Bài giảng môn Tài chính doanh nghiệp - Phần 2: Những vấn đề cơ bản về tài chính

Bộ môn tài chính doanh nghiệp1PHẦN 2 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TÀI CHÍNHBộ môn tài chính doanh nghiệp2 NỘI DUNG CHƯƠNG HỌC	2.1 Quá trình ra đời và phát triển của tài chính2.2 Bản chất của tài chính 2.3 Chức năng của tài chính2.4 Hệ thống tài chínhBộ môn tài chính doanh nghiệp32.1 Quá trình ra đời và phát triển của tài chính2.1.1 Tiền đề khách quan dẫn đến sự ra đời và phát triển của tài chínha. Sự ra đời, tồn tại và phát triển của nền sản xuất hàng hóa tiền tệb. Sự ra đời, tồn tại và phát triển của Nhà nước Bộ môn tài chính doanh nghiệp42.1.2 Đặc trưng cơ bản của tài chính qua các thời kỳGiai đoạn trước chủ nghĩa tư bản Giai đoạn từ chủ nghĩa tư bản đến nayBộ môn tài chính doanh nghiệp5Đặc trưng cơ bản của tài chính qua các thời kỳGiai đoạn trước chủ nghĩa tư bản - Các quan hệ TC phần lớn được thực hiện dưới hình thái hiện vật trực tiếpPhần lớn các quan hệ TC nhằm huy đồng nguồn lực TC cho Nhà nước không mang tính thống nhất trong toàn bộ nên kinh tế quốc dân và phụ thuộc vào chủ quan của người đứng đầu Nhà nước- Các quan hệ tài chính giữa những người sản xuất trong xã hội cũng chưa phát triển. - Tài chính trong giai đoạn này là công cụ đàn áp, bóc lột người lao độngGiai đoạn từ chủ nghĩa tư bản đến nay- Các quan hệ tài chính giữa nhà nước với các chủ thể khác trong xã hội được thực hiện dưới hình thái giá trị. - Quá trình phân phối và sử dụng các nguồn lực của nhà nước được dựa trên những nguyên tắc, luật lệ nhất định và đảm bảo tính thống nhất trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân.- Các quan hệ tài chính giữa các chủ thể trong quá trình sản xuất của xã hội ngày càng phát triển mạnh mẽ cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. - Tài chính là công cụ để nhà nước quản lý, điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Bộ môn tài chính doanh nghiệp62.1.3 Khái niệm tài chính	Tài chính là hệ thống các quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình phân phối tổng sản phẩm quốc dân và của cải xã hội dưới hình thái giá trị thông qua việc hình thành và sử dụng các quỹ tiền tệ nhằm đáp ứng các lợi ích của các chủ thể trong xã hội.Bộ môn tài chính doanh nghiệp72.2 Bản chất của tài chính 2.2.1 Nội dung và đặc trưng của các quan hệ tài chínhNội dung- Các quan hệ tài chính giữa Nhà nước với các chủ thể khác trong nền kinh tế -xã hội- Các quan hệ tài chính giữa các chủ thể với nhau- Các quan hệ tài chính trong nội bộ một chủ thể - Các quan hệ tài chính quốc tếBộ môn tài chính doanh nghiệp8Đặc trưngTiền tệ xuất hiện trong các mối quan hệ tài chính với tư cách là phương tiện thực hiện các mối quan hệ đó.Khi các quan hệ tài chính nảy sinh bao giờ cũng kéo theo sự dịch chuyển một lượng giá trị nhất định.Thông qua các mối quan hệ tài chính, các quỹ tiền tệ thường xuyên vận động tức là quá trình tạo lập (chức năng phương tiện tích lũy giá trị) và sử dụng (chức năng phương tiện thanh toán) bởi các chủ thể khác nhau trong xã hội.Bộ môn tài chính doanh nghiệp92.2.2 Bản chất của tài chính* Nhận xétBiểu hiện bề ngoài của các quan hệ tài chính là sự vận động độc lập tương đối của các quỹ tiền tệ trong quá trình tạo lập và sử dụng chúng. Thực chất đây là quá trình phân phối các nguồn tài chính, quá trình tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ nhằm đạt được mục đích nhất định.