Bài giảng Lý thuyết dược liệu 1 - Dược liệu chứa carbohydrat

DƯỢC LIỆU CHỨA CARBOHYDRATMỤC TIÊUCấu trúc hóa học của tinh bột, cellulose, gôm, chất nhầy, pectinCác phương pháp nhận biết và kiểm nghiệm các dược liệu chứa các thành phần nói trênCác dược liệu chứa tinh bột : Cát căn, Sen, Ý dĩ, Hoài sơnDược liệu chứa cellulose : Cây bôngDược liệu chứa gôm và chất nhầy : Gôm arabic, gôm adragant, Sâm bố chính, Mã đề, ThạchĐỊNH NGHĨA CARBOHYDRAT 	 Carbohydrat là những nhóm hợp chất hữu cơ gồm 	- Monosaccharid 	- những dẫn chất 	- những sản phẩm ngưng tụ của chúng.	 Monosaccharid là những 	- polyhydroxyaldehyd (aldose) 	- polyhydroxyceton (cetose) có thể tồn tại dưới dạng mạch hở hay mạch vòng bán acetal.PHÂN LOẠI CARBOHYDRAT	- Monosaccharid	- Oligosaccharid	- PolysaccharidMonosaccharid 	Đường đơn không thể cho những carbohydrat đơn giản hơn khi bị thủy phânGlucoseOligosaccharid 	Khi thủy phân cho 1 – 6 đường đơnMaltosePolysaccharid 	Gồm nhiều monosaccharid nối với nhau, có thể đến vài chục nghìn đơn vị Tinh bộtGômChất nhầyCellulosePectinDƯỢC LIỆU CHỨA TINH BỘT CẤU TRÚC HÓA HỌCCấu tạo cấp 1 :Amylose (25%) : -D-glucose nối với nhau theo dây nối 1-4, ít phân nhánhCẤU TRÚC HÓA HỌC Amylopectin (75%) : 5000-50.000 đơn vị -D-glucose nối với nhau theo dây nối 1-4, chỗ phân nhánh theo dây nối 1-6, phân nhánh nhiềuAmylopectin CẤU TRÚC HÓA HỌCCấu tạo cấp 2 : Dạng xoắnCấu tạo cấp 3 : Dạng hạt CẤU TRÚC HÓA HỌCTÍNH CHẤTDễ bị thủy phân bởi acid, enzym (amylase) tạo thành glucose	C6H12O6(C6H10O5)n + nH2O  (n+1) C6H12O62. Cho mầu xanh tím với dung dịch Iod trong nước : Dd Lugol 	 Ứng dụng định tính và định lượng tinh bộtĐỊNH TÍNH	Nguyên tắc : Tinh bột cho mầu xanh tím với dung dịch Iod trong nước: Dd Lugol 	Tiến hành :	- Trên vi phẫu : Phản ứng vi hóa	- Trong ống nghiệm	ĐỊNH LƯỢNG1. Phương pháp thủy phân acidThủy phân trực tiếpThủy phân bằng enzym rồi tiếp theo bằng acidPhương pháp dựa trên cơ sở của Purse2. Phương pháp không thủy phânDùng phân cực kếTạo phức với Iod	PHƯƠNG PHÁP CHẾ TINH BỘTLàm nhỏ nguyên liệu (giải phóng hạt tinh bột ra khỏi tế bào)Nhào với nước và lọc qua rây hoặc vảiLên menRửa nước rồi phơi khôCÔNG DỤNG CỦA TINH BỘTLàm lương thực, bánh kẹoLàm tá dược thuốc viên : tá dược độn, tác dược rãLàm nguyên liệu sản xuất glucose, ethanol, monosodium glutamatCác dược liệu chứa tinh bột : Có nhiều công dụng khác nhau. Tinh bột chưa chắc là hoạt chấtMALTODEXTRINLà tinh bột biến tính. Được sản xuất bằng cách thủy phân cắt ngắn mạch polysaccharid