Giáo trình Vật liệu dệt may - Võ Phước Tấn (Phần 1)

ng 
3.2.4 Caùc kieåu deät cô baûn 
2.4.3.19 Caùc Khaùi nieäm 
™ Kieåu deät: laø ñöôøng deät cuûa sôïi trong vaûi ñaëc tröng baèng quan heä töông hoã giöõa hai 
heä thoáng sôïi doïc vaø sôïi ngang ñan vôùi nhau taïo neân. Tuøy theo kieåu deät, keát hôïp 
vôùi maät ñoä taïo cho vaûi nhöõng daïng beà ngoaøi vaø tính chaát söû duïng phong phuù. 
™ Ñieåm noåi: Choã giao nhau cuûa sôïi doïc vaø sôïi ngang laø ñieåm noåi 
− Neáu sôïi doïc ñan leân sôïi ngang laø ñieåm noåi doïc. Kí hieäu: 
− Neáu sôïi ngang ñan leân sôïi doïc laø ñieåm noåi ngang. Kí hieäu: 
™ Phöông phaùp bieåu dieãn kieåu deät: 
− Nhöõng coät thaúng ñöùng töôïng tröng cho sôïi doïc, ñaùnh soá thöù töï töø traùi sang 
phaûi. 
1 2 3 4
1
2
3
4− Nhöõng doøng naèm ngang töôïng tröng cho sôïi 
ngang, ñaùnh soá thöù töï töø döôùi leân treân. 
™ Raùp po (R): laø moät chu kyø ñieåm noåi doïc vaø ñieåm noåi 
ngang sau ñoù ñöôïc laëp laïi. 
− Raùp po doïc (Rd): laø soá sôïi doïc trong moät raùp po. 
− Raùp po ngang (Rn): laø soá sôïi ngang trong moät raùp 
po. 
Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 
Trang 32 
Ví duï 1: Phaân tích söï ñan keát cuûa sôïi doïc vaø sôïi ngang ôû hình 2: 
− Sôïi doïc 1: ñan leân treân sôïi ngang 2 vaø 4 
− Sôïi doïc 2: ñan leân treân sôïi ngang 1 vaø 3 
− Sôïi doïc 3: ñan gioáng sôïi 1 Hình 2 
− Sôïi doïc 4: ñan gioáng sôïi 2 
Vaäy cöù sau 2 sôïi doïc, thöù töï ñieåm ñan ñöôïc laëp laïi neân Rd=2 
− Töông töï nhö phaân tích vôùi sôïi doïc, sau 2 sôïi ngang thöù töï ñieåm ñan ñöôïc laëp 
laïi neân Rn=2 
Do ñoù ôû hình 2, raùp po d ang vaø baèng 2. Dieän tích ñieåm noåi laø: 
oïc baèng raùp po ng
™ Böôùc chuyeån: (S) laø moät soá chæ roõ ñieåm noåi doïc cuûa sôïi ta ñang xeùt ñöùng caùch 
au. 
Ví ï
 åi doïc cuûa sôïi doïc 
• noåi doïc 
ôû hình 3 
− Vô öï: 
 nhaát caùch ñieåm noåi doïc cuûa sôïi ngang thöù 
• noåi doïc cuûa sôïi ngang thöù tö 
ån ngang Sn = 3 
1 2
1
2
ñieåm noåi doïc cuûa sôïi ñöùng sau hay ñöùng tröôùc noù bao nhieâu ñieåm noåi. 
− Böôùc chuyeån doïc (Sd): xeùt treân hai sôïi doïc lieàn nhau. 
− Böôùc chuyeån ngang (Sn): xeùt treân hai sôïi ngang lieàn nh
 du 2: Theo hình 3: Rd = Rn = 5 
1 2 3 4 5
1
2
3
4
5− Vôùi sôïi doïc: 
• Xeùt ñieåm no
thöù nhaát so vôùi ñieåm noåi doïc 
cuûa sôïi doïc thöù hai ta thaáy 
caùch 2 ñieåm noåi treân sôïi 
ngang thöù hai, ba. 
