Bài giảng Công nghệ sinh học đại cương - Chương III: Các phương pháp và ứng dụng của công nghệ sinh học động vật, người và y sinh - Ninh Thị Thảo

đặc hiệu với kháng thể đơn dòng).
• Khởi động năm 1988, nhận tài trợ 3 tỷ $ năm 1990 
từ US Department of Energy. 
• Mục tiêu chính là giải trình tự toàn bộ hệ gen của 
người trong 15 naêm, keát thuùc vaøo 2005
• Năm 2003: hoàn tất việc giải mã. 
• Có thông tin đầy đủ cho mỗi NST 
• Danh sách đầy đủ các gen trên mỗi NST
a) Xây dựng bản đồ hệ gen người có độ phân giải
cao
b) Xây dựng bản đồ vật lý của tất cả các nhiễm
sắc thể của người và một số sinh vật model điẻn
hình khác
c) Phát triển năng lực thu thập, dự trữ, phân phát
và phân tích các dữ liệu thu dược
d) Sáng tạo các công nghệ phù hợp để đạt được
các mục tiêu trên
e) Vạch ra những vấn đề đạo đức, luật pháp và
xã hôi có thể nảy sinh từ dự án
• Public
– Human Genome Project
– Academic Laboratories 
(from around the world)
– Most contributions from 
6 laboratories 
(US, UK, 
Japan)
• Commerial/private
• Celera Genomics
• Rockville, MD
• J Craig 
Venter
Nature Vol 409, 15 February 2001
Science Vol 291, 16 February 2001
• Nhoùm nghieân cöùu chuû yeáu laø 
ôû NIH (Hoa Kyø) phoái hôïp 
vôùi caùc nöôùc Anh, Phaùp, 
Ñöùc, Trung Quoác vaø Nhaät 
Baûn goïi laø nhoùm Consortium 
(Lieân hieäp caùc phoøng thí 
nghieäm) vaø sau naøy 
F.Collins chuû trì. Taát caû coù 
18 cô quan khoa hoïc lôùn treân 
toaøn theá giôùi tröïc tieáp tham 
gia döï aùn.
• James Watson, ngöôøi phaùt minh moâ hình chuoãi xoaén keùp DNA 
Watson- Crick naêm 1953, laø ngöôøi chuû trì ñaàu tieân cuûa chöông trình ôû 
caùc Vieän söùc khoûe Quoác gia Hoa Kyø NIH (National Institutes of Health) 
ñeán naêm 1992 töø chöùc.
Nguyễn Thị Phương Thảo ,Bộ Môn 
CNSH Thực Vật, Khoa CNSH, 
ĐHNNHN
14
4
• Nhoùm thöù hai Celera 
Genomics do Craig Venter 
chuû trì, ra ñôøi chaäm hôn 
nhöng ñaït keát quaû nhanh vôùi 
chi phí thaáp. Naêm 1967, 
Craig Venter laøm y taù quaân y 
ôû Vieät Nam, trôû veà Hoa Kyø 
oâng thaáy caàn soáng gaáp. Naêm 
1998, nhôø coâng ty Applied 
Biosystems vaø soá voán 300 
trieäu ñoâ-la (USD) oâng laäp 
coâng ty tö Celera Genomics 
(Celera nghóa laø taêng toác).
• – Ngaøy 26/6/2000 : Coâng boá baûn thaûo haønh 
ñoäng (working draft) cuûa nguyeân boä gen ngöôøi 
(> 90% vôùi soá base phaân tích gaáp 3 – 4 laàn boä 
gen).
• – Thaùng 2/2001 : Caùc phaân tích cuûa baûn thaûo 
haønh ñoäng ñöôïc coâng boá.
• – Ngaøy 14/4/2003 : Döï aùn boä gen ngöôøi hoaøn 
thaønh vaø tuyeân boá keát thuùc sôùm 2 naêm ôû Hoäi 
nghò khoa hoïc cuûa NIH kæ nieäm 50 naêm chuoãi 
xoaén keùp DNA. 
