Bài giảng Pháp luật kinh doanh - Chương 5: Pháp luật về hợp tác xã

CHƯƠNG 5PHÁP LUẬT VỀ HỢP TÁC XÃLuật HTX 2003	HTX là một loại hình kinh tế tập thể đã xuất hiện và tồn tại từ lâu ở nước ta. 	Trong quá trình phát triển HTX đã luôn tự đổi mới mình để phù hợp với từng giai đoạn phát triển của nền kinh tế đất nước trên cơ sở các quy định của Nhà nước. 	Đây là hình thức kinh tế thuộc sở hữu tập thể được Đảng và Nhà nước ta quan tâm khuyến khích phát triển.1. Khái niệm:	Theo Điều 1, Luật HTX quy định:	 " HTX là một tổ chức kinh tế do cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân có nhu cầu, lợi ích chung, tự nguyện góp vốn, góp sức lập ra theo quy định của luật này để phát huy sức mạnh tập thể của từng xã viên tham gia HTX, cùng giúp nhau thực hiện có hiệu quả các hoạt động sản xuất, KD và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước"	2. Đặc điểm của HTX.	 - Là một tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân hoạt động như một DN (hoạt động theo cơ chế thị trường chứ Nhà nước không bao cấp).	Nói HTX như một DN bởi HTX sử dụng các chức năng của DN để KD nhằm phục vụ lợi ích xã viên.	Khác với DN chú trọng yếu tố KT thì HTX chú trọng yếu tố xã hội.	- Xã viên trong HTX ngoài nghĩa vụ góp vụ góp vốn theo điều lệ HTX còn phải đóng góp sức lao động vào HTX. 	Xã viên vừa là chủ sở hữu vừa là người lao động trong HTX.	- Vốn góp của xã viên không được quá 30% vốn điều lệ của HTX.	- Xét về góc độ xã hội hoạt động của HTX mang tính xã hội sâu sắc thể hiện trong nguyên tắc tổ chức và hoạt động của mình.	- HTX phân phối theo lao động, vốn góp và mức độ tham gia dịch vụ.	Đặc điểm này nói lên sự khác biệt so với các loại hình DN được thành lập bởi LDN. Sự khác biệt này không chỉ nói lên bản chất mà còn khẳng định ưu thế, vị trí của HTX trong nền KT thị trường.	- Số lượng xã viên HTX phải từ 7 trở lên. s	3. NGUYÊN TẮC HOẠT ĐỘNG CỦA HTX.	* Tự nguyện: 	 Cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân, cán bộ, công chức nhà nước có đủ điều kiện theo quy định, tán thành Điều lệ HTX và có đơn xin gia nhập hoặc xin ra HTX.	Việc HTX tham gia liên hiệp HTX phải được Đại hội xã viên biểu quyết thông qua.	* Dân chủ, bình đẳng và công khai:	Tất cả xã viên cùng tham gia quản lý HTX thông qua biểu quyết, quyết định các vấn đề của HTX. Biểu quyết của xã viên có giá trị như nhau;	 Xã viên có quyền đề đạt và yêu cầu Ban quản trị, Ban kiểm soát giải thích và trả lời về những vấn đề xã viên quan tâm. Trường hợp không được trả lời, xã viên có quyền đưa ra Đại hội xã viên để giải quyết;	 HTX công khai tới xã viên trong Đại hội xã viên hoặc thông báo bằng văn bản định kỳ trực tiếp tới từng xã viên, nhóm xã viên cùng sinh sống theo địa bàn hoặc thông tin trên bản tin hàng ngày tại trụ sở HTX về: 	- Kết quả hoạt động sản xuất KD; việc trích lập các quỹ; chia lãi theo vốn góp, theo mức độ sử dụng dịch vụ của HTX; các đóng góp