Töông töï xeùt ñieåm
cuûa sôïi doïc thöù 2 so vôùi ñieåm 
noåi doïc cuûa sôïi doïc thöù ba ta 
thaáy caùch 2 ñieåm noåi treân sôïi 
ngang thöù boán, naêm 
Do ñoù vôùi kieåu deät 
coù böôùc chuyeån doïc Sd = 2 
ùi sôïi ngang cuõng xeùt töông t
Hình 3 
• Ñieåm noåi doïc cuûa sôïi ngang thöù 
hai 3 ñieåm noåi treân sôïi doïc thöù hai, ba, boán. 
Ñieåm noåi doïc cuûa sôïi ngang thöù ba caùch ñieåm
3 ñieåm noåi treân sôïi doïc thöù ba, boán, naêm. 
Do ñoù vôùi kieåu deät ôû hình 3 coù böôùc chuye
Tröôøng Ñaïi Hoïc C ghieäp Thaønh phoá Hoà C h Vaät lieäu deät may 
− B eán caû chieàu. 
. 
g 
2.4.3.20 ieåu deät: 3 kieåu 
3.2.4.1.1 
ôïi doïc vaø sôïi ngang ñan keát vôùi nhau theo 
− ân ñieåm: Rd = Rn = 2; Sd = Sn = 1. 
− åi ngang baèng nhau traûi ñeàu treân 
− åu deät vaân ñieåm khaù beàn chaéc, laøm cho beà maët vaûi 
− ät nhau k
− ieåm ñöôïc öùng duïng roäng raõi trong ngaønh deät ñ
3.2.4.1.2 Kieåu deät vaân cheùo: 
ø taïo thaønh caùc ñöôøng cheùo treân maët
− 
 = 
èng 4 trong hai 
– 1 = 4 – 1= 3 
öôùc chuyeån coøn xem nhö moät ñaïi löôïng vectô, töùc laø xeùt ñ
• Böôùc chuyeån doïc (Sd) chieàu döông höôùng leân, chieàu aâm höôùng xuoáng
• Böôùc chuyeån ngang (Sn) chieàu döông höôùng sang phaûi, chieàu aâm höôùn
sang traùi. 
Caùc k
Kieåu deät vaân ñieåm (deät trôn): 
Laø kieåu deät ñôn giaûn nhaát, trong ñoù s
kieåu caát moät, ñeø moät. 
Ñieàu kieän ñeå coù deät va
Ví duï: Kieåu deät ôû hình 2 laø kieåu deät vaân ñieåm 
Kieåu deät vaân ñieåm coù ñieåm noåi doïc vaø ñieåm no
khaép chieàu roäng cuûa vaûi. 
Caùc lieân keát sôïi trong kie
cöùng, khoù tuoät sôïi ra khoûi ñöôøng deät hay ñöôøng caét. 
Kieåu deät naøy taïo cho beà maët vaûi hai beân gioáng he
phaûi, maët traùi. 
Kieåu deät vaân ñ
vaûi phin, poâpôlin, simily, kateâ, voan, lanh, luïa trôn 
La kieåu deät caùc ñieåm noåi
Ñieàu kieän ñeå coù deät vaân cheùo: R ≥ 3, S = ± 1 
− Ñoái vôùi vaân cheùo coù böôùc chuyeån S = 1 hay S
R – 1. Trong ñoù R laø moät chu kyø, neáu laáy R ñi ta 
coù böôùc chuyeån S = -1, nhö vaäy khoâng laøm thay 
ñoåi ñaïi löôïng cuûa böôùc chuyeån. 
Ví duï: Veõ vaân cheùo coù raùppo ba
tröôøng hôïp: 
Sd = 1
Sd = R 
H
(a) 
Sd = 1 
(b) 
Sd = 3 oâng N hí MinTrang 33 
hoù phaân bieät maët 
eå deät ra caùc loaïi 
 vaûi (hình 4). 
