Giáo trình Tin học văn phòng - Hoàng Vũ Luân
Tóm tắt Giáo trình Tin học văn phòng - Hoàng Vũ Luân: ...n thành nhiều kiểu: Area (kiểu vùng); Bar (thanh); Column (cột); Line (đường); Pie (cung tròn chứa góc); XY-Scatter (điểm rời rạc)... Những kiểu này có thể được biểu diễn theo dạng 2 chiều (2-D) hoặc 3 chiều (3-D). 4.1. Các thành phần của biểu đồ + Vùng dữ liệu: một khoảng liên tục hoặc rời rạc cá... X 5 ZB Thay thế 2 4 800000 0 800000 Để tính tổng tiền thưởng và tổng tiền theo tên công việc ta tiến hành các bước sau: Bước 1: Sắp thứ tự danh sách theo cột CVIEC (kết quả thể hiện ở hình trên) Bước 2: Chọn chức năng [DATA]\SUBTOTALS * Thay thế các subtotals hiện thời (nếu trước đó...0, nhưng không có điểm môn nào dưới 3; ngược lại KQUA sẽ là RỚT Câu 4 Cột XLOAI được tính nếu KQUA là ĐẬU và căn cứ vào TONG: - Loại GIOI nếu TONG >= 32 - Loại KHA nếu TONG từ 26 đến dưới 32 - Loại TRBINH đối với trường hợp còn lại + Nếu KQUA là RỚT thì đánh dấu X vào vị trí XLOAI Câu 5 Cột...
ồ Bước 1 Chọn vùng dữ liệu: bao gồm cột Tháng và cột Dau thang Bước 2 Chọn biểu tượng ChartWizard, con trỏ có dạng dấu + (Vẽ một vùng trên bảng tính để đặt biểu đồ) Bước 3 Cung cấp thông tin cần thiết sau đó chọn [Finish] để kết thúc. Tiến hành theo các bước hướng dẫn trong phần lý thuyết F Biểu đồ có dạng: Sau khi tạo được biểu đồ, chọn từng phần tử trong biểu đồ để chỉnh sửa và xem kết quả để hiểu thêm về các thành phần trong một biểu đồ. BÀI SỐ 7a F Tạo bảng dữ liệu, sử dụng các hàm cơ sở dữ liệu (DSUM, DAVERAGE...), tổ chức các vùng điều kiện. NHÀ MÁY NƯỚC HUẾ STT KHHANG KVUC METK TTIEN PTHU TTHU 1 VAN A 45 58500 0 58500 2 HOANG B 65 91000 6500 97500 3 VO C 23 34500 3450 37950 4 TRAN B 14 19600 1400 21000 5 LE C 78 117000 11700 128700 6 BUI A 93 120900 0 120900 7 VU A 90 117000 0 117000 8 NGUYEN C 24 36000 3600 39600 9 BUI B 56 78400 5600 84000 10 LE B 78 109200 7800 117000 Khu vực Phụ thu Đơn giá A 0 1300 B 100 1400 [bảng_tìm] C 150 1500 Câu 1 Tính Thành tiền = Mét khối * Đơn giá (tùy thuộc khu vực) Câu 2 Tính Tổng thu = Thành tiền + Phụ thu (theo khu vực) Câu 3 Tính tổng tiêu thụ lớn nhất, nhỏ nhất và trung bình của số mét khối đã tiêu thụ của từng khu vực và ghi kết quả vào bảng sau: Khu Vực A B C Tổng 296400 319500 206250 Lớn nhất 120900 117000 128700 Bé nhất 58500 21000 37950 Trung bình 98800 79875 68750 Câu 4 Vẽ đồ thị minh họa cho bảng ở câu 3 Câu 5 Trang trí và lưu file với tên BTAP7.XLS w Hướng dẫn thực hành: 1. Dùng Vlookup để tính đơn giá của từng khu vực sau đó nhân