Chuyển đề Quản lý kỹ thuật và công nghệ - Nguyễn Văn Phúc

h nghiÖp. Nãi c¸ch kh¸c, tiÒm 
lùc ®ã lµ kh¶ n¨ng cña quèc gia hoÆc doanh nghiÖp trong viÖc tiÕp nhËn hoÆc tù t¹o ra 
®Ó ¸p dông c¸c c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ kü thuËt cã tr×nh ®é ngµy cµng cao vµo s¶n xuÊt 
vµ ®êi sèng. Nã còng bao gåm c¶ kh¶ n¨ng cña quèc gia hoÆc doanh nghiÖp trong viÖc 
ph¸t triÓn, c¶i tiÕn vµ ®æi míi nh÷ng c«ng nghÖ ®· biÕt ®Ó tù sö dông vµ chuyÓn giao 
chóng cho c¸c ®¬n vÞ kh¸c ë trong vµ ngoµi n-íc. TiÒm lùc khoa häc- c«ng nghÖ còng 
bao hµm c¶ kh¶ n¨ng cña quèc gia hoÆc doanh nghiÖp trong viÖc kh«ng ngõng n©ng 
cao chÝnh c¸c kh¶ n¨ng cã liªn quan tíi khai th¸c, ph¸t triÓn khoa häc- c«ng nghÖ, 
trong viÖc tù lµm t¨ng kh¶ n¨ng nµy trong toµn bé qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña quèc gia 
hoÆc doanh nghiÖp. 
TiÒm lùc khoa häc- c«ng nghÖ của một doanh nghiệp kh«ng chØ bao gåm c¸c yÕu 
tè vËt chÊt, mµ cßn bao gåm c¶ c¸c yÕu tè phi vËt chÊt, trong ®ã ®Æc biÖt quan träng lµ: 
- KiÕn thøc, tr×nh ®é, kü n¨ng cña lùc l-îng c¸n bé nghiªn cøu, ph¸t triÓn còng 
nh- c¸c c¸n bé qu¶n lý khoa häc- c«ng nghÖ; 
- C«ng t¸c tæ chøc hÖ thèng nghiªn cøu, ph¸t triÓn, c¬ chÕ ho¹t ®éng, hiÖp t¸c 
gi÷a c¸c bé phËn cÊu thµnh toµn bé hÖ thèng nghiªn cøu, ph¸t triÓn (s¸ng t¹o ra c«ng 
nghÖ), trung gian chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ sö dông c«ng nghÖ; 
- Mối quan hệ hợp tác giữa doanh nghiệp với các tổ chức nghiên cứu, phát triển 
công nghệ, các tổ chức môi giới và dịch vụ hỗ trợ/ thúc đẩy đổi mới, chuyển giao công 
nghệ. 
Mét sè t¸c gi¶ chØ dïng kh¸i niÖm tiÒm lùc c«ng nghÖ quèc gia ®Ó nãi tíi tíi 
n¨ng lùc khoa häc- c«ng nghÖ cña quèc gia vµ kh¸i niÖm n¨ng lùc c«ng nghÖ ®èi víi 
doanh nghiÖp10. 
Kh¸i niÖm tiÒm lùc c«ng nghÖ còng cã thÓ ®-îc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ mét c¸ch 
t-¬ng ®èi hoÆc tuyÖt ®èi. §¸nh gi¸ tiÒm lùc khoa häc- c«ng nghÖ mét c¸ch t-¬ng ®èi lµ 
xem xÐt nã trong mèi t-¬ng quan víi nhu cÇu sö dông cña doanh nghiÖp. Theo ®ã, mét 
10 Buehner (1991), Betrriebswirtschaftliche Organisationslehre. R. Oldenbourg Verlag Muenchen Wien. Tr. 1. 
§ç §øc §Þnh (1999), Mét sè vÊn ®Ò vÒ chiÕn l-îc c«ng nghiÖp ho¸ vµ lý thuyÕt ph¸t triÓn. NXB ThÕ giíi. Hµ 
Néi. 