Hình 4 
ình 5 
Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 
• Caû 2 tröôøng hôïp (a), (b) ñeàu laáy ñieåm noåi doïc ñaàu tieân laø ñieåm noåi doïc cuûa 
• ôùi böôùc chuyeån Sd=1: vì caû hai 
− eät vaân cheùo thöôøng kyù hieäu baèng moät phaân soá. Töû soá laø ñieåm noåi 
− á laø raùp po cuûa vaân cheùo. 
 cuûa vaân cheùo. 
 ñi leân goïi laø 
• höôùng cheùo seõ ñi töø phaûi qua traùi theo höôùng ñi leân goïi laø 
Ví d ân cheùo phaûi 1/3. Hình 5b laø vaân cheùo traùi 1/3 
ì goùc nghieâng 
− eåm noåi 
− u. So vôùi vaân ñieåm, kieåu 
− ûi cheùo, luïa cheùo may quaàn aùo maëc 
3.2.4.1.3 Kieåu deät vaân ñoaïn: 
 ñan doïc hay caùc ñieåm ñan ngang ít ñöôïc traûi ñeàu treân 
− 
 R – 1 
Ngo ïo vaân ñoaïn ñuùng phaûi 
th
sôïi doïc thöù nhaát ñan leân sôïi ngang thöù nhaát. 
Böôùc chuyeån Sd = 3 trong thöïc teá phuø hôïp v
tröôøng hôïp ñeàu ñeán sôïi doïc thöù naêm (töùc laø sôïi thöù nhaát cuûa raùp po môùi) laïi 
ñan leân treân sôïi ngang thöù (R+1) cuõng laø sôïi ngang baét ñaàu cuûa raùp po tieáp 
theo. 
Kieåu d
doïc, maãu soá laø ñieåm noåi ngang treân moät sôïi doïc vaø moät sôïi ngang trong 
phaïm vi moät raùppo. 
Toång töû soá vaø maãu so
− Daáu coäng hay daáu tröø ôû treân phaân soá chæ höôùng
• Neáu laø daáu coäng höôùng cheùo seõ ñi töø traùi qua phaûi theo höôùng
vaân cheùo phaûi. 
Neáu laø daáu tröø 
vaân cheùo traùi. 
uï: Hình 5a laø va
− Thoâng thöôøng thì ñöôøng cheùo nghieâng 45o. Trong thöïc teá th
thöôøng bieán ñoåi phuï thuoäc vaøo ñoä maûnh vaø maät ñoä phaân boá cuûa sôïi. 
Kieåu deät vaân cheùo coù maät ñoä ñieåm noåi doïc nhieàu hôn maät ñoä ñi
ngang goïi laø hieäu öùng doïc. Ngöôïc laïi vaân cheùo hieäu öùng ngang phaûi coù maät 
ñoä ñieåm noåi ngang lôùn hôn maät ñoä ñieåm noåi doïc. 
Maët vaûi cuûa kieåu deät vaân cheùo hai beân khaùc nha
deät vaân cheùo coù ñan keát loûng leûo hôn. 
ÖÙng duïng cuûa kieåu deät naøy ñeå deät va
thoâng thöôøng, quaàn aùo baûo hoä 
Laø kieåu deät coù caùc ñieåm
khaép beà roäng cuûa vaûi (hình 6). 
Ñieàu kieän ñeå coù vaân ñoaïn: 
R ≥ 5 
1 < S <
aøi ra ñeå coù caáu ta
eâm ñieàu kieän: giöõa raùp po vaø böôùc chuyeån 
khoâng coù öôùc soá chung. 
Ví duï: Vaân ñoaïn 5/2, 5/3, 7/3, 7/5, 8/3, 8/5  
(c) 
Sd = 1 
Trang 34 
Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 
Trang 35 
− Kieåu deät vaân ñoaïn ñöôïc kyù hieäu baèng moät phaân s ãu 
− t vaân ñoaïn cuõng coù hieäu öùng doïc vaø 
− öùng doïc thöôøng laø vaûi laùng, vaân ñoaïn coù hieäu öùng ngang 
Ngoaøi ra coøn coù da ghóa laø khoâng theo quy ñònh ôû 
tre
oá, töû soá laø raùp po (R), ma
soá laø böôùc chuyeån (S) – thöôøng laø Sd. 
