Bài giảng Bệnh lý tuỷ và vùng quanh chóp

BỆNH LÝ TUỶ VÀ VÙNG 
QUANH CHÓP
Prepared by: Dr Sundeep Bhagwath
TỔNG QUAN
1. GIỚI THIỆU
2. BỆNH CĂN VIÊM TỦY
3. NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN ĐÁP ỨNG CỦA TỦY
4. PHÂN LOẠI VIÊM TỦY
5. CÁC DẠNG VIÊM TỦY
6. ÁP XE QUANH CHÓP
7. U HẠT QUANH CHÓP
8. NANG QUANH CHÓP / NANG CHÂN RĂNG
9. VIÊM MÔ TẾ BÀO
10. VIÊM TẤY SÀN MIỆNG LUDWIG
11. HUYẾT KHỐI XOANG HANG
12. VIÊM CỐT TỦY.
GIỚI THIỆU
 Viêm tủy là quá trình viêm nhiễm của tổ 
chức tủy, một đáp ứng với môi trường 
xung quanh.
 Sự sống của răng phụ thuộc vào phản 
ứng bảo vệ của phức hợp ngà tủy:
- Ngà xơ hóa.
- Ngà thứ 3.
- Cầu canxi của các ống ngà.
BỆNH CĂN
1. CƠ HỌC: chấn thương, do thầy thuốc và thay đổi 
áp suất không khí.
2. NHIỆT ĐỘ: miếng trám kim loại không có lót đáy
và các thủ thuật nha khoa như sửa soạn xoang, 
phản ứng tỏa nhiệt của vật liệu nha khoa ...
3. HÓA HỌC: kích thích từ vật liệu nha khoa hay từ
sự xoi mòn (erosion).
4. VI KHUẨN: thông qua độc tố hay từ sự lan rộng 
của sâu răng.
CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG 
ĐẾN ĐÁP ỨNG CỦA TỦY
1. Mức độ và thời gian kích thích.
2. Tính chất của kích thích.
3. Tình trạng lành mạnh của tủy hay 
trạng thái của tủy trước đó.
4. Lưu lượng máu vùng chóp.
5. Giải phẫu học buồng tủy.
6. Đề kháng của ký chủ.
PHÂN LOẠI
I. Theo bệnh học: -
- Viêm tủy có khả năng hồi phục cấp 
tính hay khu trú (sung huyết tủy).
- Viêm tủy không có khả năng hồi phục.
II. Theo thời gian: -
- Viêm tủy cấp
- Viêm tủy mạn
III. Theo sự hiện diện của ngà phủ trên 
buồng tủy: -
- Viêm tủy có lộ tủy (Open pulpitis) 
- Viêm tủy kín (Closed pulpitis)
IV. Theo sự lan rộng của quá trình viêm: -
- Viêm tủy một phần
- Viêm tủy toàn bộ.
V. Theo tính chất dịch viêm: -
- Viêm tủy dịch thấm (Exudative pulpitis) 
- Viêm tủy mủ (Suppurative pulpitis) 
VIÊM TỦY CÓ KHẢ NĂNG 
HỒI PHỤC CẤP TÍNH
(VIÊM TỦY CÓ KHẢ NĂNG HỒI PHỤC KHU TRÚ, 
SUNG HUYẾT TỦY)
 Viêm tủy có khả năng hồi phục cấp tính 
đặc trưng bởi sự giãn mạch.
BỆNH CĂN: -
 Kích thích nhẹ.
LÂM SÀNG: -
Triệu chứng: đau.
Thời gian: 10-15 phút, nhói & ngắn.
Yếu tố ảnh hưởng đến đau: nóng có thể 
gây đau dữ dội trong chốc lát, lạnh có 
thể làm đau ít.
Tính chất của đau:
 Có mạch nhịp, liên tục & lan tỏa. 
 Hết đau khi loại bỏ các yếu tố ảnh 
hưởng đến đau.
Đau phụ thuộc -
 Mức độ lộ tủy (kích thước xoang sâu)
 Mức độ viêm tủy
 Tuổi BN
 Tính chất của ngà phủ bên trên.
MÔ BỆNH HỌC: -
 Các mạch máu giãn có 
kích thước khác nhau và 
được lót bởi các tế bào 
nội mô.
 Sự hiện diện của nguyên 
bào ngà bình thường cho 
thấy tủy còn sống. 