của tinh bột sắn bằng enzym,làm khô bằng phương pháp sấy phun  tên thương mại MALTOTABTạo cảm giác ngon miệng, dễ tiêu hóa  sử dụng trong thức ăn cho người già, trẻ em, BN tiểu đường, sút cân, (Sữa bột)Ngành dược : làm tá dược thuốc viên : tá dược độn, rã, dínhThực phẩm : Sản xuất bánh kẹo, snack, đồ uống, bột hoa quả, chè tan,CN dệt, giấy (chất phủ bề mặt), CN mỹ phẩm (chất hấp phụ), sản xuất bột thuốc trừ sâu,CÁC DƯỢC LIỆU CHỨA TINH BỘTCát cănSenÝ dĩMạch nhaHoài sơnTrạch tảCÁT CĂNHOÀI SƠNHOÀI SƠNDioscorea persimilis Prain et Burkill, DioscoreaceaeĐặc điểm thực vậtDây leo quấn phải. Lá mọc đối hoặc sole. Lá đơn, nhẵn, hình tim, đầu nhọn.Hoa mọc thành bông. Hoa đơn tính khác gốc. Bao hoa 6, nhị 6.Quả nang có 3 cánh.Thân rễ phình thành củ ăn sâu dưới đất khó đàoHOÀI SƠN2. Phân bố Được trồng ở nhiều nơi3. Bộ phận dùng Thân rễ4. Thành phần hóa học : Tinh bột, chất nhầyHOÀI SƠN5. Công dụng Dùng theo YHCTBổ tỳ, bổ thận, lỵ, đái đường, mồ hôi trộm, chóng mặt, hoa mắt, đau lưngNgày dùng 12 – 14g dưới dạng thuốc sắc hay thuốc bộtSENSENNelumbo nucifera Gaernt, NelumbonaceaeĐặc điểm thực vậtThân rễ hình trụ mọc trong bùn gọi là ngó senLá mọc lên khỏi mặt nước, cuống lá dài có gai nhỏ. Phiến lá hình đĩa to, có gân tỏa tròn.Hoa to mầu trắng đỏ hồng, đều, lưỡng tính, nhiều nhịLá noãn nhiều, rời, đựng trong 1 đế hoa loe hình nón ngược. Mỗi lá noãn sinh ra 1 quả, trong đựng 1 hạt. SEN Tên	 Bộ phận dùng Thành phần hóa học Công dụngLiên nhục Hạt Tinh bột Bổ, mất ngủ, ỉa chảy, làm mứt, nấu chèLiên tâm Tâm (chồi mầm) Alcaloid An thần, chữa mất ngủLiên diệp Lá Alcaloid, flavonoid An thần, cầm máuLiên phòng Gương (đế hoa) Flavonoid Cầm máuLiên ngẫu Ngó (Thân rễ) Thực phẩmLiên tu Tua (Nhị) Cầm máu Ý DĨTRẠCH TẢMẠCH NHACÁT CĂNPueraria thomsonii Benth., FabaceaeCÁT CĂNPueraria thomsonii Benth., FabaceaeĐặc điểm thực vậtDây leoLá kép gồm 3 lá chétHoa mầu tím, mọc thành chùm ở kẽ láQuả loại đậuRễ phình ra thành củ có nhiều xơCÁT CĂNPueraria thomsonii Benth., Fabaceae2. Phân bố Nhiều nơi ở VN3. Bộ phận dùngRễ củ bóc lớp vỏ dày bên ngoàiChế tinh bột sắn dâyCÁT CĂN4. Thành phần hóa học 	- Tinh bột : 12 – 15% - Isoflavonoid Tên chất R1 R2 Puerarin OH - glucoseDaidzin O-glc H Daidzein OH H CÁT CĂN5. Công dụng5.1. Y học cổ truyền : Chữa sốt, khát nước, thanh nhiệt, kiết lỵ, ban sởi,Hoa : Giã rượuTinh bột sắn dây : Uống giải khát5.2. Y học hiện đại : Dùng cho người cao huyết áp, bệnh mạch vành5.3. Cách dùng : Cát căn : sắc uốngBột sắn dây : pha nước giải khát, nấu chè