Cuõng nhö kieåu deät vaân cheùo, kieåu deä
hieäu öùng ngang. 
Vaân ñoaïn coù hieäu
goïi laø vaûi satin. 
Hình 7 – Vaân ñoaïn 5/2 
ïng vaân ñoaïn ngoaïi leä n
ân (raùp po laø moät haèng soá, böôùc chuyeån vaø raùp po coù öôùc soá chung). 
Ví duï: − Vaân ñoaïn ngoaïi leä coù R = 6 
S = 2, 3, 4, 4, 3, 2 
− Vaân ñoaïn ngoaïi leä coù R 
1, 2, 3, 2 
3.3 VAÛI DEÄT KIM: 
 laø loaïi saûn phaåm deät coù daïng taám, daïng oáng, daïng chieác. 
oät hoaëc 
øm cho vaûi deã daøng giaõn daøi hay 
− quaàn theå 
− h deät kim laø sôïi boâng, sôïi len, caùc loaïi sôïi vaø tô nhaân taïo, 
toång hôïp, sôïi ñaøn hoài Thöôøng laø loaïi sôïi maûnh vaø ñoä ñaøn hoài cao. Trong quaù 
Hình 6 – Vaân ñoaïn 5/3 
= 4 
S = 
3.3.1 Khaùi nieäm: 
− Vaûi deät kim
− Vaûi deät kim hoaøn toaøn khaùc vôùi vaûi deät thoi, vaûi ñöôïc deät neân töø m
nhieàu sôïi uoán thaønh voøng, caùc voøng naøy moùc noái nhau theo coät (vaûi ñan doïc) 
hay theo haøng (vaûi ñan ngang) thaønh voøng sôïi. 
Caùc voøng sôïi naèm töông ñoái töï do trong vaûi la
co ngaén. Khi keùo caêng vaûi theo hai chieàu laøm cho vaûi coù ñoä giaõn lôùn. 
Vaûi deät kim thích hôïp cho nhöõng maët haøng quaàn aùo muøa heø, maëc loùt,
thao, quaàn aùo taém... 
Sôïi duøng trong ngaøn
(Hình 8) 
(Hình 9) 
Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 
Trang 36 
trình deät sôïi bò uoán cong, bieán daïng nhieàu laàn vôùi caùc löïc taùc duïng khaùc nhau. 
Do ñoù sôïi phaûi coù chaát löôïng cao (ñoä ñeàu cao, ít xoaén). 
ính chaát cuûa vaûi deät kim: 
.3.21 Tính ñaøn hoài, co giaõn: 
3.3.2 T
2.4
ài cao, tính chaát naøy laøm aûnh höôûng nhieàu ñeán quaù 
caét m aên khi may) 
2.4.
laøm cho nhöõng ñieåm sôïi bò ñöùt 
o do bò tuoät voøng. Ngoaøi ra trong quaù trình deät, neáu 
2.4.
− uaên meùp. Meùp doïc quaên veà 
maët phaûi vaûi. 
ònh. Vaûi sau khi caét xong thöôøng phaûi uùp beà traùi 
3.3.3 Ngu
− baøn caét vaûi phaûi ñöôïc xoå ra ôû traïng thaùi töï do ít nhaát 48 
i. 
át. 
 haøng deät thoi. 
3.3.4 C
− Vo t cuûa vaûi deät kim. Voøng sôïi coù caùc voøng sau: 
 goïi laø truï voøng 
– 7 goïi laø cung chìm. 
Vaûi deät kim coù ñoä ñaøn ho
trình ay (bò leäch khi caét, bò nh
3.22 Tính tuoät voøng: 
Ñaây laø nhöôïc ñieåm lôùn nhaát cuûa vaûi deät kim, 
treân maët vaûi seõ lan ra raùch t
bò tuoät muõi seõ aûnh höôûng ñeán haøng ñan tieáp theo. 
