Bài giảng Dinh dưỡng cho bà mẹ mang thai và cho con bú

DINH DƯỠNG CHO BÀ MẸ MANG THAI VÀ CHO CON BÚDinh dưỡng cho phụ nữ mang thaiTrong quá trình mang thai phụ nữ có một loạt những thay đổi sinh lý dẫn tới thay đổi nhu cầu dinh dưỡng, quá trình tiêu hoá, hấp thu, chuyển hoá tăng cao.Chế độ dinh dưỡng không những ảnh hưởng tới sự phát triển của thai mà còn ảnh hưởng tới sức khoẻ của trẻ sau này.Chất dinh dưỡng cung cấp cho thai từ 3 nguồn:Sự phát triển của nhau thai ảnh hưởng lớn tới sự phát triển của bào thai:Nhau thai kiểm soát quá trình vận chuyển các chất dinh dưỡng, hormon và các chất cần thiết khác cho bào thai.Người mẹ thiếu dinh dưỡng thường có bánh rau nhỏ hơn bình thường, máu qua nhau thai giảm.1. Dinh dưỡng với sự phát triển và sức khoẻ của thai nhiTrực tiếp từ khẩu phần ăn của mẹ1Kho dự trữ dinh dưỡng từ gan, xương, khối mỡ2Quá trình tổng hợp các chất dinh dưỡng ở nhau thai31. Dinh dưỡng với sự phát triển và sức khoẻ của thai nhiYếu tố nguy cơ trẻ sơ sinh cócân nặng thấpTình trạng dinh dưỡng trước mang thai kém (cao 267 – 11,52. Nhu cầu dinh dưỡng phụ nữ mang thaiNhu cầu protein tăng lên để đảm bảo cho sự phát triển của thai nhi, nhau thai,các mô của người mẹ. Lượng protein của người mẹ có thai tăng lên so với bình thường trung bình là 10g/ngày, vào 6 tháng cuối tăng lên 15g/ngày- Để xây dựng bào thai, nhau thai, các mô của cơ thể người mẹ cần 925g protein (3,3g/ngày).2. Nhu cầu dinh dưỡng phụ nữ mang thaiPROTID2. Nhu cầu dinh dưỡng phụ nữ mang thaiSẮTCALCIIODMUỐIKHOÁNGCALCInhững tháng đầu mang thai cần tăng 110mg/ngày.từ thai kì thứ 2 sẽ tăng thêm 359mg/ngày. 6 tháng cuối là 1000mg/ngày.IODngười mẹ trước và trong quá trình mang thai khi bị thiếu iod sẽ để lại những hậu quả nghiêm trọng cho sự phát triển thai nhi có khi dẫn tới dị tật bẩm sinh với bệnh trì độn (cretinism). SẮTtừ cuối tháng thứ 3 đến tháng thứ 6 người mẹ cần chuyển cho thai nhi từ 200-350mg sắtngoài lượng sắt cho thai nhi người mẹ cần từ 30-170mg cho hình thành nhau thai và 450mg sắt cho việc tăng khối lượng máu và 250mg sắt cho quá trình mất máu khi sinh.Nhu cầu toàn bộ quá trình mang thai người mẹ cần 840mg sắt. Như vậy hằng ngày người mẹ mang thai cần được cung cấp lượng sắt là 3mg, để đáp ứng nhu cầu thực sự đó người mẹ cần lượng sắt trong khẩu phần là 30mg/ngàyVitamin tan trong dầu: chưa có bằng chứng cho thấy việc tăng nhu cầu củaphụ nữ mang thai ở vitamin tan trong dầu.Vitamin A nhu cầu của phụ nữ mangthai cũng tương đương nhu cầu phụ nữ thời kì không mang thai là 600mcg/ngày.Vitamin D nhu cầu cho phụ nữ có thai là10µg/ngày (400IU/ngày), nhu cầu nàytăng gấp đôi so với thời kì không mang thai. Nhu cầu đó đảm bảo cho vitamin D đi qua nhau thai vào quá trình chuyển hóa xây dựng xương của thai nhi.2. Nhu cầu dinh dưỡng phụ nữ mang thaiVITAMINVitamin tan trong nước: Vitamin tan trong nước dự trữít trong cơ thể. Người ta thấy phần lớn hàm lượng vitamin tan trong nước ở phụ nữ có thai thường thấp hơn so với trước khi có thai vì khối lượng máu tăng lên.Vitamin B1(thiamin): nhu cầu phụ nữ mang thai được bổ sung 0,2mg/ngàyVitamin B2(Riboflavin): nhu cầu vitamin B2 tăng lên đáp ứng với nhu cầu tăng cân của bà mẹ khi mang và sự phát triển của thai nhi.Lượng vitamin B2 tăng lên 0,2mg/ngày.Folat: nhu cầu folat tăng lên ở suốt quá trình mang thai. Chính vì vậy mà nhu cầu folat đối với phụ nữ mang thai là 400mcg/ngày.Vitamin C: Hàm lượng vitamin C trong huyết thanh của bào thai cao gấp 2-4 lần huyết thanh của người mẹ. Tuy nhiên nhu cầu về vitamin C khác nhau còn khác nhau giữa các nước. Nhu cầu về vitamin C được tổ chứ WHO đề nghị là tăng thêm 10mg/ngày.2. Nhu cầu dinh dưỡng phụ nữ mang thaiVITAMINĐối với một số trường hợp đặc biệt mà có chế độ ăn khác nhau.Buồn nôn, nôn: - Chia nhỏ các bữa ăn. - Đứng thẳng người sau khi ăn. - Tách riêng các loại thức ăn đặc và lỏng. - Tránh các thức ăn có nhiều gia vị và nhiều mỡ. - Tránh các thức ăn có mùi kích thích gây nôn.