TIÊN LƯỢNG:
 Đây là tình trạng viêm có khả năng hồi phục.
 Nếu được điều trị, tủy sẽ trở lại trạng thái 
bình thường. 
 Nếu không điều trị, nó sẽ chuyển sang giai 
đoạn tiếp theo....
VIÊM TỦY TIẾN TRIỂN CẤP TÍNH
(ACUTE PROGRESSIVE PULPITIS)
LÂM SÀNG: -
Thời gian: >10-15 phút, đau nhiều và liên 
tục, đặc biệt vào buổi tối.
Yếu tố ảnh hưởng đến đau: đau tự phát 
hay khi gặp kích thích nóng, lạnh.
Tính chất đau:
 Có mạch nhịp, liên tục và lan tỏa.
 Không hết đau thậm chí khi đã loại bỏ 
yếu tố kích thích.
TIÊN LƯỢNG: -
 Nếu không điều trị, nó sẽ tiến triển thành 
viêm tủy mạn hay hoại tử tủy.
Viêm tủy cấp. Bên dưới vùng tủy lộ (góc phải) có sự 
thâm nhiễm dày đặc tế bào viêm. Sâu hơn, tủy sung 
huyết dữ dội.
Viêm tủy cấp. Nhiễm trùng đã xâm nhập vào 
ngà phản ứng làm cho quá trình viêm lan 
xuống tủy và có mủ hình thành ở sừng tủy.
Viêm tủy cấp- giai đoạn cuối. Toàn bộ 
tủy đã bị phá hủy và được thay thế 
bằng tế bào viêm và mạch máu giãn..
Viêm tủy cấp. Nhiễm trùng đã xâm nhập vào 
tủy. Một phần tủy đã bị phá hủy và hình thành 
một ổ áp xe.
Viêm tủy cấp với áp xe tủy 
khu trú.
VIÊM TỦY MẠN
 Có những dấu hiệu lâm sàng đặc trưng.
LÂM SÀNG: -
Triệu chứng: - đau
Thời gian: - kéo dài (vài ngày - vài tháng).
Yếu tố ảnh hưởng đến đau: - nóng, lạnh
và khi ăn nhai. 
Tính chất đau: -
 Đau nhẹ & từng cơn.
 Đau hết khi yếu tố kích thích bị loại bỏ và 
khi răng được điều trị.
Đau phụ thuộc vào: -
 Kích thước vùng tủy lộ (kích thước xoang sâu)
 Mức độ viêm tủy.
 Tuổi BN.
 Tính chất của ngà bao phủ ở trên.
MÔ BỆNH HỌC: -
 Tổ chức tủy chứa các 
mạch máu giãn với kích 
thước khác nhau.
 Nguyên bào ngà thoái 
hóa.
 Các vùng thâm nhiễm 
tế bào viêm mạn, xơ 
hóa quanh các vùng 
viêm.
TIÊN LƯỢNG:-
 Phụ thuộc vào sự thành công của che 
tủy.
VIÊM TỦY TĂNG SẢN CÓ 
LỘ TỦY MẠN TÍNH
(POLYP TỦY)
 Một dạng viêm tủy mạn đặc trưng bởi sự 
tăng sản của mô liên kết tủy tạo thành khối 
polyp ở buồng tủy bị lộ. 
LÂM SÀNG : -
Vị trí: răng cối bị sâu (vĩnh viễn hay sữa) 
có buồng tủy rộng, có nhiều chân với tổ 
chức tủy có nhiều mạch máu.
Hình dạng: hòn giống như nấm lấp đầy 
buồng tủy.
Kích thước: đa dạng.
Màu sắc: đỏ, dễ chảy máu.
Bề mặt: nguyên vẹn hay loét.
MÔ BỆNH HỌC: -
 Sự tăng sinh của mô hạt, mạch máu 
giãn, các tế bào viêm mạn và sự xơ hóa.
 Nguyên bào ngà thoái hóa toàn phần còn 
được gọi là bó (“Wheat Sheaf”) nguyên 
bào ngà.
 Bề mặt khối polyp là biểu mô lát tầng 
tăng sinh.
 Nguồn gốc của các tế bào biểu mô là từ 
nước bọt hay niêm mạc má hay nướu 
bong tróc.
VÔI HÓA TỦY
(SỎI TỦY)
 X QUANG: (các) khối 
cản quang kích thước 
khác nhau trong buồng/ 
ống tủy.