 75 
quèc gia hoÆc doanh nghiÖp ®-îc xem lµ cã tiÒm lùc khoa häc- c«ng nghÖ lín nÕu nã 
cã kh¶ n¨ng ®¸p øng hÇu hÕt (hoÆc toµn bé) nhu cÇu- ®ßi hái cña m×nh b»ng chÝnh 
n¨ng lùc cña b¶n th©n. §¸nh gi¸ theo c¸ch nµy cã nh-îc ®iÓm lµ, vÒ mÆt lý thuyÕt, mét 
quèc gia hoÆc doanh nghiÖp chØ cã mét n¨ng lùc h¹n chÕ vÒ khoa häc- c«ng nghÖ 
nh-ng còng kh«ng cã nhu cÇu lín vÒ ®æi míi, c¶i tiÕn kü thuËt- c«ng nghÖ vÉn cã thÓ 
®-îc coi lµ cã n¨ng lùc khoa häc- c«ng nghÖ lín11. Cßn tiÒm lùc khoa häc- c«ng nghÖ 
cã thÓ ®-îc ®¸nh gi¸ mét c¸ch thuÇn tuý theo kh¶ n¨ng nghiªn cøu, øng dông tiÕn bé 
khoa häc- c«ng nghÖ cña quèc gia hoÆc doanh nghiÖp, kh«ng chØ phôc vô riªng nhu 
cÇu sö dông cña quèc gia hoÆc doanh nghiÖp, mµ c¶ nhu cÇu cña x· héi nãi chung. 
Theo nghÜa nµy, mét quèc gia hoÆc doanh nghiÖp ®-îc coi lµ cã n¨ng lùc lín vÒ khoa 
häc- c«ng nghÖ nÕu tõng yÕu tè cÊu thµnh nã cã n¨ng lùc lín vµ ®-îc liªn kÕt, phèi 
hîp víi nhau sao cho n¨ng lùc cña mçi bé phËn nµy ®-îc ph¸t huy tèt. 
TiÒm lùc khoa häc- c«ng nghÖ lµ mét bé phËn quan träng cÊu thµnh n¨mg lùc cña 
quèc gia vµ doanh nghiÖp nãi chung. Nã chi phèi mét c¸ch m¹nh mÏ ®èi víi viÖc ph¸t 
huy hiÖu qu¶ cña c¸c n¨ng lùc bé phËn kh¸c (n¨ng lùc s¶n xuÊt, cung øng s¶n phÈm vµ 
dÞch vô cho x· héi, n¨ng lùc c¹nh tranh, ...). H×nh 6.1 m« t¶ mét c¸ch kh¸i qu¸t c¸c bé 
phËn cÊu thµnh tiÒm lùc khoa häc- c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp. 
TiÒm lùc khoa häc- c«ng nghÖ cña mét quèc gia hoÆc doanh nghiÖp ®-îc x¸c 
®Þnh bëi nh÷ng tiªu thøc nh-: 
- Sè l-îng c¸n bé khoa häc- c«ng nghÖ vµ c¬ cÊu cña hä (vÒ tr×nh ®é vµ ngµnh 
nghÒ). §©y lµ mét trong nh÷ng tiªu thøc chñ yÕu ph¶n ¸nh n¨ng lùc khoa häc- c«ng 
nghÖ cña doanh nghiÖp v× khoa häc- c«ng nghÖ lµ s¶n phÈm cña lao ®éng trÝ ãc cña con 
ng-êi, lµ s¶n phÈm cña sù s¸ng t¹o cña con ng-êi. N¨ng lùc khoa häc- c«ng nghÖ cña 
mét doanh nghiÖp ®-îc ®¸nh gi¸ cao nÕu bªn c¹nh nh÷ng sè l-îng c¸n bé khoa häc- 
c«ng nghÖ lín, cã c¬ cÊu ngµnh nghÒ, tr×nh ®é t-¬ng øng víi lÜnh vùc ho¹t ®éng/ s¸ng 
t¹o cña hä, cßn cã nh÷ng th«ng tin bæ xung vÒ viÖc hä th-êng xuyªn ®-îc cËp nhËt ho¸ 
c¸c kiÕn thøc cã liªn quan tíi lÜnh vùc ho¹t ®éng cña hä. HiÖn nay, do c¸c ho¹t ®éng 
khoa häc- c«ng nghÖ cã tÝnh liªn ngµnh ngµy cµng cao nªn còng xuÊt hiÖn yªu cÇu 
ngµy cµng lín vÒ c¸c c¸n bé am hiÓu vµ cã kh¶ n¨ng ho¹t ®éng trªn lÜnh vùc. Sè l-îng 
nh÷ng c¸n bé nµy cã ý nghÜa ngµy cµng lín ®èi víi n¨ng lùc khoa häc- c«ng nghÖ 