với số mét khối, ta có: (cột 3 của bảng tìm chứa đơn giá) [TTIEN]=[METK] * VLOOKUP([KVUC], [Bang_Tìm], 3, 0) 2. Tương tự trên, với cột 2 của bảng tìm chứa phụ thu ta có: [TTHU]=[TTIEN] + VLOOKUP([KVUC], [Bang_Tìm], 2, 0) 3. Dùng các hàm cơ sở dữ liệu DSUM, DMIN, DMAX, DAVERAGE với các điều kiện về khu vực được tổ chức như sau: KVUC KVUC KVUC A B C Lưu ý rằng, các nhãn tham gia trong điều kiện phải chính xác như nhãn cột trong bảng dữ liệu, thường ta dùng chức năng copy để sao chép các nhãn cột để tránh sai sót. F Giả sử bảng dữ liệu được gán tên là DATA7a, ta có công thức để tính tổng tiêu thụ của khu vực A là: DSUM(DATA7a, “TTHU”, [đkA]), với [đkA] là hai ô KVUC và A ở vùng điều kiện trên. Tương tự đối với công thức ở các ô còn lại. - Trong thực hành, ta sao chép các công thức sang các ô bên cạnh, sau đó sửa lại cho chính xác. 4. Đồ thị: BÀI TẬP 7b F Vận dụng các hàm cơ sở dữ liệu có kết hợp các hàm chuỗi. Ôn tập các hàm tìm kiếm (Thực hành tiếp trong Sheet2 của bài 7a) DANH SÁCH LƯƠNG THÁNG 06 NĂM 2005 SO MASO HOTEN PHAI CHVU TĐOVH LGCB PHCAP NGCONG THUONG CGLUONG AFD8 Hồng 460 23 CFC1 Thanh 310 24 CMT5 Sơn 330 23 BMC7 Hoàng 430 25 CMT3 Tâm 320 24 CFT3 Lan 320 22 CFC6 Mai 360 26 CFT4 Thúy 350 23 CMD2 Hùng 310 20 CMC9 Tình 380 23 MaxL= ? MinL= ? AveL= ? F MASO cho trên gồm 4 ký tự MS1, MS2, MS3 và MS4, ký tự đầu là chức vụ, thứ hai là phái, thứ ba là trình độ văn hóa và ký tự cuối là số năm công tác, với các giá trị như sau: MS1 Chức vụ MS2 Phái MS3 Trình độ văn hóa MS4 Năm công tác A TP F Nữ D Đại học B PP M Nam C Cao đẳng C NV T Trung cấp Câu 1 Căn cứ vào MASO chèn thông tin vào các cột PHAI, CHVU, TĐOVH Câu 2 Tính PHCAP = PCCV+THNIEM, với THNIEM = NAMCT * 6000 và PCCV được tính như sau: CHVU PCCV TP 40000 PP 25000 NV 10000 Câu 3 Tính THUONG. Biết: Nếu NGCONG>=25, THUONG = 120.000; nếu 23<=NGCONG<25, THUONG=70.000; còn lại THUONG=20.000 Câu 4 Tính CGLUONG = LGCB*1200 + PHCAP + THUONG Câu 5 Tính Lương cao nhất MaxL Lương thấp nhất MinL Lương trung bình AveL Câu 6 Cột SO được đánh số theo CGLUONG với mức cao nhất là 1 Câu 7 Tính tổng PHCAP, THUONG và CGLUONG theo PHAI và lưu vào Sheet3, theo mẫu sau: Phái Phụ cấp Thưởng Cộng lương Nam ? ? ? Nữ ? ? ? Câu 8 Trang trí và ghi lại các thay đổi w Hướng dẫn thực hành: 1. Dùng Vlookup và các hàm chuỗi để lấy thông tin. 2. Dùng Vlookup để lấy phụ cấp chức vụ tương ứng với chức vụ. 3. Dùng 2 hàm IF lồng nhau. 5. Dùng các hàm Max, Min và Average 7. Tạo vùng điều kiện theo phái, tạo bảng báo cáo trong Sheet3 và dùng DSUM để tính. BÀI SỐ 8 F Các thao tác cơ bản trên danh sách dữ liệu: SORT, FILTER Danh sách học viên được cấp học bổng - Năm học 2004-2005 STT HOTEN NGSINH NOISINH TRBINH HBONG MADIEM Tuoi 1 TUAN 05/15/80 HUE 4.2 0 A01 19 2 VIET 02/13/75 Q.BINH 7.5 50000 B03 24 3 ANH 11/11/78 HUE 6.7 50000 C04 21 4 HUNG 10/12/76 DA NANG 8.3 50000 A03 23 5 HOA 04/01/82 HA TINH 8.7 150000 C02 17 6 THUAN 12/18/78 NGHE AN 4.0 0 B01 21 7 VAN 01/01/81 DA NANG 4.2 0 B05 18 8 SON 09/09/77 HUE 5.5 50000 A02 22 9 BINH 10/10/79 HA TINH 8.3 100000 C01 20 Câu 1 Nhập bảng dữ liệu trong Sheet1 và nhập danh sách điểm sau trong Sheet2: Mã điểm Điểm cơ sở Chuyên môn Ngoại ngữ C01 9.0 8.0 8.0 B05 7.0 2.5 3.0 B01 2.0 4.5 5.5 A02 5.5 6.5 4.5 C02 9.0 8.5 8.5 A03 8.5 9.0 7.5 C04 9.0 2.5 8.5 B03 6.0 7.5 9.0 A01 4.5 6.0 2.0 Câu 2 Căn cứ vào MADIEM và bảng mã điểm trên để tính điểm trung bình (TRBINH) Câu 3 Tính học bổng (HBONG) theo các điều kiện sau: - nếu TRBINH >=8.5 và tuổi <=18 thì học bổng là: 150000 đ - nếu TRBINH >=8.0 và tuổi <=20 thì học bổng là: 100000 đ - nếu 5.0 20 thì học bổng là: 50000 đ - ngoài ra không có học bổng. Câu 4 Trích ra những bảng tính khác (lưu vào Sheet3): - những học viên có mức học bổng 150000 đ - những học viên có mức học bổng 100000 đ - những học viên có mức học bổng 50000 đ - những học viên không có học bổng. Câu 5 Trích ra những bảng tính khác (lưu vào Sheet3) những học viên trong các độ tuổi sau: - từ 16 đến 18 - 19 hoặc 20 - trên 20 tuổi. Câu 6 Trang trí và lưu với tên BTAP8.XLS Câu 7 Thực hiện các thao tác sắp thứ tự theo HOTEN, NGSINH, TRBINH... sau mỗi lần sắp hãy quan sát sự thay đổi (có thể nhấn Undo và Redo) w Hướng dẫn thực hành: 2. Để tính điểm trung bình cần phải biết 3 cột điểm, do đó dùng hàm AVERAGE với 3 lần dùng VLOOKUP, mỗi lần chỉ thay đổi cột trả lại giá trị: Average(Vlookup(...,...,2,0), Vlookup(...,...,3,0), Vlookup(...,...,4,0)) F Ngoài ra, Excel còn có 2 hàm cho phép lấy một khoảng các ô mà không phải dùng nhiều lần các hàm VLOOKUP; đó là hàm OFFSET và MATCH. Hàm OFFSET có 5 đối số như sau: - OFFSET(vị trí gốc, độ dời đứng, độ dời ngang, số hàng, số cột kết quả) Với ý nghĩa: tính từ vị trí gốc, dời lên trên (âm)/dời xuống dưới (dương), dời sang trái (âm)/dời sang phải (dương) bao nhiêu ô; và khoảng cần trả lại sẽ chứa bao nhiêu hàng, bao nhiêu cột. - Hàm MATCH gần giống các hàm tìm kiếm nhưng không trả lại giá trị tìm mà chỉ trả lại vị trí (thứ tự) của giá trị tìm thấy trong khoảng tìm. MATCH(giá trị tìm, khoảng