LÂM SÀNG :
Vị trí: buồng tủy hay ống 
tủy.
Kích thước: đa dạng.
Triệu chứng: không đau.
CÁC DẠNG SỎI TỦY THEO MÔ BỆNH HỌC:
Sỏi tủy thật - gồm các ống ngà.
Sỏi tủy giả - gồm những vòng canxi hóa đồng 
tâm.
Sỏi tủy tự do - nằm tự do trong tổ chức tủy.
Sỏi tủy dính (Attached pulp stone)- dính với 
thành tủy (ngà).
Embedded pulp stone - được bao quanh bởi 
ngà thứ phát.
BIẾN CHỨNG:
 Gây cản trở trong điều trị ống tủy.
 Có thể gây đau nếu nó chạm thần kinh 
trong tủy.
Vôi hóa do loạn dưỡng trong ống tủy.
HOẠI TỬ TỦY
(PULP NECROSIS) 
Tình trạng không hồi phục của tủy được mô 
tả là mô tủy chết và thoái hóa (hoại tử).
BỆNH CĂN: kích thích mạnh. 
LÂM SÀNG:
Triệu chứng: đau.
Thời gian: 10-15 phút, đau nhiều & ngắn.
Yếu tố ảnh hưởng: nóng, lạnh.
Tính chất đau: 
 Có mạch nhịp, liên tục & lan tỏa.
 Đau hết khi loại bỏ yếu tố ảnh hưởng.
U HẠT QUANH CHÓP
(PERIAPICAL GRANULOMA)
 Khối mô hạt viêm mạn ở chóp một răng 
chết tủy.
 Phát triển sau một tình trạng cấp tính như 
áp xe quanh chóp hoặc có từ đầu. 
Tổn thương này có thể phát triển thành 
nang quanh chóp hay trải qua các đợt 
kích phát cấp tính.
LÂM SÀNG:
 Hầu hết không triệu chứng.
 Đau & nhạy cảm nếu có đợt kích phát 
cấp tính.
 Răng liên quan không lung lay hay nhạy 
cảm khi gõ.
 Test thử độ sống tủy (-).
X QUANG: -
 Tổn thương có giới hạn rõ 
hoặc không.
 Kích thước thay đổi từ nhỏ 
đến lớn.
 Mất lamina dura ở vùng chóp.
 Thường tiêu chân răng.
 Không thể phân biệt u hạt và 
nang quanh chóp trên x 
quang. 
MÔ BỆNH HỌC:-
 Mô hạt viêm thâm nhiễm 
nhiều lymphocyte, cùng với 
BC đa nhân, tương bào và 
đại thực bào.
 Biểu mô còn sót Malassez 
có thể được tìm thấy trong 
tổ chức hạt.
 Hạt Cholesterol cũng có 
thể được nhìn thấy cùng 
với các tế bào khổng lồ 
đa nhân.
 Các vùng hồng cầu thoát 
mạch và nhiễm sắc 
hemosiderin cũng 
thường gặp.
NANG QUANH CHÓP
(RADICULAR CYST, PERIAPICAL CYST)
 Theo định nghĩa, nang chân răng phát 
triển từ biểu mô Malassez còn sót nằm 
trong DCNC do bị quá trình viêm kích 
thích.
 Thông thường, nang chân răng còn nằm 
lại trong xương hàm sau nhổ răng bị 
nhiễm trùng– và nó được gọi là nang sót
(RESIDUAL CYST).
LÂM SÀNG: -
Tuổi: cao nhất là 30, 40 & 50 tuổi.
Giới: nam nhiều hơn.
Vị trí thường gặp: vùng R trước hàm trên.
Tần suất: loại nang xương hàm thường gặp 
nhất.
Triệu chứng:
 Ít có triệu chứng nguyên phát.
 Phát hiện tình cờ khi chụp phim X quang 
răng thông thường.
 Lúc đầu là khối sưng cứng 
ở xương lớn chậm. Sau 
đó, nếu nang phá vỡ vỏ 
xương, tổn thương trở 
nên di động.
 Tiêu chuẩn chẩn đoán –
răng liên hệ chết tủy.
 Hiếm gặp ở răng sữa.
X QUANG:
 Điển hình: thấu quanh 
hình tròn hay bầu dục
có viền xơ hóa, liên hệ 
với răng chết tủy.