chung cña doanh nghiÖp. Trªn thùc tÕ, hiÖn nay, ®Ó m« t¶ n¨ng lùc khoa häc- c«ng 
nghÖ cña quèc gia hoÆc doanh nghiÖp trªn lÜnh vùc nµy, ng-êi ta th-êng dïng h×nh 
11 Trªn thùc tÕ, mét quèc gia hoÆc mét doanh nghiÖp cµng cã tiÒm lùc khoa häc- c«ng nghÖ lín bao nhiÒu th× 
nhu cÇu cña hä vÒ viÖc ®æi míi, hiÖn ®¹i ho¸ c¬ së vËt chÊt cña khoa häc- c«ng nghÖ vµ nhu cÇu ®æi míi c«ng 
nghÖ cµng lín bÊy nhiªu. Trong tr-êng hîp nµy, tuy tiÕn bé khoa häc- c«ng nghÖ kh«ng ph¶i ®-îc t¹o ra v× môc 
®Ých tù th©n nh-ng chÝnh chóng gãp phÇn t¹o ra nhu cÇu ®æi míi c«ng nghÖ, øng dông tiÕn bé khoa häc- c«ng 
nghÖ vµo chÝnh c¸c lÜnh vùc khoa häc. Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña khoa häc- kü thuËt còng ®· ghi nhËn ®-îc 
hiÖn t-îng c¸c n-íc cµng cã tr×nh ®é khoa häc- c«ng nghÖ cao bao nhiªu, cµng cã tiÒm lùc khoa häc- c«ng nghÖ 
lín bao nhiªu th× nhu cÇu ®æi míi c«ng nghÖ, øng dông tiÕn bé khoa häc- kü thuËt cµng lín vµ cÊp b¸ch bÊy 
nhiªu. 
 76 
thøc danh s¸ch c¸n bé khoa häc kÌm theo danh môc c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· tiÕn 
hµnh vµ møc ®é tham gia (danh s¸ch c¸n bé vµ lý lÞch khoa häc v¾n t¾t). Danh s¸ch 
nµy còng ®-îc dïng ®Ó x©y dùng c¬ së d÷ liÖu vÒ tiÒm lùc khoa häc- c«ng nghÖ cña 
doanh nghiÖp, cña ngµnh vµ cña quèc gia. 
- Ng©n s¸ch dµnh cho nghiªn cøu vµ tû lÖ cña nã so víi ng©n s¸ch quèc gia hoÆc 
tæng chi phÝ cña doanh nghiÖp. Quan träng nhÊt ë ®©y lµ l-îng kinh phÝ dµnh cho 
nghiªn cøu vµ øng dông tiÕn bé khoa häc- c«ng nghÖ hµng n¨m cña quèc gia hoÆc cña 
doanh nghiÖp. L-îng nµy cµng lín, doanh nghiÖp cµng cã kh¶ n¨ng ®Çu t-, thùc hiÖn 
c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu, ph¸t triÓn vµ øng dông tiÕn bé kü thuËt. Ngoµi ra, ngay c¶ 
nh÷ng ho¹t ®éng chuyÓn giao c«ng nghÖ còng ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng chi phÝ øng tr-íc. 
Tuy nhiªn, chØ tiªu nµy còng cÇn ®-îc bæ xung b»ng nh÷ng th«ng tin vÒ quy m«, sè 
l-îng c¸c tiÕn bé khoa häc- c«ng nghÖ ®-îc ph¸t triÓn, chuyÓn giao. Trªn thùc tÕ, ®· 
cã nh÷ng tr-êng hîp mµ chØ ®Ó ph¸t triÓn mét s¶n phÈm míi hoÆc ®Ó hoµn thiÖn mét 
c«ng nghÖ míi, ng-êi ta ®· ph¶i chi ra mét l-îng kinh phÝ rÊt lín12. VÒ mÆt h×nh thøc, 
ng-êi ta cã thÓ dïng c¸c biÓu sè liÖu vÒ ng©n s¸ch dµnh cho nghiªn cøu vµ tû lÖ cña nã 
trong tæng ng©n s¸ch hoÆc tæng chi phÝ cña doanh nghiÖp qua c¸c n¨m. Khã kh¨n trong 
viÖc tÝnh to¸n chØ tiªu nµy lµ tæng hîp sè liÖu tõ c¸c c¬ së (doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc 
x· héi kh¸c). 
