Bài giảng Kế toán quản trị - Bài 2: Chi phí và giá thành - Đào Thị Thu Giang

CHI PHÍ VÀ GIÁ THÀNH
CHƯƠNG
2
© The McGraw-Hill Companies, Inc., 2002McGraw-Hill/Irwin
MỤC TIÊU
­ Tìm hiểu bản chất của chi phí 
và giá thành
­Phân biệt chi phí và giá thành
­Phân loại chi phí và giá thành 
và ý nghĩa từng loại
NỘI DUNG CHÍNH
­ Khái niệm
- Chi phí
- Giá thành
­ Phân loại 
- Chi phí
- Giá thành
CHI PHÍ
­Là những phí tổn thực tế phát sinh gắn 
liền với hoạt động của doanh nghiệp để 
đạt được một loại sản phẩm, dịch vụ nhất 
định à phát sinh cho một SP, dịch vụ 
hoặc do một hoạt động nào đó tạo ra
là những nguồn lực (tài nguyên, vật chất, 
lao động) mà doanh nghiệp phải hy sinh 
hoặc phải bỏ ra để đạt được những mục tiêu 
cụ thể
Đơn vị chi phí: là khoản chi phát sinh cho một công việc cụ thể
hoặc do một hoạt động tạo ra
Đơn vị sẽ được sử dụng như một tiêu chuẩn trong việc đo lường 
chi phí và đưa ra các so sánh
Đối tượng chi phí: là tất cả các hoạt động mà chi phí 
của nó có thể đo lường được
Chi phí
CHI PHÍ
Trung tâm chi phí: a location or item of equipment in respect 
of which costs may be ascertained and related to cost units
Chi phí
CHI PHÍ
Ví dụ về chi phí: ?
GIÁ THÀNH
Biểu hiện bằng tiền toàn bộ hao mòn về lao động
sống, lao động vật hóa tính cho một đại lượng, kết
quả, SP hoàn thành.
Chỉ tính cho những
công việc đã hoàn
thành
(hoàn thành?- sx
nhiều quy trình)
Giá thành là kết quả của
việc tích lũy chi phí
SO SÁNH
CHI PHÍ – GIÁ THÀNH
Chi phí (CP) Giá thành sản phẩm (GTSP)
Giống 
nhau
Khác 
nhau:
không xác định cho một SP cụ thể 
nào,đã hoàn thành hay chưa
xác định một đại lượng kết 
quả hoàn thành nhất định
là phạm vi, giới hạn mà những chi 
phí cần thiết phải được tập hợp 
theo giới hạn đó
là đại lượng, kết quả, SP hoàn 
thành cần thiết phải được tính 
giá thành & giá thành đơn vị
Về mặt bản chất: Đều biểu hiện bằng tiền những hao phí về lao 
động sống, lao động vật hóa phát sinh trong quá trình sản xuất
Xét trong một kỳ thì: 
GTSP = CPSXDD đầu kỳ + CP PS trong kỳ - CPSXDD cuối kỳ
--> Một đối tượng tập hợp CP có thể liên quan 1/ nhiều đối tượng 
tính giá thành. Ví dụ?? 
Nhiều đối tượng tập hợp CP có thể liên quan đến nhiều đối tượng 
tính giá thành. Ví dụ??
Về mặt 
giá trị
Đối tượng 
tập hợp
PHÂN LOẠI CHI PHÍ
§Phân loại chi phí theo chức năng hoạt
động
§Phân loại chi phí theo mối quan hệ với
BCTC
§Phân loại chi phí theo mức độ hoạt động
§Các cách phân loại khác
© The McGraw-Hill Companies, Inc., 2002McGraw-Hill/Irwin
THEO CHỨC NĂNG HOẠT 
ĐỘNG
­Chi phí NVL trực tiếp
­Chi phí NC trực tiếp
­Chi phí sản xuất chung
© The McGraw-Hill Companies, Inc., 2002McGraw-Hill/Irwin
Gồm các NVL 
và các bộ 
phận thiết yếu 
để cấu thành 
nên thành 
phẩm cuối 
cùng
Được tập hợp 
trực tiếp và dễ 
dàng vào 
từng sản 
phẩm
CHI PHÍ NVL TRỰC TIẾP
Nếu những NVL không được tập hợp trực tiếp vào 
sản phẩm, những NVL đó sẽ được coi là gián tiếp
và được tính vào chi phí sản xuất chung.