tìm, phương thức) F Từ hai hàm trên ta có cách giải khác để tính điểm trung bình như sau: = AVERAGE(OFFSET(vị trí gốc, MATCH(mã điểm, bảng mã, 0), 0, 1, 3)) trong đó: vị trí gốc được chọn là ô chứa giá trị [Điểm cơ sở]; mã điểm là số hiệu mã điểm của từng người; bảng mã là danh sách toàn bộ mã điểm cần tìm. Hàm Match có nhiệm vụ tính độ dời xuống khi tìm thấy mã điểm trong danh sách; độ dời ngang là 0 (vì các ô sẽ lấy có ô đầu tiên cùng cột với vị trí gốc); số ô cần lấy là 1 hàng và 3 cột. 3. Trong điều kiện tính học bổng có sử dụng giá trị tuổi, nhưng trong bảng dữ liệu không có giá trị này, do đó ta sẽ tạo thêm một cột trung gian để tính tuổi (nhằm đơn giản hóa điều kiện) và tuổi được tính bởi hiệu của năm hiện thời với năm sinh, ta có: [TUOI] = YEAR(NOW())-YEAR([NGSINH]) khi đó, giả sử E6 là ô chứa điểm trung bình, ta có công thức sau: IF(AND(E6>=8.5, [TUOI]<=18), 150000, IF(AND(E6>=8, [TUOI]<=20, 10000, IF(AND(E6>=5, [TUOI]>20), 50000, 0))) 4. Để lọc và ghi kết quả ta dùng chức năng lọc nâng cao (Advanced Filter) với các vùng điều kiện về học bổng như sau: HBONG HBONG HBONG HBONG 150000 100000 50000 0 F Lưu ý, sau khi tạo vùng điều kiện ở Sheet3, ta đặt con trỏ ở một ô trống trước khi sử dụng lệnh lọc. 5. Tương tự, sử dụng lọc nâng cao với các điều kiện lọc như sau: Tuoi Tuoi Tuoi Tuoi >=16 <=18 19 >20 20 7. Trước hết chọn tên trường cần sắp (ví dụ, chọn trường HOTEN), sau đó mới sử dụng lệnh [DATA]SORT. Sau mỗi lần sắp, nên thay đổi một số yếu tố để hiểu rõ về chức năng này. BÀI SỐ 9 F Các thao tác cơ bản trên danh sách dữ liệu: SORT, FILTER, SUBTOTAL... BẢNG BÁN HÀNG MAH NBAN TEN SLUONG TGIA THUE TONG 1 12/12/97 BAP 324 2 12/12/97 BIA 454 3 14/12/97 BOT 656 4 11/01/98 GAO 431 5 20/01/98 KEO 455 6 25/01/98 BAP 564 7 01/02/98 BIA 657 8 11/02/98 BOT 432 9 05/02/98 KEO 544 10 12/03/98 GAO 767 Tổng trị giá các mặt hàng bán trong tháng 2/1998 ??? Câu 1 Tính trị giá (TGIA) bằng số lượng (SLUONG) nhân đơn giá (DGIA), với đơn giá và thuế được cho ở bảng sau: Tên Đơn giá Thuế BAP 3500 1% BIA 15000 1% GAO 3000 2% KEO 10000 2% BOT 5000 1% Câu 2 Tính thuế (THUE) theo số liệu trên và chú ý rằng nếu trị giá dưới 100000 đồng thì không thu thuế. Sau đó tính tổng cộng (TONG) bằng trị giá cộng với thuế Câu 3 Trích ra danh sách các mặt hàng BAP, GAO, BOT và lưu vào Sheet2. Câu 4 Tính tổng các cột TGIA, THUE và tổng số lần bán theo từng loại mặt hàng và lưu vào bảng sau ở Sheet3: Tên Số lần bán Tổng trị giá Tổng thuế BAP BIA GAO KEO BOT Câu 5 Dùng kết quả ở câu 4 để vẽ đồ thị so sánh tổng trị giá của từng loại mặt hàng Câu 6 Trích ra hai bảng tính bán hàng ứng với 2 năm: 1997 và 1998 Câu 7 Tính tổng trị giá các mặt hàng bán trong tháng 2/1998 Câu 8 Sắp thứ tự (Sort) bảng theo cột TEN với chiều giảm dần (Descending) Câu 9 Dùng SubTotal để tính tổng các cột SLUONG, TGIA, TONG. Sau đó thay tổng bằng các hàm khác như Min, Max, Average... F Trang trí và lưu với tên BTAP9.XLS w Hướng dẫn thực hành: 2. Vì có điều kiện nên khi tính thuế ta cần phải xét xem trị giá lớn hơn hay nhỏ hơn 100000, do đó có công thức sau: IF([TGIA]<100000, 0, [TGIA]*VLOOKUP(...)) 3. Lập vùng điều kiện dạng hoặc (OR) để lọc. 4. Để tính tổng số lần bán ta dùng DCOUNTA, các giá trị khác thì dùng DSUM. F Đối với phép tính tổng theo điều kiện, ngoài hàm DSUM Excel còn cung cấp một hàm tương đương, đó là SUMIF Cú pháp: SUMIF(khoảng_sẽ_tính, điều_kiện, khoảng thật sự sẽ tính) Trong đó, khoảng_sẽ_tính tham chiếu đến khoảng các ô sẽ tham gia tính tổng; điều_kiện thường có dạng “biểu thức so sánh”; riêng khoảng thật sự sẽ tính là tùy chọn, nhưng nếu đưa vào thì tổng kết quả sẽ tính trong vùng này. * Ví dụ: xét bảng số liệu sau: A B C D E F 1 BAP 5 BAP BIA BAP BAP 2 BIA 8 7 9 5 4 3 BAP 7 4 GAO 9 5 BIA 6 - Khi đó công thức: SUMIF(A1:A5,"BAP",B1:B5) sẽ có giá trị là 12; tương đương với việc dùng hàm DSUM với điều kiện tên hàng là BAP. - Tương tự ta có: SUMIF(C1:F1,"BAP",C2:F2) = 16 F Thử dùng SUMIF để giải lại câu 4 ở trên. F Cùng dạng với SUMIF là hàm COUNTIF(khoảng ô, điều kiện) dùng để đếm số các ô trong khoảng ô hợp với điều kiện. 6. Lập vùng điều kiện từ ngày 01/01/1997 đến 31/12/1997 (năm 1997) và tương tự để tính năm 1998. 7. Lập vùng điều kiện có dạng ngày bán lớn hơn hoặc bằng ngày 01/02/1998 và nhỏ hơn ngày 01/03/1998 (trong khoảng tháng 2) F Ngoài phương pháp dùng một khoảng ngày như trên, ta còn có thể sử dụng dạng công thức trong vùng điều kiện để tính. Ví dụ, đối với câu 6 có thể lập điều kiện dạng =YEAR(ô đầu tiên chứa dữ liệu ngày)=1997 (lưu ý trong công thức trên có hai dấu =) và nhãn tên trường cần phải bỏ trống. Þ Tương tự, điều kiện trong câu 7 sẽ là =MONTH(ô chứa ngày)=2. BÀI SỐ 10 F Bài tập tổng hợp - dạng đề thi BẢNG GHI TÊN, GHI ĐIỂM Điểm chuẩn = 17 TT SBD HOTEN TEN TRUONG BAN DVAN DTOAN TONG KETQUA A00 AI C A11 BINH A A20 CHAU B B31 ANH A B42 BAO C C50 DUNG B C61 HANH B C71 HUONG A D82 DUONG A D90 PHUOC C Mã trường Tên trường Ký tự đầu của SBD là mã trường A QUOC HOC ký tự cuối của SBD là điểm ưu tiên. B HAI BA TRUNG C NGUYEN