Bài giảng Tâm lý học - Chương 3: Đặc điểm tâm lý ở tuổi vườn trẻ và tuổi mẫu giáo

Chương 3: ĐẶC ĐIỂM TÂM LÝ Ở TUỔI VƯỜN TRẺ VÀ TUỔI MẪU GIÁOSubtitleMục đích và nhiệm vụ của chươngMục đích- Tìm hiểu đặc điểm tâm lý, quy luật của sự phát triển tâm lý ở trẻ từ 0- 6 tuổiNhững hoạt động chủ đạo của trẻ ở các giai đoạn đóCác yếu tố tác động lên sự phát triển tâm lý của trẻB. Nhiệm vụ - Tìm hiểu những quy luật phát triển tâm lý ở trẻ 0-6 tuổi - Tìm hiểu hoạt động chủ đạo của lứa tuổi vườn trẻ và mẫu giáo. Phân tích các loại hành động và vai trò của nó trong sự phát triển ngôn ngữ, sự phát triển trí tuệ của trẻHiểu được hình thái vận động đặc trưng của con ngườiCác yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý lứa tuổi vườn trẻ và mẫu giáoGiải thích được vì sao có hiện tượng khủng hoảng ở trẻ lên 3Cấu trúcI. Những quy luật phát triển tâm lý của trẻ em.II. Lứa tuổi vườn trẻIII. Lứa tuổi mẫu giáoI. Những quy luật phát triển tâm lý ở trẻ Ảnh hưởng của nền văn hóa đối với sự phát triển của trẻ em.Sự phát triển như là quá trình trẻ em lĩnh hội kinh nghiệm loài người trong nền văn hóa Tâm lý con người, động vật luôn biến đổi tuy nhiên về tính chất và nội dung trong quá trình biến đổi khác nhau về chấtCơ chế chủ yếu của tâm lý động vậtĐặc điểm của các chức năng tâm lý người- Truyền kinh nghiệm bằng con đường di truyền sinh họcLĩnh hội những kinh nghiệm xã hội -lịch sử được loài người giữ lại trong nền văn hóa- Sự thích nghi cá thể đối với môi trường bên ngoài nhờ kinh nghiệm - Vai trò của nền văn hóa đối với sự phát triển tâm lý của trẻ là chủ nhân sáng tạo ra nền văn hóaCon người Nền văn hóa bồi dưỡng tâm hồn, tôi luyện nhân cách Trẻ mới sinh ra chưa sáng tạo ra thế giới văn hóa. Song nền văn hóa xã hội là nguồn gốc của sự phát triển tâm lý trẻVD: Một đứa trẻ sinh ra không được sống trong xã hội loài người thì không thể trở thành người- Đối với trẻ em thì văn hóa gia đình có một vai trò đặc biệt Là một môi trường an toànLà một môi trường phong phúGia đình chăm sóc trẻ em bằng tình yêu thương ruột thịtNgười lớn trong gia đình dạy trẻ bằng giao tiếp trực tiếp và thường xuyênGia đình chăm sóc, dạy dỗ trẻ không đồng loạt mà riêng lẻViệc nuôi và dạy kết hợp một cách tự nhiên khéo léo, mang đượm màu sắc nghệ thuật2. Ảnh hưởng của hoạt động đối với sự phát triển của trẻ em(Cấu trúc hoạt động cá nhân theo A.N. Leonchiev)Hoạt độngĐộng cơHành độngMục đíchThao tácPhương tiện- Tính chất của hoạt động quy định tính chất của sự phát triển tâm lýNhân cách được tạo ra bởi hoàn cảnh khác nhau thông qua hoạt động của cá nhân “Con người tạo ra hoàn cảnh đến mức nào thì hoàn cảnh cũng tạo ra con người đến mức ấy” (C. Mác)- Hoạt động chủ đạoLà hoạt động có đối tượng mới mẻ (những cấu tạo mới trong tâm lý- tạo ra sự phát triển)Là hoạt động có khả năng chi phối toàn bộ đời sống tâm lý của trẻ.Là hoạt động có khả năng chi phối các hoạt động khác cùng diễn ra đồng thời và tạo ra những nét đặc trưng trong tâm lý của trẻ ở mỗi giai đoạn phát triểnVD: tuổi vườn trẻ thì hoạt động với đồ vật là hoạt động chủ đạo3. Ảnh hưởng của điều kiện sinh học đối với sự phát triển tâm lý của trẻDi truyền: những cấu tạo giải phẫu sinh lý và những đặc điểm của cơ thể: tiếng nói, dáng đi, đi bằng hai chân, tư duy, khả năng tiếp nhận kinh nghiệm và hành vi của con