Bài giảng Luật kinh tế - Trần Văn Nam

1Chuyên đề 1
NHẬP MễN
LUậT KINH Tế
Nhà n−ớc
Pháp luật
Luật Kinh tế và Luật Kinh doanh
Dựng cho lớp cao học chuyển đổi NEU, 2011
PGS.TS. Trần Văn Nam
• Tự cung tự cấp
• Cạnh tranh tự do (sự điều tiết của bàn tay 
vô hình)
• Kế hoạch hoá tập trung (quan liêu bao cấp)
• Kinh tế thị tr−ờng xã hội (Ví dụ: Thuỷ điển, 
CHLB Đức)
• Kinh tế thị tr−ờng định h−ớng XHCN 
(CHND Trung Hoa, Việt Nam)
Các mô hình kinh tế
Sự điều tiết kinh tế của Nhà n−ớc
• Tự do cạnh tranh có những giới hạn nhất định (độc 
quyền; không lành mạnh, tác động an sinh, môi 
tr−ờng)
• Những lĩnh vực dịch vụ công cộng mà Nhà n−ớc 
buộc phải đầu t− (Cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế...)
• Sức ép của hội nhập khu vực và hội nhập toàn cầu
• Sự cần thiết của những thiết chế bảo đảm cho thị 
tr−ờng ổn định (tiền tệ, toà án, trọng tài, cơ quan 
đăng ký...)
Nhà n−ớc điều tiết 
bằng cách nào và đến đâu?
• Tác động thông qua các chính sách vĩ mô (ổn 
định tiền tệ, điều tiết tăng tr−ởng, kích cầu 
tiêu dùng, tạo dựng các điều kiện xã hội ổn 
định cho kinh doanh...)
• Tác động thông qua các chính sách vi mô
(thuế, hỗ trợ xúc tiến th−ơng mại, đào tạo 
nhân lực, quyền sử dụng đất ...)
• Những quan điểm mới: Quan niệm Nhà n−ớc 
nhỏ-xã hội lớn; quan niệm xã hội hoá quản lý 
nhà n−ớc, Nhà n−ớc cầm lái, không cầm chèo
– Nguồn: Phạm Duy Nghĩa, VNU
Mô hình tổ chức nhà n−ớc
Nhà n−ớc
Các cơ quan nhà n−ớc
Cá nhân 
(công dân)
Các tổ chức
Hệ thống tổ chức Nhà n−ớc
Lập pháp
T− phápHành pháp
Mô hình
tam quyền
phân lập
2Hệ thống cơ quan
quản lý nhà n−ớc
• bao gồm một hệ thống tổ chức các cơ quan nhà n−ớc có
mối quan hệ gắn bó với nhau
Chính phủ
Các Bộ
Các Cục, Vụ, Sở
Các Phòng, Ban
Nhà n−ớc trung −ơng
Tỉnh/ Thành phố
Quận/ Huyện
Ph−ờng/ Xã
VAI TRò, chức năng của Nhà n−ớc
- Bảo vệ và củng cố quan hệ sở hữu
– Duy trì an ninh, trật tự xL hội
– Can thiệp vào sự phát triển kinh tế nhằm duy trì
sự phát triển kinh tế theo định h−ớng dự kiến

 Học thuyết cổ điển: Không can thiệp

 Keynes: Can thiệp để sửa chữa “khiếm khuyết của 
thị tr−ờng”
– Phát triển quan hệ quốc tế và chính sách đối 
ngoại
Liên hệ: Doanh nghiệp vừa và nhỏ
dân doanh kỳ vọng gì ở Nhà n−ớc?