HUE D GIA HOI Câu 1 Căn cứ vào ký tự đầu của SBD điền thông tin vào TEN TRUONG Câu 2 Căn cứ vào SBD điền DVAN và DTOAN (theo bảng điểm ở Sheet2) Câu 3 Tính TONG theo các yêu cầu sau: * Nếu ban A hoặc B thì điểm Toán hệ số 2 * Nếu ban C thì điểm Văn hệ số 2 * Cộng thêm điểm ưu tiên Câu 4 Tính KETQUA: Đậu nếu TONG lớn hơn hoặc bằng Điểm chuẩn ngược lại là Rớt Câu 5 Lọc ra các danh sách và ghi vào Sheet3 những người: a) Có kết quả Rớt b) Có kết quả Đậu và tổng điểm lớn hơn 23 Câu 6 Lập báo cáo theo mẫu sau: Học sinh trường Điểm trung bình Số học sinh Đậu QUOC HOC ? ? HAI BA TRUNG ? ? NGUYEN HUE ? ? GIA HOI ? ? Câu 7 Cột TT đánh số theo cột TONG với giá trị cao nhất là 1 Bảng điểm (Lưu trong Sheet2) SBD DTOAN DVAN D90 4 7 D82 5 4 C71 8 7 C61 9 8 C50 5 5 B42 3 7 B31 5 4 A20 4 5 A11 7 9 A00 6 8 F Ghi bài thực hành với tên BTAP10.XLS BÀI SỐ 11 F Các bài tập bổ sung. Sử dụng hàm SumProduct để giải bài toán tính điểm trung bình các môn theo các hệ số tùy ý. SUMPRODUCT(mảng_1, mảng_2, ...) - Hàm SumProduct tính tổng các tích một cách tương ứng từ các phần tử của mảng 1 với mảng 2... cho đến tối đa 32 mảng được phép sử dụng - các mảng này phải có cùng số chiều. F Lưu ý: hàm PRODUCT(so1, so2,...) thực hiện phép nhân liên tiếp các so1, so2, ... với nhau. Ví dụ: Product(2,4,5) = 2*4*5 = 40. BẢNG GHI ĐIỂM TT HTEN M1 M2 M3 M4 M5 TRBINH 1 AN 5 7 6 8 7 6.8 2 BINH 8 7 9 6 8 7.5 3 SON 9 9 8 7 8.1 4 VAN 8 7 6 9 5 7.3 5 TUAN 8 4 5 8 5.5 6 LAN 3 5 4 5 8 4.9 7 HOA 4 7 6 7 5 5.9 8 QUANG 5 4 3 5 4 4.3 9 VINH 9 9 9 8 8.8 10 THANH 9 7 9 8 9 8.5 * Với hệ số các môn M1 đến M5 được cho trong bảng sau: Môn M1 M2 M3 M4 M5 Hệ số 2 1 3 4 2 Câu 1 Căn cứ vào hệ số, tính điểm trung bình (TRBINH). Gợi ý Điểm trung bình được tính bằng cách lấy tổng điểm các môn có nhân hệ số sau đó chia cho tổng số các hệ số (ở trên là bằng 2+1+3+4+2=12). Công thức có dạng: SUMPRODUCT(điểm, he_so)/SUM(he_so) Trong đó điểm tham chiếu đến các ô chứa điểm của từng học sinh; he_so là vùng chứa thông tin về hệ số. F Hãy để ý tình huống có một số học sinh được miễn một số môn học (ô điểm để trống) thì công thức có còn đúng không? Rõ ràng trong tình huống này, phép chia cho toàn bộ tổng của các hệ số sẽ làm cho điểm trung bình bị thấp xuống. Thay vào đó ta phải xét xem môn nào được miễn để giảm đi hệ số của môn đó. Sử dụng hàm SumIf ta có thể khắc phục tình huống này: SUMPRODUCT(điểm, he_so)/SUMIF(điểm, “>=0”, he_so) F Hàm SumIf lúc này có nhiệm vụ tính tổng các hệ số tương ứng với các môn học có điểm lớn hơn