Bài giảng Lý thuyết xác suất và thống kê toán - Chương 3: Vactor ngẫu nhiên - Lê Trường Giang

BÀI GIẢNG 
LÝ THUYẾT XÁC SUẤT VÀ THỐNG KÊ TOÁN 
Giảng viên 
ThS. Lê Trƣờng Giang 
TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI CHÍNH-MARKETING 
KHOA CƠ BẢN 
BỘ MÔN TOÁN – THỐNG KÊ 
Chƣơng 4 
 VECTOR NGẪU NHIÊN 
LÝ THUYẾT XÁC SUẤT 
& THỐNG KÊ TOÁN 
Chương 4. Vector ngẫu nhiên 
§1. Phân phối xác suất của vector ngẫu nhiên rời rạc 
§2. Phân phối xác suất của vector ngẫu nhiên liên tục 
1.1 Bảng phân phối xác suất đồng thời của (X, Y) 
§1. PHÂN PHỐI XÁC SUẤT 
CỦA VECTOR NGẪU NHIÊN RỜI RẠC 
 1.3. Phân phối xác suất có điều kiện 
 1.2. Phân phối xác suất thành phần (phân phối lề) 
1.1 Bảng phân phối xác suất đồng thời của (X, Y) 
Y 
X 1
y 2y jy  ny Tổng dòng 
1x 11p 12p 1jp  1np 1•p 
2x 21p 22p 2jp  2np 2•p 
ix 1ip 2ip ijp  inp •ip 
mx 1mp 2mp mjp  mnp •mp 
Tổng cột •1p •2p •jp  •np 1 
Trong đó ;i j ijP X x Y y p và 
1 1
1
m n
ij
i j
p . 
 1.2. Phân phối xác suất thành phần (phân phối lề) 
 • Bảng phân phối xác suất của X 
X 1x 2x mx 
P 1•p 2•p •mp 
Trong đó • 1 2i i i inp p p p 
(tổng dòng i của bảng phân phối xác suất đồng thời). 
 Kỳ vọng của X là 
1 1• 2 2• •.m mEX x p x p x p 
• Bảng phân phối xác suất của Y 
Y 1y 2y ny 
P •1p •2p •np 
Trong đó • 1 2j j j mjp p p p 
(tổng cột j của bảng phân phối xác suất đồng thời). 
 Kỳ vọng của Y là 
1 •1 2 •2 • .n nEY y p y p y p 
 VD 1. Phân phối xác suất đồng thời của vector ngẫu 
nhiên ( , )X Y cho bởi bảng: 
 Y 
X 
1 2 3 
6 0,10 0,05 0,15 
7 0,05 0,15 0,10 
8 0,10 0,20 0,10 
 1) Tính 6P X và 7, 2P X Y . 
 2) Lập bảng phân phối xs thành phần và tính EX , EY . 
Ví dụ 1B (BTN) Chọn ngẫu nhiên 2 bi từ hộp có 3 
bi đỏ, 2 bi vàng, 4 bi xanh. Gọi X, Y tương ứng là 
số bi đỏ và số bi vàng có trong 2 bi lấy ra. 
a) Tìm phân phối xác suất đồng thời của X và Y. 
b) Tính P{(X,Y)∈ 𝐴} với 𝐴 = 𝑥, 𝑦 𝑥 + 𝑦 ≤ 1 . 
c) Tìm phân phối xác suất biên của X, của Y. 
 1.3. Phân phối xác suất có điều kiện 
•
=(
,=
)
=
,
(
=
)
j
j
i
j
i j
i
j
Y yP
Y
p
P y
Y
X
P
x
X x
y p
 1,i m . 
•
=(
,=
)
=
,
(
=
)
j
i
ii
i
j
j
i
Y yP
Y
p
P
X x
X x
X
y
xP p
 1,j n . 
