Bài giảng Những nguyên lí cơ bản Mác- Lênin 2 - Chương VII: Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân và cách mạng xã hội chủ nghĩa - Nguyễn Thị Diệu Phương

c trang bị lý luận cách mạng, do vậy Đảng trở thành đội tiên phong chiến đấu, lãnh tụ chính trị và bộ tham mưu chiến đấu của giai cấp công nhân.Đảng Cộng sản có những lợi ích cơ bản thống nhất với lợi ích của giai cấp công nhân và quần chúng nhân dân lao động, vì thế Đảng có thể thực hiện giác ngộ quần chúng nhân dân, đưa họ tham gia các phong trào cách mạng. Có tập hợp được quần chúng nhân dân, huy động được quần chúng tham gia các phong trào cách mạng thì những chủ trương, đường lối của Đảng mới được thực hiện và khi đó Đảng mới có sức mạnh, sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân mới thực hiện được.Đảng Cộng sản là bộ tham mưu chiến đấu của giai cấp công nhân và cả dân tộc. Khi nói tới vai trò tham mưu chiến đấu của Đảng là muốn nói tới vai trò đưa ra những quyết định của Đảng, nhất là trong những thời điểm lịch sử quan trọng. Những quyết định đúng đắn sẽ tạo điều kiện đưa phong trào cách mạng tiến lên, ngược lại có thể gây ra tổn thất cho cách mạng. I I . CÁCH MẠNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA 1. Cách mạng xã hội chủ nghĩa và nguyên nhân của nó a) Khái niệm cách mạng xã hội chủ nghĩaCách mạng XHCNlà cuộc CM nhằm thay thế chế độTBCN bằng chế độ XHCN GCCGCCN lãnh đạo, cùng NDLĐ xây dựng xã hội công bằng, dân chủ. văn minhTheo nghĩa hẹpCM XHCN là một cuộc CM chính trị, kết thúc bằng việc GCCN cùng với NDLĐ giành được chính quyền, thiết lập được nhà nước chuyên chính vô sảnTheo nghĩa rộngCM XHCN bao gồm CM về chính trị nhằm thiết lập nhà nước chuyên chính vô sản, sau đó GCCN và NDLĐ sử dụng nhà nước để cải tạo XH cũ, xây dựng thành công CNXH, CNCSNguyên nhân sâu xa của mọi cuộc CM trong XH: mâu thuẫn giữa nhu cầu phát triển của LLXS với sự kìm hãm của QHSX hiện có đã lỗi thời. Theo quy luật chung: LLSX không ngừng phát triển mâu thuẫn QHSX lỗi thời, kìm hãm sự phát triển LLSX, đòi hỏi tiến hành CMXH để xóa bỏ QHSX lỗi thời, thay thế bằng QHSX mới, mở đường LLSX phát triển. b) Nguyên nhân của cách mạng XHCNTrong xã hội TBCN, LLSX ngày càng phát triển, ngày càng có tính xã hội hóa cao, mâu thuẫn gay gắt với QHSX mang tính chất tư nhân TBCN về TLSX. Biểu hiện: Về Ktế:Tính tổ chức, kế hoạch trong từng doanh nghiệp mâu thuẫn với tính vô tổ chức của sx trên phạm vi toàn XH dẫn đến khủng hoảng thừa; công nhân thất nghiệp; bần cùngVề Xh:Mâu thuẫn giữa GCCN với GCTS ngày càng gay gắt dẫn đến phong trào đấu tranh của GCCN ngày càng lớn, dẫn đến CM XHCNBiện pháp giải quyết của GCTS:GCTS tổ chức các xanhđica, tơrớt, côngxoócxiom; nhà nước tư sản ngày càng can thiệp sâu vào kinh tế bằng việc quốc hữu hóa một số ngành khi gặp khó khăn, tư hữu hóa khi thuận lợi Tuy nhiên, vẫn không thể giải quyết được mâu thuẫn giữa LLSX và QHXS TBCN Thất nghiệpCông nhân General