H×nh 6.1: C¸c yÕu tè cÊu thµnh tiÒm lùc khoa häc- c«ng nghÖ vµ mèi quan hÖ gi÷a chóng 
12 VÝ dô, ®Ó thiÕt kÕ, thö nghiÖm thµnh c«ng mét lo¹i xe « t« míi dïng trong c¸c ®« thÞ, C«ng ty Daimler Benz 
tr-íc ®©y ®· ph¶i chi hµng tr¨m triÖu DM. B¶n th©n lo¹i « t« nµy ®· sö dông tíi 3 lo¹i kü thuËt- c«ng nghÖ míi. 
HoÆc trong tr-êng hîp ®iÒu khiÓn giao th«ng viÔn th«ng, ng-êi ta ®· ®Çu t- trªn 100 triÖu DM cho nghiªn cøu c¬ 
b¶n. Sau ®ã, khi øng dông vµo tõng tr-êng hîp cô thÓ, møc chi phÝ còng rÊt lín (tõ vµi chôc triÖu tíi vµi tr¨m 
triÖu DM, tuú theo quy m« vµ møc ®é phøc t¹p cña hÖ thèng giao th«ng). 
TiÒm n¨ng cña c¸n bé 
khoa häc- c«ng nghÖ 
vµ kh¶ n¨ng , ®iÒu 
kiÖn ho¹t ®éng cña hä 
N¨ng lùc cña c¸c yÕu tè 
vËt chÊt, tµi chÝnh, kÕt 
cÊu h¹ tÇng phôc vô 
nghiªn cøu, triÓn khai 
vµ øng dông tiÕn bé 
khoa häc- c«ng nghÖ 
N¨ng lùc tæ chøc, qu¶n 
lý, khai th¸c c¸c tiÕn bé 
khoa häc- c«ng nghÖ 
N¨ng lùc, tr×nh ®é 
kü thuËt- c«ng nghÖ 
cña hÖ thèng t- liÖu 
s¶n xuÊt (®Æc biÖt lµ 
c¬ khÝ chÕ t¹o) 
 77 
Hiện nay, trên thực tế, đầu tư của các doanh nghiệp Việt Nam cho khoa học- 
công nghệ nói chung, cho các hoạt động nghiên cứu- phát triển nói riêng còn rất hạn 
chế. Theo một khảo sát do Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương thực hiện năm 
2011 với 100 đơn vị ở Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh về tình hình sử dụng thiết bị 
công nghệ và tư vấn công nghệ của các doanh nghiệp Việt Nam, kinh phí đầu tư đổi 
mới thiết bị - công nghệ chỉ chiếm khoảng 3% doanh thu cả năm của những doanh 
nghiệp này. Hỗ trợ cho các hoạt động này của doanh nghiệp, năm 2010, cả nước chỉ có 
350 doanh nghiệp khoa học- công nghệ. Số lượng lao động làm việc trong các doanh 
nghiệp này chỉ chiếm 0,025 tổng lao động làm việc trong các doanh nghiệp. Những 
nhân tố này góp phần hạn chế năng lực kỹ thuật- công nghệ của doanh nghiệp nói 
riêng và kết quả đổi mới công nghệ- kỹ thuật của công nghệ. Bởi thế, theo kết quả 
khảo sát doanh nghiệp nhỏ và vừa năm 2010, khoảng 76% máy móc thiết bị của các 
doanh nghiệp trong mẫu điều tra được nhập khẩu từ thập niên 80-90; 75% số máy móc 
thiết bị trong các doanh nghiệp này đã khấu hao xong nhưng vẫn được tiếp tục sử 
dụng. Theo kết quả nghiên cứu tại 400 doanh nghiệp trên địa bàn Thành phố Đà Nẵng 
trong cùng thời kỳ, có tới 51% số doanh nghiệp trong mẫu điều tra đag sử dụng công 
nghệ có trình độ dưới mức trung bình và chỉ có 13% tổng số doanh nghiệp được điều 
tra có trình độ công nghệ từ trung bình khá trở lên. Trình độ công nghệ thấp là một 
nguyên nhân dẫn đến sự tiêu hao năng lượng ở Việt Nam cao hơn nhiều so với mức 
trung bình trên thế giới. Trong khi thế giới cần bình quân 1,2-1,5 đơn vị điện năng, các 
nước phát triển cần 0,8-1,0 đơn vị điện năng để sản xuất 1 đơn vị GDP thì chỉ số này 
của Việt Nam là 1,8- 2,0. Tình trạng kém cạnh tranh tương tự cũng có thể được ghi 
nhận đối với mức tiêu hao nguyên liệu cho một đơn vị sản phẩm. 