 Nếu xảy ra nhiễm trùng, 
đường viền sẽ không 
rõ, và không thể phân 
biệt với u hạt quanh 
chóp.
CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT: -
Với các tổn thương thấu quang quanh chóp
1. U hạt quanh chóp.
2. Loạn sản xương-xê măng quanh chóp
(giai đoạn sớm).
BỆNH SINH: -
1. GIAI ĐOẠN ĐẦU:
 Biểu mô còn sót Malassez trong u hạt 
đang phát triển tăng sinh để tạo thành viền 
của nang chân răng.
 Các tế bào này bị kích thích như thế nào thì 
chưa rõ.
 Một số sản phẩm của tủy chết có thể là tác 
nhân gây kích thích, đồng thời nó cũng gây 
ra đáp ứng viêm trong mô liên kết.
 Vai trò của yếu tố miễn dịch: nhiều tương 
bào trong u hạt quanh chóp.
2. GIAI ĐOẠN HÌNH THÀNH NANG:
Có thể xảy ra theo 2 cách.
 Một giả thuyết cho rằng: biểu mô tăng 
sinh và bao phủ bề mặt của ổ áp xe.
 Giả thuyết khác: nang hình thành trong
biểu mô đang tăng sinh do các tế bào ở 
trung tâm di chuyển ra khỏi nguồn cung 
cấp dinh dưỡng của chúng.
3. GIAI ĐOẠN LỚN LÊN: -
 Do tích tụ dịch trong lòng nang.
 Quá trình thẩm thấu đóng vai trò quan 
trọng do thành nang có tính chất của
một màng bán thấm.
MÔ BỆNH HỌC:-
 Được lót một phần hay toàn 
bộ bởi biểu mô không sừng 
hóa có độ dày thay đổi.
 Thành nang là mô liên kết
thâm nhiễm tế bào viêm chủ 
yếu là lymphocytes và 
tương bào.
 Thể Hyaline/ Rushton được 
tìm thấy trong biểu mô và 
hiếm gặp trong thành mô liên 
kết.
 Chúng có cấu trúc dạng cong 
hay đường vạch, ưa eosin.
 Tinh thể Cholesterol 
trong thành mô liên kết.
 Có nguồn gốc từ sự 
phân hủy của hồng cầu
trong quá trình viêm.
 Các dạng khác của quá 
trình vôi hóa do loạn 
dưỡng cũng được tìm 
thấy trong thành mô liên 
kết của nang.
 Chuyển sản tế bào nhầy
cũng như tế bào của 
đường hô hấp trong viền 
biểu mô.
 Sừng hóa là do chuyển sản 
và không nên nhầm lẫn với 
nang sừng do răng.
ÁP XE QUANH CHÓP CẤP
(ÁP XE XƯƠNG Ổ RĂNG CẤP)
 Tổn thương cấp tính, nguyên phát hay 
do đợt bùng phát cấp tính của bệnh lý 
mạn tính vùng quanh chóp (Phoenix 
abscess).
LÂM SÀNG:-
 Giai đoạn đầu – nhạy 
cảm ở răng liên quan.
 Sau đó– đau tăng lên, 
rất nhạy cảm khi gõ.
 Trồi răng.
 Toàn thân – sốt, ớn 
lạnh, khó chịu.
 Áp xe có thể lan vào xoang tủy 
ở người có sức đề kháng kém 
gây viêm cốt tủy.
 Cũng có thể làm thủng vỏ 
xương và lan vào mô mềm gây 
viêm mô tế bào.
 Có thể tháo mủ qua đường dò 
trong miệng. Lỗ dò thường 
được bao phủ bởi tổ chức hạt–
áp xe nướu (Parulis). 
 Áp xe quanh chóp 
cũng có thể tạo lổ dò 
ngoài mặt.
 Nếu áp xe được dẫn 
lưu, nó sẽ không gây 
triệu chứng.
X QUANG: -
 Giai đoạn đầu – dày 
khoảng dây chằng nha chu.
 Sau đó – thấu quang giới 
hạn không rõ.
MÔ BỆNH HỌC: -
 Tiêu bản thường không được 
làm do bệnh phẩm là dịch.
 Áp xe chứa nhiều BC đa 
nhân với dịch rỉ viêm, mảnh 
vụn tế bào và mô bào 
(histiocytes).
 Phoenix abscesses cũng có 
thể chứa thành phần mô 
mềm bao gồm tổ chức hạt 
xen lẫn với vùng áp xe. 