Đằng sau sự vận động của quỹ tiền tệ thể hiện các mối quan hệ về lợi ích kinh tế (các quan hệ kinh tế) giữa các chủ thể thể hiện sự phân chia của cải xã hội giữa các chủ thể liên quan dưới hình thái giá trị. Bộ môn tài chính doanh nghiệp10Kết luận về bản chất của TCTài chính là những quan hệ kinh tế nhưng không phải mọi quan hệ kinh tế trong xã hội đều thuộc phạm trù tài chính. Tài chính chỉ bao gồm những quan hệ phân phối dưới hình thái giá trị.Các quan hệ TC phát sinh trong quá trình hình thành và sử dụng các quỹ tiền tệ nhưng tài chính không phải là tiền hay quỹ tiền tệ. Tài chính là các quan hệ phân phối chịu sự tác động trực tiếp của Nhà nước và Pháp luật nhưng tài chính không phải là hệ thống các luật lệ về tài chính.Bộ môn tài chính doanh nghiệp112.3 Chức năng của tài chínhCHỨC NĂNG PHÂN PHỐI Chức năng củaTài chínhCHỨC NĂNGGIÁM ĐỐCBộ môn tài chính doanh nghiệp122.3 Chức năng của tài chính2.3.1. Chức năng phân phốia. Khái niệmb. Đối tượng phân phốic. Chủ thể phân phốid. Kết quả của phân phối tài chínhe. Đặc điểm của phân phối tài chínhf. Quá trình phân phối tài chínhg. Ý nghĩa của việc nghiên cứu chức năng nàyBộ môn tài chính doanh nghiệp13Khái niệmChức năng phân phối của tài chính là chức năng mà nhờ đó quá trình phân phối của cải xã hội được thực hiện thông qua quá trình tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ trong nền kinh tế quốc dân nhằm thoả mãn nhu cầu của nhà nước và của mọi chủ thể trong xã hộiBộ môn tài chính doanh nghiệp14Đối tượng phân phốiGDP được tạo ra hàng năm. đây là đối tượng phân phối chính của tài chính, gồm 2 bộ phận:Bộ phận GDP sáng tạo ra trong năm (trong kỳ phân phối này)Bộ phận GDP tạo ra từ kỳ trước nhưng chưa phân phốiCác nguồn lực tài chính được huy động từ bên ngoài: nguồn lực tài chính có từ hoạt động xuất nhập khẩu, viện trợ, đầu tư quốc tế, Bộ phận tài sản, tài nguyên quốc gia có thể cho thuê, nhượng bán có thời hạn: đất đai, dầu mỏ, khoáng sảnBộ môn tài chính doanh nghiệp15Chủ thể phân phốiChủ thể có quyền sở hữu các nguồn tài chínhChủ thể có quyền sử dụng các nguồn tài chínhChủ thể có quyền lực chính trịBộ môn tài chính doanh nghiệp16Kết quả của phân phối tài chínhLà sự hình thành (tạo lập) hoặc sử dụng các quỹ tiền tệ ở các chủ thể trong xã hội nhằm những mục đích đã định Bộ môn tài chính doanh nghiệp17Đặc điểm của phân phối tài chínhPhân phối tài chính là sự phân phối chỉ diễn ra dưới hình thái giá trị nhưng không kèm theo sự thay đổi hình thái giá trị. Phân phối tài chính luôn gắn liền với sự hình thành và sử dụng các quĩ tiền tệ.Các quan hệ phân phối TC không phải bao giờ cũng nhất thiết kèm theo sự dịch chuyển giá trị từ chủ thể này sang chủ thể khác.Phân phối TC bao gồm 2 quá trình phân phối lần đầu và phân phối lại trong đó phân phối lại bao trùm và thể hiện rõ nét nhất bản chất của TC.Bộ môn tài chính doanh nghiệp18Quá trình phân phối của tài chínhPhân phối lần đầuKhái niệm: Là quá trình phân phối chỉ diễn ra trong khu vực sản xuất, tạo ra các quỹ tiền tệ cơ bản đối với những chủ thể có liện quan đến quá trình sản xuất.Phạm viKết quả của PP lần đầu: bù đắp các chi phí tiêu hao, hình thành các quỹ DN (tiền lương, tự bảo hiểm..), trả cho các chủ thể sở hữu vốn và tài nguyên.Phân phối lạiKhái niệm: là quá trình tiếp tục phân phối các quỹ tiền tệ đã hình thành trong phân phối lần đầu ra toàn xã hộiPhạm viKết quả PP lạiTác dụng của PP lại (3 tác dụng)Bộ môn tài chính doanh nghiệp19Phân phối lần đầuKhái niệm: Là quá trình phân phối chỉ diễn ra trong lĩnh vực sản xuất vật chất tạo ra của cải cho xã hội.Chủ thể tham gia phân phối lần đầu : là những người trực tiếp sản xuất ra của cải vật chất hay sản phẩm dịch vụ. Phạm vi: Ta thấy rằng phân phối lần đầu có phạm vi hẹp chủ yếu trong khâu cơ sở của hệ thống tài chính (tài chính doanh nghiệp, tài chính hộ gia đình)Bộ môn tài chính doanh nghiệp20Kết quả của quá trình phân phối lần đầuTổng sản phẩm quốc dân được chia thành các phần cơ bản:Một phần bù đắp những chi phí vật chất đã tiêu hao trong quá trình sản xuất. Phần này dùng để tái sản xuất xã hội.Một phần để trả cho người lao động, đây là thu nhập của người lao động.Một phần hình thành nên các quỹ dự trữ của các chủ thể nhằm bù đắp những tổn thất bất ngờ xảy ra, đảm bảo cho quá trình sản xuất được tiến hành một cách thường xuyên liên tục.Một phần là thu nhập của các chủ sở hữu về vốn và các nguồn tài nguyênBộ môn tài chính doanh nghiệp21Phân phối lạiKhái niệm: là quá trình tiếp tục phân phối các quỹ tiền tệ đã hình thành trong phân phối lần đầu ra toàn xã hộiChủ thể của phân phối lại là mọi đối tượng trong xã hộiPhạm vi: Có phạm vi rộng, bao trùm toàn bộ các khâu trong hệ thống tài chính, Ta có thể thấy rằng quá trình phân phối được lặp đi lặp không hạn chế số lần phân phối, diễn ra một cách thường xuyên, liên tục và không có điểm kết thúc.Như vậy, một hệ thống phân phối mà ở đâu cũng thấy nó, do đó ta có thể khẳng định phân phối lại đặc trưng bao trùm toàn bộ các quá trình phân phối của tài chínhBộ môn tài chính doanh nghiệp22Tác dụng của quá trình phân phối lạiBảo đảm cho khu vực không sản xuất vật chất có phương tiện vật chất để tồn tại và hoạt động.Bảo đảm cho phát triển cân đối và đồng đều giữa các ngành, các lĩnh vực, các vùng và địa phương.Phân phối lại góp phần điều tiết thu nhập giữa các tầng lớp dân cư để thực hiện công bằng xã hội. Bộ môn tài chính doanh nghiệp23Kết quả của phân phối lạiTạo ra nhiều quỹ tiền tệ mới đáp ứng nhu cầu của mọi chủ thể trong xã hội.Bộ môn tài chính doanh nghiệp24Ý nghĩa nghiên cứu chức năng	Nghiên cứu chức năng này để đảm bảo các nguồn lực tài chính được đưa vào những mục đích sử dụng khác nhauBộ môn tài chính doanh nghiệp252.3.1. Chức năng giám đốca. Khái niệm Chức năng giám đốc là chức năng mà nhờ đó việc giám đốc bằng đồng tiền được thực hiện đối với quá trình phân phối của tài chính nhằm đảm bảo cho các quỹ tiền tệ luôn được tạo lập và sử dụng đúng mục đích đã định.b. Đối tượng giám đốc: quá trình tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệc. Chủ thể giám đốc: là các chủ thể tham gia vào quá trình phân phối.d. Phạm vi giám đốc của tài chính: diễn ra tại mọi chủ thể trong xã hộie. Mục đích của giám đốc tài chính:Bộ môn tài chính doanh nghiệp262.3.1. Chức năng giám đốce. Đặc điểm- Giám đốc tài chính là giám đốc bằng đồng tiền thông qua sự vận động của đồng tiền, khi tiền tệ thực hiện chức năng phương tiện thanh toán và phương tiện tích lũy giá trị.Giám đốc tài chính là một loại hình giám đốc rất toàn diện, thường xuyên, liên tục, do vậy nó mang hiệu quả và có tác dụng kịp thời.Giám đốc tài chính được thực hiện thông qua việc phân tích các chỉ tiêu tài chính và các chuẩn mực trong quá trình tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ. Bộ môn tài chính doanh nghiệp272.3.1. Chức năng giám đốcf. Ý nghĩa nghiên cứu chức năng giám đốc:- Đảm bảo cho quá trình phân phối của tài chính diễn ra một cách trôi chảy, đúng định hướng và phù hợp với các quy luật khách quan.- 	Giám đốc tài chính góp phần thúc đẩy việc sử dụng các nguồn lực TC một cách tiết kiệm và có hiệu quả, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của nền sản xuất xã hội.- Giám đốc tài chính góp phần nâng cao kỷ luật tài chính, thúc đẩy việc chấp hành các chính sách, chế độ, thể chế tài chính làm lành mạnh hoá các hoạt động kinh tế xã hội, đặc biệt là lĩnh vực sản xuất kinh doanh.Bộ môn tài chính doanh nghiệp282.4 Hệ thống tài chính2.4.1 Khái niệm	Hệ thống tài chính là tổng thể các mối quan hệ tài chính trong những lĩnh vực hoạt động khác nhau nhưng thống nhất với nhau về bản chất chức năng và có mối quan hệ hữu cơ với nhau trong quá trình hình thành và sử dụng các quỹ tiền tệ trong nền kinh tế quốc dân gắn với các chủ thể KT - XH tương ứng.2.4.2 Cấu trúc hệ thống tài chínhHệ thống tài chính được cấu trúc thành 5 khâu:	- Ngâu sách nhà nước	- Tài chính doanh nghiệp	- Bảo hiểm	- Tín dụng	- Tài chính hộ gia đình và các tổ chức xã hộiBộ môn tài chính doanh nghiệp29Quan hệ trực tiếpQuan hệ gián tiếpMối quan hệ giữa các khâu trong HTTCNSNNThị trường tài chínhBẢO HIỂMTC HGĐ và TCXHTÍN DỤNGTCDNBộ môn tài chính doanh nghiệp30CÂU HỎI ÔN TẬPTài chính là gì? Trình bày quá trình ra đời và phát triển của phạm trù Tài chính?Phân tích bản chất của Tài chính.Phân tích 2 chức năng của tài chính? Mối quan hệ giữa 2 chức năng đó như thế nào?Phân tích tính chất “bao trùm chủ yếu” của phân phối lại.Trình bày cấu trúc của hệ thống Tài chính.