ngườiBẩm sinh: đặc điểm bẩm sinh thường hình thành trong quá trình phát triển của bào thai. Do vậy người mẹ phải làm sao cho con được tốt nhấtVai trò của điều kiện sinh học đối với sự phát triển tâm lý của trẻ cực kỳ quan trọng và phức tạp chỉ riêng con người mới cóVD: Nhà TLH động vật N.N. Ladughina đã thí nghiệm nuôi dạy một con khỉ như đối với người nhưng không thể trở thành người bởi không có bộ não người4. Ảnh hưởng của giáo dục đối với sự phát triển tâm lý của trẻ Giáo dục luôn đi trước sự phát triểnGiáo dục giữ vai trò chủ đạo trong sự hình thành và phát triển tâm lý của trẻGiáo dục định hướng phát triển tâm lý của trẻ Giáo dục có thể hình thành và thay đổi những phẩm chất tâm lý cần thiếtGiáo dục có thể thay đổi điều kiện bẩm sinh của trẻ, thay đổi yếu tố di truyền không có lợi cho sự phát triển như các dị tật (bằng phương pháp luyện tập) và phát triển những mầm mống năng khiếu đặc biệt của trẻ5. Tính không đồng đều của sự phát triểnKhông đồng đều trong tiến trình phát triển của mỗi cá thểSự phát triển không đồng đều giữa trẻ này với trẻ khácII. Sự phát triển tâm lý và những tác động của tuổi vườn trẻTrẻ sơ sinhVai trò của những phản xạ không điều kiệnTình trạng bất phân- cảm giác chưa phân định Theo nhà TLH Mỹ N.Spitz: trẻ sơ sinh trong tình trạng bất phân khi cảm nhận mọi vật (vd: vú mẹ bé tưởng như là của bản thân mình) Theo Von Senden: Trẻ sơ sinh chưa có tri giác vì tri giác là cả một quá trình luyện tập. (VD: ông theo dõi 63 em bé mù bẩm sinh sau khi mổ mắt)Trẻ cũng có nhu cầu tiếp nhận các ấn tượng từ thế giới bên ngoài (nhìn theo vật di chuyển, nghe lời ru để ngủ, nhìn mặt người lớn)Nhu cầu gắn bó với người khác đặc biệt quan trọng trong sự phát triển tâm lý của trẻ.2. Trẻ hài nhi (2- 15 tháng)Giao tiếp xúc cảm trực tiếp với người lớn là hoạt động chủ đạo của trẻ hài nhiSự phát triển vận động, hành động với đồ vật và định hướng vào môi trường xung quanhHình thành những tiền đề của sự lĩnh hội ngôn ngữ3. Trẻ ấu nhi (15- 36 tháng)Hoạt động với đồ vật là hoạt động chủ đạo của trẻ ấu nhiCác loại hành động với đồ vật của trẻ ấu nhi+ hành động công cụ + hành động thiết lập các mối tương quan (xếp các khối gỗ, lắp ráp)Đi theo tư thế thẳng đứng- hình thái vận động đặc trưng của con ngườiSự phát triển tâm lý của trẻ dưới ảnh hưởng của hoạt động với đồ vậtSự phát triển ngôn ngữ+ nghe hiểu lời nói+ hình thành ngôn ngữ tích cực (nói)Sự phát triển trí tuệ+ Sự phát triển tri giác+ Sự phát triển tư duy- Nguyện vọng độc lập và khủng hoảng tuổi lên 3? So sánh hành động đồ vật của trẻ ấu nhi với hành động đồ vật thấy ở con khỉ? Nguyện vọng độc lập và khủng hoảng của tuổi lên 3III. Các dạng hoạt động của trẻ mẫu giáoVui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáoĐặc điểm của hoạt động vui chơi (chủ yếu là trò chơi đóng vai theo chủ đề)Cấu trúc của trò chơi đóng vai theo chủ đề (chủ đề, vai chơi, mối quan hệ qua lại của trẻ trong trò chơi, đồ chơi và hoàn cảnh chơi)Vai trò của trò chơi trong sự phát triển tâm lý2. Hoàn thiện các cấu trúc tâm lý ngườiSử dụng thành thạo tiếng mẹ đẻ trong sinh hoạt hành ngàyÝ thức bản ngã và tính chủ định trong hoạt động tâm lýXuất hiện kiểu tư duy trực quan hình tượng, tư duy trực quan sơ đồ.3. Bước ngoặt của trẻ 6 tuổiBước ngoặt 6 tuổiChuẩn bị sẵn sàng về mặt tâm lý cho trẻ đến trường