• Pháp luật ổn định và minh 
bạch
• Chế độ thuế hợp lý
• Thanh tra đúng luật
• Có mặt bằng để kinh 
doanh
• Hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm
• Hỗ trợ vốn
• D− luận tôn vinh
Các yếu tố định hình cách hành xử của doanh nghiệp
Doanh nghiệp
Quyền lực thị tr−ờng
Cung Cầu Cạnh tranh
Chính sách
Pháp luật
Môi tr−ờng xã hội
Các công cụ quản lý vĩ mô của Nhà
n−ớc đối với các DN
Các công cụ quản lý
vĩ mô của Nhà n−ớc
đối với các DN
Các
chính
sách
Kinh
tế - XL
hội
Bộ
máy
Nhà
n−ớc
Pháp
luật
Kế
hoạch
chiến
l−ợc
Quyết
định
hành
chính
Pháp luật : 
Chức năng cơ bản
• Pháp luật & Chính sách của Đảng
• Pháp luật & Quản lý của nhà n−ớc
• Pháp luật & quyền lợi của công dân
3Tình huống
• Chính quyền thành
phố quyết đinh di dời
các hộ dân tại khu vực
N để mở rộng đ−ờng
H. 
• Bằng cách nào?
Hình thức pháp luật
• Các cơ quan và thẩm quyền ban hành văn 
bản pháp luật:
– Quốc hội
– Chủ tịch n−ớc
– Uỷ ban th−ờng vụ quốc hội
– Chính phủ
– các Bộ
– Hội đồng nhân dân
– Uỷ ban nhân dân
Luật kinh tế: một ngành luật
trong hệ thống pháp luật
Hệ thống pháp luật
 Luật kinh tế
Pháp luật về các loại hình doanh nghiệp
Pháp luật hợp đồng kinh tế
Pháp luật giải quyết tranh chấp kinh 
doanh
Pháp luật phá sản doanh nghiệp
Lịch sử phát triển Luật kinh tế
• Luật kinh tế là một ngành luật theo quan niệm 
của pháp lý XHCN ở Liên Xô và Đông Âu cũ
• Luật kinh tế công, luật th−ơng mại, luật kinh 
doanh ở các n−ớc ph−ơng Tây
• ảnh h−ởng của pháp luật ph−ơng Tây
• Dân luật Nam kỳ 1883, Bắc kỳ 1929 và Trung 
kỳ 1936
• Luật th−ơng mại An nam năm 1942
• Luật th−ơng mại VNCH năm 1972
Luật kinh tế từ 1945 đến nay:
• Giai đoạn 1945 - 1954
– Xoá bỏ đặc quyền thực dân
– Kinh tế đa thành phần
– Hình thành xí nghiệp quốc gia
– áp dụng luật cũ cho đến 1959
• Giai đoạn 1954 - 1986
– Hai thành phần 
– Xí nghiệp quốc doanh
– Hợp tác xã
• Giai đoạn đổi mới (từ 1986 cho đến nay)
– Kinh tế thị tr−ờng định h−ớng XHCN
Đối t−ợng điều chỉnh của Luật kinh tế
• Hình thức tổ chức kinh doanh
• Quan hệ giữa các nhà đầu t−
• Quan hệ giữa nhà đầu t− và điều hành doanh nghiệp
• Quan hệ hợp đồng
• Giải quyết tranh chấp
• Phá sản doanh nghiệp
• Cạnh tranh và chống độc quyền
• Quảng cáo
• Bảo vệ quyền lợi ng−ời tiêu dùng...
4Ph−ơng pháp điều chỉnh của Luật kinh tế
Đặc tr−ng luật t−:
• Quy phạm tuỳ nghi
• Khả năng tự thoả thuận
• Khuôn khổ của các 
thoả thuận
• Đ−ợc làm những điều 
mà pháp luật không 
cấm
Ph−ơng pháp áp đặt 
(quyền uy)
• Quy phạm áp đặt
• Hạn chế khả năng thoả
thuận
Chủ thể của Luật kinh tế
• Cá nhân kinh doanh
• Doanh nghiệp
• Các nhà đầu t−
• Cơ quan quản lý nhà
n−ớc về kinh tế
• Các thiết chế cần thiết 
cho hoạt động của cơ
chế thị tr−ờng (Trọng 
tài, Sở GDChứng 
khoán, Ktoán...)