hoặc bằng 0, do đó sẽ không tính những môn miễn học (có giá trị rỗng) Câu 2 Sử dụng hàm SumProduct với các giá trị bố trí theo cột Tên hàng Số lượng Giá_1 Giá_2 A12 20 3000 4000 C21 30 1000 3000 E23 25 2000 4000 D32 50 4000 5000 Tổng cộng (số_lượng ´ giá) = ? ? F Giả sử cần tính tổng cộng toàn bộ các mặt hàng trên theo đơn giá loại 1 mà không phải tính tổng từng mặt hàng, ta sử dụng hàm SumProduct như sau: SumProduct(so_luong, don_gia_1) sẽ cho kết quả: 340000. Tương tự tính tổng theo đơn giá loại 2. BÀI SỐ 12 F Sử dụng công cụ Solver để giải các bài toán đặc biệt. Trong Excel có bổ sung một số công cụ mạnh để giải các bài toán như: tìm nghiệm của hệ phương trình, giải bài toán tối ưu... đó là Solver (trong menu Tools). Trong phần này chỉ giới thiệu một số ví dụ minh họa chức năng này. Bài 1. Giải hệ phương trình sau: 3x + 4y - 3z = 5 4x - 2y + 6z = 40 x + 4y + 8z = 78 Bước 1. Lập mô hình bài toán (theo mẫu dưới đây) A B C D 1 Biến x y z 2 Nghiệm (tạm) 1 1 1 3 4 Hệ số a b c 5 phương trình 1 3 4 -3 6 phương trình 2 4 -2 6 7 phương trình 3 1 4 8 8 9 Giá trị tạm 4 8 13 10 Mục tiêu 5 40 78 - Các ô B2:D2 sẽ chứa nghiệm của hệ, đầu tiên ta cho tất cả bằng 1 (và gọi là nghiệm tạm) và sẽ dùng Solver để yêu cầu tính ra nghiệm thật sự. - Các ô B5:D7 chứa hệ số của các phương trình - Các ô B10:D10 chứa giá trị vế phải của các phương trình - Các ô B9:D9 là các giá trị trung gian tương ứng với các nghiệm tạm của hệ; được tính bằng cách thay bộ nghiệm tạm vào vế trái của các phương trình (tổng các tích), do đó ở đây ta dùng hàm SumProduct để tính. Công thức ô B9 sẽ là: [B9] = SumProduct(B5:D5, $B$2:$D$2) = 4 (tương tự với các ô [C9] và [D9]) Bước 2. Cung cấp thông tin cho Solver Sau khi lập xong mô hình, chọn ô [B9] làm mục tiêu, và gọi lệnh [Tools]Solver, ta có: - Trong hộp [By Changing Cells] ta dùng mouse để chọn vùng lưu kết quả (nghiệm) là B2:D2 (Excel sẽ tự động thêm kiểu tham chiếu tuyệt đối) - Trong vùng [Subjects to the Constraints] ta nhập các ràng buộc dùng làm mục tiêu của lời giải. Đối với việc giải hệ phương trình, mục tiêu cần đạt được là các giá trị tạm phải bằng với các giá trị thực có (vế phải của các phương trình). Ở trước ta đã dùng ô B9 làm đích, vậy còn lại 2 giá trị phải đạt được. Ta chọn Add và khai báo đẳng thức còn lại làm mục tiêu trong hộp: F Sử dụng nút Add để thêm các ràng buộc, sau khi hoàn tất chọn [OK] để quay về hộp Solver Parameters Bước 3. Thực hiện lệnh và kết thúc Sau khi hoàn tất các khai báo, ta chọn nút [Solve] để Excel tự động tính và thông báo kết quả; F Nếu đồng ý với lời giải thì chọn nút Keep Solver Solution, nếu không thì phục hồi các giá trị gốc Restore Orginal Values và chọn OK để hoàn tất. F Cuối cùng, ta có kết quả như sau: A B C D 1 Biến x y z 2 Nghiệm 2 5 7 3 ... ... ... ... 