• Vieäc laäp baûn ñoà (mapping) cuoái cuøng caån troïng hôn 
gaáp 300 laàn so vôùi coâng boá naêm 2000, caùc loã troáng 
(400 gaps) ñöôïc laáp kín vaø caùc nhaø khoa hoïc Mó chæ 
tieâu toán 2,7 tæ USD. Ñaây laø söï kieän troïng ñaïi nhö yù 
kieán cuûa caùc nhaø khoa hoïc : “Ñaây laø ngaøy chuùng ta 
hoaøn taát laàn xuaát baûn ñaàu tieân “Cuoán saùch cuûa söï 
soáng (the Book of Life).” hay “Trong nhieàu theá kæ 
tôùi, ngaøy hoâm nay seõ ñöôïc nhôù ñeán nhö moät coät 
moác lòch söû”. 
• Caùc ñoät phaù kó thuaät goùp phaàn hoaøn thaønh döï aùn 
coù giaù trò to lôùn trong taát caû caùc lónh vöïc sinh hoïc. 
• Naêm 2000, Chöông trình boä gen ngöôøi ñaõ ñaït 
nhöõng keát quaû ngoaïn muïc, Toång thoáng Hoa 
Kyø Bill Clinton ñaõ tröïc tieáp daøn xeáp ñeå ñaïi 
dieän nhoùm “Consortium” laø Francis Collins 
vaø Craig Venter hôïp taùc nhau coâng boá keát 
quaû.
• Ngaøy 26/6/2000, döôùi söï chuû trì cuûa Toång thoáng 
Hoa Kyø Bill Clinton vaø Thuû töôùng Anh Tony Blair, 
Fr. Collins vaø C.Venter laàn ñaàu tieân coâng boá veà 
giaûi trình töï boä gen ngöôøi gaàn xong (99%). Thaønh 
töïu naøy laø moät kì coâng vó ñaïi cuûa loaøi ngöôøi. Do 
nhöõng keát quaû coâng boá ñaàu tieân naøy coøn haøng traêm 
loã troáng (gaps) vaø nhieàu sai soùt neân noù ñöôïc goïi laø 
baûn phaùt thaûo (the Draft), nhöng noù seõ giuùp ñònh 
höôùng khai thaùc neân coøn goïi laø baûn phaùt thaûo haønh 
ñoäng (the Working Draft).
Thaùng 2/2001 hai nhoùm coâng boá nhöõng keát quaû phaân 
tích chi tieát hôn caùc soá lieäu :
• – Nhoùm Venter xaùc ñònh chaéc chaén 26.588 gen maõ 
hoùa protein vaø 12.000 gen khaùc.
• – Nhoùm Consortium cho raèng soá gen khoaûng 30.000 
ñeán 40.000.
• – Venter cho raèng coù 300 gen cuûa ngöôøi khoâng tìm 
thaáy töông töï ôû chuoät.
• – Nhoùm Consortium xaùc ñònh ñöôïc 113 gen cuûa vi 
khuaån gaén vaøo boä gen ngöôøi, khoâng phaûi do thöøa keá 
trong tieán hoùa.
• Ñieàu ñaùng kinh ngaïc laø soá gen ngöôøi khoaûng 
35.000, ít hôn raát nhieàu so vôùi döï kieán tröôùc ñaây 
laø 50.000 ÑEÁN 140.000 gen, vaø noù chæ khoaûng 
gaáp 2 laàn nhieàu hôn soá gen cuûa tuyeán truøng 
Caenorhabditis elegans (19.099 gen). 