xã hội; 	- Các quyền lợi, nghĩa vụ của từng xã viên, trừ những vấn đề thuộc về bí mật KD, bí quyết do Đại hội xã viên quy định. * Tự chủ, tự chịu trách nhiệm và cùng có lợi:	HTX tự quyết định: lựa chọn phương án sản xuất, KD; phân phối kết quả sản xuất, KD; lập và mức trích lập các quỹ; mức tiền công, tiền lương đối với những người làm việc cho HTX;	 HTX tự lựa chọn và quyết định: hình thức, thời điểm huy động vốn; chủ động sử dụng vốn và tài sản của mình; chủ động tìm kiếm thị trường, khách hàng và ký kết hợp đồng; tổ chức thực hiện hợp đồng và chịu trách nhiệm theo pháp luật về hợp đồng đã ký kết;	 HTX tự chịu trách nhiệm về những rủi ro trong quá trình hoạt động. 	Mỗi xã viên trong HTX cùng chịu trách nhiệm về những rủi ro của HTX trong phạm vi vốn góp của mình, cùng nhau quyết định những giải pháp khắc phục rủi ro.	* Hợp tác và phát triển cộng đồng:	Xã viên HTX phải có ý thức phát huy tinh thần xây dựng tập thể và hợp tác với nhau trong HTX, trong cộng đồng xã hội.	 Các HTX cùng hợp tác với nhau trong sản xuất, KD và trong xây dựng, phát triển phong trào HTX.	2. Thành lập và đăng ký KD:	a. Thành lập:	Việc thành lập HTX phải tuân thủ các bước sau: 	- Các sáng lập viên báo cáo bằng văn bản với Ủy ban nhân dân cấp xã nơi dự định đặt trụ sở chính của HTX về ý định thành lập, phương hướng và chương trình, kế hoạch hoạt động của HTX.	- Sau khi được sự đồng ý của Ủy ban nhân dân cấp xã, sáng lập viên được phép tiến hành các hoạt động tuyên truyền, vận động những người có nhu cầu tham gia HTX, xây dựng phương hướng sản xuất KD, dịch vụ, dự thảo điều lệ HTX và xúc tiến các công việc cần thiết để tổ chức hội nghị thành lập HTX.	- Hội nghị thành lập HTX: do các sáng lập viên tổ chức, thành phần tham gia hội nghị gồm các sáng lập viên và những người có nguyện vọng trở thành thành viên HTX. 	Hội nghị thảo luận và biểu quyết theo đa số các vấn đề sau:+ Thông qua danh sách xã viên chính thức.+ Thông qua điều lệ HTX.+ Bầu chủ nhiệm và các thành viên khác của Ban quản trị, Ban kiểm soát.+ Thông qua biên bản hội nghị thành lập HTX.	b. Đăng ký KD: 	Việc đăng ký KD sẽ xác lập tư cách pháp nhân của HTX. Việc đăng ký KD tiến hành theo các bước sau: 	Chủ nhiệm HTX lập hồ sơ đăng ký KD và gửi đến HTX đăng ký KD tại cơ quan đăng ký KD cấp tỉnh hoặc cấp huyện nơi HTX dự định đặt trụ sở chính, tuỳ theo điều kiện cụ thể của HTX. 	Trong thời hạn mười lăm ngày, kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ, cơ quan đăng ký KD phải xem xét hồ sơ và cấp giấy chứng nhận đăng ký KD cho HTX; trường hợp từ chối thì phải trả lời bằng văn bản. ĐẠI HỘI XÃ VIÊNBỘ MÁY VỪA QUẢN LÝ VỪA ĐIỀU HÀNHBAN QUẢN TRỊ VÀ CHỦ NHIỆM HTX(Chủ nhiệm HTX đồng thời là trưởng ban quản trị)BAN QẢN TRỊBỘ MÁYQUẢN LÝ và ĐIỀU HÀNHCHỦ NHIỆM HTX (bầu hoặc thuê)BAN KIỂM SOÁTBAN KIỂM SOÁT3. Cơ cấu tổ chức và quản lý HTX:	a. Đại hội xã viên:	Đại hội xã viên có quyền quyết định cao nhất của HTX là hội nghị của toàn thể xã viên, trường hợp HTX có nhiều xã viên có thể tổ chức đại hội đại biểu xã viên. Có đại hội xã viên thường kỳ và đại hội xã viên bất thường.	