Bài giảng môn học Đường lối Cách mạng Việt Nam - Chương VI: Đường lối xây dựng hệ thống chính trị

CHƯƠNG VI
ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG 
HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ
I. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HỆ
THỐNG CHÍNH TRỊ THỜI KỲ
TRƯỚC ĐỔI MỚI (1945 -
1989)
1. Hoàn cảnh lịch sử và chủ 
trương xây dựng hệ thống 
chính trị
Hệ thống chính trị dân chủ nhân 
dân (giai đoạn 1945 - 1954)
* Hoàn cảnh:
* Đặc trưng:
- Nhiệm vụ: làm CM DTDCND, gây cơ sở 
ban đầu cho CNXH
- Dựa trên nền tảng của khối đại đoàn kết 
dân tộc
- Chính quyền là công bộc của dân, coi dân 
là chủ, dân làm chủ
- Mặt trận Liên Việt và các tổ chức quần 
chúng hoạt động tự nguyện
Hệ thống chuyên chính vô sản (giai 
đoạn 1955 – 1975 và 1975 - 1989)
* Hoàn cảnh:
- Đất nước chia cắt => hệ thống
chuyên chính dân chủ nhân dân
làm nhiệm vụ chuyên chính vô sản
trong phạm vi nửa nước (1954 –
1975)
- Hệ thống chuyên chính vô sản hoạt
động trong phạm vi cả nước (1975
– 1989)
a. Cơ sở hình thành hệ thống 
chuyên chính vô sản ở nước ta
- Lý luận Mac – Lênin về TKQĐ và về 
chuyên chính vô sản
- Đường lối chung của cách mạng 
Việt Nam trong giai đoạn mới
ĐH Đảng IV ĐH Đảng V
- Cơ sở chính trị: sự lãnh toàn 
diện và tuyệt đối của ĐCS
Hội nghị 
thành lập Đảng
Đảng kỳ
- Cơ sở kinh tế: nền kinh tế kế hoạch 
hóa tập trung, quan liêu, bao cấp
- Cơ sở xã hội: liên minh công –
nông – trí thức
b. Chủ trương xây dựng hệ thống 
chuyên chính vô sản mang đặc điểm 
Việt Nam
- Xác định quyền làm chủ của nhân 
dân được thể chế hóa bằng pháp 
luật
- Nhà nước trong TKQĐ là “Nhà nước 
chuyên chính vô sản thực hiện chế 
độ dân chủ XHCN”
- Đảng lãnh đạo toàn bộ hoạt động 
xã hội
- Nhiệm vụ chung của Mặt trận và 
các đoàn thể: đảm bảo cho quần 
chúng tham gia và kiểm tra công 
việc của Nhà nước
- Xác định mối quan hệ Đảng lãnh 
đạo, nhân dân làm chủ, Nhà nước 
quản lý là cơ chế quản lý chung 
của toàn XH
b. Chủ trương xây dựng hệ thống 
chuyên chính vô sản mang đặc điểm 
Việt Nam
2. Đánh giá sự thực hiện 
đường lối
Sáng
tạo
Coi làm chủ tập thể XHCN
là bản chất của hệ thống
chuyên chính vô sản
Xây dựng được MQH Đảng
lãnh đạo, nhân dân làm chủ,
Nhà nước quản lý thành
cơ chế hoạt động chung
Hạn
chế
MQH Đảng, Nhà nước,
nhân dân ở từng cấp, đơn vị 
chưa được xác định rõ
Bộ máy nhà nước 
cồng kềnh, kém hiệu quả 
Sự lãnh đạo của Đảng 
chưa ngang tầm nhiệm vụ
Vai trò, chức năng 
của các đoàn thể 
chưa được phát huy
Nguyên nhân:
Duy trì 
quá lâu 
cơ chế cũ
Chủ quan,
duy ý chí
Hệ thống
chính trị
bảo thủ,
trì trệ
II. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HỆ THỐNG 
CHÍNH TRỊ THỜI KỲ ĐỔI MỚI
1. Quá trình hình thành đường lối 
đổi mới hệ thống chính trị
2. Mục tiêu, quan điểm và chủ 
trương xây dựng hệ thống 
chính trị trong thời kỳ đổi mới
a. Mục tiêu và quan điểm xây 
dựng hệ thống chính trị
* Mục tiêu: xây dựng và hoàn 
thiện nền dân chủ XHCN và 
bảo đảm quyền lực thuộc về 
nhân dân
* Quan điểm:
- Kết hợp chặt chẽ ngay từ đầu đổi mới 
kinh tế với đổi mới chính trị, lấy đổi mới 
kinh tế làm trọng tâm, đồng thời từng 
bước đổi mới chính trị
- Đổi mới tổ chức và phương thức hoạt 
động của hệ thống chính trị
- Đổi mới hệ thống chính trị một cách toàn 
diện, đồng bộ, có kế thừa, có bước đi, 
hình thức và cách làm phù hợp
- Đổi mới mối quan hệ giữa các bộ phận 
cấu thành hệ thống chính trị với nhau và 
với xã hội
b. Chủ trương xây dựng hệ 
thống chính trị
- Xây dựng Đảng trong hệ thống chính 
trị
- Xây dựng Nhà nước pháp 
quyền XHCN
- Xây dựng Mặt trận Tổ quốc và 
các tổ chức chính trị chính trị 
- xã hội trong hệ thống chính 
trị
3. Đánh giá sự thực hiện 
đường lối
* Đạt được:
- Tổ chức và hoạt động của hệ thống 
chính trị có nhiều đổi mới góp phần 
xây dựng và từng bước hoàn thiện 
nền dân chủ XHCN, bảo đảm quyền 
lực thuộc về dân
- Nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ 
quan Nhà nước được phân định rõ 
hơn
* Đạt được:
- Mặt trận, các tổ chức chính trị - xã 
hội đã có nhiều đổi mới về tổ chức, 
bộ máy; tổ chức và phương thức 
hoạt động; 
- Đảng đã thường xuyên coi trọng 
việc đổi mới và tự chỉnh đốn, giữ 
vững và nâng cao vai trò lãnh đạo 
của Đảng trong sự nghiệp cách 
mạng của nhân dân ta trong điều 
kiện mới.
* Hạn chế:
- Năng lực và hiệu quả hoạt động của 
hệ thống chính trị chưa ngang tầm 
với đòi hỏi của tình hình mới
- Việc cải cách nền hành chính quốc 
gia còn rất hạn chế
- Phương thức tổ chức, phong cách 
hoạt động của Mặt trận và các tổ 
chức chính trị - xã hội chưa thoát 
khỏi tình trạng hành chính, xơ cứng, 
chậm đổi mới
- Tình trạng thoái hóa biến chất, trình 
độ hạn chế của cán bộ còn phổ biến
* Nguyên nhân:
- Nhận thức về đổi mới hệ thống 
chính trị chưa có sự thống nhất cao
- Việc hoạch định và thực hiện một 
số chủ trương, giải pháp còn ngập 
ngừng, lúng túng, không triệt để
- Việc đổi mới hệ thống chính trị 
chưa được quan tâm đúng mức, 
còn chậm trễ so với đổi mới hệ 
thống chính trị