuûa vi khuaån trong 
ñöôøng nieäu (tröø nieäu ñaïo xa) maø khoâng coù 
bieåu hieän trieäu chöùng roõ reät. Tyû leä khoaûng 2-
10% gioáng nhö tröôùc khi coù thai 
II. NHIEÃM TRUØNG ÑÖÔØNG TIEÅU 
1. Nhieãm Khuaån Nieäu Khoâng Trieäu Chöùng: 
♣ Caùc yeáu toá nguy cô laø tình traïng kinh teá xaõ 
hoäi, tieàn caên saûn khoa, tuoåi, sinh hoaït tình 
duïc, beänh lyù noäi khoa (tieåu ñöôøng, hoàng caàu 
lieàm) 
♣ Neáu khoâng ñieàu trò, 20-30% seõ thaønh vieâm 
ñaøi beå thaän caáp, 40% thaønh nhieãm truøng 
ñöôøng tieåu caáp. Khi ñieàu trò coøn 10% 
II. NHIEÃM TRUØNG ÑÖÔØNG TIEÅU 
1. Nhieãm Khuaån Nieäu Khoâng Trieäu Chöùng: 
♣ Thöôøng gaây sanh non, thai cheát, tieàn saûn 
giaät 
♣ Chaån ñoaùn: Phaân laäp vi khuaån coù hôn 
105/ml nöôùc tieå. Thöôøng gaëp E.Coli 
(80%), Klebsiella, Staphylococcus, 
Enterococcus, Streptococcus B, Proteus 
II. NHIEÃM TRUØNG ÑÖÔØNG TIEÅU 
2. Vieâm Baøng Quang Caáp: 
 Hieám gaëp khi coù thai (1%) khi vi khuaån thöôøng 
gaëp gioáng nhieãm khuaån nieäu khoâng trieäu tröùng. 
Trieäu tröùng thöôøng gaëp laø tieåu nhieàu laàn, tieåu 
khoù, tieåu gaáp,khoù chòu ôû vuøng treân xöông veä. 
Nöôùc tieåu thöôøng ñuïc vaø coù muøi hoâi. Neân caáy ñeå 
xaùc ñònh chaån ñoaùn vaø laøm khaùng sinh ñoà. Vieäc 
ñieàu trò töông töï 
II. NHIEÃM TRUØNG ÑÖÔØNG TIEÅU 
3. Vieâm Ñaøi Beå Thaän Caáp: 
♣ Chieám 1-2% thai kyø vaø coù nguy cô cho caû meï vaø 
thai 
♣ Taùc ñoäng leân meï goàm: Soát, nhieãm ñoäc, soác noäi 
ñoäc toá, giaûm tieåu caàu vaø taêng giaùn phaân Fibrin. 
Neáu naëng coù theå gaây sanh non vaø cheát thai 
♣ Yeáu toá nguy cô gaây taùi phaùt hoaëc beänh naëng laø 
tieàn caên coù vieâm ñaøi beå thaän, dò daïng hoaëc ñoåi 
ñöôøng tieåu 
II. NHIEÃM TRUØNG ÑÖÔØNG TIEÅU 
3. Vieâm Ñaøi Beå Thaän Caáp: 
♣ Thieáu maùu do öùc cheá tuûy, taêng phaù huûy hoàng caàu hoaëc 
giaûm saûn xuaát hoàng caàu 
♣ Aûnh höôûng leân phoåi goàm: Ho, thaâm nhieãm phoåi, suy hoâ 
haáp caáp 
♣ Aûnh höôûng leân thai: thai non thaùng,thai nheï caân 
♣ Bieåu hieän laâm saøng: soát, laïnh run, ñau hoâng, noân 
oùi,nhöùc ñaàu, tieåu nhieàu laàn, tieåu khoù 
♣Xeùt nghieäm nöôùc tieåu thöôøng thaáy nhieãm khuaån naëng, 
muû, caën baïch caàu nhieàu. Chaån ñoaùn xaùc ñònh baèng caáy 
nöôùc tieåu. Neáu coù maùu coù theå do soûi keøm theo 
II. NHIEÃM TRUØNG ÑÖÔØNG TIEÅU 
4. Ñieàu Trò: 
♣ Laàn khaùm thai ñaàu neân caáy nöôùc tieåu, sau ñoù coù 
theå duøng que thöû. Neáu coù ñaïm nieäu neân laøm toång 
phaân tích nöôùc tieåu vaø caáy 
♣Saûn phuï neân ñöôïc khuyeân uoáng nhieàu nöôùc vaø ñi 
tieåu thöôøng xuyeân 
♣ Khaùng sinh neân ñöôïc choïn loïc kyõ. Do taàng xuaát 
cuûa maàm beänh (ña soá laø E.Coli) neân choïn 
Sulfonamides, Nitrofurantoin or Cephalosporin. 
Khaùng sinh phaûi an toaøn cho meï vaø ít taùc duïng 
phuï. Lieàu 5-14 ngaøy ñieàu trò coù theå coù hieäu quaû 
65% nhoùm nhieãm khuaån khoâng trieäu chöùng 
II. NHIEÃM TRUØNG ÑÖÔØNG TIEÅU 
4. Ñieàu Trò: 
♣Neân caáy laïi nöôùc tieåu sau ñieàu trò 1-2 tuaàn vaø ñònh 
kyø moãi thaùng. Tyû leå taùi phaùt laø 15%. Nhoùm Sulfa 
neân traùnh duøng cho saûn phuï thieáu men G6PD vaø 
traùnh duøng cuoái thai kyø do coù theå laøm taêng tyû leä 
Bilirubin huyeát cao ôû treû sô sinh. Tetracyclin 
traùnh duøng trong thai kyø vì gaây vaøng raêng treû. 