- N¨ng lùc bé phËn chÕ t¹o c¬ khÝ cña doanh nghiÖp. N¨ng lùc nµy còng l¹i ®-îc 
ph¶n ¸nh qua n¨ng lùc c¸n bé kü thuËt, c«ng nh©n cã tay nghÒ cao vµ n¨ng lùc cña 
m¸y mãc, thiÕt bÞ trong bé phËn nµy. Së dÜ ®©y ®-îc coi lµ mét chØ tiªu ph¶n ¸nh n¨ng 
lùc nghiªn cøu, øng dông khoa häc- c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp v× bÊt kú mét c«ng 
nghÖ nµo còng bao gåm c¸c thiÕt bÞ kü thuËt (phÇn cøng cña c«ng nghÖ) mµ khi nghiªn 
cøu, c¶i tiÕn vµ øng dông chóng, th-êng ph¶i cã sù gia c«ng, thay ®æi cho thÝch hîp. 
GÇn ®©y, do c«ng nghÖ tin häc ngµy cµng x©m nhËp vµo nhiÒu lÜnh vùc, n¨ng lùc cña 
doanh nghiÖp trong lÜnh vùc nµy còng cã ý nghÜa ngµy cµng lín ®èi víi n¨ng lùc khoa 
häc- c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp nãi chung13. N¨ng lùc nµy ®-îc m« t¶ qua danh môc 
13 Trªn thùc tÕ, nhiÒu khi ng­êi ta ®ång nhÊt c«ng nghÖ nãi chung víi c«ng nghÖ tin häc (víi t­ c¸ch lµ “c«ng 
nghÖ cao”). Bëi vËy, n¨ng lùc c«ng nghÖ cña mét doanh nghiÖp ®-îc hiÓu lµ n¨ng lùc cña nã trong viÖc nghiªn 
cøu, ph¸t triÓn c¸c ch-¬ng tr×nh øng dông c«ng nghÖ tin häc vµo c¸c ho¹t ®éng cña m×nh. N¨ng lùc khoa häc- 
c«ng nghÖ cña mét quèc gia, nh- vËy, sÏ bao gåm n¨ng lùc nghiªn cøu, ph¸t triÓn vµ chÕ t¹o c¸c thiÕt bÞ ®iÖn tö- 
tin häc vµ c¸c phÇn mÒm t-¬ng øng. Quan niÖm nµy thùc ra kh«ng chÝnh x¸c, bëi nã chØ ph¶n ¸nh n¨ng lùc vÒ 
mét ngµnh, mét lÜnh vùc khoa häc- c«ng nghÖ cụ thể là công nghệ tin học mµ th«i. 
 78 
c¸c thiÕt bÞ, c«ng nghÖ chÕ t¹o cña doanh nghiÖp vµ c¸c th«ng sè kinh tÕ- kü thuËt chñ 
yÕu cña chóng. 
- Sè l-îng c¸c tiÕn bé khoa häc- c«ng nghÖ ®-îc ¸p dông do doanh nghiÖp tù 
nghiªn cøu, øng dông vµ tû lÖ cña nã so víi tæng sè c¸c tiÕn bé khoa häc- c«ng nghÖ 
mµ doanh nghiÖp ¸p dông trong mét thêi kú. ChØ tiªu nµy cho biÕt kh¶ n¨ng tù nghiªn 
cøu vµ triÓn khai øng dông tiÕn bé khoa häc- c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp. ChØ tiªu nµy 
cµng cao cµng cho phÐp kh¼ng ®Þnh kh¶ n¨ng tù chñ cña doanh nghiÖp trong viÖc ®¸p 
øng c¸c nhu cÇu øng dông tiÕn bé khoa häc- c«ng nghÖ cña m×nh. 
- Tû lÖ cña doanh thu do chuyÓn giao c«ng nghÖ hoÆc cung cÊp dÞch vô nghiªn 
cøu- ph¸t triÓn so víi tæng doanh thu. Tû lÖ nµy cµng cao cµng chøng tá doanh nghiÖp 
ho¹t ®éng tÝch cùc trong lÜnh vùc nghiªn cøu, øng dông vµ triÓn khai tiÕn bé khoa häc- 
c«ng nghÖ. Thùc ra, chØ tiªu nµy ph¶n ¸nh møc ®é ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trªn 
lÜnh vùc khoa häc- c«ng nghÖ vµ vai trß cña ho¹t ®éng nµy so víi toµn bé c¸c ho¹t 
®éng cña doanh nghiÖp. Nã ph¶n ¸nh mét c¸ch gi¸n tiÕp n¨ng lùc khoa häc- c«ng nghÖ 
cña doanh nghiÖp vµ møc ®é tÝch cùc cña doanh nghiÖp trong lÜnh vùc khoa häc- c«ng 
nghÖ. 