Nguồn của Luật kinh tế
• Văn bản pháp luật
• án lệ
∆ Hiến pháp 1992
∆ Các đạo luật, Pháp lệnh, Nghị quyết
∆ Nghị định
∆ Quyết định của TTg
∆ Thông t−, Quyết định, chỉ thị
∆ Nghị quyết của HĐND
∆ Quyết định của UBND
Sự giao thoa giữa Luật Kinh tế
và Luật Kinh doanh?
Mở cửa thị tr−ờng:
yêu cầu và nội dung
• Mở cửa thị tr−ờng về th−ơng mại hàng hoá:
- BLi bỏ hàng rào phi thuế
- Tiến hành giảm thuế theo lịch trình đL thoả thuận
- Công nhận quyền kinh doanh xuất - nhập khẩu của
các th−ơng nhân
• Mở cửa thị tr−ờng về dịch vụ: 11 lĩnh vực/ 155 tiểu
ngành theo quy định của GATS
• Mở cửa thị tr−ờng về đầu t−: quy định các điều
kiện về đầu t− không đ−ợc trái với hiệp định
TRIMs
Mở cửa thị tr−ờng: Các nguyên
tắc chi phối
• Tính công khai và minh bạch: đảm bảo tạo ra một
môi tr−ờng kinh doanh rõ ràng, thông thoáng, có
thể dự báo tr−ớc
• Nguyên tắc không phân biệt đối xử (MFN) và
nguyên tắc đối xử quốc gia (NT) áp dụng trong
đầu t−, th−ơng mại và dịch vụ
• Thực hiện bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ cho các sản
phẩm sáng tạo của tổ chức và cá nhân của các
n−ớc thành viên hiệp định TRIPs
5Pháp luật kinh doanh Việt nam
trong điều kiện hội nhập
• Hội nhập kinh tế quốc tế đòi hỏi hệ
thống luật pháp và các chính sách kinh tế
th−ơng mại của Việt nam phải hoàn chỉnh
đồng bộ
• Đáp ứng đ−ợc các nguyên tắc của
WTO, ASEAN, APEC, ASEM; 
• Hỗ trợ cho sản xuất hàng hoá dịch vụ và
th−ơng nhân ViệtNam phát triển
Luật kinh doanh Việt nam:
một số tiền đề hình thành
Luật Phá sản 2004; Luật đất đai 2004
Bộ luật Dân sự 1995/2005; Bộ luật Lao động
Luật Hợp tác xL 1996/2003; Luật Th−ơng mại 1997/2005
Luật Ngân hàng nhà n−ớc & các tổ chức tín dụng
Luật Đầu t− 2005
Luật Doanh nghiệp 1999/2005
Luật Kinh doanh bảo hiểm 2000
Luật sở hữu trí tuệ 2006/2009
Các đạo luật về thuế v.v..
Một số quy định pháp luật kinh
doanh chủ yếu
• Luật DOANH NGHIỆP
• Luật hợp đồng VIệT nam
• Luật cạnh tranh
• PHáP LUậT Về bảO HÔ QUYềN Sở HỮU CÔNG 
NGHIệP, QUYỀN TÁC GIẢ
• GIẢI QUYếT TRANH CHấP TRONG KINH DOANH 
• ..
Pháp luật Kinh doanh Việt nam
-H−ớng cải cách-
• Hoàn thiện Luật KT theo h−ớng xích lại gần pháp luật
kinh doanh
• Luật hoá các chính sách th−ơng mại
• Mở rộng phạm vi điều chỉnh cho phù hợp với xu thế
chung của hội nhập quốc tế
• Thu hẹp khoảng cách giữa Luật KD Việt nam và luật
KD các n−ớc
Bài tập thảo luận nhúm
• Gia nhập thị trường và vấn đề trỏnh trựng 
tờn DN