© The McGraw-Hill Companies, Inc., 2002McGraw-Hill/Irwin
Tiền lương của công nhân trực tiếp sản xuất.
Giờ công lao 
động trực 
tiếp
× Hệ số lương
CHI PHÍ NHÂN CÔNG TRỰC 
TIẾP
Những công nhân
đang trực tiếp sản
xuất sản phẩm
© The McGraw-Hill Companies, Inc., 2002McGraw-Hill/Irwin
Tiền lương của công nhân trực tiếp sản xuất.
Chi phí của những công 
nhân không trực tiếp 
sản xuất sản phẩm được 
coi là chi phí gián tiếp và 
được tính vào chi phí 
sản xuất chung.
Những công nhân
đang trực tiếp sản
xuất sản phẩm.
CHI PHÍ NHÂN CÔNG TRỰC TIẾP
© The McGraw-Hill Companies, Inc., 2002McGraw-Hill/Irwin
Tất cả các chi phí sản xuất mà không phải là chi 
phí NVL trực tiếp và chi phí nhân công trực tiếp
Bao gồm:
l CF NVL gián tiếp.
l CF nhân công gián tiếp.
l CF cho máy móc thiết bị.
l CF pháp lý.
CHI PHÍ SẢN XUẤT CHUNG
© The McGraw-Hill Companies, Inc., 2002McGraw-Hill/Irwin
Tất cả các chi phí sản xuất mà không phải là chi 
phí NVL trực tiếp và chi phí nhân công trực tiếp
Không bao gồm chi 
phí bán hàng và chi 
phí quản lý doanh
nghiệp
Bao gồm:
• Chi phí NVL gián tiếp.
• Chi phí nhân công gián 
tiếp.
• Chi phí máy móc, thiết 
bị.
• Chi phí liên quan đến 
trách nhiệm pháp lý.
 :
l CF NVL gián tiếp.
l CF nhân công gián tiếp.
l F c o áy móc thiết bị.
l CF pháp lý.
CHI PHÍ SẢN XUẤT CHUNG
© The McGraw-Hill Companies, Inc., 2002McGraw-Hill/Irwin
CF SX 1 đơn vị sản phẩm 
bao gồm:
l CF NVL trực tiếp
l CF NC trực tiếp
l CF SX chung
CHI PHÍ SẢN XUẤT CHUNG
© The McGraw-Hill Companies, Inc., 2002McGraw-Hill/Irwin
CF SX 1 đơn vị sản phẩm 
bao gồm:
l CF NVL trực tiếp
l CF NC trực tiếp
l CF SX chung
Chi phí sản xuất chung
phải được phân bổ cho
từng đơn vị sản phẩm
thông qua 
hệ số phân bổ đã được
xác định trước.
(Sẽ được nghiên cứu kỹ
hơn ở chương sau.)