• Tuy soá löôïng gen caàn chænh lyù laïi, töø phaùt hieän khieâm 
toán vaø gôïi toø moø naøy, caùc nhaø khoa hoïc cho raèng chìa 
khoùa di truyeàn cho söï phöùc taïp cuûa con ngöôøi khoâng 
do soá löôïng gen, maø ôû choã caùc phaàn cuûa gen ñöôïc söû 
duïng nhö theá naøo ñeå taïo neân caùc saûn phaåm khaùc nhau 
trong gheùp noái caùc phaàn cuûa gen theo löïa choïn 
(Alternative Splicing). Söï phöùc taïp ñöôïc gia taêng töø 
nhieàu nguoàn khaùc laø haøng nghìn bieán ñoåi hoùa hoïc sau 
dòch maõ (Post-translational chemical modification) taùc 
ñoäng ñeán caùc protein vaø chöông trình cuûa caùc cô cheá 
ñieàu hoøa kieåm soaùt caùc quaù trình ñoù.
• Ñeå xaây döïng baûn phaùt thaûo haønh ñoäng, 16 
Trung taâm giaûi kyù töï chuoãi ñaõ phaân tích hôn 
22,1 tyû base cuûa trình töï khôûi ñaàu, goàm caùc 
ñoaïn truøng laép toång coäng 3,9 tyû base vaø cung 
caáp 7 laàn phuû kín boä gen ngöôøi (coù theå hieåu laø 
giaûi kyù töï chuoãi gaáp 7 laàn boä gen ngöôøi). Hôn 
30% ñaït chaát löôïng cao, laø nhöõng trình töï cho 
keát quaû cuoái cuøng, vôùi ñoä phuû kín 8 ñeán 10 laàn, 
ñoä caån troïng 99,99% vaø moät soá choã troáng.
Nguyễn Thị Phương Thảo ,Bộ Môn 
CNSH Thực Vật, Khoa CNSH, 
ĐHNNHN
15
6
Nguyễn Thị Phương Thảo ,Bộ Môn 
CNSH Thực Vật, Khoa CNSH, 
ĐHNNHN
15
7
Nguyễn Thị Phương Thảo ,Bộ Môn 
CNSH Thực Vật, Khoa CNSH, 
ĐHNNHN
15
8
Thôøi ñaïi sau boä gen (PostGenomics Era) ñaõ baét 
ñaàu vôùi caùc daáu hieäu :
– Söû duïng caùc coâng cuï vaø coâng ngheä ñeå khai thaùc 
boä gen ngöôøi. 
– Sinh hoïc phaùt trieån ôû möùc cao hôn nhö Sinh hoïc 
caùc heä thoáng (the Systems Biology).
– Söï phaùt trieån haøng loaït caùc coâng ngheä then choát 
(key tehnologies) môùi nhö Tinsinh hoïc
(Bioinformatics), Biochip vaø microarrays, Coâng 
ngheä sinh hoïc nano (Nanobiotechnology),
• – Cellomics : nghieân cöùu chöùc naêng teá baøo vaø 
taùc ñoäng cuûa thuoác ôû caáp ñoä teá baøo nhôø söï gaén 
keát vôùi coâng ngheä thoâng tin (IT). Söû duïng caùc 
thuaät toaùn (algorithm) ñeå phaân tích töï ñoäng hoùa 
hình thaùi hoïc cuûa caùc teá baøo seõ cung caáp caùc 
keát quaû ñònh löôïng giuùp cho taàm soaùt dung 
löôïng cao (high content screening). 
• Metabolomis : coâng ngheä gen ñieàu khieån trao 
ñoåi chaát. .
• Ionomics : caùc gen chi phoái söï ñieàu hoøa taát caû 
caùc ion trong teá baøo.
• Töø naêm 1999, söï phaùt trieån cuûa Genomics vaø Proteomics
daãn ñeán Coâng ngheä microarray (Microarray technology) vaø
ñeán naêm 2002 saûn phaåm ñaàu tieân coù maët treân thò tröôøng.