Motors ở châu Âu biểu tình trước nguy cơ mất việcCách mạng Tháng Mười Nga - năm 1917Để QHSX thực sự phù hợp với tính chất ngày càng xã hội hóa cao của LLSX chỉ có thể : thay thế QHSX TBCN bằng QHSX mới, thông qua CM XHCN. Cuộc CMXHCN không tự diễn ra mà nó chỉ diễn ra khi GCCN nhận thức được SMLS của mình, tập hợp quần chúng NDLĐ đứng lên xóa bỏ chế độ TBCN khi có thời cơ cách mạngNguyên nhân sâu xa của CMXHCN:mâu thuẫn giữa LLSX có tính xã hội hóa cao với tính chất tư nhân tư bản chủ nghĩa về tư liệu sản xuất dưới CNTB, cho nên khi QHSX TBCN còn duy trì thì nguyên nhân của cuộc CMXHCN vẫn còn tồn tại và do đó, cách mạng xã hội chủ nghĩa vẫn là một tất yếu khách quan của tiến trình phát triển lịch sử nhân loại.Mục tiêu của CMXHCN: Giải phóng xã hội, giải phóng con người Mục tiêu cao cả nhất là đưa con người “từ vương quốc tất yếu sang vương quốc tự do” tạo nên một thể liên hiệp “trong đó sự phát triển tự do của mỗi người là điều kiện cho sự phát triển tự do của tất tất cả mọi người” 2. Mục tiêu, động lực và nội dung của cách mạng xã hội chủ nghĩa a) Mục tiêu của cách mạng xã hội chủ nghĩa Giai đoạn 1: GCCN lật đổ chính quyền của giai cấp thống trị, áp bức, bóc lột; “phải giành lấy chính quyền, phải tự vươn lên thành giai cấp dân tộc”Giai đoạn 2: GCCN xóa bỏ áp bức bóc lột, xây dựng thành công CNCS Mục tiêu cụ thể của 2 g/đ trong CMXHCN:Đến giai đoạn cao là chủ nghĩa cộng sản, khi đó không còn giai cấp, không còn nhà nước, giai cấp vô sản tự xóa bỏ mình với tư cách là giai cấp thống trị.“Tất cả những phong trào lịch sử, từ trước đến nay, đều là do thiểu số thực hiện, hoặc đều mưu lợi ích cho thiểu số. Phong trào vô sản là phong trào độc lập của khối đại đa số, mưu lợi ích cho khối đại đa số”Cách mạng xã hội chủ nghĩa với mục đích giải phóng giai cấp công nhân, nhân dân lao động ra khỏi tình trạng bị áp bức, bóc lột, đưa lại cuộc sống ấm no hạnh phúc cho nhân dân lao động, do vậy thu hút được sự tham gia của quần chúng nhân dân lao động trong suốt quá trình cách mạng. b) Động lực của cách mạng xã hội chủ nghĩaGCCN vừa là giai cấp lãnh đạo, vừa là động lực chủ yếu trong CMXHCN. GCCN là sản phẩm của nền sản xuất đại công nghiệpGCCN là lực lượng LĐ chủ yếu tạo nên sự giàu có trong xã hội hiện đạiGCCN là lực lượng xã hội đi đầu trong cuộc đấu tranh xóa bỏ chế độ TBCN và trong công cuộc cải tạo và xây dựng CNXHGCCN là lực lượng hàng đầu bảo đảm cho sự thắng lợi của cách mạng XHCN .GCND là động lực to lớn trong CMXHCN.GCND có lợi ích cơ bản thống nhất với GCCN. Trong cuộc đấu tranh giành chính quyền, GCCN chỉ giành được thắng lợi khi lôi kéo được giai cấp nông dân đi theo mình.Vai trò củaGCNDTrong đấu tranh giành chính quyền: CMVS phải là bảng đồng ca của GC CN &ND.Trong XD CHXH: GCND là lực lượng LĐ quan trọng trong XH,lực lượng cơ bản bảo vệ chính quyền. “Nguyên tắc cao nhất của chuyên chính là duy trì khối liên minh giữa giai cấp vô sản và nông dân”(Lênin)Trên cơ sở khối liên minh công- nông vững chắc mới tạo ra sức mạnh của khối đại đoàn kết rộng rãi các lực lượng tiến bộ trong tầng lớp nhân dân lao động khácTrên lĩnh vực chính trị: Đập tan nhà nước của giai cấp bóc lột, giành chính quyền về tayGCCN,NDLĐXây dựng và hoàn thiện nền dân chủ XHCH, mà thực chất là ngày càng thu hút đông đảo quần chúng nhân dân lao động tham gia vào quản lý xã hội, quản lý nhà nước. Cụ thể: Đảng CS và nhà nước XHCN phải chú trọng nâng cao kiến thức, đặc biệt là văn hóa chính trị cho nhân dân.Xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo điều kiện để NDLĐ tham gia hoạt động quản lý nhà nước c) Nội dung của cách mạng XHCNTrên lĩnh vực kinh tế: Thực chất của những cuộc CM trước đây: ộc CM chính trị, về căn bản, nó được kết thúc bằng việc thay ách thống trị của giai cấp này, bằng ách thống trị của giai cấp khác. Cách mạng dân chủ tư sản PhápCMXHCN, về thực chất là có tính chất kinh tế, giành chính quyền chỉ là bước đầu. Nhiệm vụ trọng tâm là phát triển kinh tế:Làm thay đổi vị trí, vai trò của người LĐ đối vớiTLXS Cải tạo QHSX cũ XD QHSX mới, phát triển LLSX, nâng cao NSLĐ, từ đó nâng cao đời sống của NDThực hiện phân phối theo lao động, lấy NS& HQ công tác làm thước đo đánh giá sự đóng góp của mỗi người cho XH Trên lĩnh vực tư tưởng – văn hóa: Trong CNXH, GCCN và NDLĐ làm chủ TLSX chủ yếu trong XH , trở thành người sáng tạo và thụ hưởng những giá trị tinh thần.Xây dựng nền văn hóa mới trên cơ sở kế thừa, phát triển có chọn lọc các giá trị VH truyền thống dân tộc, tinh hoa VH của thời đạiGiải phóng người LĐ về mặt tinh thần thông qua xây dựng thế giới quan, nhân sinh quan mới. Xây dựng con người XHCH: có bản lĩnh chính trị, có tri thức, phẩm chất cao đẹpNhư vậy,CMXHCN diễn ra trên tất cả các lĩnh vực, có quan hệ gắn kết với nhau, tác động qua lại lẫn nhau, thúc đẩy nhau cùng phát triển.CMXHCN là một quá trình cải biến toàn diện xã hội cũ thành xã hội mới, trong đó kết hợp chặt chẽ giữa cải tạo và xây dựng, mà xây dựng là chủ yếu. 3. Liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và các tầng lớp lao động khác trong cách mạng xã hội chủ nghĩaThực hiện sự liên minh chặc chẽ với CGND với tầng lớp LĐ khác nhằm tạo nên khối đại đoàn kết của lực lượng CMNòng cốt của liên minh này là liên minh công-nôngTHẮNG LỢI CÁCH MẠNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA a) Tính tất yếu và cơ sở khách quan của liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và các tầng lớp lao động khác trong cách mạng XHCNTính tất yếu Khi tổng kết kinh nghiệm thực tiễn lịch sử, trong tác phẩm Đấu tranh giai cấp ở Pháp, C.Mác đã chỉ ra:“Công nhân Pháp không thể tiến lên được một bước nào và cũng không thể đụng đến một sợi tóc của chế độ tư sản, trước khi đông đảo nhân dân nằm giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản, tức là nông dân và giai cấp tiểu tư sản, nổi dậy chống chế độ tư sản”V.I.Lênin phát triển lý luận của C.Mác và Ph.Ăngghen vào thực tiễn Cách mạng Tháng Mười Nga trong điều kiện của CNĐQ .Phải tăng cường, củng cố khối liên minh công-nông ( một nguyên nhân thắng lợi của CM Tháng Mười)Sau CM Tháng Mười, V.I.Lênin nhận thấy phải xây dựng khối liên minh giữa GCCN với GCND, các tầng lớp lao động khác chỉ như vậy mới giữ vững được chính quyền nhà nướcCMXHCN nhằm xây dựng một XH không có giai cấp và nhà nước. Điều này chỉ thực hiện được trên cơ sở xây dựng khối LMCN vững chắc. Cơ sở khách quan:Thứ nhất, trong xã hội TBCN, GCCN, GCND cũng như nhiều tầng lớp lao động khác đều là những người lao động, đều bị áp bức bóc lột.Thứ hai, trong CNXH, liên minh công-nông thực chất là liên minh giữa công nghiệp và nông nghiệp. Hai ngành này luôn hổ trợ và cần có nhauThứ ba, xét về mặt chính trị – xã hội, GCCN, GCND và các tầng lớp lao động khác là lực lượng chính trị to lớn trong xây dựng bảo vệ chính quyền nhà nước, trong xây dựng khối đoàn kết dân tộc. b) Nội dung và nguyên tắc cơ bản của liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và các tầng lớp lao động khác trong cách mạng xã hội chủ nghĩa.Nội dung:+ Liên minh về chính trị:*Trong cuộc đấu tranh dành chính quyền: tạo sức mạnh dành chính quyền*Trong quá trình XD CNXH, cùng tham gia vào chính quyền nhà nước, bảo vệ chế độ XHCN và thành quả CM trên lập trường GCCN.*Trở thành cơ sở vững chắc cho nhà nước nhà nước XHCN, tạo thành nòng cốt trong mặt trận dân tộc thống nhất.Liên minh về kinh tế:Lợi ích kinh tế là cơ sở và điều kiện để liên minh*Kết hợp đúng đắn lợi ích của hai G/C, bảo đảm lợi ích của nhà nước, của xã hội, thường xuyên quan tâm tới lợi ích của GCND*Xây dựng hệ thống chính sách phù hợp với nông dân, nông nghiệp và nông thôn.*Đưa nông dân theo con đường XHCN với bước đi phù hợp.*Thực hiện liên minh giữa GCCN với tầng lớp trí thức để xây dựng nền SX công nghiệp hiện đại Nội dung văn hóa, xã hội:*Một là, CNXH xây dựng dựa trên nền sản xuất công nghiệp hiện đại. Vì vậy, người lao động có trình độ văn hóa và nghề nghiệp.*Hai là, CNXH mong muốn xây dựng một xã hội nhân văn, nhân đạo, quan hệ giữa con người với con người, giữa dân tộc này với dân tộc khác là quan hệ hữu nghị, tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau.*Ba là, CNXH tạo điều kiện cho quần chúng nhân dân lao động tham gia quản lý kinh tế, quản lý xã hội, quản lý nhà nước. Những nguyên tắc cơ bản:Phải bảo đảm vai trò lãnh đạo của giai cấp công nhân.Phải bảo đảm nguyên tắc tự nguyện.Kết hợp đúng đắn các lợi ích. III. HÌNH THÁI KINH TẾ – XÃ HỘI CỘNG SẢN CHỦ NGHĨAXu hướng tất yếu của sự xuất hiện hình thái kinh tế – xã hội cộng sản chủ nghĩaVận dụng quan điểm CNDVLS để nghiên cứu XH loài người, C.Mác và Ph.