3.23 Tính cuoän quaên meùp: 
Moät maûnh vaûi deät kim vöøa caét ra laäp töùc seõ bò q
maët traùi vaûi, meùp ngang quaên veà 
− Hieän töôïng quaên meùp cuûa vaûi aûnh höôûng xaáu ñeán vieäc caét may caùc saûn phaåm, 
thöôøng gaây neân sai qui caùch. 
− Ñeå khaéc phuïc tình traïng naøy, vaûi sau khi rôøi khoûi maùy deät ñöôïc ñöa qua khaâu 
eùp ñònh hình ñeå vaûi ñöôïc oån ñ
xuoáng, coù theå duøng hoà loûng queùt sô leân meùp vaûi ñeå choáng quaên meùp, roài tieán 
haønh saûn xuaát ngay. 
yeân taéc may vaûi deät kim: 
Tröôùc khi ñöa vaûi leân
giôø ñeå oån ñònh ñoä co cuûa vaû
− Khi traûi vaûi khoâng ñöôïc keùo caêng, phaûi duøng thöôùc naâng vaûi leân trong quaù 
trình traûi vaûi. 
− Khi thieát keá maãu vaø giaùc sô ñoà: saûn phaåm neân ít chi tieát hoaëc chi tieát caøng lôùn 
caøng toát. 
− Khi caét neân duøng keïp giöõ, chaën caùc lôùp vaûi khoâng bò xoâ leäch, traùnh caét leïm 
vaøo chi tie
− Khi may söû duïng ñöôøng may coù ñoä co giaõn nhö vaét soå, moùc xích. Kim may nhoû 
hôn kim may
aùc ñaëc tröng: (hình 10) 
øng sôïi: laø ñôn vò cô baûn nhaá
• Caùc ñoaïn 2 – 3 vaø 4 – 5
• Caùc cung 1 – 2, 3 – 4, 5 – 6 goïi laø cung voøng. 
• Trong ñoù cung 3 – 4 goïi laø cung kim 
• Cung 1 – 2 + cung 5 – 6 laøm thaønh cung 5 – 6 
Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 
Trang 37 
− áp nhau theo haøng ngang. Caùc haøng voøng 
oøng naèm saùt caïnh nhau 
.3.5 Caùc kieåu deät kim cô baûn: 
2.4.3.24
 ieåu oãi haøng voøng do moät sôïi taïo neân theo 
 voøng kia. 
ïp bôûi caùc cung troøn (hình 11). 
™ Kieåu deät la
Haøng voøng: laø nhöõng voøng sôïi naèm tie
laïi theo thöù töï loàng vaøo nhau lieân keát thaønh vaûi. 
− Coät voøng: caùc voøng sôïi ñan töø voøng naøy sang voøng khaùc theo chieàu doïc vaûi 
• A laø khoaûng caùch giöõa hai ñöôøng truïc cuûa coät v
• B laø chieàu cao truï voøng 
Hình 10 
3
 Kieåu deät kim ñan ngang: 
™ Kieåu deät trôn (ñan ngang): 
− Laø k ñan ngang cô baûn nhaát, m
nguyeân taéc voøng noï noái tieáp
− Vaûi coù hai maët khaùc nhau, maët phaûi (a) taäp hôïp bôûi caùc ñoaïn truï voøng, phaûn 
xaï aùnh saùng toát. Coøn maët traùi (b) taäp hô
− Loaïi vaûi naøy duøng ñeå may caùc maët haøng nhö: quaàn aùo loùt, bít taát, laøm neàn vaûi 
deät hoa 
Hình 11 
xtix: 
Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 
− Laø kieåu ñan ngang cô baûn cho vaûi keùp, loaïi vaûi naøy chòu co giaõn ngang, coù tính 
ñaøn hoài toát neân thöôøng duøng ñeå deät gaêng tay, quaàn aùo theå thao, laøm neàn vaûi 
deät hoa. 