CHI PHÍ SẢN XUẤT CHUNG
THEO MQH VỚI CÁC KHOẢN 
MỤC TRÊN BCTC
­Chi phí sản phẩm (product cost)
­Chi phí thời kỳ (period cost)
Chi phí sản phẩm 
là những chi phí 
được xác định cho 
những hàng hóa 
được mua hoặc 
được sản xuất cho 
mục đích bán
Chi phí sản phẩm 
được ghi nhận là 
chi phí (GVHB) 
tại thời điểm sản 
phẩm hoặc dịch 
vụ được tiêu thụ
CHI PHÍ SẢN PHẨM
Chi phí thời kỳ là 
những chi phí 
không bao gồm 
trong giá trị hàng 
tồn kho của kỳ đó
- Được ghi nhận 
vào chi phí khi nó 
phát sinh
- Được xác định 
cho một kỳ cụ thể 
hơn là cho sản 
phẩm đem bán
CHI PHÍ THỜI KỲ
CHI PHÍ SẢN PHẨM & 
CHI PHÍ THỜI KỲ
Tất cả chi phí
NVL trực tiếp
CF sản phẩm
Các chi phí sản xuất
CF thời kỳ
chi phí ngoài sản xuất
NC trực tiếp
Chi phí SX chung (OVH)
Chi phí bán hàng
Chi phí quản lý DN
CF ban đầu
Prime cost
CF chuyển đổi
Conversion cost
Bảng cân đối kế toán
Tài sản lưu động
và HTK
CF sản phẩm 
(chi phí sản xuất)
Báo cáo kết quả
kinh doanh
Doanh thu
GV hàng bán
Lãi gộp
Chi phí
Thu nhập thuần.
Khi bán 
hàng hóa
khi phát 
sinh
CF thời kỳ (chi 
phí hoạt động và 
thuế thu nhập.)
khi phát 
sinh
CHI PHÍ SẢN PHẨM & 
CHI PHÍ THỜI KỲ
© The McGraw-Hill Companies, Inc., 2002McGraw-Hill/Irwin
VD VỀ DÒNG CHI PHÍ
Đầu kỳ công ty xe đạp Thống nhất còn 50,000
Nguyên vật liệu ở trong kho.
Trong kỳ công ty mua
180,000 và tồn kho cuối kỳ là 30,000.
Số NVL đã sử dụng là bao nhiêu?
50,000 + 180,000 – 30,000 = 200,000
© The McGraw-Hill Companies, Inc., 2002McGraw-Hill/Irwin
VD VỀ DÒNG CHI PHÍ
CF nhân công trực tiếp trong kỳ là 105,500.
CFSX chung trong kỳ là 194,500.
Tổng CFSX phát sinh trong kỳ là bao nhiêu?
CF NVL trực tiếp 200,000
CF nhân công trực tiếp 105,500
CFSX chung 194,500
Tổng CFSX $500,000
© The McGraw-Hill Companies, Inc., 2002McGraw-Hill/Irwin
VD VỀ DÒNG CHI PHÍ
Giả sử CFSX dở dang đầu kỳ là 30,000,
và cuối kỳ là 35,000.
Giá trị thành phẩm trong kỳ là bao nhiêu?
CFSX dở dang đầu kỳ 30,000
Tổng CFSX 500,000
CFSX dở dang cuối kỳ 35,000
Thành phẩm 495,000
© The McGraw-Hill Companies, Inc., 2002McGraw-Hill/Irwin
VD VỀ DÒNG CHI PHÍ
Giả sử giá trị thành phẩm tồn kho đầu kỳ là
10,000 và cuối kỳ là 15,000
Trị giá vốn hàng bán là bao nhiêu?
Thành phẩm tồn kho đầu kỳ 10,000
Trị giá vốn hàng bán 495,000
Thành phẩm tồn kho cuối kỳ 15,000
Cost of goods sold 490,000
© The McGraw-Hill Companies, Inc., 2002McGraw-Hill/Irwin
VD VỀ DÒNG CHI PHÍ
CFSX dở dang
SDĐK 30,000 495,000
NVL sử dụng 200,000
CFSX chung 194,500
SDCK 35,000
© The McGraw-Hill Companies, Inc., 2002McGraw-Hill/Irwin
VD VỀ DÒNG CHI PHÍ
CF SX dở dang
495,000
Thành phẩm
10,000 490,000
495,000
15,000
CF trị giá vốn
490,000
© The McGraw-Hill Companies, Inc., 2002McGraw-Hill/Irwin
DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT
NVL Thành phẩm
DT
CF trị giá 
vốn
BC KQKD
CF thời kỳ
CF tồn kho
BẢNG CĐKT
Bằng lãi thuần 
Khi bán
SP
Trừ
Bằng lãi gộp 
Trừ
SF dở dang 
cuối kỳ
© The McGraw-Hill Companies, Inc., 2002McGraw-Hill/Irwin
DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI
BC KQKDBảng CĐKT
Khi bán
CF tồn kho
Mua hàng Hàng hóa
Doanh thu
Trừ
CF trị giá
vốn
Bằng lãi gộp
Trừ
CF thời kỳ
Laĩ thuần
© The McGraw-Hill Companies, Inc., 2002McGraw-Hill/Irwin
VÍ DỤ
l Trong quá trình sản xuất xe đạp, một công ty có 
những chi phí sau: lốp xe, lương trả cho công 
nhân lắp lốp vào vành bánh xe, khấu hao nhà 
xưởng, ốc lắp vào vành, đũa (căm) xe đạp, lương 
của các quản đốc nhà máy, tay lái, lương cho 
nhân viên bảo dưỡng. 