- Đại hội xã viên thường kỳ: được tổ chức mỗi năm một lần do Ban quản trị triệu tập trong vòng ba tháng kể từ ngày khóa sổ quyết toán năm.	- Đại hội xã viên bất thường: do Ban quản trị hoặc Ban kiểm soát HTX triệu tập để quyết định những vấn đề cần thiết vượt qua quyền hạn của Ban quản trị hoặc Ban kiểm soát. 	Trường hợp có ít nhất 1/3 tổng số xã viên cùng có đơn yêu cầu triệu tập Đại hội xã viên, thì trong vòng 15 ngày kể từ ngày nhận được đơn, Ban quản trị phải triệu tập đại hội xã viên nếu quá thời hạn này mà Ban quản trị vẫn chưa triệu tập đại hội thì Ban kiểm soát phải triệu tập đại hội xã viên để giải quyết các vấn đề nêu trong đơn.	Nội dung ĐHXV: Đ 22 LHTX	Đại hội xã viên phải có ít nhất 2/3 tổng số xã viên hoặc đại biểu xã viên tham dự. Nếu không đủ số lượng thì phải hoãn đại hội lại. 	- Quyết định sửa đổi điều lệ, hợp nhất, chia tách, giải thể HTX chỉ được thông qua khi có ít nhất 3/4 tổng số xã viên hoặc đại biểu xã viên có mặt tại đại hội thông qua.	- Các quyết định về những vấn đề khác được thông qua khi có quá 1/2 tổng số đại biểu có mặt tại đại hội xã viên biểu quyết tán thành. 	Việc biểu quyết tại đại hội xã viên và các cuộc họp xã viên không phụ thuộc vào số vốn góp hay chức vụ của xã viên. 	Mỗi xã viên hoặc đại biểu xã viên chỉ có một phiếu biểu quyết.	b. Ban quản trị HTX:	Ban quản trị HTX là bộ máy quản lý HTX do Đại hội xã viên bầu trực tiếp gồm: Trưởng Ban quản trị và các thành viên khác. Số lượng thành viên Ban quản trị do Điều lệ HTX quy định. 	Nhiệm kỳ của Ban quản trị tối thiểu là hai năm và tối đa không quá năm năm. 	Ban quản trị HTX họp ít nhất mỗi tháng một lần. 	Ban quản trị HTX họp bất thường khi có một phần ba thành viên Ban quản trị hoặc Trưởng Ban quản trị, Trưởng Ban kiểm soát, Chủ nhiệm HTX yêu cầu. 	Cuộc họp của Ban quản trị HTX hợp lệ khi có ít nhất 2/3 số thành viên tham dự. 	Ban quản trị HTX hoạt động theo nguyên tắc tập thể và quyết định theo đa số. 	c. Chủ nhiệm HTX:	Chủ nhiệm HTX có nhiệm vụ và quyền hạn sau:	- Đại diện HTX trước pháp luật (Nếu HTX thành lập riêng bộ máy quản lý và điều hành thì Trưởng ban quản trị đại diện HTX trước pháp luật). 	- Tổ chức thực hiện kế hoạch và điều hành mọi hoạt động sản xuất, KD, dịch vụ của HTX.	 - Chủ trì hoặc tham gia các cuộc họp Ban quản trị, tổ chức thực hiện Nghị quyết của Đại hội xã viên và các quyết định của Ban quản trị.	- Tổ chức thực hiện các quyền và nghĩa vụ của HTX.	Chủ nhiệm HTX chịu trách nhiệm trước đại hội xã viên và Ban quản trị về công việc được giao.	d. Ban kiểm soát:	Ban kiểm soát là cơ quan giám sát và kiểm tra mọi hoạt động của HTX theo đúng pháp luật và điều lệ HTX.	Ban kiểm soát do đại hội xã viên bầu trực tiếp, số lượng thành viên do Điều lệ HTX quy định. Ban kiểm soát bầu một trưởng ban để điều hành hoạt động của ban. 	