VIÊM MÔ TẾ BÀO
(CELLULITIS)
 Quá trình viêm lan nhanh của mô mềm 
được mô tả bởi sự hình thành mủ lan 
tỏa.
 Xảy ra nếu áp xe không dò ra ngoài mặt 
hay trong miệng. 
CÁC DẠNG: -
 Viêm mô tế bào có nguồn gốc từ nhiễm 
trùng do răng, lan vào mô mềm vùng đầu 
cổ.
 Hầu hết, nhiễm trùng lan qua các khoang tổ 
chức như khoang răng nanh (canine 
space), khoang dưới thái dương 
(infratemporal space), khoang hầu 
(pharyngeal space), khoang má (buccal 
space), khoang dưới cằm và dưới hàm 
(submental and submandibular space) ...
 2 dạng đặc biệt nguy hiểm của viêm mô 
tế bào –
- Viêm tấy sàn miệng Ludwig.
- Huyết khối xoang hang.
Nhiễm trùng khoang răng nanh
Nhiễm trùng liên quan nhiều khoang
VIÊM TẤY SÀN MIỆNG 
LUDWIG (LUDWIG’S ANGINA)
 Viêm mô tế bào vùng dưới hàm liên quan 
khoang dưới lưỡi, dưới hàm và dưới 
cằm.
 70% trường hợp là do nhiễm trùng từ các 
răng dưới.
 Tỉ lệ mắc tăng ở BN suy giảm MD như 
AIDS, bất sản tủy, ghép tạng, ...
LÂM SÀNG: -
 Sau khi đến vùng dưới hàm, nhiễm trùng 
mở rộng sang khoang bên hầu và khoang 
sau hầu.
 Khối sưng phồng ở cổ kéo dài đến gần 
xương đòn.
 Lưỡi bị đẩy lên.
 Đau ở cổ và sàn miệng.
 Triệu chứng khác – khó nuốt, khó nói, chảy 
nước dãi, đau họng.
 Liên quan khoang bên hầu có thể gây tắc 
nghẽn đường hô hấp do phù thanh quản. 
 Trường hợp nặng – thở nhanh, khó thở, 
nhịp tim nhanh, thở rít. 
 Toàn thân– sốt, khó chịu, BC tăng, VS tăng.
HUYẾT KHỐI XOANG HANG 
(CAVERNOUS SINUS 
THROMBOSIS)
 Xảy ra khi nhiễm trùng từ răng sau trên 
làm thủng bản xương ngoài và vào 
xoang hàm, khoang chân bướm-khẩu 
cái hay khoang dưới thái dương và đến 
hốc mắt.
 Từ đây, nhiễm trùng vào xoang tĩnh 
mạch hang qua vòm sọ.
LÂM SÀNG: -
 Phù quanh hốc mắt, nhãn cầu lồi, khó cử 
động.
 Giãn đồng tử, chảy nước mắt, sợ ánh 
sáng và mù cũng có thể xảy ra.
 Đau theo sự phân bố của TK V1 và V2.
 Lồi mắt (Proptosis), phù kết mạc 
(chemosis) và sụp mi (ptosis) gặp ở 90% 
trường hợp. 
 Sốt, ớn lạnh, nhức đầu, ra mồ hôi, nhịp tim 
nhanh, buồn nôn & nôn.
VIÊM CỐT TỦY
(OSTEOMYELITIS)
 Qúa trình viêm cấp tính/ mạn tính trong 
xoang tủy hay vỏ xương.
 Có rất nhiều dạng như xơ hóa khu trú 
và lan tỏa, tăng sinh màng xương ...
CÁC DẠNG VIÊM CỐT TỦY: -
1. Viêm cốt tủy cấp tính.
2. Viêm cốt tủy mạn tính.
3. Viêm cốt tủy xơ hóa lan tỏa.
4. Viêm xương tụ cốt (viêm cốt tủy xơ 
hóa khu trú).
5. Viêm cốt tủy tăng sinh màng xương.
6. Viêm xương ổ răng.
YẾU TỐ THUẬN LỢI: -
1. Sau nhiễm trùng do răng.
2. Chấn thương xương hàm.
3. Viêm nướu hoại tử lở loét.
4. Bệnh toàn thân mạn tính.
5. Suy giảm miễn dịch.
6. Lạm dụng thuốc lá, rượu.
7. Đái tháo đường.
