Bài giảng Triết học Mác-Lênin - Chương 12: Nhà nước và cách mạng

!!!
"Quan niệm sai lầm cho rằng mình đã biết rồi thường 
sớm lẻn vào trong đầu bạn ngay trước khi bạn thực 
sự biết".
Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831, triết gia Đức)
"Lạy Chúa, xin hãy cho con được trong sạch, nhưng 
không phải lúc này".
Saint Augustine (354-430, triết gia Algeria), Thú nhận
!!!
"Từ ngữ là vật trao đổi của người khôn nhưng là tiền 
bạc của kẻ ngốc".
Thomas Hobbes (1588-1679, triết gia Anh)
"Cogito ergo sum" (Tôi tư duy, vậy tôi tồn tại).
"Lẽ phải là món hàng được phân phối đều nhất, vì ai 
cũng tin rằng mình có nhiều lẽ phải".
René Descartes (1596-1650, triết gia Pháp)
Chương 12
NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG
12.1. NHÀ NƯỚC
12.1.1. Nguồn gốc và bản chất của nhà nước
Nguồn gốc: do mâu thuẫn giai cấp ngày càng sâu sắc, 
không thể điều hòa, cần có một tổ chức bạo lực.
Bản chất: là công cụ chuyên chính, là tổ chức chính trị 
của giai cấp thống trị, nhằm bảo vệ trật tự hiện hành 
và đàn áp sự phản kháng của các giai cấp khác.
Chương 12
NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG
Benedict Spinoza ((1632-1677, Hà Lan), Chuyên luận về 
thần học và chính trị học: trong một xã hội được cai 
trị dựa trên lý trí, tự do ngôn luận là cần thiết để bảo 
vệ trật tự chung.
"Mọi người có thể suy nghĩ những gì họ thích, và phát 
biểu những gì họ nghĩ ".
"Mục tiêu đích thực của chính quyền là tự do ".
Chương 12
NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG
12.1.2. Đặc trưng cơ bản của nhà nước
Quản lý dân cư trên một vùng lãnh thổ nhất định.
Có một hệ thống các cơ quan quyền lực chuyên nghiệp 
mang tính cưỡng chế đối với mọi thành viên trong xã 
hội.
Hình thành hệ thống thuế khóa để nuôi bộ máy nhà 
nước.
Chương 12
NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG
12.1.3. Chức năng cơ bản của nhà nước
Góc độ tính chất của quyền lực chính trị: công cụ 
thống trị giai cấp và thực hiện chức năng xã hội.
Góc độ phạm vi tác động của quyền lực nhà nước ở cấp 
vĩ mô: chức năng đối nội và chức năng đối ngoại.
Chương 12
NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG
Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831, Đức)
- Trong sự phát triển xã hội, không bao giờ có tình 
trạng không xung đột > sùng bái nhà nước.
"Con người có được hiện hữu trọn vẹn là nhờ nhà nước"
- Phái Hegel Hữu: chủ nghĩa dân tộc, được đẩy lên đỉnh 
cao thành chủ nghĩa phát-xít.
- Phái Hegel Tả: cần có những biến đổi cách mạng để 
hiện thực hóa xã hội lý tưởng.
Chương 12
NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG
THAM KHẢO
6 CHỨC NĂNG CỦA MỘT NHÀ NƯỚC HIỆU NĂNG
1. Giữ độc quyền sử dụng sức mạnh hợp pháp
Nhà nước có thể hoặc không thể tuyên bố độc quyền 
sức mạnh trên lãnh thổ theo pháp quyền của nó, với 
các lực lượng quân sự và các cơ quan công an cảnh 
sát có khả năng đẩy lùi kẻ thù quốc ngoại và bảo vệ 
trật tự quốc nội. 
Chương 12
NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG
2. Thu hút tài nguyên
Cũng như con người không thể sống nếu không có 
máu, nhà nước không thể vận hành nếu không có 
thu nhập từ thuế. Chính tài nguyên có sẵn ấy cho 
phép nhà nước thực hiện những công tác khác. 