Ng-êi ta còng dïng nh÷ng chØ tiªu chän läc ph¶n ¸nh tr×nh ®é kü thuËt vµ quy 
m« trang bÞ c¸c thiÕt bÞ vµ d©y chuyÒn c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp ®Ó ph¶n ¸nh tr×nh 
®é vµ tiÒm lùc khoa häc- c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp. VÝ dô, ®ã lµ c¸c chØ tiªu vÒ sè 
l-îng c¸c d©y chuyÒn tù ®éng ho¸, sè robèt c«ng nghiÖp, ... còng nh- tû träng cña 
chóng trong doanh nghiÖp so víi toµn ngµnh, trong ph¹m vi quèc gia vµ quèc tÕ14. Tû 
lÖ c¸c tiÕn bé khoa häc- c«ng nghÖ do doanh nghiÖp t¹o ra vµ ®-îc øng dông trong 
chÝnh doanh nghiÖp so víi tæng sè c¸c tiÕn bé khoa häc- c«ng nghÖ do doanh nghiÖp 
t¹o ra lµ mét chØ tiªu ph¸n ¸nh hiÖu qu¶ vµ ¶nh h-ëng cña viÖc khai th¸c tiÒm lùc khoa 
häc- c«ng nghÖ. Nã còng lµ mét chØ tiªu ®-îc c¸c nhµ nghiªn cøu sö dông ®Ó ®¸nh gi¸ 
tiÒm lùc khoa häc- c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c c¬ së kh«ng 
lÊy viÖc nghiªn cøu lµm ho¹t ®éng chÝnh. ChØ tiªu nµy cho biÕt doanh nghiÖp tù khai 
th¸c tiÕn bé khoa häc- c«ng nghÖ cña m×nh ®Õn møc nµo15. 
6.2- Phát triển quan hệ liên kết nhằm tăng cƣờng năng lực công nghệ của 
doanh nghiệp 
Doanh nghiÖp cã thÓ ph¸t triÓn tiÒm lùc khoa häc- c«ng nghÖ qua sù liªn kÕt ®Ó 
cïng ph¸t triÓn c«ng nghÖ. Qua liªn kÕt, doanh nghiÖp cã thÓ thùc hiÖn sù ph©n c«ng 
14 Tuy nhiªn, hiÖn nay, ë ViÖt Nam, nhiÒu ng-êi cßn lÉn lén, coi c¸c chØ tiªu vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ víi c¸c chØ 
tiªu ph¶n ¸nh n¨ng lùc c«ng nghÖ. 
15 Trong c¸c thËp kû 60-80 cña thÕ kû 20, Liªn X« t¹o ra trªn 1/ 4 c¸c ph¸t minh cña toµn thÕ giíi nh-ng chØ khai 
th¸c ®-îc ch-a tíi mét nöa c¸c ph¸t minh nµy cho s¶n xuÊt d©n dông. HËu qu¶ lµ tr×nh ®é kü thuËt- c«ng nghÖ 
trong c¸c ngµnh kinh tÕ vµ søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm d©n dông do Liªn X« s¶n xuÊt kh«ng v-ît ®-îc ph-¬ng 
T©y. 
 79 
lao ®éng ngay trong c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu, ph¸t triÓn, biÕn n¨ng lùc cña c¸c ®¬n vÞ 
kh¸c thµnh n¨ng lùc “cña m×nh”. H¬n n÷a, doanh nghiÖp cã thÓ nhê trao ®æi thµnh qu¶ 
nghiªn cøu- ph¸t triÓn ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc n©ng cao tiÒm lùc khoa häc- c«ng 
nghÖ. Qu¸ tr×nh nµy th-êng ®-îc thùc hiÖn theo c¸c b-íc theo h×nh 6.2. 
ViÖc tæ chøc c¸c quan hÖ liªn kÕt nghiªn cøu, ph¸t triÓn khoa häc- c«ng nghÖ cã 
thÓ trªn c¬ së c¸c ch-¬ng tr×nh dµi h¹n, nh-ng còng chØ cã tÝnh chÊt t¹m thêi, vô viÖc. 
ViÖc kÕt hîp chóng theo mét ch-¬ng tr×nh dµi h¹n, nhÊt qu¸n lµ v« cïng cÇn thiÕt. 
Ngay tõ 1993, T¹p chÝ The Economist m« t¶ t×nh tr¹ng nµy nh­ sau: “C¸c nhµ nghiªn 
cøu ®· th-êng xuyªn t¨ng c-êng mèi quan hÖ nghiªn cøu- ph¸t triÓn gi÷a NhËt B¶n víi 
phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi ... Trong khi c¸c doanh nghiÖp NhËt b¶n ®· thiÕt lËp nh÷ng trung 
t©m nghiªn cøu- ph¸t triÓn ë ch©u ¢u vµ Mü th× c¸c doanh nghiÖp n-íc ngoµi còng lµm 
nh- vËy ë NhËt b¶n. Theo sè liÖu cña chÝnh phñ NhËt b¶n, n¨m 1990, Mü vµ Ch©u ¢u ®· 
thiÕt lËp 141 phßng thÝ nghiÖm ë NhËt. Trong n¨m Êy, hä ®· chi 206 tû Yªn (1,42 tû USD) 
cho c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn ë ®©y. Sè l-îng c¸c ch-¬ng tr×nh hîp t¸c gi÷a 
c¸c c«ng ty NhËt víi c¸c c«ng ty n-íc ngoµi, tõ h×nh thøc liªn doanh, ph¸t triÓn s¶n phÈm 
hay chØ lµ c¸c tháa thuËn vÒ marketing, ®· t¨ng vät. Cã thÓ thÊy hµng tr¨m dù ¸n nh- thÕ 
trong phÇn lín c¸c ngµnh c«ng nghiÖp”16. Trong nh÷ng n¨m võa qua, xu h-íng nµy thËm 
chÝ cßn diÔn ra m¹nh mÏ h¬n n÷a. 
H×nh 6.2: Qu¸ tr×nh tù ®Çu t-, ph¸t triÓn ®Ó n©ng cao tiÒm lùc khoa häc- c«ng nghÖ 
16 The Economist, sè 22- 28. 5. 1993. 
Nhu cÇu ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh 
doanh cña doanh nghiÖp 
Nhu cÇu ph¸t triÓn tiÒm lùc khoa 
häc- c«ng nghÖ 
Thùc tr¹ng tiÒm lùc khoa häc- 
c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp 
Nghiªn cøu ®èi t¸c vµ kh¶ n¨ng, 
h×nh thøc liªn kÕt vÒ c«ng nghÖ 
TriÓn khai c¸c ho¹t 
®éng liªn kÕt 
Lùa chän ®èi t¸c, nghiªn cøu ph-¬ng ¸n 
liªn kÕt khoa häc- c«ng nghÖ 
§¸nh gi¸ c¸c ho¹t 
®éng liªn kÕt 
Më réng c¸c ho¹t ®éng liªn kÕt 
 80 
§Ó triÓn khai c¸c ho¹t ®éng liªn kÕt khoa häc- c«ng nghÖ, doanh nghiÖp còng cÇn 
®¶m b¶o nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. §ã lµ: 
- Doanh nghiÖp cã thÞ tr-êng æn ®Þnh, cã h-íng ph¸t triÓn râ rµng, cã s¶n phÈm/ 
dÞch vô (hoÆc h-íng ph¸t triÓn s¶n phÈm/ dÞch vô) râ rµng vµ æn ®Þnh ®Ó t¹o c¬ së v÷ng 
ch¾c cho viÖc thùc hiÖn c¸c ch-¬ng tr×nh liªn kÕt l©u dµi. Th«ng th-êng, do s¶n phÈm 
th-êng ®-îc ®æi míi kh¸ nhanh nªn yªu cÇu nµy chñ yÕu ®-îc h-íng vµo viÖc cã ®Þnh 
h-íng s¶n phÈm vµ dÞch vô râ rµng hoÆc ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i cã nh÷ng s¶n phÈm 
“nßng cèt” (core product) mµ toµn bé c¸c ho¹t ®éng ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm sÏ xoay 
quanh ®ã. 