− Vôùi kieåu deät laxtix (1+1) – (hình 12): 
• ÔÛ moãi haøng voøng: laàn löôït cöù moät voøng phaûi (2) laïi xen keõ moät voøng traùi 
(4). ÔÛ moãi coät voøng laø moät loaïi voøng sôïi, laàn löôït cöù moät coät voøng phaûi (coät 
2) laïi xen keõ moät coät voøng traùi 
(4). Caùc coät voøng phaûi vaø coät 
voøng traùi khoâng cuøng naèm treân 
moät maët phaúng. 
• ÔÛ traïng thaùi bình thöôøng treân 
caû hai maët vaûi chæ noåi leân caùc 
coät voøng phaûi, coøn caùc coät 
voøng traùi naèm khuaát phía sau 
coät phaûi neân coøn goïi laø vaûi hai 
maët phaûi, hoaëc vaûi chun. 
Trang 38 
™ Kieåu deät caøo loâng: (hình 13) 
− Laø kieåu deät caøo sôïi phuï (sôïi ngang) treân 
neàn vaûi sôïi keùp. Sôïi phuï khoâng tham gia 
taïo voøng maø chaäp vôùi voøng cuõ loàng ra 
ngoaøi voøng môùi. 
− Sau khi deät, vaûi ñöôïc nhuoäm roài ñöôïc chaûi 
ñeå caøo sôïi phuï thaønh boâng mòn, xoáp. Vaûi 
naøy daøy, ñöôïc may quaàn aùo maëc aám. 
2.4.3.25 Kieåu deät ñan kim doïc: 
Kieåu deät kim ñan doïc ñöôïc öùng duïng roäng raõi trong ngaønh deät kim, thöôøng 
duøng caùc loaïi sôïi hoùa hoïc, sôïi len hoaëc sôïi boâng ñeå deät vaûi may quaàn aùo, maøn 
tuyn, haøng trang trí nhö reøm che cöûa, ñaêng ten ... Coøn caùc sôïi len, sôïi boâng vaø 
sôïi hoùa hoïc töông ñoái thoâ ñeå deät caùc loaïi vaûi daøy nhö daï, næ, nhung hoaëc caùc loaïi 
vaûi loâng thuù giaû ñeå may quaàn aùo aám. Hieän nay ngöôøi ta coøn duøng kieåu ñan doïc 
ñeå lieân keát caùc maøng xô hoaëc sôïi thoâ laøm thaønh vaûi khoâng deät. 
™ Caáu taïo cuûa vaûi deät kim ñan doïc: (hình 14) 
− Moãi haøng voøng do moät heä sôïi doïc deät thaønh 
− Treân moãi haøng voøng, moãi voøng sôïi do moät sôïi rieâng 
bieät taïo neân 
− Caùc voøng sôïi lieân keát vôùi nhau theo höôùng doïc bôûi 
caùc voøng sôïi loàng vaøo nhau 
Hình 13 
Hình 12 
Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 
Trang 39 
− Caùc voøng sôïi lieân keát vôùi nhau theo höôùng ngang bôûi caùc ñoaïn daøi ñeå taïo 
thaønh vaûi 
− Voøng sôïi cuûa vaûi deät kim ñan doïc goàm caùc phaàn sau Hình 14 
• 1 – 2; 4 – 5 laø truï voøng 
• 2 – 3 – 4 laø cung voøng 
• 1 – 6 laø ñoaïn keùo daøi 
Truï voøng vaø cung voøng laø phaàn noøng coát cuûa voøng sôïi ít thay ñoåi. Ñoaïn keùo 
daøi coù hình daïng vaø kích thöôùc thay ñoåi tuøy theo töøng kieåu ñan 
™ Kieåu ñan xích: (hình 15) 
Laø kieåu ñan doïc cô baûn ñôn giaûn nhaát. 
Kieåu ñan naøy khoâng theå taïo thaønh vaûi 
ñöôïc, thöôøng lieân keát vôùi moät kieåu ñan 
khaùc ñeå taïo thaønh vaûi may maëc hoaëc vaûi 
trang trí. 