Đối với những HTX có số lượng xã viên ít có thể chỉ bầu một kiểm soát viên. Nhiệm kỳ Ban kiểm soát theo nhiệm kỳ Ban quản trị.	4. Chế độ pháp lý về xã viên HTX	* Đối với cá nhân:	- Là công dân Việt Nam, từ đủ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ;	- Có đơn xin gia nhập HTX; tán thành Điều lệ, Nội quy, Quy chế của HTX;	- Góp vốn theo quy định của Điều lệ HTX; góp sức dưới các hình thức trực tiếp quản lý, trực tiếp tham gia lao động sản xuất, 	 Cá nhân sau không được là xã viên HTX: 	- Cá nhân đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự, cá nhân đang phải chấp hành hình phạt tù, 	- Cá nhân bị Tòa án tước quyền hành nghề do phạm các tội theo quy định của pháp luật.	- Cá nhân đang trong thời gian chấp hành quyết định đưa vào cơ sở giáo dục, cơ sở chữa bệnh. * Đối với cán bộ, công chức phải có thêm ĐK: 	- Được sự đồng ý bằng văn bản của thủ trưởng cơ quan trực tiếp quản lý.	- Không được giữ các chức danh: Trưởng Ban quản trị và thành viên Ban quản trị; Trưởng Ban kiểm soát và thành viên Ban kiểm soát; Chủ nhiệm, Phó chủ nhiệm HTX; kế toán trưởng hoặc kế toán viên và các cán bộ chuyên môn nghiệp vụ của HTX;	 Cán bộ, công chức sau không được là xã viên HTX:	 Cán bộ, công chức đang làm việc trong các lĩnh vực thuộc bí mật nhà nước, sĩ quan, hạ sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp trong các đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân	*/ Đối với hộ gia đình:	 - Là hộ gia đình mà các thành viên trong hộ có cùng tài sản chung để hoạt động kinh tế như: diện tích đất đang sử dụng vào sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp; những tài sản cố định khác phục vụ sản xuất, KD của hộ gia đình. 	- Hộ gia đình phải cử người đại diện bằng giấy ủy quyền. Khi muốn thay đổi người đại diện, hộ gia đình phải có đơn đề nghị Ban quản trị xem xét, quyết định.	* Đối với pháp nhân:	 - Là các tổ chức, cơ quan (trừ quỹ xã hội, quỹ từ thiện) theo quy định của Bộ luật Dân sự và theo quy định của Điều lệ HTX;	- Có đơn xin gia nhập HTX. 	- Góp vốn, góp sức theo quy định của Điều lệ HTX;	Cơ quan nhà nước, đơn vị thuộc lực lượng vũ trang nhân dân không được sử dụng tài sản của Nhà nước và công quỹ để góp vốn vào HTX.	+/ Chấm dứt tư cách xã viên 	- Xã viên là cá nhân chết, mất tích, mất năng lực hành vi dân sự hoặc bị hạn chế năng lực hành vi dân sự; 	- Xã viên là hộ gia đình không có người đại diện đủ điều kiện theo quy định của Điều lệ HTX.	- Xã viên là pháp nhân bị giải thể, phá sản hoặc không có người đại diện đủ điều kiện theo quy định của Điều lệ HTX; 	- Xã viên đã được chấp nhận ra HTX theo quy định của Điều lệ HTX.	- Xã viên đã chuyển hết vốn góp và các quyền lợi, nghĩa vụ của mình cho người khác theo quy định của Điều lệ HTX.	- Xã viên bị Đại hội xã viên khai trừ.	5. Chế độ tài chính của HTX (tự nghiên cứu)