Trong ý nghĩa ấy, một chính phủ hiệu năng phải có 
khả năng thu hút từ xã hội các tài nguyên đủ dùng, 
gom các tài nguyên ấy thành vốn liếng chung của 
quốc gia và dùng chúng cho những mục đích quốc 
gia. 
Chương 12
NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG
3. Hình thành bản sắc quốc gia và huy động sự 
đồng thuận
Duy trì trật tự bằng cưỡng bách mà thôi thì không thể 
thực hành về lâu về dài. Phải có một số bản sắc và 
giá trị được chia sẻ chung, vượt quá những quan hệ 
địa phương hoặc thân tộc và kết chặt xã hội lại như 
một tổng thể. Nhà nước cũng cần một khối công dân 
được xác định đặc điểm bởi sự đồng nhất luân lý 
trong chung một đường biên nhất định.
Chương 12
NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG
4. Ðiều chỉnh xã hội và kinh tế
Xã hội hiện đại đầy rẫy những rủi ro do kỹ nghệ, 
thương mại, đô thị hóa và bất cân đối của quyền lực 
và thông tin đem lại. Do đó, để bảo vệ nhân dân và 
môi sinh, nhà nước cần thông qua những luật lệ tác 
động lên nhiều khía cạnh của đời sống kinh tế và xã 
hội. Không ai có thể phủ nhận rằng hết thảy các xã 
hội hiện đại có qui củ và hợp lý thì đều được điều 
chỉnh cao độ, dù nó dân chủ hay không.
Chương 12
NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG
5. Duy trì tính nhất quán nội bộ của các định chế 
nhà nước
Nhà nước hiện đại cần một bộ máy hành chính có hiệu 
năng- một chuỗi các tổ chức lớn rộng và phức tạp với 
các cơ quan mà bánh răng cưa của chúng phải ăn 
khớp nhau. Không thể cho phép các khuynh hướng 
"xem cơ quan ta là nhất" hoặc tham nhũng hoặc sự 
thiếu năng lực của cá nhân viên chức lên tới điểm 
xem rẻ tính nhất quán của bộ máy nhà nước.
Chương 12
NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG
6. Tái phân phối tài nguyên
Mục đích của nó là cung cấp cơ hội tối thiểu với sự an 
toàn kinh tế cũng như ngăn chặn sự bất ổn chính trị 
vốn có khuynh hướng làm điêu đứng xã hội nào đang 
có những phân hóa xã hội sâu sắc. Một chính sách 
tái phân phối các tài nguyên hiếm hoi cho các nhóm 
xã hội khác nhau sẽ khiến nhà nước có khả năng duy 
trì trật tự xã hội và gia tăng tính chính thống của nó.
Nguồn: Shaoguang Wang (Vương Thiệu-quang, 王 紹 光), giáo sư 
môn khoa học chính trị, Ðại học Trung Hoa - Hongkong. Những 
vấn đề yếu ớt của nhà nước.
Chương 12
NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG
12.1.4. Các kiểu và các hình thức của nhà nước
Kiểu: dùng để chỉ nhà nước đó thuộc về giai cấp nào, 
tồn tại trên cơ sở kinh tế nào, tương ứng với hình 
thái kinh tế-xã hội nào.
4 kiểu: nhà nước chủ nô, phong kiến, tư sản, vô sản.
Chương 12
NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG
Mỗi kiểu nhà nước tồn tại dưới các hình thức khác 
nhau- khái niệm dùng để chỉ cách thức tổ chức và 
phương thức thực hiện quyền lực nhà nước (hình 
thức cầm quyền của giai cấp thống trị- bị quy định 
bởi bản chất giai cấp của nhà nước, tương quan lực 
lượng giữa các giai cấp, cơ cấu giai cấp-xã hội, đặc 
điểm truyền thống chính trị của đất nước).
Nhà nước chủ nô: quân chủ, cộng hòa quý tộc, cộng 
hòa dân chủ. Phong kiến: phân quyền, tập quyền. Tư 
sản: cộng hòa, cộng hòa đại nghị, quân chủ lập hiến, 
tổng thống.