™ Kieåu ñan trico (hình 16) 
Treân maët vaûi moãi coät voøng do caùc voøng sôïi cuûa hai sôïi lieàn nhau laàn löôït taïo 
voøng vaø loàng vaøo nhau maø thaønh. 
Do caùc voøng sôïi coù caùc ñoaïn keùo 
daøi bò uoán cong, caùc ñoaïn sôïi ñeàu coù 
xu höôùng duoãi thaúng laøm cho voøng sôïi 
quay thaønh goùc xieân vôùi coät voøng. 
Treân maët vaûi caùc voøng sôïi laøm 
thaønh nhöõng oâ cheùo hình quaû traùm. 
Kieåu ñan naøy coù ñoä co giaõn raát lôùn 
khoâng duøng moät mình noù ñeå deät vaûi 
maø keát hôïp vôùi caùc kieåu ñan khaùc ñeå deät vaûi may maëc. 
Hình 15 
Hình 16 
™ Kieåu ñan aùt lax: (hình 17) 
Kieåu ñan aùt lat coù caùc voøng sôïi 
lieân tuïc taïo theo moät höôùng roài chuyeån 
theo höôùng ngöôïc laïi. Do vaäy coät voøng 
coù daïng ñöôøng gaáp khuùc, taïo neân veät 
soïc ngang vì phaûn xaï aùnh saùng traùi 
chieàu nhau. 
Kieåu deät naøy thöôøng duøng ñeå deät 
vaûi may quaàn aùo maëc muøa heø. Hình 17 
Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 
Trang 40 
3.4 VAÛI KHOÂNG DEÄT: 
Nguyeân lieäu ñeå saûn xuaát vaûi khoâng deät laø caùc loaïi boâng xô ngaén khoâng theå keùo sôïi 
ñöôïc nöõa, caùc nguyeân lieäu naøy qua caùc phöông phaùp dính keát ñeå laøm ra vaûi. Coù 2 
phöông phaùp: 
3.4.1 Phöông phaùp khaâu ñan: 
Tuøy theo coâng duïng cuûa saûn phaåm maø ngöôøi ta ñònh ra tæ leä caùc thaønh phaàn xô 
pha troän cho thích hôïp. Coâng vieäc pha troän ñöôïc tieán haønh rieâng, sau ñoù ñöa sang 
gia coâng treân heä thoáng daây chuyeàn saûn xuaát chính bao goàm: 
™ Maùy lieân hôïp: goàm moät, hai hoaëc ba maùy chaûi – truïc coù nhieäm vuï bieán nguyeân 
lieäu ôû daïng xô rôøi raïc thaønh maøng xô moûng. 
™ Boä phaän hình thaønh ñeäm xô: coù nhieäm vuï chaûi maøng xô choàng leân nhau thaønh 
nhieàu lôùp ñeå coù moät ñeäm xô daøy theo yeâu caàu. 
™ Maùy khaâu ñan: coù nhieäm vuï keát chaët ñeäm xô laïi baèng nhöõng kieåu ñan doïc khaùc 
nhau. Sôïi duøng ñeå khaâu ñan coù theå laøm baèng xô thieân nhieân hoaëc xô hoùa hoïc. 
Vaûi laáy töø maùy khaâu ñan ra coøn phaûi qua moät quaù trình gia coâng nhuoäm (hoaëc 
in), giaët, saáy, caøo loâng ... roài môùi ñöa vaøo söû duïng. 
So vôùi ngaønh deät vaûi, ngaønh saûn xuaát vaûi khoâng deät coù nhieàu öu ñieåm: söû duïng 
coâng ngheä ñôn giaûn, naêng suaát thieát bò cao... nhöng cuõng coøn moät soá nhöôïc ñieåm: 
Vaûi laøm ra daøy vaø naëng quaù, ñoä co giaõn cuûa vaûi theo chieàu daøi vaø chieàu roäng cheânh 
leäch nhau nhieàu, ñoä beàn cuûa hai chieàu cuõng khaùc nhau... 