ăngghen xây dựng nên học thuyết hình thái kinh tế -xã hội Theo các ông, sự chuyển hóa từ HTKT-XH thấp lên HTKT-XH cao hơn là một quá trình lịch sử -tự nhiên Dự báoHình thái KT-XH CSCN ra đờiĐánh giá CNTB,C.Mác và Angghen khẳng định:CNTB là một giai đoạn phát triển mới của nhân loại“Giai cấp TS trong quá trình thống trị giai cấp chưa đầy một thế kỷ, đã tạo ra những lực lượng sản xuất nhiều hơn và đồ sộ hơn lực lượng sản xuất của tất cả thế hệ trước cộng lại”Sự phát triển của CNTB dẫn đến mâu thuẫn:> “ Cơn đau đẻ kéo dài” >Giai đoạn đầu của xã hội CSCN > Giai đoạn cao của xã hội CSCN Hình thái kinh tế- xã hội CSCN chia thành ba thời kỳ phát triểnThời kỳ quá độ từ CNTB lên CNXHTính tất yếu của thời kỳ quá độ từ CNTB lên CNXH:Một là, CNXH và CNTB khác nhau về bản chất CNTBCNXHChế độ công hữu về TLSXKhông còn áp bức, bóc lộtKhông còn đối kháng g/cấp Chế độ tư nhân TBCN về TLSXÁp bức , bóc lột Đối kháng giai cấpChuyển biến từ CNTB lên CNXH cần phải có thời kỳ lịch sử nhất định (lâu dài)Hai là, chủ nghĩa xã hội được xây dựng trên nền sản xuất đại công nghiệp có trình độ cao.CNTB đã tạo ra cơ sở vật chất – kỹ thuật nhất định cho CNXH , nhưng để cơ sở vật chất – kỹ thuật đó phục vụ cho CNXH cần có thời gian tổ chức, sắp xếp lại.Những nước chưa qua CNTB lên CNXH, cần có thời gian dài để tiến hành công nghiệp hóa XHCN.Ba là, các quan hệ XH của CNXH không tự phát nảy sinh trong lòng CNTB, chúng là kết quả của quá trình xây dựng và cải tạo XHCN, do vậy cũng cần phải có thời gian nhất định để xây dựng và phát triển những quan hệ XH mới.Bốn là, công cuộc xây dựng CNXH là một công việc mới mẻ, khó khăn và phức tạp, phải có thời gian để giai cấp công nhân từng bước làm quen với công việc đó.Độ dài của TKQĐ lên CNXH ở các nước là khác nhauNhững nước đã trải qua CNTB phát triển thì TKQĐ có thể ngắn. Những nước trải qua CNTB ở trình độ trung bình, hoặc tiền tư bản, thì TKQĐ sẽ kéo dài, rất khó khăn, phức tạp.Đặc điểm của TKQĐ từ CNTB lên CNXHĐặc điểm bao trùm: Sự tồn tại những yếu tố của xã hội cũ bên cạnh nhân tố mới của XHCN trong mối quan hệ vừa thống nhất vừa đấu tranh trên tất cả các lĩnh vực của đời sống XHTrên lĩnh vực kinh tế:Nhiều hình thức sở hữu về TLSX; nhiều thành phần kinh tếNhiều hình thức tổ chức kinh tế.Nhiều hình thức phân phối, trong đó phân phối theo lao động là hình thức chủ đạo.Trên lĩnh vực chính trị: Kết cấu giai cấp XH đa dạng phức tạp. giai cấp công nhân giai cấp nông dân tầng lớp trí thức người sản xuất nhỏ tầng lớp tư sảnTrong một giai cấp, tầng lớp cũng có nhiều bộ phận có trình độ, có ý thức khác nhau.Các giai cấp, tầng lớp này vừa hợp tác vừa đấu tranh với nhauTrên lĩnh vực tư tưởng – văn hóa: Nhiều yếu tố tư tưởng và văn hóa: tư tưởng XHCN; tư tưởng tư sản; tiểu tư sản; tâm lý tiểu nông v.v Các yếu tố văn hóa cũ và mới, thường xuyên đấu tranh với nhau.Thực chất của TKQĐ từ CNTB lên CNXH : * Thời kỳ diễn ra cuộc đấu tranh GC giữa GCTS đã bị đánh bại không còn là GC thống trị và những thế lực chống phá CNXH với GCCN và quần chúng NDLĐ. Cuộc đấu tranh giai cấp thay đổiDiễn ra trong điều kiện mới: GCCN nắm được chính quyền nhà nước, quản lý mọi lĩnh vực XH Nội dung, hình thức mới: Trên tất cả các lĩnh vực chính trị , kinh tế, tư tưởng văn hóaNội dung của thời kỳ quá độ lên CNXH :Trong lĩnh vực kinh tế: *Sắp xếp, bố trí lại LLSX; cải tạo QHSX cũ, xây dựng QHSX mới trên cơ sở tôn trọng quy luật khách quan*Những nước chưa qua CNTB, trọng tâm là tiến hành CNH, HĐHQuá trình CNH,HĐH xã hội chủ nghĩa ở các nước khác nhau sẽ diễn ra với những nội dung, hình thức và bước đi khác nhau.Trong lĩnh vực chính trị: *Chống lại những thế lực thù địch, chống phá sự nghiệp xây dựng CNXH*Tiến hành xây dựng Nhà nước và nền dân chủ XHCN.*Xây dựng các tổ chức chính trị – xã hội, nơi NDLĐ thực hiện quyền làm chủ của mình.*Xây dựng đảng cộng sản ngày càng trong sạch, vững mạnh ngang tầm với các nhiệm vụ của mỗi thời kỳ lịch sử.Trong lĩnh vực tư tưởng – văn hóa: *Thực hiện tuyên truyền, phổ biến những tư tưởng khoa học và cách mạng của GCCN trong toàn xã hội.*Khắc phục những tư tưởng và tâm lý có ảnh hưởng tiêu cực đối với tiến trình xây dựng CNXH.*Xây dựng nền văn hóa mới XHCN, tiếp thu giá trị tinh hoa của các nền văn hóa trên thế giới.Trong lĩnh vực xã hội: *Khắc phục những tệ nạn do xã hội cũ để lại.*Khắc phục sự chênh lệch về phát triển giữa các vùng miền, các tầng lớp dân cư trong XH. *Xây dựng mối quan hệ tốt đẹp giữa người và người. b) Xã hội xã hội chủ nghĩa Xã hội xã hội chủ nghĩa (CNXH): giai đoạn thấp của CNCSDự báo xã hội XHCN là XH có đặc trưng cơ bản sau:*Thứ nhất, cơ sở vật chất – kỹ thuật của xã hội XHCN là nền đại công nghiệp.CNXH với tính cách là một chế độ xã hội phủ định chế độ TBCN, do vậy cơ sở vật chất – kỹ thuật của nó phải là nền sản xuất có trình độ cao hơn so với trình độ của nền sản xuất xã hội TBCN. Đây là quá trình xây dựng lâu dài Thứ hai, chế độ tư hữu TBCN bị xóa bỏ, thiết lập chế độ công hữu về TLSX.qTLSX tồn tại dưới hình thức là sở hữu toàn dân và sở hữu tập thểNgười lao động làm chủ TLSX, không còn tình trạng người bóc lột người.Chế độ công hữu về TLSXThứ ba, xã hội XHCN là một chế độ xã hội tạo ra được cách tổ chức lao động và kỷ luật lao động mới.Lợi ích cá nhân, lợi ích tập thể và xã hội hài hòa, thống nhất. Tổ chức LĐ kiểu mới trên tinh thần tự giác ( ĐCS lãnh đạo, NN XHCN quản lý )Nền đại CN XHCN trình độ caoTổ chức, kỷ kuật lao động chặc chẽ có kế hoạchThứ tư, thực hiện nguyên tắc phân phối theo lao động.*Là nguyên tắc phân phối cơ bản nhất*Phân phối theo phúc lợi XH: chương trình, công trình phúc lợi chungNguyên tắc phân phối theo LĐ phù hợp với trình độ phát triển kinh tế - xã hội, thể hiện tính ưu việt của CNXH.Thứ năm, nhà nước mang bản chất GCCN, có tính nhân dân rộng rãi, tính dân tộc sâu sắc.*Bản chất giai cấp công nhân: do ĐCS lãnh đạo*Tính nhân dân rộng rãi: nhà nước của dân, do dân và vì dân*Tính dân tộc sâu sắc: thống nhất với lợi ích của dân tộc, đoàn kết được các dân tộc, tạo nên sự bình đẳng dân tộc, bảo vệ lợi ích chân chính của dân tộc, phát huy những giá trị của dân tộc Thứ sáu, giải phóng con người khỏi ách áp bức, bóc lột, thực hiện bình đẳng xã hội, tạo điều kiện cho con người phát triển toàn diện. *Có điều kiện phát triển tài năng cá nhân, đóng góp cho XH * Bình đẳng về địa vị XH của con người(sự bình đẳng trong CNXH vẫn chưa đạt tới mức hoàn thiện như trong giai đoạn cao của xã hội CSCN).c) Giai đoạn cao của hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩaVề mặt kinh tế: Lực lượng sản xuất phát triển vô cùng mạnh mẽ, của cải xã hội đã trở nên dồi dào, ý thức con người được nâng lên, khoa học phát triển, lao động của con người được giảm nhẹ, lúc đó nhân loại mới có thể thực hiện được nguyên tắc “làm theo năng lực hưởng theo nhu cầu”. Về mặt xã hội: Trình độ xã hội ngày càng phát triển, con người có điều kiện phát triển năng lực của mình, tri thức con người được nâng cao, không còn có sự khác biệt giữa thành thị và nông thôn. Đến giai đoạn cao của xã hội cộng sản chủ nghĩa, nhà nước trở thành không cần thiết, nó tự tiêu vong. Sự tiêu vong của nhà nước là một quá trình. Theo V.I.Lênin, “Chúng ta chỉ có quyền nói rằng nhà nước tất nhiên sẽ tiêu vong, đồng thời nhấn mạnh vào tính chất lâu dài của quá trình ấy, sự phụ thuộc của quá trình ấy vào tốc độ phát triển của giai đoạn cao của chủ nghĩa cộng sản” Qua phân tích của C.Mác, Ph.Ăngghen và V.I.Lênin về giai đoạn cao của hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa đã cho thấy:Một là, chỉ có thể đạt tới giai đoạn cao của xã hội CSCN khi trong thực tế khách quan của sự phát triển xã hội đã có được những điều kiện, tiền đề phù hợp. Mọi ý muốn chủ quan muốn thực hiện ngay những nguyên tắc của giai đoạn cao trong sự phát triển của hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa khi chưa có những điều kiện phát triển kinh tế - xã hội tương ứng thì nhất định sẽ mắc phải sai lầm chủ quan duy ý chí và nhất định sẽ thất bại.Hai là, sự xuất hiện giai đoạn cao của hình thái kinh tế - xã hội CSCN là một quá trình lâu dài, bằng việc không ngừng phát triển mạnh mẽ lực lượng sản xuất, tổ chức xã hội về mọi mặt, giáo dục nâng cao tinh thần tự giác của con người. Nếu không có quá trình này cũng không thể xuất hiện được giai đoạn đó.Ba là, quá trình xuất hiện giai đoạn cao của hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa ở các nước khác nhau diễn ra với những quá trình khác nhau, tùy thuộc vào sự nỗ lực phấn đấu về mọi phương diện. Các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác-Lênin đưa ra các dự báo và luận giải về sự ra đời, phát triển của hình thái kinh tế - xã hội CSCN trên cơ sở phân tích quy luật phát triển khách quan của xã hội, đặc biệt là quy luật kinh tế của sự vận động trong xã hội tư bản chủ nghĩa. Lịch sử phát triển của xã hội luôn luôn chịu sự tác động của nhiều nhân tố khách quan và chủ quan trong những điều kiện xác định, từ đó tạo nên tính phong phú đa dạng trong tiến trình lịch sử phát triển của mỗi cộng đồng người cũng như của toàn bộ lịch sử nhân loại.