Xuaát phaùt töø nhu caàu thöïc teá chaån ñoaùn, caùc haõng döôïc
phaåm cuõng nhö caùc trung taâm nghieân cöùu lôùn ñaõ cho ra ñôøi
nhieàu saûn phaåm duøng cho phaùt hieän nhanh (nhö xaùc ñònh
SNP) coù theå ôû daïng chip (boï ñieän töû), daïng bi (bead) coù töø
tính (hình 4.9) hay caùc microarray (hình 4.10) vaø coù theå ôû
nhieàu daïng khaùc hoaëc laø söï keát hôïp cuûa caùc daïng treân. Töïu
chung, nhaèm taïo thuaän lôïi nhaát cho chaån ñoaùn nhanh, nhaïy
vaø chính xaùc caùc SNP ñang quan taâm.
Microarray và Biochip
Hình 4.9. Caùc vieân bi coù gaén maãu doø 
lai vôùi RNA/DNA muïc tieâu
Hình 4.10. Microarray vôùi caùc daõy 
chaám, phía treân laø chuøm tia saùng cuûa 
ñaàu doø (detector) khueách ñaïi caùc 
ñoám saùng ñeå ñoïc keát quaû
3.7. CÔNG NGHỆ HỖ TRỢ SINH SẢN
168
Gồm:
• Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
• Công nghệ cấy truyền phôi
• Kỹ thuật thụ tinh trong ống nghiệm
• Kỹ thuật cắt phôi, nhân phôi từ tế bào đơn, xác 
định giới tính phôi
• Kỹ thuật điều khiển giới tính 
Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
169
Khái niệm:
• TTNT là kỹ thuật mà con ngƣời tiến hành đƣa
tinh dịch hoặc tinh bảo quản (ngắn ngày hoặc
dài ngày) vào đƣờng sinh dục con cái bằng
dụng cụ chuyên dụng ở thời điểm thích hợp.
• Đây là biện pháp cải tạo giống nhanh, tiên tiến
nhằm tạo ra đàn con có sản lƣợng cao, phẩm
chất tốt và đang đƣợc ứng dụng rộng rãi.
Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
170
Lợi ích của thụ tinh nhân tạo
- Phát triển vốn gen - nâng cao khả năng truyền giống của
con đực
- Kiểm soát dịch bệnh (tránh lây lan qua tiếp xúc)
- Thuận tiện trong vận chuyển tinh dịch
- Tiết kiệm đực giống, kéo dài thời gian sử dụng đực giống
- Khắc phục đƣợc khó khăn do sự chênh lệch về tầm vóc
trong giao phối trực tiếp, đực giống bị thƣơng
- Có hiệu quả kinh tế
- Đáp ứng trong việc gây động dục đồng loạt
Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
171
Nhƣợc điểm của thụ tinh nhân tạo
• Cần phát hiện động dục tốt
• Cần xử lý, bảo quản tinh dịch tốt
• Cần có cán bộ kỹ thuật đƣợc huấn luyện
• Cần vốn ban đầu cao (đối với cơ sở sản xuất tinh đực
giống)
Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
172
Các nội dung chính trong công tác thụ tinh nhân tạo
• Tuyển chọn và huấn luyện đực giống
• Kỹ thuật khai thác tinh dịch
• Kỹ thuật kiểm tra chất lƣợng tinh dịch
• Kỹ thuật pha loãng, bảo tồn (ngắn ngày, dài
ngày)
• Kỹ thuật dẫn tinh (thụ tinh nhân tạo)
Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
173
Phƣơng pháp khai thác tinh dịch
Các yêu cầu cơ bản của việc lấy tinh dịch:
+ Lấy đƣợc toàn bộ tinh dịch với phẩm chất tốt nhất và 
thuần khiết nhất