- Trªn thÞ tr-êng, cã nh÷ng ®¬n vÞ cïng tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu, ph¸t 
triÓn t-¬ng tù hoÆc cã liªn quan, cã nhu cÇu tham gia c¸c ho¹t ®éng ph©n c«ng lao 
®éng trong nghiªn cøu, ph¸t triÓn vµ øng dông tiÕn bé khoa häc- c«ng nghÖ, s½n sµng 
tham gia sù ph©n c«ng nµy. Sù tham gia ph©n c«ng lao ®éng trong c¸c ho¹t ®éng 
nghiªn cøu, ph¸t triÓn nµy ph¶i ®em l¹i lîi Ých lín h¬n cho c¸c bªn tham gia. Nh×n 
chung, nÕu c¸c ®¬n vÞ cã liªn quan liªn kÕt l¹i mµ cã ®-îc mét n¨ng lùc khoa häc- 
c«ng nghÖ cÇn thiÕt th× rÊt cã lîi cho c¸c bªn. Tuy nhiªn, ®©y chØ lµ tr-êng hîp ngo¹i 
lÖ. ChÝnh v× vËy, khi tham gia c¸c ho¹t ®éng liªn kÕt nh- thÕ nµy, doanh nghiÖp cã thÓ 
sÏ ph¶i t¹o thªm mét bé phËn n¨ng lùc mµ hä kh«ng cÇn ngay hoÆc kh«ng cã nhu cÇu 
trùc tiÕp. 
M«i tr-êng kinh doanh, nghiªn cøu thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng liªn kÕt trªn lÜnh 
vùc khoa häc- c«ng nghÖ. §Æc biÖt, c¸c chÝnh s¸ch vµ c¸c yÕu tè thuéc m«i tr-êng vÜ 
m«. 
 81 
CÂU HỎI ÔN TẬP 
1- Hãy phân tích mối quan hệ giữa các yếu tố cấu thành năng lực công nghệ của một 
doanh nghiệp! 
2- Môi trường khoa học- công nghệ quốc gia và môi trường khoa học- công nghệ 
trong nội bộ doanh nghiệp có ảnh hưởng như thế nào tới việc xây dựng và phát 
triển năng lực kỹ thuật công nghệ của doanh nghiệp? Hãy liên hệ thực tế ở một 
doanh nghiệp để làm rõ những nhận định này! 
3- Doanh nghiệp có thể làm gì để nâng cao năng lực kỹ thuật- công nghệ trong điều 
kiện hạn chế về nguồn lực? Liên hệ thực tiễn để giải thích rõ! 
4- Làm thế nào để có thể thiết lập được quan hệ hợp tác giữa doanh nghiệp và các 
đối tác khác nhằm nâng cao năng lực kỹ thuật- công nghệ của doanh nghiệp? 
 82 
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Carsten Burhop / Thorsten Lübbers (2008), Incentives and Innovation? R&D 
Management in Germany’s High-Tech Industries During the Second Industrial 
Revolution. Bonn. 
2. Jeff Butler (2006), Innovation and learning in R&D management; trends in 
practice. 
3. Chase/ Aquilano (1995), Production and operation management, 7th edition. 
Chapter 3 & 4. 
4. CIEM, DoE, ILSSA (2010), Characteristics of Vietnamese Business Environment: 
Evidence from a SME survey in 2009. Hanoi, 5. 2010. 
5. Lê Anh Cường, Nguyễn Lệ Huyền, Nguyễn Kim Chi (2005), Nghiên cứu và phát 
triển sản phẩm mới. NXB Lao động- xã hội. Hà Nội. 
6. Lê Thu Hà (2010), Giải pháp hoàn thiện chế độ bảo dưỡng công nghiệp tiên tiến 
tại Công ty Xuân Hòa. Đại học Kinh tế quốc dân. Hà Nội. 
7. Nguyễn Sĩ Lộc (2007), Tài liệu bồi dưỡng kiến thức kinh tế- kỹ thuật cho hệ 
chuyển ngạch lên nghiên cứu viên chính. Trường bồi dưỡng cán bộ (Bộ Khoa học 
và công nghệ. 
8. Pang -Lo Liu, Chih-Hung Tsai: The Study of R&D Management on New Product 
Development Performance in Taiwan’s Hi-Tech Industries. 
9. W. Nachtigall (1977), Betriebswirtschaftliche Formeln und Darstellungen. Verlag 
Die Wirtschaft, Berlin. 
10. Nguyễn Văn Phúc (2004), Quản trị đổi mới công nghệ. Nxb Thống kê. Hà Nội. 
11. Nguyễn Văn Phúc (2012), Quản trị nghiên cứu và phát triển (Bài giảng cho hệ cử 
nhân, Đại học Kinh tế quốc dân).