• Bảng phân phối xác suất của X với điều kiện jY y : 
X 1x 2x mx 
= =i jP x YX y 
1
•
j
j
p
p
2
•
j
j
p
p
•
mj
j
p
p
 Kỳ vọng của X với điều kiện jY y là: 
1 1 2 2
•
1
( ... ).j j m mj
j
EX x p x p x p
p
• Bảng phân phối xác suất của Y với điều kiện iX x : 
Y 1y 2y ny 
= =j iP Y y X x 
1
•
i
i
p
p
 2
•
i
i
p
p
•
in
i
p
p
 Kỳ vọng của Y với điều kiện iX x là: 
1 1 2 2
•
1
( ... ).i i n in
i
EY y p y p y p
p
 VD 2. Cho bảng phân phối xs đồng thời của ( , )X Y : 
Y 
X 
1 2 3 
6 0,10 0,05 0,15 
7 0,05 0,15 0,10 
8 0,20 0,10 0,10 
 1) Lập bảng phân phối xác suất của X với điều kiện 
2Y và tính kỳ vọng của X . 
 2) Lập bảng phân phối xác suất của Y với điều kiện 
8X và tính kỳ vọng của Y . 
Ví dụ 2B(BTN): Thống kê dân số của một vùng theo hai chỉ 
tiêu: giới tính X; học vấn Y được kết quả cho trong bảng sau 
 Y 
X 
Thất học 
0 
Phổ thông 
1 
Sau phổ thông 
Nam: 0 0.1 0.25 0.16 
Nữ: 1 0.15 0.22 0.12 
a) Lập bảng phân phối xác suất của học vấn; giới tính. 
b) Học vấn có độc lập với giới tính không? 
c) Tìm xác suất để chọn ngẫu nhiên một người của vùng thì 
người đó không bị thất học. 
d) Lập bảng PPXS học vấn của nữ; tính tb học vấn của nữ. 
e) Tìm tỉ lệ nữ có học vấn không vượt quá phổ thông. 
2.2. Hàm mật độ thành phần 
§2. PHÂN PHỐI XÁC SUẤT 
CỦA VECTOR NGẪU NHIÊN LIÊN TỤC 
 2.1. Hàm mật độ đồng thời của (X, Y) 
2.3. Hàm mật độ có điều kiện 
 2.1. Hàm mật độ đồng thời của (X, Y) 
• Hàm hai biến ( , ) 0f x y xác định trên 2 được gọi là 
hàm mật độ của vector ngẫu nhiên ( , )X Y nếu: 
2
( , ) ( , ) 1.f x y dxdy f x y dxdy 
• Xác suất của vector ( , )X Y trên tập 2D là: 
{( , ) } ( , ) .
D
P X Y D f x y dxdy 
2.2. Hàm mật độ thành phần 
• Hàm mật độ của X là: 
( ) ( , ) .Xf f x yx dy 
• Hàm mật độ của Y là: 
( ) ( , ) .Yf f x yy dx 
 Chú ý 
 Khi tìm hàm ( )Xf x , ta lấy tích phân hàm ( , )f x y theo 
biến y và điều kiện x phải độc lập đối với y . 
 Tìm hàm ( )Yf y , ta làm tương tự. 
 Trung bình thành phần 
( ) . ( ) , ( ) . ( ) .X X Y YE f x x f x dx E f y y f y dy 
2.3. Hàm mật độ có điều kiện 
• Hàm mật độ có điều kiện của X khi biết Y y là: 
( , )
.
( )X Y
f x y
f
f x y
y
• Hàm mật độ có điều kiện của Y khi biết X x là: 
( , )
.
( )Y X
f x y
f
f y x
x
 VD 1. Cho hàm 
210 , 0 1,
( , )
0,
x y y x
f x y
khi
nôi khaùc.
 1) Chứng tỏ vector ( , )X Y có hàm mật độ là ( , )f x y . 
 2) Tính xác suất 
1
2
P Y X . 
 3) Tìm hàm mật độ thành phần của X , Y . 
 4) Tìm hàm mật độ có điều kiện ( | )Xf x y , ( | )Yf y x . 
 5) Tính xác xuất 
1
48
1
P Y X . 
 VD 2. Cho hàm mật độ đồng thời của vector ( , )X Y là: 
6 , 0 1; 0 1 ,
( , )
0,
x x y x
f x y
khi
nôi khaùc.
 1) Tính trung bình thành phần của ,X Y . 
 2) Tính xác suất 0,3 0,5XP Y . 
 XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN!