Bài giảng Pháp luật đại cương - Chương 2: Tổng quan về nhà nước và pháp luật

Chương 2. Tổng quan về Nhà nước và Pháp luật12.1 Tổng quan về nhà nước2.2 Tổng quan về pháp luậtNguyễn Thị Yến2.1 Tổng quan về Nhà Nước 22.1.1. Nguồn gốc và bản chất của nhà nước2.1.2 Hình thức, kiểu nhà nước2.1.3 Bộ máy nhà nước2.1.4 Tổ chức bộ mỏy nhà nước cộng hũa XHCN Việt NamNguyễn Thị Yến2.1.1 Nguồn gốc ra đời và bản chất của nhà nước1. Quan điểm phi mỏc xớt về nguồn gốc của nhà nướcThuyết thần họcThuyết gia trưởngThuyết bạo lựcThuyết khế ước xó hộiNguyễn Thị Yến32.1.1 Nguồn gốc ra đời và bản chất của nhà nước42. Quan điểm Mác-Lênin về nguồn gốc nhà nước và pháp luậtNhà nước và pháp luật ra đời khi trong xã hội có sự phân chia giai cấpCác giai cấp có lợi ích khác nhau, xuất hiện những mâu thuẫn đối kháng giữa các giai cấp đóKhi mâu thuân đối kháng đó trở nên gay gắt không thể điều hòa được Nhà nước và pháp luật ra đờiNguyễn Thị Yến3. Bản chất của nhà nước5Bản chất giai cấp của NNNhà nước là sản phẩm của xã hội có giai cấp,Quyền lực nhà nước mang tính giai cấp+ quyền lực đó thuộc về giai cấp thống trị+ bảo vệ, duy trì địa vị của giai cấp thống trị+ công cụ đàn áp sự phản kháng của các giai cấp khácBản chất xã hội của NNBảo vệ trât tự xã hộiXây dựng những công trình công cộng; thực hiện những công việc chung của xã hộiNguyễn Thị YếnChức năng của Nhà nướcChức năng đối nộiĐảm bảo trật tự xó hộiTrấn ỏp cỏc phần tử chống đối chế độBảo vệ chế độ kinh tếChức năng đối ngoạiPhũng thủ đất nướcChống sự xõm lược từ bờn ngoàiThiết lập quan hệ với cỏc quốc gia khỏcNguyễn Thị Yến6Khái niệm nhà nướcNhà nước là một tổ chức đặc biệt của quyền lực chính trị, một bộ máy chuyên làm nhiệm vụ cưỡng chế, thực hiện các chức năng quản lý đặc biệt nhằm duy trì trật tự xã hội, thực hiện mục đích bảo vệ địa vị của giai cấp thống trị trong xã hội7Nguyễn Thị YếnCác đặc trưng của nhà nước8Nhà nước phân chia dân cư theo các đơn vị hành chính lãnh thổNhà nước thiết lập quyền lực công đặc biệt Nhà nước ban hành pháp luật buộc mọi thành viên trong xã hội thực hiệnNhà nước quy định và tiến hành thu các loại thuếNhà nước có chủ quyền quốc giaNguyễn Thị Yến2.1.2 Hình thức, kiểu nhà nướcHình thức chính thểCấu trúc nhà nướcChế độ chính trị9Hình thức nhà nước là cách thức thực hiện quyền lực nhà nước và những biện pháp để thực hiện quyền lực ấyNguyễn Thị YếnHình thức chính thể là cách tổ chức và trình tự lập ra các cơ quan tối cao và mối quan hệ cơ bản của các cơ quan đó10Hinh thức nhà nướcHinh thức chính thểHinh thức cấu trúcChế độ chính trịQuân chủCộng hoàNhà nước đơn nhấtNhà nước liên bangDân chủPhản dân chủQuânchủ tuyệt đốiQuân chủ hạn chếĐại nghịTổng thốngNguyễn Thị YếnKiểu nhà nướcLà tổng thể các đặc trưng của nhà nước, thể hiện bản chất giai cấp, vai trò, giá trị xã hội và những điều kiện phát sinh, tồn tại và phát triển của nhà nước trong một hình thái kinh tế xã hội nhất định.11Nguyễn Thị YếnCác kiểu nhà nước Xã hội loài người trải qua các kiểu nhà nước12Nhà nước XHCNNhà nước tư sảnNhà nước phong kiếnNhà nước chủ nôPT SX XHCNPT SX Tư BảnPT SX Phong kiếnPT SX Chiếm hữu nô lệNguyễn Thị YếnCác kiểu nhà nước trong quá trình phát triển của xãNhà nước chủ nôNhà nước phong kiếnNhà nước tư sảnNhà nước XHCNCơ sở kinh tếPhương thức sản xuất chiếm hữu nô