8. Sốt phát ban.
9. Ung thư.
10. Suy dinh dưỡng.
VIÊM CỐT TỦY CẤP TÍNH
 Xảy ra khi quá trình viêm cấp lan vào 
xoang tủy xương.
LÂM SÀNG: -
Tuổi: bất kì.
Giới: nam nhiều hơn.
Vị trí thường gặp: hầu hết ở hàm dưới. 
Hàm trên chủ yếu ở trẻ em.
Triệu chứng:
 Sốt, BC tăng, hạch to và
sưng mô mềm.
 X-quang: thấu quang giới 
hạn không rõ.
 Đôi khi, mảnh xương hoại 
tử có thể bị tách ra khỏi 
xương bình thường xung 
quanh (Sequestrum).
 Nếu mảnh xương này 
được bao quanh bởi 
xương còn sống thì gọi là
Involucrum.
MÔ BỆNH HỌC: -
 Mẫu sinh thiết thường chứa 
xương hoại tử, mất các cốt bào 
trong hốc xương (lacunae) và 
vi khuẩn.
 Xương ở ngoại vi cho thấy hình 
ảnh các mảnh hoại tử và thâm 
nhiễm BC đa nhân trung tính.
 Mẫu bệnh phẩm để chẩn đoán 
là mảnh xương chết bị tách ra 
(sequestrum) nếu như không 
có sự tương đồng giữa lâm 
sàng và bệnh học.
VIÊM CỐT TỦY MẠN TÍNH
 Có thể là mạn tính từ đầu hay là tiến 
triển của viêm cốt tủy cấp không được 
điều trị kịp thời.
LÂM SÀNG: -
Tuổi: bất kỳ. 
Giới: nam nhiều hơn.
Vị trí thường gặp: hầu hết ở hàm dưới. 
Triệu chứng:
 Đau, sưng, tháo mủ, hình 
thành lỗ dò, mảnh xương 
chết, mất răng.
 Các đợt cấp thường xuyên 
xảy ra nếu nhiễm trùng vẫn 
tiếp tục tồn tại trong một thời 
gian dài.
 X quang: giới hạn không rõ, 
thấu quang kiểu mối ăn
thường có một trung tâm cản 
quang (xương chết).
MÔ BỆNH HỌC: 
 Mẫu sinh thiết chứa thành 
phần mô mềm quan trọng 
gồm mô liên kết sợi viêm 
mạn lấp đầy vùng giữa các 
bè xương.
 Xương hoại tử rải rác.
VIÊM CỐT TỦY XƠ HÓA LAN TỎA
(DIFFUSE SCLEROSING OSTEOMYELITIS)
 Đau, viêm, tăng sinh màng xương ở 
nhiều mức độ, sự xơ hóa và thấu quang 
của xương bị ảnh hưởng.
 Có thể gây nhầm lẫn về mặt lâm sàng và 
x quang với các bệnh lý xương khác như 
loạn sản xương- xê măng tiến triển (florid 
cemento-osseous dysplasia) hay bệnh 
Paget xương,...
LÂM SÀNG: -
Tuổi: hầu hết ở người lớn.
Giới: không rõ.
Vị trí hay gặp: chủ yếu là hàm dưới.
Triệu chứng:
 Ít gặp sưng, đau.
 Để chẩn đoán xác định, nuôi cấy vi 
khuẩn phải dương tính.
X QUANG: -
 Tăng cản quang xung 
quanh vị trí viêm mạn 
như viêm nha chu, viêm 
quanh thân răng, bệnh lý 
vùng quanh chóp,...
 Xơ cứng xảy ra nhiều 
hơn ở mào xương ổ của 
vùng răng liên quan.
MÔ BỆNH HỌC:-
 Xơ cứng và tu sửa xương.
 Xương viêm không đáng 
kể mặc dù xơ cứng xảy ra 
gần vùng viêm. 
 Hoại tử xương xơ cứng 
thứ phát sau viêm.
 Trong trường hợp này, 
xương hoại tử tách rời ra 
và được bao quanh bởi 
mô hạt.
VIÊM CỐT TỦY XƠ HÓA KHU TRÚ 
HAY VIÊM XƯƠNG TỤ CỐT
(Focal Sclerosing Osteomyelitis, Condensing osteitis)
 Vùng xơ cứng xương khu trú liên hệ với 
chóp của một răng sâu, miếng trám to 
hay hoại tử tủy.