+ Phƣơng pháp lấy tinh phải an toàn cho ngƣời và vật
+ Trang bị không quá phức tạp, kỹ thuật phải đơn giản 
dễ áp dụng trong thực tiễn sản xuất
Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
174
Phƣơng pháp khai thác tinh
+ Phƣơng pháp hải miên
+ Phƣơng pháp âm đạo
+ Phƣơng pháp dùng túi đặt sẵn trong âm đạo
+ Phƣơng pháp cơ giới (massage)
+ Phƣơng pháp dùng điện
+ Phƣơng pháp dùng âm đạo giả: là phƣơng
pháp đang đƣợc áp dụng rộng rãi hiện
nay
Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
175
KIỂM TRA PHẨM CHẤT TINH DỊCH
* Các chỉ tiêu đánh giá thường xuyên
• Thể tích tinh dịch (V - ml): Lƣợng tinh dịch bài xuất trong 1 lần khai thác
• Hoạt lực (A - %): Tỉ lệ % tinh trùng vận động tiến thẳng trong vi trƣờng
quan sát. A càng càng cao tinh dịch càng tốt chỉ dùng A từ 0.6 trở lên
• Chỉ tiêu khác:
-Độ pH của tinh dịch, màu sắc, mùi, độ vẩn
-Nồng độ tinh trùng (C - triệu tinh trùng / ml): Số lượng tinh trùng / 1ml tinh
dịch
-Mật độ (d) kiểm tra cùng với A người ta ước lượng khoảng cách tương đối
giữa các tinh trùng với chiều dài (l) của tinh trùng nếu d < l thì mật độ dày, nếu
d > l thì mật độ thưa còn nếu d tương đương với l thì mật độ trung bình.
*Chỉ tiêu tổng hợp VAC = VxAxC: Tổng số tinh trùng có khả năng thụ thai
trong một lần khai thác
Yêu câu kỹ thuật đối với tinh dịch theo tiêu chuẩn 
Việt Nam
Chỉ tiêu Đơn vị Lợn ngoại Lợn nội Trâu bò 
Lượng tinh đã 
lọc 
ml ≥ 100 ≥ 50 ≥ 2 
Màu sắc trắng sữa trắng sữa trắng, vàng 
ngà 
Mùi tanh tanh tanh 
Mật độ từ TB trở lên từ TB trở lên từ TB trở lên 
Hoạt lực ≥ 0.7 ≥ 0.6 ≥ 0.7 
Nồng độ 106 ml ≥ 80 ≥ 20 ≥ 500 
Sức kháng ≥ 3000 ≥500 ≥ 10.000 
PH 6.8-8.1 6.8-8.1 6.4-7.8 
Tỷ lệ sống % ≥ 70 ≥ 70 ≥ 70 
Tỷ lệ kỳ hình % ≤10 ≤ 10 ≤ 10 
Độ nhiễm 
khuẩn 
103/ml ≤5 ≤ 5 ≤ 5 
Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
177
KIỂM TRA PHẨM CHẤT TINH DỊCH
* Các chỉ tiêu đánh giá định kỳ
• Sức kháng của tinh trùng (R): Sức chịu đựng của tinh trùng
trong dung dịch NaCl 1%
• Tỉ lệ tinh trùng kỳ hình (K - %)
• Kiểm tra thể acrosome (Ac - %)
• Các chỉ tiêu khác:
Sức kháng thẩm thấu của tinh trùng (Ro),
Độ nhớt và tỷ trọng
Chỉ số tuyệt đối sức sống của tinh trùng ngoài cơ thể (Sa)
Tỉ lệ sống (Sg%) và tỉ lệ chết (Ch%)
Hệ số giảm hoạt lực của tinh trùng (Ghh)
Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
178
KIỂM TRA PHẨM CHẤT TINH DỊCH
* Một số máy móc thiết bị
Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
179
KỸ THUẬT PHA LOÃNG VÀ BẢO TỒN TINH DỊCH
Bảo tồn dạng lỏng
• Bảo tồn đông lạnh: tinh đông viên, tinh cọng rạ
( trong Ni tơ lỏng với nhiệt độ -79 tới - 193 o C )
Tinh trùng lợn 6-10o C
Tinh trùng bò -14 tới -20 o C,
Tinh trùng cừu -10o C 
Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
180
KỸ THUẬT PHA LOÃNG VÀ BẢO TỒN TINH DỊCH
Yêu cầu của môi trƣờng pha loãng
 Có các điều kiện lý, hóa, sinh thỏa mãn điều kiện sống
của tinh trùng:
 Áp lực thẩm thấu
 pH
 Có các chất điện giải và không điện giải phù hợp
 Đặc điểm vật lý phù hợp: tỷ trọng, độ nhớt
 Phải có tính kinh tế và thực tiễn
Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
181
KỸ THUẬT PHA LOÃNG VÀ BẢO TỒN TINH DỊCH
Chất liệu tạo môi trƣờng
• Chất cung cấp năng lƣợng: các loại đƣờng glucose, fructose
• Chất đệm: các muối kim loại kiềm yếu (Na3C6H5O7, NaHCO3,
hoặc lòng đỏ trứng gà (NaH2PO4/Na2HPO4)
• Chất chống choáng lạnh: glyxerin, lòng đỏ trứng (leucitin)
• Các chất chống khuẩn: penicillin, streptomycin, tetracycline 
• Các chất rửa sạch môi trƣờng: do trong tinh dịch có các kim
loại nặng đa hóa trị nhƣ Ca2+, Fe2+, Al3+...
-> bổ sung TrilonB (EDTA): Na2H2Y → 2Na
+ + H2Y2
- Ca2+ + H2Y2
- →
CaH2Y
Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
KỸ THUẬT PHA LOÃNG VÀ BẢO TỒN TINH DỊCH
Nồng độ và liều lượng tinh dịch
• Với bò: tổng số tinh trùng trong một liều phối phải là 20 x106 có 
nghĩa là số lượng liều tinh = VxAxC= 20 x106
• Với lợn nội: nồng độ tinh trùng trong 1ml tinh dịch sau khi pha có từ 
20 -30 x 106 , liều tinh là 30ml
• Lợn ngọai: nồng độ tinh trùng trong 1ml tinh dịch sau khi pha từ 
30 - 40 x 106
– Liều phối cho lợn nái nội phải đảm bảo có 1x109 tinh trùng,
– Liều phối cho lợn lai phải đạt 1.5 x 109 tinh trùng, 
– Liều phối cho lợn nái ngoại phải đạt 3.0 x 109 tinh trùng 
Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
183
KỸ THUẬT DẪN TINH
Kỹ thuật phát hiện động dục – Ví dụ chu kỳ động dục ở bò cái
Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
184
KỸ THUẬT DẪN TINH (THỤ TINH NHÂN TẠO)
Kỹ thuật phát hiện động dục - Ví dụ chu kỳ động dục ở bò
cái
Giai đoạn 1 - trước động dục (hay trước chịu đực)
- Bò cái ngửi bò khác, bồn chồn, tìm kiếm bò cái khác hoặc 
bò đực
- Cố nhảy lên con khác nhƣng không đứng yên khi bị bò cái 
khác hoặc bò đực nhảy lên lƣng.
- Thích gần ngƣời, gần bò khác hơn thƣờng lệ.
- Thỉnh thoảng kêu rống lên.
- Âm hộ ƣớt, đỏ và hơi phồng lên.
- Bò giảm lƣợng ăn vào và sữa giảm.
Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
185
KỸ THUẬT DẪN TINH
Kỹ thuật phát hiện động dục - Ví dụ chu kỳ động dục ở bò cái
Giai đoạn 2 - động dục (chịu đực)
- Giai đoạn này kéo dài khoảng 10-19 giờ.
- Đứng yên cho bò khác nhảy lên.
- Bồn chồn và kêu rống thƣờng xuyên, thích ngửi cơ quan sinh dục bò 
khác.
- Tai dựng lên, tỏ vẻ dễ gần hơn.
- Xƣơng sống lƣng cong lên, phần thắt lƣng lõm xuống, xƣơng hum 
cong lên.