lệ; sở hữu chủ nô với nô lệ, ruộng đất và các tài sản khácPhương thức sản xuất phong kiến; sở hữu ruộng đất của địa chủ và tư liệu sản xuất khác; sở hữu cá thể nông dân và thợ thủ công lệ thuộc vào giai cấp địa chủPhương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa; sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất; sự giải phóng sức lao động của giai cấp vô sảnPhương thức sản xuất XHCN; chế độ công hữu về tư liệu sản xuấtCấu trúc xã hộiCó 2 giai cấp đối kháng là củ nô và nô lệĐịa chủ và nông dân, thợ thủ côngGiai cấp tư sản và giai cấp vô sản. Mâu thuẫn mềm dẻo hơnLiên minh giữa các giai cấp, mâu thuẫn giai cấp không đối khángHệ tư tưởngTôn giáo thần bíThần học được tôn trọng, các đạo giáo phát triểnTư tưởng đa đảng, đang nguyênTư tưởng Mác-Lênin13Nguyễn Thị Yến2.1.3 Bộ máy nhà nướcBộ máy nhà nước là hệ thống các cơ quan chuyên trách của nhà nước được thành lập để thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của nhà nước.Đặc điểm của các cơ quan nhà nướcĐược thành lập theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy địnhSử dụng quyền lực nhà nước, nhân danh nhà nướcMỗi cơ quan nhà nước đều có thẩm quyền nhất địnhHoạt động của cơ quan nhà nước được đảm bảo bởi cơ sở vật chất và tài chính của nhà nước14Nguyễn Thị YếnTổ chức của bộ máy nhà nướcTổ chức bộ máy nhà nước được thực hiện theo thuyết tam quyền phân lậpQuốc hội, Nghị việnChính phủToà ánQuyền lực nhà nướcQuyền lập phápQuyền hành phápQuyền tư pháp15Nguyễn Thị YếnPhân loại cơ quan nhà nướcTheo cơ chế thực hiện quyền lực Nhà nướcCơ quan lập phápCơ quan hành phápCơ quan tư phápTrình tự thành lậpCơ quan do nhân dân trực tiếp bầu raCơ quan không do nhân dân trực tiếp bầu raTheo phạm vi quyền lựcCơ quan nhà nước ở trung ươngCơ quan nhà nước cở địa phương16Nguyễn Thị Yến2.1. 4 Tổ chức bộ máy nhà nước cộng hoa XHCNVN1. Hệ thống chớnh trị Việt Nam2. Bộ mỏy nhà nước CHXHCN Việt NamNguyễn Thị Yến171. Hệ thống chớnh trị ở Việt NamMặt trận tổ quốc VN và cỏc thành viờnCụng đoàn Hội nụng dõn Đoàn thanh niờnHội liờn hiệp phụ nữ VNNhà nước CHXHCN Việt NamĐảng cộng sản Việt namNguyễn Thị Yến182. Bộ mỏy nhà nước CHXHCN Việt NamĐảm bảo sự lónh đạo của Đảng Cộng Sản Việt Nam trong tổ chức và hoạt động của bộ mỏy Nhà nướcNguyờn tắc toàn bộ quyền lực nhà nước thuộc về nhõn dõn.Nguyờn tắc quyền lực nhà nước là thống nhất, cú sự phõn cụng và phối hợp chặt chẽ giữa cỏc cơ quan Nhà nước trong việc thực hiện quyền lập phỏp, hành phỏp, tư phỏp.Nguyờn tắc tập trunng dõn chủ.Nguyễn Thị Yến19Nguyờn tắc tổ chức bộ mỏy nhà nước CHXHCN Việt NamTổ chức bộ máy nhà nước XHCNVNSơ đồ bộ máy nhà nướcQuốc hộiChính phủChủ tịch nướcTAND tối caoViện trưởng VKSND tối cao HĐND địa phươngUBND địa phươngTAND tỉnhViện trưởngVKSND tỉnhTAND huyệnViện trưởngVKSND huyệnTrật tự hinh thànhQuan hệ giám sát, kiểm tra20Nguyễn Thị YếnCõu hỏi về nhà nướcNờu nguồn gốc ra đời của nhà nước, phỏp luật theo quan điểm của Mỏc- Lờnin ?Tại sao trong xó hội cộng sản nguyờn thủy Nhà nước chưa thể ra đời?Phõn biệt hỡnh thức chớnh thể quõn chủ với hỡnh thức chớnh thể cộng hũa?Nhà nước chỉ mang bản chất giai cấp.Nhà nước tiến bộ thỡ khụng cũn mang bản chất giai cấp nữaHỡnh thức tổ chức của Nhà nước cộng hũa xó hội chủ nghĩa Việt nam hiện nay?Nguyễn Thị Yến212.2 Tổng quan về pháp luật2.2.1 Bản chất và các đặc trưng của pháp luật2.2.2 Hệ thống pháp luật22Nguyễn Thị YếnNguồn gốc ra đời của Phỏp luậtQuan điểm phi mỏc xớtQuan điểm thần họcThuyết gia trưởngThuyết pháp quyền tự nhiênChủ nghĩa pháp luật thực định Quan điểm mỏc xớt Nguyễn Thị Yến23Nguồn gốc ra đời của phỏp luậtHạn chế của cỏc quy phạm xó hội Sự phõn chia thành giai cấp, Nhà nước ra đời dẫn đến sự ra đời của Phỏp luật.Cỏc con đường hỡnh thành quy phạm phỏp luậtNhà nước duy trỡ phong tục, tập quỏn cú sẵn phự hợp với lợi ớch của giai cấp thống trị, bổ sung, sửa đổi những nội dung những nội dung phự hợp và nõng chỳng lờn thành luật.Nhà nước ban hành cỏc quy tắc xử sự mới và đảm bảo cho chỳng được thực hiện.Nguyễn Thị Yến242.2.1 Bản chất của pháp luậtBản chất giai cấp của pháp luậtPháp luật phản ánh ý chí của giai cấp thống trịMục đích điều chỉnh của PL nhằm hướng các quan hệ xã hội theo trật tự phù hợp Bản chất xã hộiPháp luật phản ánh ý chí của các giai cấp khác trong xã hộiPháp luật mang tính khách quan, phù hợp với điều kiện kinh tế-xã hội của đất nước25Nguyễn Thị Yến2.2.2 Các đặc trưng của pháp luật26Tính quyền lực: Pháp luật do nhà nước ban hành và bảo đảm thực hiệnTính quy phạm: Là quy tắc xử sự, là khuôn mẫu mực thước được xác định cụ thể điều chỉnh điều chỉnh hành vi của con người, xỏc định những cái gì được làm và không được làmTính ý chí: Phản ánh ý chí của giai cấp cầm quyềnTính xã hội của pháp luật: Phản ánh đặc trưng văn hóa, phù hợp với phong tục, tập quán của quốc gia; phù hợp với trình độ phát triển kinh tế của đất nướcPháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự do nhà nước ban hành và bảo đảm thực hiện, thể hiện ý chí của giai cấp thống trị trong xã hội, là nhân tố điều chỉnh các quan hệ xã hộiNguyễn Thị Yến2.2.3 Chức năng của phỏp luậtĐiều chỉnh cỏc quan hệ xó hộiGhi nhận Bảo vệVớ dụ: cho phộp; ngăn cấm, được làm.Chức năng bảo vệ cỏc QHXH Áp dụng biện phỏp cưỡng chế khi cú sự xõm phạm Chức năng giỏo dụcTỏc động vào ý thức con ngườiNguyễn Thị Yến272.2.4 Mối quan hệ giữa phỏp luật và cỏc hiện tượng xó hội khỏcPhỏp luật với kinh tếPhỏp luật do trỡnh độ nền kinh tế quyết địnhSự tỏc động trở lại của phỏp luật đối với kinh tếPhỏp luật với đạo đứcPhỏp luật chịu sự tỏc động của đạo đứcSự khỏc biệt giữa phỏp luật và đạo đứcPhỏp luật với Nhà nướcPhỏp luật và nhà nước là hai hiện tượng khụng thể tỏch rờiNhà nước sử dụng phỏp luật để quản lớ xó hội, đụng thời bị giới hạn bởi phỏp luật.Nguyễn Thị Yến28Cõu hỏi ụn tập chươngNhà nước chỉ mang bản chất giai cấp đỳng hay sai?Bản chất giai cấp là đặc trưng khụng thể thiếu được của nhà nước đỳng hay sai vỡ sao?Nhà nước ra đời chỉ nhằm mục đớch bảo vệ lợi ớch của giai cấp thống trị?ở Việt nam bộ mỏy nhà nước khụng phõn thành cơ quan lập phỏp, hành phỏp, tư phỏp vỡ tổ chức bộ mỏy nhà nước theo nguyờn tắc quyền lực nhà nước là tập trung?Tại sao núi Nhà Nước mang bản chất giai cấp sõu sắc?Những khỏc biệt cơ bản giữa hỡnh thức chớnh thể quõn chủ và chớnh thể cộng hũa?Phỏp luật chỉ phản ỏnh ý chớ của giai cấp thống trị trong xó hội.Cỏc quy định của phỏp luật chỉ do nhà nước ban hành.Phỏp luật luụn chỉ tỏc động tớch cực đối với kinh tế, thỳc đẩy kinh tế phỏt triển.Mọi quy tắc xử sự tồn tại trong xó hội cú nhà nước đều được xem là phỏp luậtNguyễn Thị Yến29