Bài giảng Tài chính công - Sử Đình Thành

TẠI SAO PHẢI NGHIÊN 
CỨU TÀI CHÍNH CÔNG 
PGS.TS. SỬ ĐÌNH THÀNH
11/13/2009 Nhập môn Tài chính Công- PGS. Sử Đình
Thành
1
Dẫn nhập
Các quan điểm về vai trò chính phủ
„ Sau cuộc Đại khủng hoảng 1929- 1933 (Great 
Depression), Trường phái Kyenes cho rằng vai trò
của chính phủ là điều tiết vĩ mô nền kinh tế => tạo
ra tổng cầu xã hội hiệu quả. 
„ Khủng hoảng tài chính 2008, Nicolas Sarkozy: 
“Chính phủ thiết lập một nền tảng thay thế cách
tiếp cận laissez – faire hiện tại”.
„ Josefph Stiglitz (Nobel Laureate, 2001), 2008, vai
trò của chính phủ: ngăn chặn chặn sự tịch biên, tái
cơ cấu vốn ngân hàng, kích thích kinh tế, bảo vệ
người thất nghiệp, chống đỡ tài chính nhà nước
11/13/2009 Nhập môn Tài chính Công- PGS. Sử Đình Thành 2
Dẫn nhập
Vai trò thích hợp của chính phủ là gì ?
„ Đây là những vấn đề trọng yếu của tài chính công.
„ Vai trò thích hợp của chính phủ trong nền kinh tế
là gì? Có thể đánh giá qua các hoạt động của tài
chính công:
„ => Khía cạnh chi tiêu : Dịch vụ/hàng hóa gì chính
phủ nên cung cấp cho xã hội?
„ => Khía cạnh thuế: Chính phủ gia tăng thu nhập
như thế nào để tài trợ chi tiêu?
11/13/2009 Nhập môn Tài chính Công- PGS. Sử Đình Thành 3
BỐN CÂU HỎI LỚN CỦA TÀI 
CHÍNH CÔNG 
„Chính phủ nên can thiệp vào nền kinh tế khi
nào (When)?
„Chính phủ nên can thiệp như thế nào
(How)?
„Ảnh hưởng của những can thiệp đó đến kết
quả kinh tế là gì (What)?
„Tại sao (Why) chính phủ lại chọn sự can 
thiệp theo phương thức đó ?...
11/13/2009 Nhập môn Tài chính Công- PGS. Sử Đình Thành 4
Khi nào chính phủ can thiệp vào nền kinh tế ?
„Thông thường, thị trường cạnh tranh cung
cấp các đầu ra rất “hiệu quả” cho nền kinh
tế .
„=> Nói chung có 2 lý do để chính phủ can 
thiệp vào nền kinh tế:
„Thất bại thị trường và;
„Tái phân phối thu nhập xã hội.
11/13/2009 Nhập môn Tài chính Công- PGS. Sử Đình Thành 5
Khi nào chính phủ can thiệp? 
Sự thất bại thị trường
„Trong một thị trường cụ thể, đầu ra hiệu quả
là điểm giao nhau giữa đường cung và
đường cầu.
„Xét thị trường bảo hiểm:
„Có nhiều người không tham gia bảo hiểm
(không đủ tiền để tham gia và không có
động cơ để tham gia).
11/13/2009 Nhập môn Tài chính Công- PGS. Sử Đình Thành 6
„ Ví dụ, ở Mỹ trong năm 2003, có 45 triệu người
không có bảo hiểm (or 15.6% dân số) .
„ => Thiếu bảo hiểm có dẫn đến những ngoại tác
tiêu cực: bệnh tật lây lan, ảnh hưởng đến người
khác .
„ Sự lan truyền bệnh sởi (Measles epidemic) từ năm
1989-1991, gây ra là do nguyên nhân tỷ lệ tiêm
chủng rất thấp.
„ => Giải pháp là chính phủ Mỹ phải trợ cấp chích
vaccines cho những hộ gia đình có thu nhập thấp.
A p p
l i c a
t i o nKhi nào chính phủ can thiệp? 
Sự thất bại thị trường
11/13/2009 Nhập môn Tài chính Công- PGS. Sử Đình Thành 7
Tái phân phối thu nhập
„ Chính phủ cần quan tâm đến: (i) quy mô chiếc
bánh kinh tế; (ii) quy mô lát bánh mà mỗi người
nhận được từ chiếc bánh kinh tế.
„ Chẳng hạn, xã hội đánh giá sự tăng thêm 1 đôla
tiêu dùng của người nghèo cao hơn 1 đôla tăng
thêm của người giàu. 
„ Tái phân phối là sự thay đổi nguồn lực từ nhóm
người này sang nhóm người khác.
11/13/2009 Nhập môn Tài chính Công- PGS. Sử Đình Thành 8
„ Ở Mỹ, trong số những người không được bảo hiểm, 
khoảng ¾ là những người có thu nhập dưới mức trung bình
(the median income).
„ Xã hội cảm thấy rằng rất hợp lý để tái phân phối thu nhập
từ những đối tượng được bảo hiểm (người có thu nhập cao) 
cho những người không được bảo hiểm (người có thu nhập
thấp) .