- Âm hộ phồng lên và dịch nhờn tiết ra lúc đầu lỏng sau đặc kéo thành 
sợi.
- Mạn sƣờn lấm bùn và lông ở khấu đuôi xù lên (do bò khác nhảy 
lên).
- Tính thèm ăn giảm, giảm sữa.
- Thân nhiệt cao hơn (1oC).
Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
186
KỸ THUẬT DẪN TINH
Kỹ thuật phát hiện động dục - Ví dụ chu kỳ động dục ở bò
cái
Giai đoạn 3 - sau động dục (sau chịu đực)
- Không cho con khác nhảy lên lƣng.
- Ngửi bò khác và bị bò khác ngửi.
- Dịch keo đặc từ âm hộ dính lên mông và đuôi.
Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
187
KỸ THUẬT DẪN TINH - Kỹ thuật phát hiện động dục
Lựa chọn thời điểm dẫn
tinh thích hợp:
- Bò - 12h sau khi phát
hiện dộng dục.
- Lợn - 24 và 36h sau
khi bắt đầu động dục.
- Cừu - 12 đến 18h sau
khi bắt đầu động dục
Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
188
KỸ THUẬT DẪN TINH - Vị trí dẫn tinh thích hợp
KỸ THUẬT CẤY CHUYỂN PHÔI
3.1. Nguyên lý chung của kỹ thuật cấy chuyển phôi 
và phân cắt phôi
• Dựa vào đặc điểm sinh sản của động vật có vú: Sau thụ 
tinh phôi còn ở trạng thái tự do, một vài ngày đầu trong 
phần trên của đƣờng sinh dục con mẹ có thể tách 
phôi ra ngoài cơ thể và nuôi cấy in vitro sau đó lại có thể 
chuyển vào cơ thể mẹ chửa tiếp tục rồi sinh sản.
• Dựa vào đặc tính toàn năng của tế bào ở giai đoạn phôi 
thai (4-8 tế bào) có thể lấy phôi và phân cắt phôi để 
thu đƣợc nhiều phôi hơn nữa (kỹ thuật phân cắt phôi).
Sơ đồ sự phát triển phôi tuần đầu tiên ở động vật có vú.
3.2. ĐẶC ĐIỂM PHÁT TRIỂN PHÔI Ở GIAI ĐOẠN SỚM
3.3.CÁC BƢỚC CHÍNH TRONG CẤY CHUYỂN PHÔI
a. Đối với gia súc cái cho phôi:
• Gây rụng trứng hàng loạt bằng cách tiêm các hocmon 
sinh dục.
• Giao phối với con bố đã lựa chọn ở thời điểm động 
dục cao.
• Thu nhận phôi bằng cách rửa dạ con 4-9 ngày sau giao 
phối.
• Đông lạnh phôi và bảo quản chúng trong nitơ lỏng
Kü thuËtcÊy chuyÓn ph«i
3.3.CÁC BƢỚC CHÍNH TRONG CẤY CHUYỂN PHÔI
b. Đối với gia súc nhận phôi:
• Gây động dục đồng loạt một nhóm gia súc cái đã chọn lựa 
(10 – 15 con). 
• đƣa phôi vào đàn gia súc nhận bằng cách bơm môi 
trƣờng dinh dƣỡng chứa phôi vào tử cung nhƣ thụ tinh 
nhân tạo 
• Theo dõi chặt chẽ quá trinh mang thai trong một số tháng 
đầu 
KỸ THUẬT CẤY CHUYỂN PHÔI
KỸ THUẬT CẤY CHUYỂN PHÔI
3.3.CÁC BƢỚC CHÍNH TRONG CẤY CHUYỂN PHÔI
c.Kỹ thuật lấy phôi và cấy phôi
• Dùng dụng cụ là ống Foley để thụt rửa để thu phôi
• Dung dịch thụt rửa gồm: muối đệm phốt phát Dulbecco 
(PBS), bổ sung 10 ml huyết thanh bò, 100.000 đơn vị 
penicilin và 50mg/L streptomicin. Nhiệt độ dung dịch khi 
sử dụng 37 0C.