Ợ nóng:Tránh các thức ăn có chứa acid, gia vị, thức ăn có chất béo.Tránh ăn thức ăn lỏng và đặc cùng lúc với nhau.Đứng thẳng người sau khi ăn.Chia nhỏ bữa ăn.Sữa là loại thức ăn được ưa chuộng.Táo bón:Cần uống nhiều nước: Lượng nước vào đươc yêu cầu = 3.1L (đối với phụ nữ có thai từ 18 – 50 tuổi). Bảo đảm đủ chất xơ và lượng nước trong chế độ ăn3. Chế độ ăn:Không dùng các loại chất kích thích như rượu, nước chè đặc, café, thuốc lá,1Giảm ăn các loại gia vị gây kích thích như ớt, hạt tiêu, dấm, tỏi2Tránh dùng kháng sinh có thể gây hại cho trẻ3ii. Dinh dưỡng cho bà mẹ cho con búPhần lớn trẻ sau khi sinh được nuôi dưỡng bằng sữa mẹ, người mẹ bình thường có thể tạo sữa đủ để đáp ứng nhu cầu các chất dinh dưỡng của trẻ đến 6 tháng tuổi. Chính vì vậy nhu cầu dinh dưỡng của mẹ trong thời kỳ này được xem xét và cân nhắc dựa vào số lượng sữa cho con bú và quá trình phát triển của trẻ.Trung bình 1 ngày 1 người mẹ cho con bú sản xuất từ 750-780ml sữa hoặc cao hơn 1 chút từ 1000-1200ml.Một số nghiên cứu về sữa mẹ cho thấy số lượng và thành phần sữa mẹ chịa ảnh hưởng bởi tình trạng dinh dưỡng của mẹ.Các chất không phụ thuộc chế độ dinh dưỡng của mẹ khi cho con bú: Protein, đường lactose, chất béo, calci, chất sắt, đồng, kẽm, nước kháng thể, các hợp chất NPN,,Các chất phụ thuộc vào chế độ dinh dưỡng của mẹ khi cho con bú: Vitamin A, D, E, K, C, vitamin nhóm B (B1,B2,B6,B12,), muối và Clo, I-ốt, Flo. 1. Yếu tố liên quan đến sữa mẹ2. Nhu cầu dinh dưỡng bà mẹ cho con búNăng lượngVitamin Muối khoángProtid Nhu cầu năng lượng của người mẹ cho con bú cao hơn so với bình thường do năng lượng dành cho việc tiết sữa và các hoạt động chăm sóc đứa trẻ.Theo khuyến nghị 1996, cần phải tăng thêm 550 kcal/ngàyTheo khuyến nghị của khu vực (SEA – RDA 2005) chia 2 loại:Bà mẹ chưa có thai và trong thời kì mang thai được ăn uống dinh dưỡng tốt cần tăng 505 kcal/ngày.Bà mẹ cho con bú mà không được ăn uống dinh dưỡng 	tốt cần tăng 675 kcal/ngày.2. Nhu cầu dinh dưỡng bà mẹ cho con búNăng lượngNhu cầu về protein tăng so với bình thường.2. Nhu cầu dinh dưỡng bà mẹ cho con búProtid 6 tháng đầu: 23g protid/ngàyCác tháng sau:17g protid/ngàyVitamin B2: mỗi ngày bà mẹ đưa vào sữa 0,34mg =>nhu cầu vitamin B2 cần tăng thêm 0,5mg/ngày.Vitamin C: trong sữa mẹ có: 5- 6 mg/100ml => nhu cầu vitamin C cần tăng thêm 95 – 100mg/ngày.Acid folic: trong sữa mẹ có:100µg/100ml => nhu cầu folat cần tăng thêm 100µg/ngày.Vitamin A: nhu cầu trong 6 tháng đầu hiện nay đề nghị là 850µg.2. Nhu cầu dinh dưỡng bà mẹ cho con búVitamin Sắt: Nhu cầu sắt của người mẹ thời kì cho con bú ít hơn thời kì mang thai.Trong sữa mẹ có: 0,2 mg.Nhu cầu trong 6 tháng đầu: 24mg.Calci:Nhu cầu tăng lên 400mg.Ở Việt Nam: nhu cầu khuyến nghị 1000mg/ngày.2. Nhu cầu dinh dưỡng bà mẹ cho con búMuối khoáng3. Chế độ ănChia thành 3 bữa ăn chính và 2-3 bữa ăn phụ/ ngày BÀ MẸ CHO CON BÚNên tránh đồ uống có chứa cafein, cồnChọn thức ăn nhiều protein nhưng ít mỡ Uống nhiều nước hàng ngày (2- 3 lít)Ăn nhiều rau xanh, trái cây Ăn sáng vừa phải, đều đặnViệc giảm cân sau sinh tất cả phụ thuộc vào cơ thể, sự lựa chọn thực phẩm, mức độ hoạt động, sự trao đổi chất của bạn.Tốt nhất hãy xác định mục tiêu là giảm cân dần dần.Hầu hết phụ nữ có thể an toàn giảm khoảng nửa ký mỗi tuần bằng cách kết hợp giữa chế độ ăn lành mạnh với vận động hợp lý.Giảm đột ngột một lượng lớn calories tiếp nhận vào cơ thể trong những tháng đầu sau sinh có thể làm cạn kiệt năng lượng và làm ảnh hưởng đến nguồn sữa của bạn.Lượng chất béo dung nạp trong giai đoạn mang thai sẽ được chuyển hóa thành sữa cho con bú, vì vậy, việc cho con bú sẽ giúp bạn lấy lại dáng vóc ban đầu nhanh chóng.3. Chế độ ăn