„ Tái phân phối thường liên quan đến sự tổn thất/kém hiệu
quả.
„ Hành động tài phân phối có thể làm thay đổi hành vi con 
người. Đánh thuế vào người giàu để tái phân phối cho người
nghèo có thể làm cho cả 2 đối tượng làm việc kém hiệu quả .
Tái phân phối thu nhập
11/13/2009 Nhập môn Tài chính Công- PGS. Sử Đình Thành 9
Can thiệp như thế nào?
„ Nếu như chính phủ muốn can thiệp vào thị trường, có
một số cách thức lựa chọn :
„ Sử dụng cơ chế giá (price mechanism) kèm theo
thuế hoặc trợ cấp; 
„ Bắt buộc (Mandate) các cá nhân hay công ty cung
cấp hàng hóa; 
„ Trực tiếp cung cấp hàng hóa công và; 
„ Tài trợ công cho khu vực tư. 
11/13/2009 Nhập môn Tài chính Công- PGS. Sử Đình Thành 10
Tác động của can thiệp?
„ Rất nhiều công trình nghiên cứu thực nghiệm công
đánh giá sự tác động trực tiếp hay gián tiếp hành động
can thiệp của chính phủ .
„ Tác động trực tiếp: kiểm soát hậu quả mong đợi của
hành động đó .
„ Tác động gián tiếp: một số người thay đổi hành vi phản
ứng lại hành động can thiệp của chính phủ => Điều này
còn gọi là “quy luật hậu quả không mong đợi”.
11/13/2009 Nhập môn Tài chính Công- PGS. Sử Đình Thành 11
„ Tác động trực tiếp của việc cung cấp bảo hiểm y tế cho những
người không được bảo hiểm là: Năm 2003, khoảng 44 triệu người
Mỹ được tài trợ ở mức chi phí là 88 tỉ đôla. 
„ Tác động gián tiếp của chính sách đó là: tạo ra sự chèn lấn đến nguồn
tài trợ khác cho bảo hiểm y tế vì chính sách bảo hiểm miễn phí của
chính phủ .
„ Năm 2003 có gần 200 triệu người có bảo hiểm tư nhân
„ Nếu 90 % số người thôi không tham gia bảo hiểm tư nhận, 
dẫn đến chi phí tài trợ tăng gấp 3 lần (đến 268 tỷ đôla).
„ Nếu chỉ 10% số người không tham gia bảo hiểm, thì chi 
phí tài trợ chỉ tăng lên 124 tỷ đôla .
„ Câu hỏi đặt ra: Có bao nhiêu người sẽ phản ứng với hành vi can 
thiệp của chính phủ ? Cần điều tra/khảo sát thực tế.
Tác động của can thiệp?
11/13/2009 Nhập môn Tài chính Công- PGS. Sử Đình Thành 12
Tại sao chính phủ phải làm như vậy?
„ Lý thuyết lựa chọn công cho rằng, chính phủ không
đơn giản cư xử như là người nhân từ - đơn thuần can 
thiệp chỉ vì thất bại thị trường và tái phân phối thu
nhập .
„ => Công cụ kinh tế chính trị giúp cho chúng ta hiểu
tại sao chính phủ đưa ra quyết định chính sách như
thế nào? 
„ Chẳng hạn thất bại thị trường có thể dẫn đến sự can 
thiệp của chính phủ, nhưng có vấn đề không kém
quan trọng là sự thất bại của chính phủ do sự can 
thiệp không hợp lý.
11/13/2009 Nhập môn Tài chính Công- PGS. Sử Đình Thành 13
„Thực tiễn về cơ chế cung cấp bảo hiểm y tế
của các quốc gia phát triển cho thấy: hiệu
quả và tái phân phối không chỉ là vấn đề
xem xét duy nhất.
„U.S.: Bảo hiểm y tế do tư nhân thực hiện.
„Canada: Tổng công ty bảo hiểm y tế quốc
gia .
„Germany: Ủy thác cho khu vực tư .
„U.K.: Chăm sóc y tế quốc gia miễn phí
Tại sao chính phủ phải làm như vậy?
11/13/2009 Nhập môn Tài chính Công- PGS. Sử Đình Thành 14
Quy mô của chính phủ
„Quy mô chính phủ thường được đo lường
với GDP 
„ 1930s: Chính phủMỹ chi tiêu 5% of GDP.
„ 1970s và về sau: Khoảng 20% of GDP 
(Figure 1).
„Khuynh hướng chung của các nước sau
1960s, quy mô chi tiêu chính phủ Mỹ tăng
chậm hơn (Figure 2).
11/13/2009 Nhập môn Tài chính Công- PGS. Sử Đình Thành 15
Figure 1
Source: OMB Historical Tables: Budget of the United States Government, Fiscal Year 2004
11/13/2009 Nhập môn Tài chính Công- PGS. Sử Đình Thành 16
Figure 2
Source: OECD Historical Statistics
11/13/2009 Nhập môn Tài chính Công- PGS. Sử Đình Thành 17
11/13/2009 Nhập môn Tài chính Công- PGS. Sử Đình Thành 18
Figure 3 Quy mô chính phủ Việt Nam