Trimethoprim laïi khaùng Acid Folic neân traùnh 
duøng trong luùc thai taïo cô quan. Saûn phuï coù vieâm 
ñaøi beå thaän neân nhaäp vieän, khaùng sinh ñöôøng 
baøng heä vaø ñieàu chænh giaûm theå tích maùu 
II. NHIEÃM TRUØNG ÑÖÔØNG TIEÅU 
4. Ñieàu Trò: 
♣ Acetaminophen coù theå duøng haï soát neân theo 
doõi saùt caùc daáu hieäu sinh toàn nhö hoâ haáp, 
löôïng nöôùc xuaát nhaäp. Coù theå ño noàng ñoä 
Oxy maùu. Coù theå ñieàu trò vôùi Cephalosporin 
1. Nhoùm Enterobacteriaceae coù theå duøng 
Cephalosporin 3. Caáy nöôùc tieåu vaø khaùng 
sinh ñoà coù theå höôùng daãn ñieàu trò. Khi heát 
ssoát 2-3 ngaøy coù theå chuyeån sang ñöôøng uoáng. 
Thôøi löôïng ñieàu trò thöôøng laø 2 tuaàn 
II. NHIEÃM TRUØNG ÑÖÔØNG TIEÅU 
4. Ñieàu Trò: 
♣ Khi khoâng coù ñaùp öùng ñieàu trò trong 48-72 giôø, coù theå 
theâm nhoùm Aminoglucosiges (Gentamycin). Nguyeân 
nhaân thaát baïi coù theå do soûi hoaëc dò daïng ñöôøng tieát 
nieäu 
♣ Abces quanh thaän laø bieán chöùng taét ngheõn do vieâm 
neân keát hôïp moå daãn löu 
♣ Sau ñieàu trò tæ leä nhieãm khuaån khoâng trieäu chöùng taùi 
phaùt 28% vaø vieâm ñaøi beå thaän taùi phaùt 10%, do ñoù coù 
theå duy trì Nitrofurantoin uoáng suoát thai kyø vaø giai 
ñoaïn haäu saûn. Neân caáy nöôùc tieåu moãi thaùng ñeå phaùt 
hieän beänh taùi phaùt 
III. SOÛI HEÄ NIEÄU 
♣ Suaát ñoä khoâng thay ñoåi khi coù thai 
(0,03-0,05%) taêng daàn khi thai caøng lôùn. 
Soûi daây taéc ngheõn, vieâm nhieãm, ñau vaø 
tieåu maùu. Nguyeân Nhaân: vieâm ñöôøng 
tieåu treân maõn tính, cöôøng tuyeán caän 
giaùp, taêng canxi maùu, Gout (Acid Uric), 
taéc ngheõn heä nieäu, di truyeàn (Cystin 
nieäu vaø Oxalat nieäu) 
♣Tæ leä phaûi – traùi gioáng nhau. Daûn nieäu 
quaûn sinh lyù khi coù thai laøm taêng khaû 
naêng di chuyeån töï phaùt cuûa soûi 
III. SOÛI HEÄ NIEÄU 
1. Daáu Hieäu Laâm Saøng: 
♣ Ñau quaën thaän hoaëc nieäu quaûn, ñau löng hoaëc ñau 
buïng lan xuoáng vuøng haùng, soát, noân vaø oùi. Coù 
theå coù daáu hieäu keøm theo cuûa nhieãm truøng 
ñöôøng tieåu cao vaø tieåu ra maùu 
♣ Soát, nhieãm khuaån nieäu, ñau hoâng coù theå nghi ngôø 
vieâm ñaøi beå thaän keøm theo do taéc ngheõn 
♣ Chaån ñoaùn phaân bieät: vieâm ruoät thöøa, ñau quaën 
or beänh lyù ñöôøng cöôøng maät, xoaén phaàn phuï, 
bieán chöùng cuûa thai kyø ( nhau bong non, chuyeån 
daï sanh non, vieâm nhau oái). Thöôøng coù tieåu maùu 
töø vi theå ñeán ñaïi theå 
♣ Chaån ñoaùn xaùc ñònh: sieâu aâm, khi khoù coù theå chuïp 
heä nieäu coù caûn quan (0,2 rad) 
♣ Khi coù nghi vieâm ñaøi beå thaän phaûi caáy nöôùc tieåu 
III. SOÛI HEÄ NIEÄU 
2. Điều Trị: 
♣ Nhaäp vieän, buø nöôùc, caáy nöôùc tieåu vaø nhuoäm 
Gram, khaùng sinh ñoà, khaùng sinh thích hôïp, ñieàu 
chænh roái loaïn ñieän giaûi, giaûm ñau, khi ñau naëng 
quaù coù theå gaây teâ ngoaøi maøng cöùng. Haàu heát soûi 
ñeàu di chuyeån ñöôïc töï phaùt. Phaãu thuaät neáu ñau 
khoâng kieåm soaùt ñöôïc, nhieãm truøng khoâng ñaùp 
öùng ñieàu trò hoaëc coù taéc ngheõn ñöôøng nieäu.Choáng 
chæ ñònh taùn soûi trong thai kyø 
HEÁT