Hieän nay trong ngaønh saûn xuaát vaûi khoâng deät coù phöông phaùp toát hôn coù theå 
khaéc phuïc caùc nhöôïc ñieåm neâu treân laø phöông phaùp dính keát. 
3.4.2 Phöông phaùp dính keát: 
Phöông phaùp dính keát khoâng duøng sôïi laøm vaät lieân keát maø duøng chaát dính. Ñieàu 
naøy aûnh höôûng toát ñeán chaát löôïng vaø giaù thaønh cuûa vaûi, naêng suaát cuûa vaûi cuõng cao 
hôn. Hieän nay phöông phaùp saûn xuaát naøy ñöôïc phaùt trieån vaø chieám vò theá chuû yeáu 
trong ngaønh saûn xuaát vaûi khoâng deät. 
Caùc phöông phaùp dính keát: 
™ Phöông phaùp “xeo”: Quaù trình hình thaønh vaûi phaûi thoâng qua giai ñoaïn khueách 
taùn xô trong nöôùc töông töï nhö saûn xuaát giaáy hieän nay. 
™ Phöông phaùp ngaám: Sau khi coù ñeäm xô xong, cho chaát dính ngaám vaøo vaø laøm cho 
xô lieân keát chaët vôùi nhau taïo thaønh vaûi. Phöông phaùp naøy ñöôïc aùp duïng roäng raõi 
nhaát hieän nay. 
™ Phöông phaùp eùp nguoäi: duøng moät heä thoáng sôïi (cuõng coù theå duøng vaûi deät thoi 
hoaëc vaûi deät kim) cho ngaám chaát dính vaø ñaët leân ñeäm xô, sau ñoù eùp ôû nhieät ñoä 
bình thöôøng laøm thaønh vaûi. 
Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 
Trang 41 
™ Phöông phaùp eùp noùng: lieân keát ñeäm xô baèng caùc chaát dính nhieät deûo, chaát muû cao 
su hoaëc chaát dính coù phaûn öùng nhieät. 
3.5 PHÖÔNG PHAÙP XAÙC ÑÒNH SÖÏ THAY ÑOÅI KÍCH THÖÔÙC CUÛA VAÛI SAU 
KHI GIAËT: 
3.5.1 Khaùi nieäm: 
Trong quaù trình saûn xuaát, thaám nöôùc khi giaët hoaëc chòu taùc duïng nhieät vaûi 
thöôøng giaûm kích thöôùc. Kích thöôùc cuûa vaûi giaûm so vôùi kích thöôùc ban ñaàu goïi laø 
ñoä co cuûa vaûi. 
3.5.2 Caùch haïn cheá ñoä co cuûa vaûi: 
− Ñoái vôùi may gia ñình coù theå xöû lyù baèng caùch ngaâm, giaët uûi tröôùc khi may, chöøa 
lai to 
− Ñoái vôùi may coâng nghieäp phaûi tính phaàn traêm ñoä co ñeå tröø hao. 
™ Caùch tính phaàn traêm ñoä co: 
Goïi L1 laø chieàu daøi vaûi ban ñaàu 
L2 laø chieàu daøi vaûi sau khi giaët uûi 
X laø phaàn traêm ñoä co cuûa vaûi 
100
1
21 x
L
LLX −=
3.5.3 Caùc nguyeân nhaân laøm co vaûi: 
Trong quaù trình söû duïng vaø giaët uûi, vaûi bò co do nhöõng nguyeân nhaân sau: 
− Vaûi maát thaønh phaàn bieán daïng deûo khi bò keùo caêng trong quaù trình saûn xuaát. 
− Khi moät heä thoáng sôïi bò duoãi thaúng seõ laøm cho heä sôïi kia uoán khuùc vaø taïo neân 
ñoä co. 
− Do söï taêng kích thöôùc ngang cuûa sôïi khi tröông nôû 
− Vaûi sôïi thieân nhieân, toång hôïp chuû yeáu co do nhieät ñoä