 Để chẩn đoán viêm xương tụ cốt, cần kết 
hợp với quá trình viêm, vì nó giống nhiều 
bệnh lý trong xương khác.
LÂM SÀNG: -
 Hâu hết ở trẻ em và người 
trẻ.
 Thường xảy ra ở vùng răng 
sau hàm dưới, kết hợp với 
viêm tủy/ hoại tử tủy.
 Vùng cản quang khu trú, 
đồng nhất gần chóp răng.
 Không sưng / phồng xương 
vỏ trên lâm sàng.
CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT: -
1. Loạn sản xương-xê măng khu trú –
có bờ thấu quang.
2. Xơ cứng xương tự phát – tổn thương 
được ngăn cách với chóp răng.
VIÊM CỐT TỦY TĂNG SINH 
MÀNG XƯƠNG
 Còn gọi là viêm màng xương tạo 
xương (Periostitis ossificans) hay 
viêm xương Garrѐ.
 Một dạng của viêm cốt tủy liên hệ 
với sự tăng sinh màng xương.
LÂM SÀNG: -
Tuổi: trẻ em & người trẻ.
Giới: không rõ.
Vị trí thường gặp: hầu hết ở vùng răng 
sau hàm dưới.
Triệu chứng:
 Sưng phồng ở bờ dưới xương hàm dưới.
 Đau hoặc không.
 X quang: các phiến cản quang song song 
nhau và bề mặt xương vỏ bên dưới (dấu 
hiệu vỏ củ hành).
MÔ BỆNH HỌC:
 Các hàng xương non (woven 
bone) giàu tế bào song song, 
trong đó các bè xương riêng 
biệt có hướng vuông góc với 
bề mặt.
 Đôi khi, các bè xương liên kết 
với nhau hay chúng nằm rải 
rác, như loạn sản sợi.
 Ở giữa các bè xương, mô liên 
kết sợi tương đối không bị 
viêm.
VIÊM XƯƠNG Ổ RĂNG
(Ổ răng khô / viêm xương ổ tiêu sợi huyết)
 Đôi khi, cục máu đông ở vùng ổ răng sau 
nhổ răng không được thành lập cuối 
cùng dẫn đến trì hoãn quá trình lành 
thương và gây nên tình trạng gọi là ổ 
răng khô (“Dry socket”).
 Qua nghiên cứu cho thấy, nó là do sự 
biến đổi plasminogen thành plasmin gây 
tiêu sợi huyết (fibrin) và quá trình tạo 
thành Kinin (hóa chất trung gian gây 
YẾU TỐ THUẬN LỢI: -
1. Chấn thương tại chỗ.
2. Estrogen.
3. Độc tố vi khuẩn.
4. Bơm rửa không thích hợp vùng ổ răng 
sau nhổ.
5. Lạm dụng thuốc lá.
LÂM SÀNG: -
Tuổi: 20 – 40 tuổi. Giới: không rõ.
Vị trí hay gặp: vùng răng sau hàm dưới, đặc biệt là 
R8 ngầm.
Triệu chứng: 
 Vùng ổ răng sau nhổ răng lấp đầy cục máu đông 
màu xám, dơ, sau đó mất, để lại hốc xương trống 
(ổ răng khô).
 Chẩn đoán được xác định bằng cách thăm dò ổ 
răng cho thấy xương lộ và rất nhạy cảm.
 Đau nhiều, mùi hôi và hạch to 3 – 4 ngày sau nhổ 
răng.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Soames JV, Southam JC. Oral pathology/. 3rd ed. Oxford 
2002.
2. Shafer WG, Hine MK, Levy BM. A text book of oral 
pathology. 6th ed. W.B. Saunders Company. Phil, London, 
Toronto, 2005. 
3. Neville BW, Damm DD, Allen CM, Bouquot JE. Oral and 
maxillofacial pathology. 2nd ed. WB Saunders Company. 
Phil, London, Toronto, 2007. 
4. Cawson RA, Odell EW, Porter S. Cawson’s essentials of oral 
pathology and oral medicine, 7th Ed, Churchill Livingstone, 
2002. 
5. Regezi JA, Sciubba JJ, Jordan RCK. Oral pathology: Clinical 
Pathologic Correlations. 4th ed. Saunders Company, 2003. 
Tất cả hình ảnh trong bài này được lấy từ 
các tài liệu tham khảo trên.
THANKS FOR YOUR PATIENCE!