Hãy phân loại những chi phí này theo nhóm: chi 
phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công 
trực tiếp, hoặc chi phí sản xuất chung
XÂY DỰNG CHI PHÍ
Tổng chi phí
Chi phí quản lý DN Chi phí sản xuất Chi phí bán hàng
Chi phí ban đầu SXC
NVL trực tiếp
NC trực tiếp
Chi phí trực tiếp #
NVL gián tiếp
NC gián tiếp
Chi phí gián tiếp #
VÍ DỤ 1-
Tổng chi phí=?
Quản lý DN=? Chi phí sản xuất=? Chi phí bán hàng=?
Chi phí ban đầu=? SXC=?
NVL trực tiếp=?
NC trực tiếp=?
Chi phí trực tiếp=?
NVL gián tiếp=?
NC gián tiếp=?
Chi phí gián tiếp=?
THEO MỨC ĐỘ HOẠT ĐỘNG
­ Biến phí (variable cost)
­ Định phí (fixed cost)
Bảng tổng hợp chi phí biến đổi và chi phí cố định
Chi phí Tổng Trên một đơn vị
Tổng CP biến đổi sẽ thay đổi CP biến đổi/ 1 đơn vị SP
Biến phí tỷ lệ theo mức độ hoạt động sẽ không đổi trong 
một phạm vi hoạt động rộng.
Tổng chi phí cố định sẽ CP cố định/ 1 đơn vị SP
Định phí không thay đổi ngay cả khi sẽ giảm khi
mức độ hoạt động thay đổi mức độ hoạt động tăng
THEO MỨC ĐỘ HOẠT ĐỘNG
Tổ
ng
 c
hi
 p
hí
 &
 d
oa
nh
 t
hu
Sản lượng
CF biến đổi
CF cố định
THEO MỨC ĐỘ HOẠT ĐỘNG
CÁC CÁCH PHÂN LOẠI KHÁC
­ Chi phí kiểm soát được và 
chi phí không kiểm soát được
­ Chi phí chênh lệch và chi phí 
cận biên
­Chi phí chìm
­Chi phí cơ hội
CHI PHÍ KIỂM SOÁT ĐỰƠC &
CHI PHÍ KHÔNG KIỂM SOÁT 
ĐƯỢC
­ Chi phí kiểm soát được (controllable cost): Là 
chi phí mà nhà quản trị xác định được chính xác 
mức phát sinh của nó trong kỳ, và có quyền quyết 
định về sự phát sinh của nó
Ví dụ:
­Chi phí không kiểm soát được (uncontrollable 
cost): Là chi phí mà nhà quản trị không thể dự 
đoán chính xác mức phát sinh của nó trong kỳ 
cũng như không có thẩm quyền quyết định sự 
phát sinh của nó
Ví dụ:
CHI PHÍ KIỂM SOÁT ĐỰƠC &
CHI PHÍ KHÔNG KIỂM SOÁT ĐƯỢC
Tiêu chí phân biệt:
Đặc điểm, nguồn gốc 
phát sinh chi phí 
Sự phân cấp quản 
lý
CHI PHÍ CHÊNH LỆCH &
CHI PHÍ CẬN BIÊN
­Chi phí và doanh thu chênh lệch (differential 
costs) là sự khác biệt giữa các CF và thu nhập 
của các khoản mục tương ứng giữa các 
phương án SX kinh doanh đang được xem xét.