8 9 Giá trị 5 40 78 10 Mục tiêu 5 40 78 F Lưu ý rằng giá trị ở các ô B2:D2 và B9:D9 đã thay đổi. Tóm lại, để sử dụng Solver đòi hỏi các yêu cầu sau: - Phải cung cấp đầy đủ các tham số trong hộp thoại. Đặc biệt cần lưu ý rằng ô đích (Set Target Cell) cần phải chứa công thức có liên quan đến vùng nghiệm, nếu không Excel sẽ báo lỗi. - Chỉ ra vùng mà Excel sẽ tác động và lưu kết quả, ở đây thường bắt đầu với các giá trị 1 là giá trị tạm thời để Excel có khởi điểm tính toán. - Cung cấp đầy đủ các ràng buộc dùng làm mục tiêu để tính toán. F Bài tập tương tự. Giải hệ phương trình sau 3x + 4y - 3z - t = 26 4x - 2y + 6z - 7t = 10 {nghiệm là: x + 4y + 8z - 6t = 12 (x=8; y=3; z=2; t=4) } 2x - 9y + 5z + 3t = 11 Bài 2. Xét bài toán tìm cực đại lợi nhuận như sau: “Một nhà máy sản xuất 3 sản phẩm (sph_a, sph_b và sph_c) với tiền lãi tương ứng trên 1 đơn vị sản phẩm là 75, 35 và 50. Các sản phẩm này đòi hỏi một số linh kiện (6 loại) với tương quan giữa chúng được cho bởi bảng và trong bảng còn cho biết số lượng các linh kiện tồn kho. Hãy lập kế hoạch sản xuất sao cho lợi nhuận thu được là lớn nhất. F Dùng Solver, ta lập mô hình bài toán như sau: A B C D E F 1 SPh_a SPh_b SPh_c 2 Mục tiêu sản xuất -> 100 100 100 3 Linh kiện Tồn kho Yêu cầu 4 Lk_1 700 400 2 0 2 5 Lk_2 850 500 3 0 2 6 Lk_3 380 300 0 3 0 7 Lk_4 500 400 2 1 1 8 Lk_5 650 400 1 0 3 9 Lk_6 450 200 0 1 1 10 Tiền lãi/sp 75 35 50 11 Lợi nhuận 7500 3500 5000 12 Tổng lợi nhuận 16000 F Trong mô hình trên, có các ô chứa công thức như sau: - Các ô từ C4 đến C9 chứa hàm SumProduct($D$2:$F$2,D4:F4)... - Tính lợi nhuận bằng tiền lãi một sản phẩm nhân với số sản phẩm - Tổng lợi nhuận bằng tổng cộng các lợi nhuận của các sản phẩm. F Trong hộp thoại Solver Parameters ta khai báo như sau: - Chọn ô D12 làm ô đích và giá trị mục tiêu là Max; các ô lưu kết quả là D2:F2 (với các giá trị khởi đầu là 100) và các ràng buộc như sau: F Sau khi chọn Solve, ta được nghiệm là 107, 105 và 181 với Tổng lợi nhuận là 20750. F Bài tập tương tự. Hãy thay đổi các tham số và giải lại bài toán trên. Hãy tìm một bài toán tương tự, (ví dụ lập lịch sản xuất sao cho chi phí thấp nhất) sau đó lập mô hình và giải.
File đính kèm:
- giao_trinh_tin_hoc_van_phong_hoang_vu_luan.doc