!!!
"Trong mỗi vận rủi của số phận, điều bất hạnh nhất của 
vận rủi là việc từng được hạnh phúc".
"Mỗi người là một bản thể độc đáo của lý tính".
Boethius (480-524, triết gia Ý), Sự an ủi của triết học
"Giống như tất cả mọi sự vật, giá trị hoặc sự hữu ích 
của một người là sự hy sinh của anh ta".
Francis Bacon (1561-1626, triết gia Anh)
Chương 12
NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG
12.2. CÁCH MẠNG XÃ HỘI
12.2.1. Khái niệm, nguồn gốc và bản chất
Cách mạng xã hội: biến đổi có tính bước ngoặt và căn 
bản về chất trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội, là 
phương thức chuyển từ hình thái kinh tế-xã hội này 
lên hình thái kinh tế-xã hội kia.
Nguồn gốc: mâu thuẫn lực lượng sản xuất-quan hệ sản 
xuất, biểu hiện về mặt xã hội là mâu thuẫn giai cấp.
Bản chất: đỉnh cao của đấu tranh giai cấp giành chính 
quyền.
Chương 12
NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG
Voltaire (1694-1778, triết gia Pháp)
- Đại biểu của thời kỳ Ánh sáng của Tây Âu mà khởi 
nguồn là từ Pháp.
- Tán thành việc sử dụng lý trí và quyền bất đồng chính 
kiến để chống lại sự tuân phục truyền thống và thế 
giá.
- Cách mạng Pháp 1789 coi Voltaire là cha đỡ đầu của 
tư tưởng tự do, và đã đi xa hơn tư tưởng bất bạo 
động của ông.
Chương 12
NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG
Jean Jacques Rousseau (1712-1778, triết gia Pháp)
- Nhà tư tưởng lãng mạn của cách mạng Pháp. Tác giả 
Khế ước xã hội. 
- Con người vốn tốt đẹp, nhưng bị hư hỏng bởi xã hội.
"Bản tính con người là tốt lành, là yêu công bằng và 
trật tự ".
- Giáo dục nhằm giải phóng con người khỏi xiềng xích 
của văn minh.
"Con người bẩm sinh là tự do, và tự do ở bất cứ nơi nào 
nó bị xiềng xích".
Chương 12
NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG
- Cội rễ của dân chủ, với Locke là tự do cá nhân, với 
Rousseau là ý chí chung của cộng đồng.
"TỰ DO, BÌNH ĐẲNG, BÁC ÁI"
Chương 12
NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG
12.2.2. Quan hệ giữa điều kiện khách quan và 
nhân tố chủ quan trong cách mạng xã hội
Điều kiện khách quan: hoàn cảnh xã hội, tình thế cách 
mạng (sự chín muồi của mâu thuẫn lực lượng sản 
xuất-quan hệ sản xuất, mâu thuẫn giai cấp, những 
đảo lộn sâu sắc về kinh tế-xã hội-chính trị).
Nhân tố chủ quan: nhận biết tình thế, tập hợp và xây 
dựng lực lượng, chớp thời cơ hành động của chủ thể.
Chương 12
NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG
12.2.3. Hình thức và phương pháp cách mạng
Cách mạng bạo lực, đấu tranh chính trị giành chính 
quyền (rất hiếm).
12.2.4. Cách mạng xã hội ở các nước tư bản chủ 
nghĩa hiện nay
!!!
"Những ý kiến mới luôn luôn bị nghi ngờ và thường bị 
phản đối mà không có bất cứ lý lẽ nào ngoại trừ vì 
chúng chưa trở nên phổ biến".
"Không có tri thức nào của một người có thể vượt qúa 
kinh nghiệm của người ấy".
"Chúng ta có một ý niệm về bản thể tinh thần cũng rõ 
ràng như chúng ta có ý niệm về thân xác".
John Locke (1632-1704, triết gia Anh)