­Chi phí cận biên (marginal costs): là CF tăng 
thêm cho việc SX thêm một đơn vị sản lượng. 
= lượng tăng của tổng chi phí 
Lượng tăng của sản lượng
MC = DTC
DQ
CHI PHÍ CHÊNH LỆCH &
CHI PHÍ CẬN BIÊN
­Ví dụ:
­Ý nghĩa:
- Giúp so sánh khi lựa chọn các 
phương án kinh doanh
- Giúp nhà quản trị thấy được sự khác 
biệt chi phí, lợi ích trong các phương 
án tốt hơn
CHI PHÍ CHÌM (sunk costs)
Là những chi phí
l Đã phát sinh
l Luôn tồn tại trong các quyết định hoặc phương án 
sản xuất kinh doanh khác nhau
Chi phí chìm # Định phí
Ý nghĩa:
l Lựa chọn phương án kinh doanh
l Giảm bớt thông tin, tính phức tạp
CHI PHÍ CƠ HỘI (Opportunity 
Costs)
Là nguồn thu nhập tiềm tàng bị mất hay 
phải hy sinh khi lựa chọn một P/A SXKD khác
Không xuất hiện trên các tài liệu
Chi phí ở phạm vi của kế toán tài chính
Ý nghĩa:
PHÂN LOẠI GIÁ THÀNH
- Căn cứ vào chi phí tính vào giá thành
- Căn cứ vào thời điểm và căn cứ tính 
giá thành
CĂN CỨ VÀO
CHI PHÍ TÍNH VÀO GIÁ THÀNH
­Giá thành sản xuất toàn bộ
­Giá thành sản suất theo biến phí
­Giá thành toàn bộ sản phẩm tiêu 
thụ
­Giá thành toàn bộ sản phẩm tiêu 
thụ theo biến phí
GIÁ THÀNH SẢN XUẤT TOÀN 
BỘ
Là Zsp bao gồm toàn bộ chi phí cần thiết
tính cho đại lượng, sản phẩm hoàn thành
Công thức tính
Zsx(bf) = CF NVLtt + CF NCtt+ CF SXC
Ý nghĩa:
GIÁ THÀNH SẢN XUẤT 
THEO BIẾN PHÍ
Là Zsp trong đó chỉ bao gồm biến phí sản xuất
Tính cho đại lượng, sản phẩm hoàn thành
Công thức tính
Zsx(bf) = CF NVLtt + CF NCtt
Ý nghĩa:
GIÁ THÀNH TOÀN BỘ 
SP TIÊU THỤ
Bao gồm giá thành sản xuất toàn bộ và
chi phí thời kỳ
Công thức tính:
Ztbsptt = Zsxtb + CF thời kỳ (?)
Ý nghĩa:
GIÁ THÀNH TOÀN BỘ 
SP TIÊU THỤ THEO BIẾN PHÍ
Bao gồm giá thành sản xuất theo biến phí và
chi phí thời kỳ tính cho khối lượng SP hoàn thành
Công thức tính:
Ztbsptt(bf) = Zsx(bf) + CF thời kỳ (phần biến phí)
Ý nghĩa:
CĂN CỨ VÀO
THỜI ĐIỂM TÍNH GIÁ THÀNH
­Giá thành kế hoạch
­Giá thành định mức
­Giá thành thực tế
GIÁ THÀNH KẾ HOẠCH
Thời điểm tính?
Tác dụng?
Căn cứ tính?
GIÁ THÀNH ĐỊNH MỨC
Thời điểm tính?
Tác dụng?
Căn cứ tính?
GIÁ THÀNH THỰC TẾ
Thời điểm tính?
Tác dụng?
Căn cứ tính?
KẾT THÚC CHƯƠNG 2