• Thời gian lấy phôi: 4 - 9 ngày sau thụ tinh.
• Cấy phôi vào tử cung theo phƣơng pháp dẫn tinh nhƣ 
thụ tinh nhân tạo
Sơ đồ thụt rửa phôi 
KỸ THUẬT CẤY CHUYỂN PHÔI
Steps in loading a 0.25-cc plastic 
straw in preparation for transfer 
(or freezing) an embryo: labelling 
(A), aspirating embryo in second 
column of fluid (B), and the 
loaded straws (C). Note the air 
bubbles (arrows) to 
compartmentalize the straw. The 
top straw is loaded for freezing 
and the bottom straw is loaded for 
transfer, with a third column of 
medium as an added measure of 
safety
Transfer of frozen embryo
In vitro fertilization and embryo transfer
3.4. Ứng dụng của cấy chuyển phôi
a. Nhân nhanh gia súc cái hoặc con thú đặc biệt 
quí 
Trong buồng trứng con bê cái có tới 500.000 tế 
bào trứng. Nếu dùng hocmon kích thích sẽ gây 
rụng trứng hàng loạt. Có thể thu tối đa tới 75 
phôi, thƣờng là 12 - 15 phôi trong một đợt kích 
thích. Một bò cái có thể chịu đƣợc kích thích 8 lần 
liên tiếp và nhƣ vậy có thể cho tới hàng trăm phôi. 
Bằng phƣơng pháp này dễ dàng nhân nhanh bê 
cái từ một bò sữa cao sản 
KỸ THUẬT CẤY CHUYỂN PHÔI
3.4. Ứng dụng của cấy chuyển phôi
b. Ứng dụng về vận chuyển gia súc
- Vận chuyển và thƣơng mại giống gia súc dƣới dạng 
phôi. Các phôi này đƣợc bảo quản lạnh sâu trong nitơ 
lỏng (-1960C) hoặc đƣợc bảo quản trong tử cung của 
thỏ. 
- So với vận chuyển con vật sống, vận chuyển phôi rất 
thuận lợi, ít tốn kém, giảm thiểu sự lây lan bệnh, đơn 
giản hóa việc kiểm dịch khi qua biên giới
KỸ THUẬT CẤY CHUYỂN PHÔI
3.4. Ứng dụng của cấy chuyển phôi
c. Xác định giới tính phôi trước khi cấy
• Xác định qua NST giới tính: thông qua giải phẫu mô và tế
bào quan sát NST giới tính của phôi
• Xác định qua sự có mặt của kháng nguyên HY chỉ có trong
hợp tử đực
• Phƣơng pháp phân tích ADN:xác định trinh tự lặp đặc hiệu
của NST giới tính qua kỹ thuật PCR (Ví dụ: dùng mồi SE47,
SE48 để xác định NST Y ở cừu và hƣơu đỏ Châu Âu. Trình
tự của mồi:
5’- CAGCCAAACCTCCCTCTGC - 3’ (SE47)
5’- CCCGCTTGGTCTTGTCTGTTGC - 3’ (SE48)
( I. Pfeiffer and B. Brenig – Department of Molecular Biology,
Institute of Veterinary Medicine, Goettingen, Germany )
KỸ THUẬT CẤY CHUYỂN PHÔI
Sơ đồ chuẩn đoán sớm giới tính phôi
KỸ THUẬT CẤY CHUYỂN PHÔI
3.4. Ứng dụng của cấy chuyển phôi
d. Nhân nhanh phôi:
Chia cắt các tế bào của phôi có từ 4 – 8 tế bào
để thu đƣợc nhiều phôi hơn, bằng cách này
cho phép thu nhận một số lớn phôi giống hệt
nhau về mặt di truyền.
KỸ THUẬT CẤY CHUYỂN PHÔI